Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
અવર જવર કરે છે, તેમને ત્રસ કહે છે. અથવા જેમના ત્રસ નામકર્મને ઉદય હોય છે, એવા દ્વીન્દ્રિય આદિ ને ત્રસ કહે છે. ભયાદિથી યુક્ત હોવાને કારણે અથવા ચલન (ગમન) રૂપ ક્રિયાથી યુક્ત હેવાને કારણે પ્રાણવાન છ ત્રાસને અનુભવ કરે છે. જે જીવે સ્થિતિશીલ હોય છે. ગમનાગમન કરવાને અસમર્થ હોય છે તેમને સ્થાવર કહે છે. અથવા જેમના સ્થાવર નામકર્મને ઉદય હોય છે, તે જીવને સ્થાવર કહે છે. જેમકે પૃથ્વીકાય આદિ છે.”ત્રસ જીવે સદા ત્રસ જ રહે છે અને સ્થાવર જીવે સદા સ્થાવર જ રહે છે”, આ લકવાદ સારો નથી, જે આ લેકવાદ સારો હોય, તે દાન, અધ્યયન, જપ તપ આદિ સઘળાં અનુષ્ઠાનો નિરર્થક જ બની જાય અન્ય તીર્થિકોએ પણ જીવેની અન્ય પ્રકારે ઉત્પત્તિ થવાની વાત સ્વીકારી છે. તેમનું એવું કથન છે કે “ત્તા છા મવતિ” ઈત્યાદિ
» જેને મળસહિત બાળવામાં આવે છે, તે શિયાળ રૂપે જન્મ લે છે.” વળી એવું પણું કહ્યું છે કે ગુરુ સાથે તું અથવા હું ને વ્યવહાર કરે છે એટલે કે અવિનીત વ્યવહાર કરે છે, જે બ્રાહ્મણોને વાદમાં પરાજિત કરે છે, તે મૃત્યુ બાદ સ્મશાનમાં વૃક્ષ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે વૃક્ષ ઉપર કંક, ગીધ આદિ નીચ પક્ષિઓ જ બેસે છે
આ કથન દ્વારા એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે ત્રસ અને સ્થાવર જી પિત પિતાના ઉપાર્જિત કમે અનુસારૂ જુદી જુદી પ્રર્યાય પ્રાપ્ત કરતા રહે છે. પુરુષ મરીને પુરુષ રૂપે જ ઉત્પન્ન થાય છે, ઈત્યાદિ કવાદનું તેમના જ આ કથન દ્વારા ખંડન થઈ જાય છે.
વળી તેઓ એવું કહે છે કે લેક અનંત છે. તે અમે તેમને આ પ્રશ્નનો જવાબ આપવાનું આવાહન કરીએ છીએ લોકોને જાતિ (સામાન્ય)ની અપેક્ષાએ નિત્ય કહે છે?કે અવિનાશી. અનુત્પન્ન અને સ્થિર એક સ્વભાવવાળ હોવાને કારણે નિત્ય કહે છે? - પહેલા પક્ષને આપ અસ્વીકાર કરી શકશે નહીં, કારણ કે અમે પણ લેકને પરિણામી નિત્ય રૂપે સ્વીકાર્યો છે, તેથી આપને માટે સિદ્ધને જ સિદ્ધકરવા ને પ્રસંગઉપસ્થિત થાય છે અને પહેલા પક્ષને સ્વીકાર કરવાથી આપના સિદ્ધાન્તને પણ વિરોધ કરવાનો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય છે, બીજે પક્ષ સ્વીકારવામાં પ્રત્યક્ષની અપેક્ષાએ બાધા-વાંધ આવે છે. પદાર્થો ક્ષણે ક્ષણે પર્યાય રૂપે ઉત્પન્ન થતાં અને વિનષ્ટ થતાં દેખાય છે. તેથી તેઓ ફૂટસ્થ નિત્ય કેવી રીતે હેઈ શકે? આ પ્રકારે પ્રત્યક્ષ રૂપે જ બાધા આવવાથી નિયતા ઘટિત થતી નથી જેમ અગ્નિમાં શીતતાનું અનુમાન કરી શકાતું નથી, તેમ, લોકેમાં નિત્યતાનું અનુમાન કરી શકાતું નથી, જેપર્યાયથી રહિત હોય છે. તે આકાશપુષ્પની જેમ સર્વથા અસત્ હોય છે, તથા કાર્ય દ્રવ્યને અનિત્ય કહેવા અને આકાશ, કાળ, દિશા આત્મા અને મનને દ્રવ્યશેષની અપેક્ષાએ સર્વથા નિત્ય જ કહેવા; તે પણ અસત્ય છે, કારણ કે સઘળી વસ્તુઓ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યથી યુક્ત હેવાને કારણે સમાન છે જે ઉત્પાદ. વ્યય અને ધ્રૌવ્યથી યુક્ત ન હોય, તેમાં, સસલામાં શિંગડાને જેમ અભાવ જ હોય છે, એ જ પ્રમાણે વસ્તુને જ
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૬૫
