________________
છે. અનેકાંતની વિચારવ્યવસ્થાને લીધે જૈન ધર્મને ક્યાંય કોઈ કલહ નથી કે કોઈની સામે દ્વેષ નથી. સૌના મત ઉપર અપેક્ષાએ વિચાર કરવાને કારણે જૈન ધર્મ વૈજ્ઞાનિક કરે છે અને સત્યની વધારે નજીક ઊભો રહે છે.
આમ મૂળથી જ જૈન ધર્મ બધા ધર્મોથી ભિન્ન છે અને તેથી તો તે વાતે વાતે વિશિષ્ટ બની રહે છે. આપણે અહીં તો તેની કેટલીક મૂળભૂત વિશિષ્ટતાઓનું વિહંગાવલોકન કર્યું છે. બાકી જોવા જઈએ તો બીજી કેટલીય નાની મોટી બાબતો છે જે મહત્ત્વની છે છતાંય અહીં તેનો અછડતો ઉલ્લેખ કરીને વિરમવું વધારે યોગ્ય રહેશે. .
જૈન ધર્મની ભાષા પ્રાકૃત છે જે તે સમયના જનસમાજની ભાષા હતી. સામાન્ય રીતે ભારતમાં તેમજ અન્ય દેશોમાં પણ ધર્મની એક વિશિષ્ટ ભાષા રહેતી જેને કારણે અમુક પંડિત-પુરોહિત વર્ગના હાથમાં જ ધર્મની ધુરા રહેતી હતી. ધર્મ સામાન્ય જનસમાજની પહોંચની બહાર રહેતો જેને પરિણામે ધર્મમાં કેટલાંય અનિષ્ટો ઘૂસી ગયાં હતા. ઘણી જગાએ તો પંડિતો અને પુરોહિતોના હાથમાં ધર્મ શાસ્ત્ર ન રહેતાં, શસ્ત્ર સમો બની ગયો હતો. જૈન ધર્મે લોકભાષા પ્રાકતને ધર્મની ભાષા બનાવી પંડિતોના હાથમાંથી ધર્મની ધુરા લઈ લીધી અને ધર્મનાં દ્વાર સૌને માટે ખોલી આપ્યાં. આમ જૈન ધર્મ એક મોટું ક્રાન્તિકારી પગલું ભર્યું હતું.
પચ્ચખાણ અને પ્રતિક્રમણ જૈન ધર્મનું આગવું પ્રદાન છે. આપણે ત્યાં કર્મરહિત થવા માટે અયોગની વાત ઉપર ભાર મુકાય છે
જ્યારે બધે ઈશ્વર સાથેના અનુસંધાનનું લક્ષ્ય હોવાથી યોગ ઉપર ભાર મુકાય છે. આપણે ત્યાં પૂજા મહત્ત્વની છે; અન્ય ધર્મોમાં સેવાની મહત્તા છે. બધે પ્રાર્થના છે; આપણે ત્યાં ધ્યાન ચરમ સ્થાને છે. અન્ય ધર્મોમાં નામનો મહિમા છે. આપણે ત્યાં પદનો મહિમા છે. આમ તો કેટલુંય ગણાવી શકાય.
અહીં આપણે જૈન ધર્મની ભિન્નતાની અને વિશિષ્ટતાની વાત કરીને જૈન ધર્મની એક રૂપરેખા રજૂ કરી છે જેથી વાચકનો સુપેરે જૈન ધર્મના હાર્દમાં પ્રવેશ થઈ શકે અને નિષ્ઠાપૂર્વક તે ધર્મમાં આરૂઢ થઈ શકે.
જૈન ધર્મનું હાર્દ
