________________
ગણવાને કારણે તેમજ કર્મને કેવળ કૃત્ય ગણવાને કારણે તેઓ કર્મને વિજ્ઞાનના માળખામાં ઢાળી શક્યા નથી. જૈન ધર્મે કર્મ વિશે જે સૂટમ વિચારણા કરી છે તેવી અન્ય ક્યાંય જોવા મળતી નથી.
જૈન ધર્મની અહિંસા વિશિષ્ટ છે અને ધર્મનું જ્વલંત સ્વરૂપ છે. વાસ્તવિકતામાં મનુષ્ય ઊર્જાનો એક પુંજ છે. ઊર્જામાં અનર્ગળ શકિત રહેલી છે. શકિત વહ્યા વિના રહેતી નથી. કાં તો તે સર્જનાત્મક માર્ગે વહે અથવા તો તે વિનાશ તરફ વહે. આપણા હાથમાં માનો કે મશાલ છે. તેનાથી અંધકાર મિટાવી શકાય કે ઘર પણ સળગાવી શકાય. શકિતના બન્ને આયામો છે. જે તે વિસ્ફોટ તરફ વળે તો હિંસા અને વિધ્વંસ વેરે. સર્જન તરફ ઢળે તો સાત્વિક આનંદમાં પરિણમે. શક્તિ સતત ઉછાળા મારતી રહે છે. કાં તો તે મૂર્તિઓ બનાવી તેની પૂજા કરશે અથવા મૂર્તિઓ તોડી રાજી થશે. કાં તો તે મિત્ર બનાવશે અથવા શત્રુઓ બનાવશે. કાં તો તે રાગમાં ઢળશે અથવા વેષમાં પરિણમશે. અહિંસા એટલે જીવનઊર્જાનો સર્જનાત્મક આવિર્ભાવ. ઊર્જાનું ઊધ્વરિોહણ એટલે અહિંસા. જૈન ધર્મની અહિંસા વિશાળ છે – અનંતની ઉપલબ્ધિનો માર્ગ છે. અહિંસાની યાત્રા છેક પરમાત્મદશા સુધીની છે. પરમને પામીને જીવનઊર્જા પોતાનામાં સ્થિતિ કરી લે છે ત્યારે પરમાનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. જૈન ધર્મ અહિંસાને પરમ ધર્મ કહે છે તેની અંતર્ગત ઘણી બધી વાતો રહેલી છે. - વૈચારિક ભૂમિકા ઉપર જૈન ધર્મે અનેકાંતની જે પ્રરૂપણા કરી છે અને તેને પરિપૂર્ણ સ્વરૂપ આપ્યું છે તેવું જગતમાં કોઈ ધર્મે આપ્યું નથી. બધા જ ધર્મો કહે છે કે આપણો ધર્મ” એ જ સાચો ધર્મ છે.
જ્યારે જૈન ધર્મે કયારેય એવું કહ્યું નથી કે તે જૈન ધર્મની અનેકાંત વિચારવ્યવસ્થાને આભારી છે. ભગવાન મહાવીરે વેદોનું પ્રમાણ ન લીધું પણ વેદોનો ઇનકાર નથી કર્યો. ગણધર ભગવંતોને તેઓ વેદોની
ચાઓનો વિવિધ અપેક્ષાએ અર્થ કરી બતાવી જૈન ધર્મ તરફ વાળી શક્યા તેના કારણમાં સ્યાદ્વાદ જ રહેલો છે. જૈન ધર્મ સત્યને એટલું વિશાળ માને છે કે તેમાં બધી વિરોધી વાત પણ સમાઈ જાય. વિરોધી ધર્મોના સહઅસ્તિત્વનો સ્વીકાર એ તો અનેકાંતના પાયામાં રહેલી વાત જૈન ધર્મનું હાર્દ
૧૫
