Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
સુખી હોય અને કોઈ દુઃખી હોય, કોઈ મુક્ત હાય અને કોઇ અમુક્ત હોય, એવી વ્યવસ્થાની પણ કોઇ પણ પ્રકારે સિદ્ધિ જ ન થાય !
આ
પ્રકારની વ્યવસ્થાના અભાવે સઘળા લેાકો વ્યાકુળ થઇ જશે. આ કથન દ્વારા સૂત્રકાર એ વાત પ્રગટ કરે છે કે . જો આત્મા ફૂટસ્થ નિત્ય, અમૂત્ત અને ક્રિયાશૂન્ય હાય, તેા એવા આત્માના સ્વભાવ બદલવાનું શક્ય નહી અને તે પછી સ્વભાવ મદલાય ત્યારે જ સંભવી શકનારા જન્મ, જરા, મરણ, અન્ય, અને મેક્ષ આદિનો અભાવ જ માનવા પડે, તેને કોણ રોકી શકશે ?કોઇ પણ માક્ષ આદિનું સમર્થન નહીં કરી શકે ! કદાચ તેને તમે ઇષ્ટાપત્તિ રૂપ માનતા હા, તે તમારે માટે આસ્તિકોની મંડળીમાંથી નીકળી જઇને નાસ્તિકોની મંડળીમાં જ દાખલ થઈ જવાનુ અનિવાય થઇ પડશે.
આ પ્રકારે આત્માને ક્રિયાસહિત' અમૂત્ત,નિત્ય આદિ રૂપ માનનારા અકારકવાદીઓની માન્યતા પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન પ્રમાણેા તથા આગમ પ્રમાણ દ્વારા ખડિત થઇ જાય છે. તે પ્રકારની માન્યતા ધરાવનારા અજ્ઞાની લોકો એક અંધકારમાંથી બીજા અંધકારમાં ગમન કર્યા જ કરે છે એટલે કે તેમને અધિકતર અને અધિક્તમ યાતનાઓ સહન કરવી પડે એવાં સ્થાનામાં (નરકામાં) વાર વાર ઉત્પન્ન થયા જ કરે છે. તે શા કારણે એવાં યાતના સ્થાનામા ઉત્પન્ન થયા કરે છે? તેનુ કારણ એ છે કે તેએ મન્ત્ર છે એટલે કે સત્ અસના વિવેકથી રહિત છે તથા પ્રાણાતિપાત આદિ આરંભમાં લીન છે. તેથી તેઓ એક અધકારમાંથી બીજા અંધકારમાં ગમન કર્યા જ કરે છે. આ પ્રકારે તેમની માન્યતા યુક્ત નથી, એ વાત સિદ્ધ થઈ જાય છે.
અકારકવાદીઓના મતનું ખંડન કરવા માટે નિયુક્તિકારે આ પ્રમાણે કહ્યું છે— “વર્ઘ અય ઇત્યાદિ “ (જો કર્મીના કર્તા કોઇ નહાય તે) અમૃત ક` (જે કમ જ કરવામાં આવ્યું નથી તેનું) ફળ કણ ભાગવે છે? કૃતકના વિનાશના દોષ પણ આવે છે, અને પાંચ પ્રકારની ગતિ પણ સંભવી શકે નહીં દેવ અને મનુષ્ય પર્યાયમાં ગતિ, આગતિ તથા જાતિસ્મરણ આદિ પણ સંભવી શકે નહી',
ઉપર્યુક્ત ગાથાનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે કરી શકાય- જો કોઈ કર્તા જ ન હેાય. તા કર્તા દ્વારા કરવામાં આવનારૂ કમ પણ હાઇ શકે નહી જો કમજ ન હેાય તા કમને અભાવે તે કમળના ઉપભાગ કેવી રીતે કરશે? આ પ્રકારે આત્માને અકર્તા માનવામાં આવે, તે હું જાણુ છુ” ઈત્યાદિ રૂપે જ્ઞાનક્રિયા પણ સંભવી શકે નહીં. આ પ્રકારે કૃતનાશ અને અકૃતાભ્યાગમ નામના એ દોષાના પ્રસંગ ઉપસ્થિત થઈ જશે. (કરેલા કર્મીનુ ફળ ન મળવુ તેનુ નામ “કૃતનાશ દોષ” છે. અકૃત કર્મનું ફળ મળવુ તેનુ નામ અકૃતાભ્યાગમ દોષ” છે) એવી પરિસ્થતિમાં એકના દ્વારા આચરિત પાપકને કારણે સઘળા પ્રાણીઓ દુઃખી થશે અને એકના દ્વારા આચરત પુણ્યકમ દ્વારા સઘળા જીવા સુખી થઈ જશે. પરન્તુ આ વાતમાં તે પ્રત્યક્ષ વિરાધ હાવાથી, એવું બની શકે જ નહી. એવું તેા કઢી બનતુ નથી કે દેવદત્ત કર્મ કરે અને તે કર્મનું ફળ યજ્ઞદત્ત ભાગવે એવુ કેમ સંભવી ન શકે?
કમ અને ફલમાં જે કાર્ય કારણુભાવ રૂપ સંબંધ છે, તે સમાનાધિકરણતાની સાથે જ છે. એટલે કે જે આત્મા કર્મીના અધિકરણ રૂપ હાય છે, એજ આત્મા ફળના અધિકરણુ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૭૮
