________________
બંને ઘટના એકસાથે ઘટે છે.
ચૌદમા અયોગી કેવળીના ગુણસ્થાનકને છોડ્યા પછી તત્કાલ આત્મા લોકાકાશના અગ્રભાગે વિરમે છે. ત્યાર પછી તે સિદ્ધાત્મા કે સિદ્ધ પરમાત્મા કહેવાય છે. સિદ્ધ અવસ્થા એ શૂન્ય અવસ્થા નથી કે કોઈ પરમાત્મામાં વિલીન થઈ જવાની સ્થિતિ નથી. ત્યાં ફકત દુઃખનો નિરોધ થવાની વાત નથી. સિદ્ધ અવસ્થા વિધાયક અવસ્થા છે. ત્યાં જીવ અનંત ચતુષ્ટયી એટલે કે અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત વીર્ય (ઉત્સાહ) અને અનંત સુખને સહજ રીતે ભોગવે છે કે તેનો આવિર્ભાવ કરે છે. અહીં આત્માની સ્વરૂપમાગતા હોય છે. હવે આત્મા શુદ્ધબુદ્ધ થઈ પરમાત્મા થઈ ગયો હોય છે.
શરૂમાં બહિરાત્મભાવમાં રાચતો જીવ, ચોથા ગુણસ્થાનકથી અંતરાત્મ દશામાં ચઢતો ચઢતો અંતે તેરમા ગુણસ્થાનક પર પહોંચીને પરમાત્મદશા પ્રાપ્ત કરે છે. તેથી તેમાં ગુણસ્થાનક ઉપર ઊભેલા અને સંસારમાં વિચરતા આત્માઓને કેવળી ભગવંતો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. અયોગી કેવળીની અવસ્થા તો પળવારની છે. તેની ઉપર રહેલ જીવોને પણ કેવળી ભગવંતો જ કહેવાય. અયોગી કેવળીની અવસ્થા પછી આત્માના ઊધ્વરોહણનું અંતિમ સ્થાન લોકના અગ્રભાગે આવેલ સિદ્ધશિલા છે.
આત્માના ગુણોનો ઉત્કૃષ્ટ વિકાસ સાધી કે આત્માના ગુણોનો સંપૂર્ણ આવિર્ભાવ કરી સિદ્ધશિલા ઉપર અનંતકાળ માટે, અનંદ સંપદામાં સ્થિતિ કરેલ સર્વ આત્માઓ, પરમાત્માઓ બની રહે છે. ત્યાં તીર્થકરના આત્મા કે સિદ્ધના આત્મા વચ્ચે કંઈ ભેદ રહેતો નથી. તે ચરમ અવસ્થામાં સૌ સરખા પણ સૌ એક નહીં, સૌ જુદા. અત્યાર સુધીમાં અનંત જીવો પરમાત્મા થઈ ગયા છે અને હજુ અનંત જીવો પરમાત્મા થવાના. આમ જૈન ધર્મ પ્રમાણે અનંત પરમાત્માઓ છે જ્યારે અન્ય ધર્મોના મતે પરમાત્મા આદિ અને અંતરહિત - અનંત છે. અન્ય ધર્મો સાથેનો આપણો આ પાયાનો તફાવત છે.
જૈન ધર્મનું હાર્દ
૧૧૧
