________________
બીજા શ્રી અજિતનાથ પરમાત્માનું સ્તવન
૨૧
પ્રભુ મળ્યા છે. માટે તે પુષ્ટાલંબનથી કાર્ય કરવા માટે કર્તા એવો આ આત્મા પ્રબળ એવાં નિમિત્તકા૨ણોનો સંયોગ ઇચ્છે. (પ્રમાદ કર્યાવિના પ્રબળ એવાં નિમિત્ત કારણોના સંયોગમાં જ વર્ત્યા કરે.) II ૩॥
વિવેચન :- કાર્યની સિદ્ધિ કર્તાને આધીન છે જેમ કે માટી સ્વરૂપ ઉપાદાનકારણ અને દંડ ચક્ર ચીવર આદિ નિમિત્તકારણો હાજર હોય પરંતુ કુંભારકર્તા જો કંઈ પ્રયત્ન ન કરે તો ઘટ નિપજે નહીં અને ઘટ ઉપર દંડનો જોરથી પ્રયોગ કરે તો ઘટ બનવાને બદલે ઘટનો ધ્વંસ થઈ જાય. માટે કાર્યને અભિમુખ પ્રયત્ન કર્તાને જ આધીન છે. વળી કર્તાકારક સ્વતંત્ર છે તે એકલો હોય તો પણ બધાં જ કારકોને લાવી શકે છે, પરંતુ જો કર્તા ન હોય તો બીજાં બધાં કારકો ભેગાં થયેલાં હોય તો પણ કર્તા વિના કાર્ય થતું નથી. અને તે બધાં કારણો સાથે મળીને પણ કર્તાને લાવી શકતાં નથી. માટે જ કર્તા એ સ્વતંત્ર કારક છે તેથી ઉપાદાન અને નિમિત્તની પ્રવૃત્તિ પણ કર્તાને જ આધીન છે માટે કાર્યની સિદ્ધિ કર્તાને આધીન જ છે આમ કહેવાય છે.
પરંતુ કર્તા એવો આત્મા કારણોની સામગ્રી વિના કાર્ય કરી શકતો નથી. કર્તા હોય અને ઉપાદાન - નિમિત્તાદિકારણો ન હોય તો પણ કર્તા તે તે કારણો લઈ આવી શકે છે અને કારણો લાવીને પછી જ કાર્ય કરી શકે છે, પરંતુ કર્તા જો ન હોય અને કારણસામગ્રી સઘળી પ્રાપ્ત થઈ હોય તો પણ કર્તાને કોઈ લાવી શકતું નથી, અને કાર્ય કરી શકતું નથી. માટે કર્તા એ સ્વતંત્રતત્ત્વ છે. અને નિમિત્ત કારણાદિ અન્ય સામગ્રી પરતંત્રકારણ છે.
પોતાના આત્માના શુદ્ધપદના કા૨ક અને નિમિત્તકા૨ણભૂત એવા પ્રભુજી મળ્યા છે. એટલે હવે સાધકને સાધ્ય સાધવામાં કોઈ ચિંતા નથી. સાધક એવો આત્મા તે તે નિમિત્તોનો યથાસ્થાને ભોગવટો (યુંજન) કરીને પણ પોતાનું મોક્ષાત્મક ઇષ્ટકાર્ય અવશ્ય સિદ્ધ કરશે
જ. || ૩ ||
