________________
નહીં થાય ત્યાં સુધી આપણે ખાલી ને ખાલી જ રહેવાના અને અહીંતહીંથી કાંકરા જ ભેગા કર્યા કરવાના. સમ્યગ્રદર્શન અનર્ગળ – આંતરિક સમૃદ્ધિ છે જે પ્રાપ્ત કરવા માટે માનવભવમાં સૌથી વધારે અનુકૂળતા મળી રહે છે.
ટૂંકમાં સમ્યગ્રદર્શન એટલે જડ એવો દેહ અને તેની આસપાસ રચાયેલો સંસાર તે હું નથી તેવું દર્શન. હું તો અનંત શકિતનો સ્વામી ચૈતન્ય છું એવી અનુભૂતિ જેટલી ગાઢ તેટલું સમ્યગદર્શન સુદઢ અને પરિપકવ.
સમ્યગદર્શન કોનું કરવાનું? જીવ અને જડના સ્વરૂપનું આ દર્શન થતાં સ્વાભાવિક રીતે જીવના જગત સાથેના, અન્ય જીવો સાથેના, અરી પોતાના દેહ સાથેના સંબંધોનું યથાર્થ મૂલ્યાંકન થઈ જાય. આ મૂલ્યાંકન તે સમ્યક જ્ઞાન. આપણે સામાન્ય રીતે માહિતીને જ્ઞાન કહીએ છીએ. અતીતનું જ્ઞાન સ્મૃતિથી ઉપલબ્ધ થાય અને ભાવિનું જ્ઞાન ધારણા કરીને પણ મેળવી શકાય. એકમાં અતીત રહેલો છે, બીજામાં ભાવિ છુપાયેલું છે. શાસ્ત્રો વાંચીને, પુસ્તકો વાંચીને કે શ્રવણ કરીને, જ્ઞાન મળે; પણ આ બધું આમ તો માહિતીના સ્તરનું જ ગણાય. જ્યારે માહિતીનું યથાર્થ મૂલ્યાંકન થઈ જાય ત્યારે તે સાચા અર્થમાં જ્ઞાન બની જાય. બીજી રીતે કહીએ તો જેને આપણે સામાન્ય રીતે જ્ઞાન તરીકે ઓળખીએ છીએ તે જ્ઞાન નથી. જીવનભર આપણે માહિતીનાં પોટલાં ઊંચકીને ફર્યા કરીએ છીએ તોય આપણો ઉદ્ધાર થતો નથી. માહિતી એ બોજ છે જ્યારે જ્ઞાન એ પ્રકાર છે. પ્રકાશ થતાં વસ્તુનું યથાસ્વરૂપે જ્ઞાન થાય, વિષય યથા-તથા સ્વરૂપે સમજાઈ જાય તો તે સમ્યક કહેવાય. સમ્યગ્રદર્શન થતાં બધું જ્ઞાન સમ્યક બની જાય. સમ્યમ્ દર્શનનાં અજવાળાં ઊતરતાં સઘળું જ્ઞાન બોધ બની જાય. જૈન ધર્મમાં બોધિનું ઘણું મહત્ત્વ છે. જૈન મત પ્રમાણે જે જ્ઞાન આત્માને ઉપકારક નથી તે બધું મિથ્યાજ્ઞાન ગણાય છે. મિથ્યા એટલે ગેરમાર્ગે દોરનારું,
જ્ઞાન એ દીપ સમાન છે. જે જ્ઞાનમાં આગળનો માર્ગ, આત્માના ઊધ્વરોહણનો માર્ગ સ્પષ્ટ અને સુરેખ ન હોય તેને જૈન ધર્મ જ્ઞાન . માનવા જ તૈયાર નથી. જૈન ધર્મમાં જ્યાં જ્યાં જ્ઞાનની વાત આવે તેને જૈન ધર્મનું હાર્દ
વી. છ
ઉદ્ધાર થતો પથાસ્વરૂપે છે.
