Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
કારણે સંસારમાં ભ્રમણ કરવું પડશે. વળી તેણે એ વાત પણ સમજવી જોઈએ કે કર્મને વશવત થઈને ચારે ગતિઓમાં ભ્રમણ કરવાને જીવને સ્વભાવ છે. વળી જવ વર્તમાન કાળમાં પણ જે શારીરિક અને માનસિક દુઃખને અનુભવ કરે છે, તેના કારણે પણ તેણે વિચાર કરે જોઈએ. આ વાતને સમજનાર સાધુ ગમે તેવી પરિસ્થિતિમાં પણ સંયમને માર્ગેથી વિચલિત નહીં થાય. ભલે તેને કઠોર શબ્દ પ્રહારે સાંભળવા પડે, ભલે માર ખાવ પડે પણ સ્કન્દક મુનિના શિષ્યની જેમ તે પ્રાણાન્ત પણ સંયમમાં સ્થિર જ રહેશે. અહીં ”સમય પદ સિદ્ધાન્તમાં પ્રતિપાદિત “આચાર“ ના અર્થનું વાચક છે, તેથી તેને અર્થ ”પાંચ આચારના પાલનરૂપ સંયમ સમજવું જોઈએ. શબ્દકેશમાં કહ્યું છે કે- 'સંયમ શબ્દ ત્યાગ, આચાર, કાળ, સિદ્ધાન્ત અને જ્ઞાનને વાચક છે”. મિક્ષ અથવા દીર્ઘકાળને જાણને મુનિ લજા અને મદ (અહંકાર) ન કરે, તથા કઠોર વાણી દ્વારા અથવા ઠંડા આદિ દ્વારા પ્રહાર થવા છતાં પણ પ્રહાર કરનાર પર શિષ્યના સમાન વિનયનું આચરણ કરીને શાસ્ત્રોકત સંયમમાર્ગમાં વિચરણ કરે. તાત્પર્ય એ છે કે ઘેર ઘેરતર, અને ઘરતમ પરીષહ અને ઉપસર્ગો આવી પડે તે પણ સાધુએ સંયમના માર્ગમાંથી વિચલિત થવું જોઈએ નહીં. 'કર્મને કારણે જ જીવે આ ચાર ગતિ વળા સંસારમાં ભ્રમણ કર્યું છે, કરે છે અને કરશે, એ વિચાર કરીને વિવેકી પુરુષ છે વાતને જાણે છે. તે છ વાતે નીચે પ્રમાણે છે. (૧) મનુષ્ય જન્મ, (૨) આર્યક્ષેત્ર, (૩) સુકુળમાં ઉત્પત્તિ, (૪) ચિન્તામણિ રત્ન સમાન દુર્લભ સર્વજ્ઞ પ્રરૂપિત શાસન, (૫) સુગુરુ અને (૬) સુધર્મ. તેણે એ વિચાર કરવો જોઈએ કે આટલી આટલી અનુકૂળતાએ મને મળી છે, તે જિનેન્દ્ર પ્રતિપાદિત સિદ્ધાંતનું અનુસરણ કરનારા ધર્મને આધાર લઈને જે કર્મની નિર્જ કરવાની પ્રવૃત્તિ નહી કરું તે આ બધી અનુકૂળતાઓ વ્યર્થ જશે. આ પ્રકારને વિચાર કરનાર મુનિ ગમે તેવી વિષમ પરિસ્થિતિમાં પણ સંયમમાં સ્થિર રહી શકે છે. ગાથા છે પાર સૂત્રકાર વળી ઉપદેશ આપે છે કે – 'ivoriારો ઈત્યાદિ –
શબ્દાર્થ–“gujનરે–પ્રાણમા” પૂર્ણ બુદ્ધિશાળી પુ-મુનિ સાધુ “શાલ’ સર્વદા ‘
કાકા ’ કષા ને જીતે “તમામં-જમતા ધર્મનું સમતારૂપ ધર્મને અર્થાત અહિંસા લક્ષણ ધર્મને “૩ -૩વાતૃ ઉપદેશ કરે “સુદુ કહુ તુ સંયમના વિષયમાં “-સવા હમેશા ‘ઝઝૂલા-અટૂષવા:” અવિરાધક થઈને રહે છે. “જે -નો ધ્યે તથા કે ના કરે “જો માળ નાની -નો માનઃ માનો એવમ સાધુ માનને અભિલાષી ન બને
.
-સૂત્રાર્થ_કુશલ પ્રજ્ઞાવાળે માહન (મા હણ, મા હણને ઉપદેશ આપનાર), મુનિ સદા કષા ને છતતા રહે સમભાવથી અહિંસા ધર્મને ઉપદેશ કરે, ક્રોધ ન કરે અને માન ન કરે. ૬
–ટીકાર્થ-, પૂર્ણતયા જ્ઞાની તથા જીવાદિ તત્વેના જ્ઞાતા એવા મુનિએ સદા કષાને જીતવા
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
२०१
