________________
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૧
હે વીતરાગ પ્રભુ ! મારૂં મોક્ષસ્વરૂપ કાર્ય કરવામાં હું ઉપાદાન કારણ છું અને આપશ્રી નિમિત્તકારણ છો તેથી નિમિત્તકારણભુત એવા તમારો આશ્રય લેવાથી મારૂં મોક્ષરૂપ કાર્ય અવશ્ય પ્રગટ થશે જ.
૨૦
“આત્મા એ કાર્યનો કર્તા છે.” જો નિમિત્તકારણભૂત એવા વીતરાગપરમાત્મા અને વૈરાગી ગુરુ મળ્યા હોય છતાં જો કર્તા પોતે પોતાનું કાર્ય કરવામાં ઉપાદાન અને નિમિત્તને યથાસ્થાને યુંજે નહીં, અને પ્રમાદવશ રહે તો કાર્યની સિદ્ધિ થાય નહીં.
અરિહંત પરમાત્મારૂપ દેવતત્ત્વ અને વૈરાગી ગુરુરૂપ ગુરુતત્ત્વ પ્રાપ્ત કરીને પણ જે કર્તા ઉદાસીનપણે વર્તે પોતાનું કર્તૃત્વ મોહને તોડવામાં જો બજાવે નહીં તો મોક્ષાત્મક કાર્ય નીપજે નહીં. આવા અનંતા જીવો અનંત સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતા જ રહ્યા છે. માટે ઉપાદાનકારણ હોય કે નિમિત્તકારણ હોય પરંતુ કર્તા વિનાના બધાં જ કારકો પરતંત્ર છે. કર્તા એવો આત્મા જ એક સ્વતંત્ર છે તેથી કર્તા એવા આત્માએ જ મોક્ષાત્મક કાર્ય સિદ્ધ કરવા માટે ઉપાદાન કારણ અને નિમિત્તકારણને બરાબર ઓળખીને જાણીને યથાસ્થાને તેનું યુંજન કરવું જોઈએ, તો જ તે ઇષ્ટકાર્યની સિદ્ધિ કરનાર બને છે. ॥ ૨ ॥
અવતરણ :- ઉપાદાનકારણ અને નિમિત્તકારણનું યુંજન કર્તાને આધીન છે. માટે કર્તાએ જ વધારે સજાગ રહેવું જોઈએ. કર્તા સ્વતંત્ર છે. આ વાત સમજાવતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે
કાર્યસિદ્ધિ કર્તા વસુ રે, લહી કારણ સંયોગ । નિજપદકારક પ્રભુ મળ્યા રે, હોએ નિમિત્તહ ભોગ || ૩ || અજિતજિન, તારજો રે, તારજો દીનદયાળ
ગાથાર્થ :- કારણની સામગ્રી પ્રાપ્ત કરીને કાર્યની સિદ્ધિ કર્તાને વશ છે. પોતાના શુદ્ધપદના કારક (એટલે કે પ્રબળ નિમિત્તકા૨ણ) એવા
