________________
૧૪૦
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૧
અવતરણ :-હવે ઉત્સર્ગમાર્ગે ભાવસેવાના સાત નયો વડે સાતભેદ સમજાવે છે. ઉત્સર્ગે સમક્તિગુણ પ્રગટ્યો, નૈગમપ્રભુતા અંશેજી 1 સંગ્રહ આતમ સત્તાવલંબી, મુનિપદ ભાવ પ્રશંસેજી II શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિનસેવા || ૬ ||
ગાથાર્થ :- જ્યારે આ આત્મામાં સમ્યક્ત્વગુણ પ્રગટ થયો ત્યારે નૈગમનયની અપેક્ષાએ આ આત્માની આંશિક પ્રભુતા પ્રગટ થઈ કહેવાય. આ ઉત્સર્ગમાર્ગે ભાવસેવા કહેવાય. આત્મતત્ત્વનું સત્તાથી જે સ્વરૂપ છે. તેનું આ જીવ આલંબન લઈને આગળ વધે છે તે સંગ્રહનયથી ઉત્સર્ગે ભાવસેવા કહેવાય છે. તથા આ જીવમાં અપ્રમાદવાળી મુનિ અવસ્થા પ્રગટ કરીને આત્મતત્ત્વ સાધવાનો જે પ્રયત્ન વિશેષ છે તે વ્યવહારનયથી ઉત્સર્ગે ભાવસેવા જાણવી. ॥૬॥
વિવેચન :- અપવાદે ભાવસેવા ઉપર સાત નયો સમજાવીને હવે ઉત્સર્ગે ભાવસેવા ઉપર સાત નયો સમજાવે છે. નૈગમનય – આ આત્મામાં જ્યારે શંકા - આકાંક્ષા આદિ પાંચ અતિચાર વિનાનો નિર્મળ ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ ગુણ પ્રગટ થાય છે. ત્યારે સાધના કરતાં તે જીવનો પ્રભુતાગુણ કંઈક અંશે પ્રગટ થયો. આ રીતે આ આત્માનું આંશિક કાર્ય સિદ્ધ થયું. તે નૈગમનયથી ઉત્સર્ગે ભાવસેવા પ્રગટ થઈ કહેવાય છે.
આ આત્મામાં મુક્તિપદની જેટલી જેટલી ઉપાદાનકારણતા સિદ્ધ થતી જાય છે. તેને ઉત્સર્ગે ભાવસેવા કહેવાય છે. આત્માની જેટલી જેટલી ઉપાદાનકારણપણાની નિર્મળતા પ્રગટ થતી જાય છે. તે ઉત્સર્ગે ભાવસેવા કહેવાય અને તેમાં જે નિમિત્તકારણરૂપ હોય છે તેને અપવાદે ભાવસેવા કહેવાય છે. સારાંશ કે નિમિત્ત કારણતા તે અપવાદ ભાવસેવા અને ઉપાદાનકારણતા તે ઉત્સર્ગભાવસેવા સમજવી.
(૨) જો કે આ આત્મામાં અનંતગુણોની સત્તા છે પરંતુ તે કર્મોથી અવરાયેલી છે છતાં અંદર ગુણોની સત્તા છે તો જ આવરણ દૂર થતાં તે ગુણોની સત્તા પ્રગટ થશે જ જો ગુણોની સત્તા જ ન હોત તો આવરણ
