Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
મહાભારતમાં પણ એવું કહ્યું છે કે— ” રાજન્ ! આત્માએ ઘણાજ છે.” આ શ્રુતિ અને સ્મૃતિ આદ્ધિના પ્રમાણેાથી જીવાની બહુતાનું જ પ્રતિપાદન થાય છે. સૌખ્યમતમાં પણ જીવાની અનેકતા જ બતાવવામાં આવી છે-~~
'' જન્મ મરણ અને કરણની વિભિન્નતા દ્વારા તથા સૌની એક સાથે પ્રવૃત્તિ ન હાવાથી આત્માઓની અનેકતા સિદ્ધ થાય છે.” ત્રૈઝુણ્યની વિપરીતતા દ્વારા પણ બહુત્વની જ સિદ્ધિ થાય છે,
??
શરીરની ભિન્નતાને કારણે આત્માઓની ભિન્નતાનેા જૈને પણ સ્વીકાર કરે છે. છતાં પણ અહીં આ મતને તજીવતચ્છીરવાદિઓના મત રૂપે શા માટે એળખાવવામાં આવ્ય છે? આ શંકાનું નિવારણ કરવા માટે “સ ંત” ઈત્યાદિ સૂત્રપાઠ આપવામાં આવ્યા છે-તજીવતછરીરવાદિઓની માન્યતા આ પ્રકારની છે ? જ્યાં સુધી શરીરનું અસ્તિત્વ રહે છે, ત્યાં સુધી જ આત્મા રહે છે. શરીરના નાશ થયા બાદ આત્મા ઉપલબ્ધ થતા નથી, આ કથનનુ તાત્પર્ય એ છે કે શરીર રૂપે પિરણત થયેલ પાંચ મહાભૂતાના સમુદાયમાં ચૈતન્યનો આવિર્ભાવ થાય છે. પરન્તુ જ્યારે ભૂતાના સમુદાયનું વિઘટન થાય છે—એટલે કે શરીરમાંથી એક અથવા બે ભૂત નીકળી જઈને જ્યારે અલગ પડી જાય છે. ત્યારે ચૈતન્ય ઉપલબ્ધ થતુ નથી જેવી રીતે દરમાંથી નીકળીને બીજે કોઇ પણ સ્થળે જતા સર્પને જોઇ શકાય છે, એવી રીતે શરીરમાંથી નીકળીને આત્માને બીજે જતા દેખી શકાતા નથી જો શરીરથી ભિન્ન એવા કોઇ આત્માના સદ્દભાવ હોય, તા મરણપથારીએ પડેલા માણસની સમીપમાં બેઠેલી વ્યક્તિ, મૃત શરીરમાંથી બહાર નીકળતા આત્માને દેખી શકતી હેાત. દરમાંથી નીકળતા સર્પ જેમ માણસને દેખાય છે તેમ મૃત્યુકાળે શરીરમાંથી નીકળતા આત્મા શા માટે પ્રિંગાચર ન થાય ? તેથી શરીરનો નાશ થતાંની સાથે સાથે જ આત્માના પણુ નાશ થઇ જાય છે. એજ વાત સૂત્રકારે આ પ્રકારે પ્રકટ કરી છે. પ્રાપ્ત શરીરના ત્યાગ કરીને પરલેાકમાં જનારા તથા શરીર, ઇન્દ્રિયા આદ્ધિથી ભિન્ન એવા આત્મા છે જ નહીં. એટલે કે પોતે કરેલાં શુભ અથવા અશુભ કર્મોના ભાક્તા આત્મા નામના પદાર્થ શરીર આદિથી ભિન્ન નથી. જ્યાં સુધી શરીર રહે છે, ત્યાં સુધી જ આત્મા રહે છે. શરીર વિદ્યમાન રહે ત્યાં સુધી આત્મા પણ વિદ્યમાન રહે છે અને શરીરના નાશ થાય ત્યારે આત્માને પણ નાશ થાય છે.
તજજીવ તચ્છરીરવાદિએની ઉપર કહ્યા પ્રમાણેની માન્યતા છે. જૈનાની જેમ તેએ પણ એમ માને છે કે આત્મા અનેક છે—આટલી વાત તેા જેના પણ ઈષ્ટ ગણે છે. પન્તુ શરીરના નાશની સાથે આત્માના નાશ થવાની માન્યતાના જૈને સ્વીકાર કરતા નથી. જેને આત્માના બહુત્વના સ્વીકાર કરે છે અને આત્માને શરીરથી ભિન્ન અને પરલેાકગામી માને છે. આ પ્રકારે જૈન મત અને તેમના મત વચ્ચે ઘણા જ તફાવત છે. ઘેાડી સમાનતા હોવાને કારણે બન્નેમાં પૂરે પૂરી સમાનતા માનવાથી અતિપ્રસ’ગ દોષના પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય છે.
તજીવ તચ્છીરવાદી પૂર્વક્તિ માન્યતા શા કારણે ધરાવે છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તર આપતાં સૂત્રકાર કહે છે કે—પ્રાણી (જીવ) ઔપપાતિક નથી એટલે કે એક ભવના ત્યાગ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૬૫
