________________
૮૯
પાંચમા શ્રી સુમતિનાથ પરમાત્માનું સ્તવન
- તત્ત્વરવામિત્વ શુચિતત્ત્વ ધામે II અહો શ્રી સુમતિ જિન ! શુદ્ધતા તાહરી. II ૫ II
ગાથાર્થ - સર્વે પણ દ્રવ્યો પોતપોતાના ભાવમાં (પોતપોતાના પર્યાયમાં, પરિણામ પામે જ છે એટલે પરિણામી દ્રવ્યો છે. છતાં તે દ્રવ્યોમાં કોઈપણ દ્રવ્ય પ્રભુતા (વીતરાગતા - પરમેશ્વરતા) પામતું નથી કારણ કે તે સર્વ અજીવ દ્રવ્યો છે, પરંતુ જીવદ્રવ્ય જ (તેમાં પણ કોઈક જીવદ્રવ્ય જ) સ્વગુણોનો કર્તા છે. જ્ઞાતા છે. સ્વગુણોમાં રમણતાવાળો છે તથા પોતાના ગુણોનો અનુભવી છે એટલું જ નહીં. પરંતુ આત્મતત્ત્વનો સ્વામી પણ છે અને કર્મરહિત એવા નિર્મળ (પવિત્ર) તત્ત્વના સ્થાનવાળો છે અર્થાત્ અતિશય શુદ્ધદશાવાળા મુક્તિપદનો ભોક્તા છે. || ૫ |
વિવેચન :- ધર્માસ્તિકાયાદિ સર્વે પણ દ્રવ્યો (૧) નિત્યાનિત્ય (૨) એક – અનેક, (૩) અસ્તિ-નાસ્તિ, (૪) ભિન્ન - અભિન્ન (૫) અન્વય વ્યતિરેક આમ ઉભયભાવવાળાં છે. આ ધર્મો તો એ દ્રવ્યોમાં છે. તેથી છએ દ્રવ્યો પરિણામી સ્વભાવવાળાં છે. પરિણામી સ્વભાવ હોય એ કંઈ મોટી વસ્તુ નથી. કારણ કે આ ધર્મ તો સર્વદ્રવ્યોમાં સાધારણપણે છે જ. નિત્યાનિત્યાદિ સાધારણ ધર્મ હોય એટલે કંઈ પરમેશ્વરતા આવી જતી નથી. માટે આવા તો અનંત અનંત ધર્મોનાં જોડકાં સર્વદ્રવ્યોમાં છે. તે કંઈ મહત્તાવાળી વાત નથી. વસ્તુનો આવો સ્વભાવ જ છે કે પરસ્પર વિરોધી અનંત અનંત ધર્મોનું તેમાં હોવું. આ વસ્તુસ્વભાવમાત્ર જ છે.
પરંતુ જે દ્રવ્યમાં પોતાના સ્વરૂપનું કર્તાપણું છે. તથા પોતાના ગુણધર્મનું જે જાણપણું છે તે જ વિશિષ્ટધર્મ છે. અજીવ એવાં પાંચે દ્રવ્યો પણ પોતપોતાના પર્યાયમાં પરિણામ પામે છે. પરંતુ કર્તા કે
