________________
ઢંકાયેલો હોય તો પ્રકાશ અવરુદ્ધ થઈ જાય – રોકાઈ જાય, તેમ જીવાત્મા કર્મથી ઢંકાયેલો છે તેથી તેનો મૂળ સ્વભાવ દેખાતો નથી. જીવ, કર્મના ભારથી કચડાયેલો છે, કર્મનાં વાદળોથી આવૃત્ત છે, તેથી તે વિભાવોને વશ થઈને વર્તે છે. જૈન ધર્મમાં મૂળ વાત છે કર્મના ભારથી મુકત થઈ જવાની, કર્મ જેવા વિજાતીય દ્રવ્યનાં વાદળાંઓને વિખેરી નાખવાની. આટલું કાર્ય થતાં જીવાત્મા સ્વયં પરમાત્મા બની જાય છે. એટલે કે પરમાત્મભાવમાં અવસ્થિત થઈ જાય છે.
જગતના લગભગ બધા ધર્મો પરમાત્માને સૃષ્ટિમાં પ્રથમ ગણે છે (કારણ કે તેને સૃષ્ટિના સર્જક માન્યો છે.) અને ત્યાર પછી સૃષ્ટિ અને સકળ સંસાર. જૈન મત પ્રમાણે પરમાત્મા કારણ નથી પણ પરિણામ છે. તે જીવની વિકાસયાત્રાનું અંતિમ ચરણ છે. ભગવાન એટલેં ભગવતા અને ભગવતા એટલે ચેતનાનો પૂર્ણ વિકાસ, જીવ કનિષ્ઠમાં રાચે છે કારણ કે તે વિજાતીય દ્રવ્યો (કર્મ) અર્થાત્ પારકા સાથે જોડાયેલો છે અને તે જ તેના દુઃખનું કારણ છે, બધા કલેશનું કારણ છે. ધર્મમાં જે આપણું પોતાનું છે તેને જ આપણે પામવાનું છે. સ્વયંને છોડીને અન્યને મેળવવાના બધા પ્રયાસો નિષ્ફળ જવાના. જૈન ધર્મે તેથી કયારેય આગળ દોડવાની વાત કરી નથી. પણ પોતાનામાં પાછા ફરવાની વાત કરી છે. તેથી તો જૈન ધર્મમાં પ્રતિક્રમણ છે. સામાયિક તે પણ સ્વભાવમાં સ્થિતિ કરવાની વાત છે. અન્ય ધર્મોમાં ધ્યાન અને ધારણા છે. જ્યારે જૈન ધર્મમાં સામાયિક છે જેને ધ્યાનની પણ ઉપર મૂકી શકાય. ધ્યાનમાં મુખ્યત્વે આલંબન હોય અને જ્યાં આલંબન ત્યાં “અન્યની (પોતાના સિવાયની) વાત આવી જ ગઈ. સામાયિકમાં અન્યની વાત નથી પણ આત્મામાં સ્થિત થવાની વાત છે. તેથી તો મનીષીઓ જૈન ધર્મને સામાયિક ધર્મ તરીકે ઓળખે છે. આટલામાં તો ઘણું બધું આવી ગયું.
સામાયિક તે જ ધર્મ એ વાત બહુ ઓછા સ્પષ્ટ રીતે સમજે છે. વાસ્તવિકતામાં સામાયિક કરવાનું ન હોય પણ સામાયિકમાં રહેવાનું હોય. જૈન ધર્મે આત્મા માટે ‘સમય’ શબ્દ પ્રયોજ્યો છે જે સકારણ છે. સામાયિકનો અર્થ છે કે સમયમાં રહો - આત્મામાં રહો અર્થાત્ સ્વભાવમાં આવી જાવ.' જૈન ધર્મનું હાર્દ '
પડે
