Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 146

સ્વભાવવાદીઓ એવું માને છે કે સમસ્ત લેક સ્વાભાવિક રીતે જ ઉત્પન્ન થાય છે. નિયતિવાદીઓ એવું કહે છે કે સઘળા પદાર્થો નિયતિ દ્વારા જ ઉત્પન્ન થાય છે.
આ પ્રકારે લેકની ઉત્પત્તિના વિષયમાં જુદા જુદા મતવાદીઓની જુદી જુદી માન્યતાઓ છે. 1 ૫n
જગતની ઉત્પત્તિના વિષયમાં વધુ એક માન્યતાને સૂત્રકાર હવે પ્રકટ કરે છે” - “શંભુના” ઈત્યાદિ
શબ્દાર્થ–ણશંભુજ-વથa’ વિષ્ણુએ “-સ્ત્રો: સંસાર “હે-ત્ત કરેલ છે “મા-માન” યમરાજાએ “માસા-માયા’ માયાશક્તિ “સંજુથા-રંતુ રચેલ છે. “તે તેને આ કારણે “ઢોઇ-ઢોવા” સંસાર “માસા-કરાશ્વતઃ અનિત્ય છે. છા
– સૂત્રાર્થ - “આ લેકની સ્વયંભૂ વિષ્ણુ ભગવાન) વડે રચના કરવામાં આવી છે. માર (યમરાજે) દ્વારા માયા (મારક શક્તિ) ની રચના કરવામાં આવી છે. તે કારણે લેક અનિત્ય છે,” એવું મહર્ષિએ કહ્યું છે.
કઈ કઈ અન્યતીથિકે પૌરાણિકે એવું કહે છે કે મહર્ષિએ એવું કહ્યું છે કે આ લેકની રચના વિષ્ણુએ કરી છે. લેકિની વ્યવસ્થાને માટે વિષ્ણુએ યમરાજને ઉત્પન્ન કર્યા છે, જે લોકોને સંહાર કરે છે. તે યમરાજને કારણે જ સચેતનનું મૃત્યુ થાય છે અને અચેતનને નાશ થાય છે મૃત્યુને સદૂભાવ હોવાને કારણે લેક અશાશ્વત છે. જેમની ઉત્પત્તિ થતી હેય અને નાશ પણ થતું હોય, એવી વસ્તુઓને અનિત્ય અથવા અશાશ્વત માનવામાં આવે છે. તે ૬ 1
- ટીકાથે -- નૈયાયિક આદિ મતવાદીઓ સિવાયના કેટલાક અન્ય મતવાદીઓ જગતની ઉત્પત્તિના વિષયમાં આ પ્રકારની માન્યતા ધરાવે છે
” જે સ્વયં પ્રકટ થાય છે પિતાનાથી ભિન્ન એવા કેઈ પણ અન્ય પદાર્થની અપેક્ષા રાખ્યા વિના જે પ્રકટ થઈ જાય છે, તેને સ્વયંભૂ કહે છે વિષ્ણુને અથવા કમલયેનિ બ્રહ્માને એવાં સ્વયંભૂ કહે છે સૃષ્ટિનું સર્જન થયા પહેલાં એકલા સ્વયંભૂને જ સદ્દભાવ હતો કે અન્ય વસ્તુને નહીં દેખવાથી, આનંદના સાધનના અભાવને લીધે સ્વયંભૂને આનંદ પ્રાપ્ત થતું નહીં કૃતિમાં પણ કહ્યું છે કે તેમને એકલા ગોઠયુ નહીં” તેથી તેમણે એવી કોઈ અન્ય વસ્તુની કામના કરી કે જેના દ્વારા આનંદ મળી શકે આ પ્રકારને વિચાર કર્યો ત્યારે જે બીજી વસ્તુ ઉત્પન્ન થઈ તેનું નામ ”શક્તિ” હતું ત્યાર બાદ સ્થાવર અને જગમોની સૃષ્ટિનું સર્જન થયું, આ પ્રકારનો અમારા પૂર્વાચાર્ય મહર્ષિઓને મત છે.
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૩૯