________________
૧૯૫
બારમાં શ્રી વાસુપૂજ્ય પરમાત્માનું સ્તવન કહેવાય અને જ્યાં ભોગસુખોની પ્રાપ્તિ છે તથા તેવાં તેવાં ભોગસુખો માણવા માટે જે રાગ કરાય ને અપ્રશસ્તરાગ કહેવાય છે.
પરમાત્મા ગુણોના ભંડાર છે. તેમની પૂજના-સ્તવના કરવાથી આપણો આત્મા પણ કલ્યાણ પામે છે. આમ સમજીને જે પૂજા કરાય છે તે ભાવપૂજા છે. આ ભાવપૂજા બે પ્રકારની છે એક પ્રશસ્તભાવપૂજા અને બીજી શુદ્ધભાવ પૂજા.
ત્યાં વીતરાગ પરમાત્માને વીતરાગપણે બરાબર ઓળખી જાણીને તેઓ ગુણોના ભંડાર હોવાથી તેમના ઉપર બહુમાનવાળો પૂજયતાના ભાવવાળો જે રાગ ઉત્પન્ન થાય. તેવી ભક્તિ અને રાગપૂર્વક શ્રી વીતરાગદેવની પૂજા કરાય તે પ્રશસ્તભાવપૂજા જાણવી. ગુણવાન મહાત્માઓ ઉપર ગુણોના કારણે જે અહોભાવપૂર્વક રાગ થાય તે પ્રશસ્તરાગ કહેવાય છે.
શાસ્ત્રમાં જ કહ્યું છે કે – अरिहंते सुयरागो, सुगुणिसु पवयणेसु य ॥
અરિહંત પરમાત્મા ઉપર શ્રુતજ્ઞાન ઉપર ઉત્તમ મુનિઓ ઉપર અને જિનેશ્વરપ્રભુના પ્રવચન ઉપર જે રાગ તે પ્રશસ્તરાગ કહેવાય છે.
પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયો ઉપર, ધનાદિના પરિગ્રહ ઉપર ભોગસુખો ઉપર અને ભોગસુખોનાં સાધનો ઉપર જે રાગ કરાય તે અપ્રશસ્તરાગ છે. જે કર્મબંધનું અને નરકનિગોદના ભવોની પ્રાપ્તિનું કારણ બને છે. આ રાગ આત્માનો ઉપકાર કરનાર બનતો નથી.
તથા અનુકંપા એટલે દયા અર્થાત્ કરૂણા કરવા જેવી છે. પરંતુ જે જીવો નિર્ગુણ હોય લાચાર પરિસ્થિતિવાળા હોય. જેનું ભોજન - પાણી - રહેઠાણ બધુ મનુષ્યને આધીન છે. આવા નિર્ગુણ જીવો ઉપર કરૂણા કરવી તે પ્રશસ્ત જરૂર છે, પરંતુ પુણ્યબંધનું કારણ છે. પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાવે છે. એટલે પ્રારંભ દશામાં કર્તવ્ય બને છે.
