________________
જેના ઈતિહાસની ઝલક તેથી એનું બીજું નામ શ્રીમાળ તરીકે પણ પ્રસિદ્ધિમાં આવ્યું. ક્ષત્રિયે વગેરેને જૈનધમસ્વીકાર
દણ અને ગૂર્જર લોકોને જૈન ધર્મનો ઉપદેશ આપવા કેટલાક સમર્થ જૈનાચાર્યો એ ગુર્જર દેશમાં જઈ પહોંચ્યા. તેમના જ્ઞાન અને ચારિત્ર્યના પ્રભાવથી ઘણા ગુજરે આર્જાવા લાગ્યા, અને તેમના ઉપદેશ પ્રમાણે જૈનધર્મને સ્વીકાર કરવા લાગ્યા. ભિલ્લમાળ ઉર્ફે શ્રીમાળમાં મોટાં મેટાં જૈન મંદિર બંધાવા લાગ્યાં. અને પ્રતિવર્ષ સેંકડે કુટુંબે જૈન ગોષ્ઠિ તરીકે જાહેર થવા લાગ્યાં. પરમારે, પ્રતિહારે, ચાહમાને અને ચાવડાઓ જેવા ક્ષાત્રધર્મ ગુર્જરેમાંનાં પણ સેંકડો કુટુંબ જૈન બનવા લાગ્યાં. જેનાચાર્યોએ તેમને એક નવીન જૈન જાતિના સમૂહરૂપમાં સંગઠિત કર્યા અને શ્રીમાળ નગર એ નવા જૈન સમાજનું મુખ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન હોવાથી એ જાતિનું શ્રીમાળવંશ એવું નવું નામાભિધાન સ્થાપિત કર્યું. એ શ્રીમાળવંશ પાછળથી વટવૃક્ષની માફક અસંખ્ય શાખા-પ્રશાખાઓ દ્વારા આખા દેશમાં વ્યાપ્ત થયું. એ વંશની એક મહાશાખા પિરવાડ વંશના નામે પ્રસિદ્ધિમાં આવી, જેમાં વિમળશાહ અને વસ્તુપાળ–તેજપાળ જેવાં પુરુષને પેદા થયાં. ગુજરાતના વણિકને ઘણે મેટો ભાગ એ જ શ્રીમાળ મહાવંશનાં સંતાનો છે. અણહિલપુરને ઉદય
ભિલ્લમાળની રાજલક્ષ્મીના અસ્તંગમન પછી અણહિલપુરને ભાગ્યોદય થયો અને ગુર્જરના જ એક રાજવંશમાં જન્મેલા વનરાજ ચાવડાના છત્ર નીચે એ પ્રાચીન ગુર્જર દેશની ધન–જનાત્મક સમગ્ર સંપત્તિ અણહિલપુરના સીમાડાઓમાં આવીને ગોઠવાઈ શ્રીમાળના નામની સ્મૃતિ માટે તેમણે સરસ્વતીને તીરે શ્રીસ્થલની પણ નવીન સ્થાપના કરી. થોડા જ દાયકાઓમાં એ શ્રીસ્થળ અને અણહિલપુરની આસપાસને સમગ્ર પ્રદેશ, ભિલમાળના જૂના પ્રદેશની જેમ, ગુર્જરદેશના નવીન નામે ભારતવિકૃત થયે. શીલગુણસૂરિ નામના એક જૈનાચાર્યને
