Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
નથી. તેમાં પરિચિત નામને પહેલે ભેદ એ વાત પ્રકટ કરે છે કે મન વડે દ્વેષ કરવા છતાં પણ કમને ઉપચય થતું નથી. કારણ કે ત્યાં કાયના વ્યાપારને અભાવ હોય છે. તેમનું આ કથન સત્ય નથી. ખરી રીતે તે મન જ પાપનું કારણ છે. કર્મોના ઉપચયમાં મુખ્યત્વે મનજ કારણભૂત બને છે, કારણ કે મને વ્યાપારનો અભાવ હોય એવી પરિસ્થિતિમાં માત્ર શરીરની પ્રવૃત્તિ દ્વારા જ કર્મને ઉપચય ન થવાની વાતને તે બૌદ્ધ ભિક્ષુઓએ પિતે જ સ્વીકાર કરે છે જેના અભાવમાં જે થાય અને જેના અભાવે જે ન થાય, તેને જ તેનું કારણ ગણવામાં આવે છે. જો કે આપ એવું કહે છે કે શરીરના વ્યાપારથી રહિત મન પાપજનક હેતું નથી, છતાં આપે જ એવું પ્રતિપાદન કર્યું છે કે ” આ પ્રકારે ભાવની વિશુદ્ધિથી નિર્વાણ પ્રાપ્ત થાય છે.” આ પ્રકારના કથન દ્વારા મનની પ્રધાનતાને જ આપે સ્વીકાર કર્યો છે. કહ્યું પણ છે કે...” ત્તિભેદ સલા” ઈત્યાદિ
રાગ આદિ લેશોથી દૂષિત ચિત્ત જ સંસાર છે. અને રાગાદિથી રહિત એજ ચિત્ત ભવાન્ત (મેક્ષ) રૂપ છે.”
વળી એવું પણ કહ્યું છે કે – “va અનુષ્કાળાન” ઈત્યાદિ -- મનુષ્યનું મન જ બન્ધન અને પ્રેક્ષનું કારણ છે.” વળી એવું પણ કહ્યું છે કે – ” વિમાનનારેઇત્યાદિ –
હે મતિવિભવ (મન)? તને નમસ્કાર છે? બધાં મનુષ્ય સરખાં છે, પણ તું પુણ્ય રૂપે અને પાપ રૂપે પરિણત થાય છે. એજ પરિણમનને કારણે કે કઈ માણસે નરક રૂપી નગરને પળે ચાલ્યા ગયા છે, અને કઇ કઇ માણસે પ્રામ પચ્ચેના પ્રભાવથી . નારા બની ગયા છે – એટલે કે સૂર્ય કરતાં પણ ઊંચે આવેલા સ્વર્ગલોકમાં પહોંચી ગયા છે.
એજ પ્રમાણે ઈર્યાપથમાં (ગમનમાં) પણ ઉપયોગ (સાવધાનતા વિના ગમન કરવામાં આવે તે ત્યાં પણ ચિત્તની કલુષતા (મલિનતા) વિદ્યમાન હોવાને લીધે કર્મબન્ધ થાય છે જ સ્વપમાં પણું ચિત્ત અશુદ્ધ હોવાને કારણે વધું એ છે કર્મબન્ધ થાય જ છે, અને ભિક્ષુઓએ પણ તેને સ્વીકાર કર્યો છે, કારણ કે તેમણે તેને વ્યક્ત પાપ કહ્યું છે. અવ્યક્ત એટલે સ્વએ આદિની અવસ્થામાં થતું - પિતા પુત્રને મારીને ખાઈ જાય, ઇત્યાદિ ક્વન પણ ઉચિત નથી.” હું આને મારી નાખું,” આ પ્રકારને મલિન વિચાર ઉદ્દભવ્યા વિના કેઈ પણ માણસ કઈ પણ જીવને ઘાત કરી શકતો નથી. અને જો આ પ્રકારને વિચાર ઉદ્ભવતા હોય તો ચિત્ત અકિલy (કલેશ રહિત) કેવી રીતે હોઈ શકે ? ચિત્તમાં કલેશને સદૂભાવ હોય, ત્યારે કર્મબન્ધ અવશ્ય થાય છે જ. એટલે કે ચિત્તમાં મલિનતા હોય, તે કર્મને બન્ધ અવશ્ય થાય છે આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે જ્યાં સુધી મનમાં વિકાર ન આવે, ત્યાં સુધી શરીર દ્વારા, મારવાને વ્યાપાર કઈ પણ પ્રકારે સંભવી શકતું નથી મનમાં વિકૃત ભાવ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે જ મારવાની ક્રિયા સંભવી શકે છે, અને વિકૃત મનના વ્યાપાર પૂર્વક ક્રિયાઓમાં પ્રવૃત્તિ કરવાથી સર્વત્ર કર્મબન્ધ થાય છે જ આ બાબતમાં અધિક શું કહી શકાય ? અન્ય શાસ્ત્રોમાં પણ મારનારને હિંસક જ કહેલ છે ” અનુમંતા વિસિતા” ઈત્યાદિ
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૧૩૦
