________________
સવાર સાંજમાં પલટાઈ જાય છે અને પળવારમાં સાંજ રાત્રિમાં ઢળી જાય છે. પ્રકૃતિ એટલે જ પરિવર્તન – સતત પરિવર્તન, છતાંય આપણે બધાને સ્થિર માનીને વ્યવહાર કર્યા કરીએ તો નિરાશા ન મળે તો બીજું શું મળે? પરિસ્થિતિ, સંજોગો, સંબંધો હાથમાંથી સરકી જાય પછી આપણે રહીએ છીએ, કકળીએ છીએ અને જે સરકી ગયું તેને પુનઃ પ્રાપ્ત કરવા ઝંખીએ છીએ, ઝાંવાં નાખીએ છીએ તેમાં દોષ કોનો?
માટે હાલતાં ચાલતાં, બેસતા-ઊઠતાં સતત અનિત્ય ભાવના ભાવ્યા કરો કે બધું બદલાઈ રહ્યું છે, ક્ષણે ક્ષણે પરિવર્તન થઈ રહ્યું છે, કશુંય ક્યાંય સ્થિર નથી પછી જુઓ કે તમારી અંદર શું ઘટિત થાય છે. ત્યાર પછી વસ્તુઓ અને વ્યક્તિઓ સાથેનો તમારો લગાવ તૂટી જશે. આસકિત ઊતરી જશે. પછી મિત્ર પાછળ તમે ઘેલા નહીં બનો અને શત્રુ સાથે એટલા કટુ નહીં રહી શકો. આજનો મિત્ર કદાચ કાલનો શત્રુ પણ હોય અને આજનો શત્રુ કાલનો ગાઢ મિત્ર પણ બની જાય. આજે જે પ્રિય છે તે કાલે અપ્રિય થઈ પડે અને આજે જે અળખામણું છે તે કાલે વહાલું થઈ પડે. કશું જ નિત્ય નથી ત્યાં કોના ઉપર રાગ રાખીશું કે કોનો વેષ કરીશું? અરે, આપણો પોતાનો દેહ, જેની આસપાસ આપણો સકળ સંસાર ઊભો છે તે પણ પળે પળે બદલાઈ રહ્યો છે એટલું જ નહીં, પણ તેનું વિસર્જન થઈ રહ્યું છે; પછી કોના ઉપર વિશ્વાસ રાખીશું? જે પૃથ્વી ઉપર આપણે પગ ટેકવીને ઊભા છીએ તે પણ સ્થિર નથી. પૃથ્વી પણ બ્રહ્માંડમાં હરપળે ખસી રહી છે, ઘૂમી રહી છે. એક વખત આ અનિત્યતા સમજાઈ જશે, તેના સંસ્કાર ગાઢ થઈ જશે પછી તમે જ જાણે તમે નહીં રહો. જીવન પ્રત્યેનો તમારો - સમસ્ત અભિગમ બદલાઈ જશે. બધુંય જ્યારે પસાર થઈ રહ્યું છે ત્યારે તમે કોને તમારું ગણશો અને કોના ઉપર આસકિત રાખશો?
સંસારની ક્ષણભંગુરતાનું જેને સતત સ્મરણ રહ્યા કરે તેનું ચિત્ત શાશ્વતની શોધમાં નીકળી પડ્યા વિના નહીં રહે અને ત્યાર પછી ધર્મ સિવાય અન્ય કોઈ વાત ઉપર ચિત્ત ઠરશે નહીં. એક વખત આવી મનોમય ભૂમિકાની માંડણી થઈ જશે અને પછી ધર્મનાં બધાં અનુષ્ઠાનો અમૃત અનુષ્ઠાનો બની જશે અને તે અનેકગણું ફળ આપનારાં બની રહેશે. જૈન ધર્મનું હાર્દ .
