________________
ધારી લઈને તેને મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક ગણાવ્યું. જીવ પોતાના ગુણોના વિકાસની યાત્રા અહીંથી શરૂ કરે છે. માટે તેને પ્રથમ ગુણસ્થાનક કહ્યું. બાકી તે છે તો દોષોનું સ્થાન, પણ ઉપચારથી તેને ગુણસ્થાનક કહ્યું છે.
આત્માના વિકાસને પંથે પળેલા હોય તેવા જૂજ જીવો સિવાયના સંસારના સકળ જીવો આ પ્રથમ ગુણસ્થાનક (મિથ્યાત્વ) ઉપર જ ઊભેલા છે. છતાંય અહીં એક મહત્ત્વનો પણ નાજુક ભેદ છે જે સમજી લેવા જેવો છે. જે જીવો દોષોથી ભરેલી મિથ્યાત્વની ગાઢ રાત્રિમાં હજુ પ્રવર્તે છે જે હજુ મોહની ગાઢ મૂર્છામાં પડેલા છે અને ગુણ પ્રતિ જેમનામાં કંઈ સળવળાટ પણ થયો નથી તેમને માટે આ ગુણસ્થાનકને અતાત્ત્વિક ગુણસ્થાનક કહે છે એટલે કે વિકાસક્રમમાં જેનું કંઈ મહત્ત્વ નથી.
જ્યારે એ જ ગુણસ્થાનક ઉપર એવા કેટલાય જીવો હોય છે કે જેઓ હજુ મોહની મૂર્છામાં છે પણ તેમની આસપાસનાં મિથ્યાત્વનાં ગાઢ વાદળો ખસવાની તૈયારીમાં છે અને આત્માના ગુણોના પ્રકાશની પ્રથમ રેખા તેમના જીવનમાં ફૂટવાની ઘડી નજીક આવી ગઈ છે. તેમને માટે આ જ ગુણસ્થાનક તાત્ત્વિક ગુણસ્થાનક સમું છે તેથી તેને ગુણી ગુણસ્થાનક કહે છે.
આમ, આત્માના વિકાસક્રમમાં મિથ્યાત્વ તરીકે ઓળખાતું પ્રથમ ગુણસ્થાનક આવે છે. જે વાસ્તવિકતામાં છે તો દોષોનું સ્થાન પણ કેવી રીતે તેને ઉપચારથી ગુણસ્થાનક કહે છે અને એમાં પણ તાત્ત્વિક અને અતાત્ત્વિકનો ભેદ કેવો છે તે વાત આપણે સમજ્યા.
બીજું ગુણસ્થાનક સમજવા માટે એક નાનકડું ઉદાહરણ પર્યાપ્ત થઈ રહેશે. એક ખંડમાં અજવાળું થઈ ગયું હોય, બધાં બારી-બારણાં ખૂલી ગયાં હોય અને પછી સંજોગોવશાત્ કોઈ આવીને ઓચિતાં જ બધાં બારી-બારણાં બંધ કરી દે તો અંદર રહેલા જે માણસો હોય તેમને કેવું દેખાય ? ખંડમાં ફરીથી અંધારું થઈ ગયું છે પણ એક વાર જે પ્રકાશ થયેલો અને તેના અજવાળામાં ખંડમાં પડેલી વસ્તુઓ દેખાઈ હતી તે હવે સ્પષ્ટ નહીં દેખાય છતાં તેના આકારો-ઓળાઓ હજી દેખાયા કરશે. બારી-બારણાંની તડો પણ પુરાઈ જાય અને સંપૂર્ણ અંધકાર ઊતરી પડે જૈન ધર્મનું હાર્દ
૧૦૩
