________________
નવકાર અહીંથી સાથ આપીને જીવને છેક પરમાત્મદશા સુધી પહોંચાડે. આ છે નવકારનો સાર.
નવકારનો વિસ્તારઃ
નવકારના વિસ્તારમાં નવકાર કેવી રીતે ગણવાથી વધારે ફળદાયી નીવડે ઇત્યાદિ વાતો આવે છે. નવકાર ભાવપરિવર્તન કરે છે જેથી લેશ્યા બદલાય છે. લેશ્યાને રંગ છે. તેથી નવકાર મંત્રનો જાપ વિવિધ વર્ણ એટલે રંગો સાથે કરવાનાં વિધિવિધાનો છે. શરીરમાં સાત સૂક્ષ્મ ચક્રો આવેલાં છે : મૂલાધાર, સ્વાધિષ્ઠાન, મણિપુર, અનાહત, વિશુદ્ધિ, આજ્ઞા અને સહસ્રાર. આ સ્થાનો ઉપરથી આત્માના પ્રદેશોનો તુરત જ સંપર્ક સાધી શકાય છે. તેથી નવકાર મંત્રનું આ ચક્રનાં સ્થાનો, જેને મર્મસ્થાનો કહે છે તેના ઉપર ધ્યાન કરવામાં આવે છે. આ ધ્યાન લાગલું જ કર્મશરીરને ચોટ મારી સોંસરું નીકળી જાય છે અને સત્વરે અસરકારક નીવડે છે. શ્વાસ સાથે પણ નવકારને જોડવાની વાત છે. શ્વાસ એ દસ પ્રાણમાંની એક પ્રબળ પ્રાણધારા છે. સબળના સાથમાં નવકાર બળવત્તર બની જાય છે. આવો બધો નવકારનો વિસ્તાર છે, જેમાં ઊતરવું અહીં અસ્થાને છે.
નવકાર વિશે જે સમજવાનું છે તે એ છે.કે તેનું બળ ક્યાં છે અને તે કેવી રીતે કાર્યાન્વિત થાય છે (સક્રિય થઈ શકે છે). મંત્રનું માળખું ગમે તેટલું સક્ષમ હોય પણ જો તેમાં આપણે પ્રાણ ન પૂરી શકીએ તો મંત્ર નિર્જીવ બની રહે કે બૂઝ્યો-બૂઝ્યો રહી જાય. મંત્ર પોતે સબળ કે નિર્જીવ નથી પણ આપણા પ્રાણથી તે જીવંત બને છે, આપણા ભાવથી અને શ્રદ્ધાથી તે બળ પ્રાપ્ત કરી લે છે અને પછી તેને સહારે આપણી અધ્યાત્મયાત્રા નિર્વિઘ્ને આગળ વધે છે. નવકાર પથદર્શક છે અને સહપાન્થ એટલે કે સહયાત્રી પણ છે. ક્યાંક પગલું ચૂકી જઈએ તો તે બચાવી લેનાર પણ છે.
આવો મહિમાવાન નવકાર મંત્ર છે. તેની ઘણી બધી વિશિષ્ટતાઓને કારણે તે જૈન શાસનમાં મહામંત્ર બનીને ધર્મના સિંહાસન ઉપર આરૂઢ થયેલો છે. કોઈ જૈન નવકાર વગરનો ન હોય.
૧૧૮
જૈન ધર્મનું હાર્દ
