________________
ખ્યાલ આવી જાય છે કે આ માર્ગ આત્માના ગુણોની વૃદ્ધિનો માર્ગ છે.
આત્માના ગુણોની વૃદ્ધિ કેવી રીતે થઈ શકે તે વિશે વિચાર કરીએ તો જ આ માર્ગમાં આગળ વધાય. જૈન ધર્મ પ્રમાણે જીવ આજે જે કંઈ છે તેને માટે તે પોતે જ જવાબદાર છે અને આગળ ઉપર તે જે કંઈ થઈ શકશે તે પણ તેનાં ભૂતકાળનાં કર્મો અને વર્તમાનના પુરુષાર્થને આધીન રહેશે. જીવ પોતાનાં કર્મો પ્રમાણે જ સુખ-દુઃખ, શાંતિ-અશાંતિ, યશઅપયશ, સુરૂપતા-કુરૂપતા ઇત્યાદિ પ્રાપ્ત કરે છે. જીવના ઉત્થાન અને પતન માટે જીવનાં કર્મો જ જવાબદાર છે. માટે મોક્ષમાર્ગમાં પ્રસ્થાન કરનાર જીવે કર્મને જ પોતાનું નિશાન બનાવીને સંઘર્ષ કરવાનો છે. કર્મ એ જીવનો પોતાનો વારસો છે. વારસામાં મળેલી સંપત્તિને વધારવી, ઘટાડવી કે વેડફવી તે જીવના પોતાના પુરુષાર્થને આધીન રહે છે.
કોઈને વારસામાં સંપત્તિ મળે તો કોઈને બાપનું દેવું પણ મળે. શાણો વારસદાર દેવું ફેડી નાખે અને સંપત્તિનું ઉપાર્જન કરી સમૃદ્ધ થઈ જાય. તો કોઈ સંપત્તિ વેડફી નાખીને છેવટે દેવાળું પણ ફેક વાતનો મર્મ એટલો જ છે કે વારસો મહત્ત્વનો છે પણ વારસો સાચવવો, વેડફવો કે વધારવો એ બધું વારસદાર ઉપર આધાર રાખે છે. વારસો એટલે વારસો, તે સારો પણ હોય અને નરસો પણ હોય. જીવનમાં જે કાંઈ સારું-ખોટું આવી મળ્યું તે જીવનો વારસો. જીવે પુરુષાર્થથી જે કાંઈ ઉપાર્જન કર્યું કે ગુમાવ્યું તેના ઉપર તેની સંપત્તિનો આધાર રહે છે. સમજુ અને ઉદ્યમી જીવ હોય તો વારસામાં મળેલી દુઃખ-દરિદ્રતા જેવી વસ્તુઓને ફેડી નાખી પોતે સાફ-સૂથરો થઈ જાય અને પછી બધી સારી વસ્તુઓનું સંપાદન કરી વૈભવ પ્રાપ્ત કરી લે. • મૂળ વાત છે આત્માનો વૈભવ પ્રાપ્ત કરવાની. આત્માનો વૈભવ મેળવવો હોય તો આત્માને ઘાતક જે દોષો આપણામાં હોય તેને કાઢવા પડે અને આત્માને ઉપકારક જે ગુણો હોય તે કેળવવા પડે અને તેની વૃદ્ધિ કરવી પડે. આ વાત ગીતાર્થ મુનિઓએ કર્મવિજ્ઞાનને સહારે સારી પેરે સમજાવી છે. જૈન ધર્મમાં કર્મ કેન્દ્રસ્થાને છે. તેની આસપાસ સમસ્ત સંસાર ઘૂમે છે. કર્મની અવગણના કરીને કોઈ જીવ આ ભવભ્રમણમાંથી બહાર નીકળી શકે નહીં. વાસ્તવિકતામાં કર્મસત્તાનું આધિપત્ય એટલે એક જૈન ધર્મનું હાર્દ
૧૦૧
