________________
૫૮
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગઃ ૧ વ્યવહારનયથી કાર્ય-કારણ ભિન્ન ભિન્ન છે. જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષય બારમાના ચરમ સમયે થાય છે અને કેવળજ્ઞાન તેરમાના પહેલા સમયે થાય છે. મિથ્યાત્વમોહના ઉદયનો નાશ પહેલા ગુણઠાણાના છેલ્લા સમયે થાય છે અને સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ ચોથા ગુણઠાણાના પ્રથમ સમયે થાય છે. પૂર્વનો પર્યાય જાય ત્યારે ઉત્તરનો પર્યાય આવે આ સઘળી વ્યવહારનયની દૃષ્ટિ છે આ ભેદગ્રાહી દૃષ્ટિ છે.
પરંતુ નિશ્ચયનયની દ્રષ્ટિ અભેદગ્રાહી છે. કાર્ય અને કારણ સાથે જ હોય છે અને એક સમયમાં જ હોય છે. જ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ક્ષય જો બારમાના ચરમસમયે છે તો કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ પણ ત્યાં જ બારમાના ચરમસમયે જ હોય છે. મિથ્યાત્વમોહના ઉદયનો નાશ જો પહેલા ગુણઠાણાના ચરમસમયે છે તો સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ પણ ત્યાં જ થાય છે તપેલી ઉપરનું છીબુ લઈ લેવું અને તપેલીનું ખુલ્લું થવું આ બન્ને એક જ સમયમાં સાથે જ થાય છે. આ રીતે પૂર્વપર્યાયનો નાશ એ જ ઉત્તરપર્યાયની ઉત્પત્તિ છે આમ નિશ્ચયનયનું કથન છે.
કેવળજ્ઞાનાદિ શુદ્ધગુણો આ આત્મામાં સત્તાથી અનાદિ કાળથી છે. એટલે આત્મા એ કેવળ જ્ઞાનાદિ ગુણોનું ઉપાદાનકારણ તો છે જ. પરંતુ તેમાં ઉપાદાનકારણતા પ્રગટી નથી. એટલે કેવળજ્ઞાનાદિ ગુણો પ્રગટ થતા નથી. શ્રી જીનેશ્વરપ્રભુની અર્થાત્ વીતરાગપરમાત્માની સેવા લેવામાં આવે તો તે સેવા પ્રબળ નિમિત્તકારણ હોવાથી આ આત્મામાં ઉપાદાન કારણતા પ્રગટાવે છે. એટલે કે આ આત્મા અરિહંતપ્રભુની દ્રવ્યથી અને ભાવથી ભક્તિ-સેવા કરે તો તેના આલંબને આ આત્મામાં ઉપાદાન કારણતા પ્રગટ થાય છે. તે માટે જગદયાલ, કર્મરોગ દૂર કરવામાં ભાવવૈદ્યસમાન, મિથ્યાત્વરૂપ અંધકાર દૂર કરવામાં સૂર્યસમાન આવા ગુણી અર્થાત્ ગુણસાગર એવા પ્રભુની
