Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 23

મિથ્યાત્વ અવિરતિ આદિને બન્ધન શબ્દ દ્વારા ગ્રહણ કરવા જોઈએ, બન્ધન ચાર પ્રકારના છે. (૧) પ્રકૃતિબન્ધ, (૨) સ્થિતિબન્ધ, (૩) અનુભાગબન્ધ અને (૪) પ્રદેશબન્ય આ વિષયને લગતી વધુ માહિતી મેળવવાની જિજ્ઞાસાવાળા પાઠકે, મારા દ્વારા રચિત આચાસંગસૂત્રની આચારચિન્તામણિનામનિ ટીકાનું “કર્મવાદી” નામનું પ્રકરણ વાંચી જવું.
આ પ્રકારના બન્યા અને બન્ધનાં કારણોને જાણીને, તપ અને સંયમ આદિના અનુષ્ઠાન રૂપ ક્રિયા વડે તે બન્ધને તોડવે જોઈએ. એટલે કે પિતાના આત્માથી તેને અલગ કરવા જોઈએ. આ પ્રમાણે કર્મબન્ધના વિનાશની અહીં વાત કરી છે.
આ પ્રકારનું સુધમાં સ્વામીનું કથન સાંભળીને, બન્ધના સ્વરૂપને જાણવાની ઈચ્છાવાળા જ બૂસ્વામીએ સુધર્મા સ્વામીને એવો પ્રશ્ન પૂછે કે હે ભગવન્! મહાવીર પ્રભુએ બન્ધના સ્વરૂપ અને તેના કારણુ આદિના વિષયમાં શી પ્રરૂપણ કરી છે? અને આત્મા કઈ વાતને જાણીને બન્ધન તેડવાને સમર્થ બને છે? (સૂત્રમાં “મહાવીર' પદને બદલે “વીર” પદ વપરાયું છે. પરંતુ એકદેશના ગ્રહણથી સંપૂર્ણનું ગ્રહણ થઈ જાય છે, આ નિયમને આધારે “વીર” શબ્દ વડે “મહાવીર” શબ્દનું પણ ગ્રહણ થઈ જાય છે. જેમ પાર્શ્વ પદ વડે પાર્શ્વનાથ અને “શાન્તિ” પદ વડે “શાન્તિનાથને ગ્રહણ કરી શકાય છે, એ જ પ્રમાણે “વીર પદ વડે “મહાવીર” પ્રભુને ગ્રહણ કરી શકાય છે. કહ્યું પણ છે કે “વમi =” અને “તી હરિ ” લેકમાં પણ ભામાં કહેવાથી સત્યભામાને અને ભીમ કહેવાથી ભીમસેનને બંધ થાય છે.) ના
“વિનદ વંદના વીરે” બન્ધન શું છે? તીર્થકર ભગવાને બન્ધનનું સ્વરૂપ કેવું કહ્યું છે? : જંબુસ્વામીએ સુધર્મા સ્વામીને આ પ્રકારને જે પ્રશ્ન પ્રથમ સૂત્રમાં પૂછે છે, તેના દ્વારા બન્ધનનું સ્વરૂપ જાણવાની તેમની ઈચ્છા પ્રકટ થાય છે. સૂત્રમાં
E” પદ પ્રશ્નનું વાચક છે. જ્યાં સુધી અધનનું સ્વરૂપ જાણી ન શકાય ત્યાં સુધી તે બન્થનમાંથી છુટકારો પણ મેળવી શકાતું નથી, અને બન્શનમાંથી છુટકારે પામ્યા વિના બન્ધનના અભાવરૂપ મોક્ષની પ્રાપ્તિ પણ સંભવી શકતી નથી. કારણ વિના કાર્ય થતું નથી, તેથી સૂત્રકાર સૌથી પહેલાં બન્ધનનાં કારણોનું નિરૂપણ કરે છે. “વિત્તમંત” ઈત્યાદિ
અહીં બન્ધન પદ દ્વારા કર્મને ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. કારણમાં કાર્યને ઉપચાર કરવાથી બન્ધનને અર્થ “સંસાર જનિત સુખદુઃખ થાય છે. આ પ્રકારના સુખદુઃખનું કારણ શુભ, અશુભાદિ કર્મો છે. તે કારણે–એટલે કે કર્મમાં કાર્યને એટલે કે દુઃખને ઉપચાર કરવાથી દુઃખ પણ કર્મબન્ધન શબ્દનું વાચ થઈ જાય છે. જેમકે “ મંજ” અહીં ધર્મને મંગલ કહ્યો છે. પરન્તુ ધર્મ મંગલ નથી પણ મંગલનો જનક છે. છતા પણ કારણ રૂપ ધર્મમાં કાર્ય રૂપ મંગલને ઉપચાર કરવાથી ધર્મને મંગલરૂપ કહેવાય છે. એ જ પ્રમાણે અહીં પણ દુઃખને બન્દન રૂપ કહ્યું છે, અને દુઃખનું જનક કર્મ હોય છે, તે કારણે કર્મમાં પણ બન્ધનને વ્યવહાર થાય છે. લેકમાં જેવી રીતે ફૂલ, માલા, ચન્દન, વનિતા આદિ સુખજનક વસ્તુઓને સુખ કહેવામાં આવે છે,
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧