Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
જરૂર જ શી છે? જે તે દેવ અન્ય કેઈન દ્વારા ઉત્પન્ન થઈને લેકની ઉત્પત્તિ કરતો હોય, તો અનવસ્થા દોષને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થઈ જશે. એટલે કે દેવને ઉત્પન્ન કરનાર કે અન્ય વ્યક્તિ) હોય, તે તે અન્ય (વ્યક્તિ) ને ઉત્પન્ન કરનાર પણ કોઈ અન્યને સદ્ભાવ હવે જ જોઈએ. વળી તે અન્યને ઉત્પાદક પણ વળી બીજે કઈ હો જ જોઈએ. આ પ્રકારે કલ્પનાને કદી અન્તજ નહીં આવે. જે આપ એવી દલીલ કરતા છે કે તે દેવ અનાદિકાલીન છે, તો જગતને પણ અનાદી માનવમાં શો વાંધે છે?
વળી જગતને ઉત્પન્ન કરનારે તે દેવ નિત્ય છે કે અનિત્ય જે તે નિત્ય હોય તે કમે કમે અથવા એક સાથે અર્થ કિયા કરી શકે નહીં કેમે ક્રમે એટલે એક પછી એક અર્થ ક્રિયા કરે તે અનવસ્થા દોષને પ્રસંગ પ્રાત થશે. જે બધી ક્રિયાઓ એકસાથે કરે છે એવું માની લે તે બીજી ક્ષણે તે દેવ અર્થ કિયાથી વિહીન બની જશે. અર્થ કિયાથી જે શૂન્ય હોય છે, તે આકાશપુપની જેમ અસતું હોય છે. જે દેવને અનિત્ય માનવામાં આવે, તે એ અનિત્ય દેવ અન્યને ઉત્પન્ન કરવાની ચિંતાજ શા માટે કરે? કારણકે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ કર્યા બાદ તેના પિતાને જ અભાવ થઈ જવાને છે.
વળી અમારે એવો પ્રશ્ન છે કે તે દેવ મૂર્ત છે, કે અમૂર્ત છે. જે તે અમૂર્ત હોય તે આકાશની જેમ કેઈ પણ પ્રકારે જગતને કર્તા સંભવી શકે નહીં. એટલે કે જેવી રીતે આકાશ અમૂર્ત હેવાને કારણે કોઈ પણ પદાર્થનું કર્તા નથી, એજ પ્રમાણે અમૂર્ત દેવ પણ કઈને કર્તા હોય શકે નહીં. જો દેવને મૂર્ણ માનવામાં આવે, તે આપણું જેજ હોવાને કારણે સમસ્ત લોકને કર્તા હોઈ શકે નહીં. આ પ્રકારની દલીલો દ્વારા એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે જગત દેવકૃત હોઈ શકે નહીં. આ પ્રકારે જગતને દેવકૃત માનનાર લોકોના મતનું ખંડન થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે આ જગતને બ્રહ્મકૃત અથવા ઈશ્વરકૃત પણ માની શકાય નહીં. આ રીતે તે આ જગત અનાદી કાળથી ચાલ્યું આવે છે. આત્મા અને આકાશ આદિ ને જેમ કોઈ કર્તાની આવશ્યકતા રહેતી નથી. એજ પ્રમાણે આ લોકને પણ કઈ કર્તાની આવશ્યક્તા જ નથી. પૃથ્વી અંકુર આદિ કર્તા દ્વારા જન્ય છે, કારણકે તેઓ કાર્યરૂપ છે,” આ અનુમાનને આધારે ઇશ્વરને જગતને કર્તા માન, તે પણ અનુચિત જ છે. કારણકે ઈશ્વરના કર્તૃત્વ સાધક કાર્યત્વ હેતુમાં મેઘમાલા આદિને કારણે અસંગતતાને પ્રસંગ આવે છે. મેઘમાળા આદિમાં કાર્યત્વ હેતુ રહે છે, પરંતુ તે કોઈ કર્તા દ્વારા બનાવેલા રહેતા નથી, જે મેઘમાળાને પણ કતૃજન્ય માને તે જેવી રીતે ઘટને કર્તા કુંભાર દેખાય છે, તેમ મેઘમાળને કર્તા પણ દેખાવે જોઈએ. પરન્તુ કેઈકર્તા દેખાતો નથી. તેથી તેની કેઈકર્તાજ નથી એ સિદ્ધ થાય છે. તેથી મેઘમાસ આદિમાં કાર્ય હેતુ વ્યભિચારી (અસંગત) સિદ્ધ થાય છે.
વળી એવો નિયમ છે કે જે કઈ કર્તા હોય છે, તે સશરીર (મૂર્ત) જ હોય છે. જેમકે ઘડાનો કર્તા કુંભાર શરીરથી યુકત જ હોય છે. તેથી જે ઇશ્વર જગતને કર્તા હોય, તો તે પણ
શરીરથી યુક્ત જ હવે જોઈએ જે આપ ઇશ્વરને શરીરયુકત માને, તે તે માન્યતા આપના શાસ્ત્રોથી વિરૂદ્ધની માન્યતા ગણશે આપના શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૪૩
