________________
દ્રવ્ય અને પર્યાયનો રાસ કહે છે જેમાં જીવ અને જડ એવું કર્મ વિધવિધ સ્વરૂપે રમે છેં. જીવ જ્યારે જાગીને કર્મનો સંગ છોડી દે છે, કર્મથી વિમુકત થઈ જાય છે ત્યારે રમતનો અંત આવે છે અને તે જીવ રાસ છોડીને પોતાને ઘેર પાછો ફરે છે. પછી તે પોતાની અનંત સમૃદ્ધિમાં સ્થિત થઈ જાય છે. ત્યાર પછી જીવ સ્વયંમાં પોતાના સ્વભાવમાં જ રમે છે. તે સમયે તે કોઈ અન્ય દ્રવ્યનો આશ્રય કરતો નથી કારણ કે તે પોતાનામાં જ પરિપૂર્ણતાનો અનુભવ કરે છે.
ત્રિપદી જૈન ધર્મના વિજ્ઞાનમાં પાયા સમી છે. તેને સમજ્યા વિના સંસારની જટિલતા ન સમજાય.
જૈન ધર્મનું હાર્દ
