________________
આટલી વાત જો મનમાં બરોબર જચી ગઈ હશે તો જૈન ધર્મના હાર્દને સમજીને તેનો પૂર્ણ લાભ લઈ શકીશું અને મહામૂલા મનુષ્યજન્મને અને જૈન કુળને સાર્થક કરી શકીશું.
કોઈ પણ ધર્મને મૂલવવો હોય તો તે જીવ, જગત અને જીવનના પ્રાપ્તવ્ય માટે શું માને છે તે બાબતો સમજીએ તો જ તેનું યથાર્થ મૂલ્યાંકન થઈ શકે. આમ જોઈએ તો દરેક ધર્મ આ સંબંધેની પોતાની ધારણા ઉપર ઊભો હોય છે. આ ધારણા જેટલી વાસ્તવિક અને વૈજ્ઞાનિક તેટલે અંશે જે તે ધર્મ વધારે વાસ્તવિક લાગે છે અને બુદ્ધિને વધારે સ્વીકાર્ય બની રહે છે. આજે જગત ધર્મથી મહદ્ અંશે વિમુખ બની રહ્યું છે કારણ કે ધર્મની મૂળભૂત ધારણાઓ. અત્યારનાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધનો સામે ટકી શકતી નથી. વળી ધર્મ વર્તમાન જીવન સાથે સુસંગત ન લાગતો હોવાથી પણ ઘણા લોકો ધર્મથી દૂર થતા જાય છે. આજે ભલે નવાં નવાં મંદિરો અને ધર્માલયો થતાં જોઈને લાગે કે ધર્મ વધી રહ્યો છે પણ વાસ્તવિકતા તો જુદી જ છે. લોકોની ધર્મમાંથી શ્રદ્ધા ડગતી જાય છે અને ધર્મ જનસમાજ ઉપરની પોતાની પકડ ગુમાવતો જાય છે. અત્યારે આપણને ધર્મનું જે સ્વરૂપ જોવા મળે છે તે કાળના પ્રવાહ સામે ટકી રહેવા માટે બહુ સક્ષમ નથી લાગતું. આજે જગતમાં જૈન ધર્મ પ્રતિ જે જિજ્ઞાસા જોવા મળે છે તેનું એક કારણ એ છે કે જૈન ધર્મની ધારણાઓ વધારે વૈજ્ઞાનિક છે. છતાંય જે આપણે ધર્મને તેના સાચા સ્વરૂપમાં નહીં સમજીએ તો તે આપણને વર્તમાન જીવનપ્રવાહ સામે ટકી રહેવામાં ઝાઝો મદદરૂપ નહીં નીવડે.
જગતના લગભગ બધા ધર્મોએ કોઈ એક સર્વેસર્વા ઈશ્વરની ધારણા કરી છે. અને તેને કેન્દ્રમાં રાખીને પોતપોતાનાં ધર્માલયોની રચના કરી છે; જ્યારે જૈન ધર્મે આવા કોઈ સર્જક-પોષક અને સંહારક સર્વસમર્થ વ્યકિતવિશેષ ઈશ્વરનો ઇનકાર કરી આત્માને કેન્દ્રમાં રાખ્યો છે. જૈન ધર્મનું લક્ષ્ય ઈશ્વરપ્રાપ્તિનું નથી પણ પોતે ઈશ્વર બનવાનું છે. ઘણા બધા ધર્મોના મતે ઈશ્વરનું અસ્તિત્વ સૌપ્રથમ છે અને બ્રહ્માંડ તેની રચનાનું પરિણામ છે. જ્યારે જૈન મત પ્રમાણે અનંતા આત્માઓનું અસ્તિત્વ અનાદિ છે, તેમને કોઈએ બનાવ્યા નથી, કોઈ પરમાત્મામાંથી
જૈન ધર્મનું હાર્દ
