Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
સુખદુ:ખના સાક્ષાત્કાર રૂપ ફ્લેપભાગનું સમન કેવી રીતે થઈ શકે? જે સર્વથા ઉદાસીન છે અને સવ પ્રપંચથી રહિત છે, તે કાં અથવા ભાકતા સંભવી શકે નહીં. કેટલાક મતવાદી આત્માના અસ્તિત્વના જ સ્વીકાર કરતા નથી. તેમના મતમાં ઉપલેાકતાના જ અભાવ હાવાથી ફલને ઉપભેગ કેવી રીતે સંભવિત થઇ શકે ? કેટલાક મતવાદીઓ આત્માને ક્ષણિક માને છે, કારણ કે તેઓ એવું પ્રતિપાદન કરે છે કે સઘળા પદાર્થોં ક્ષણિક છે, આત્મા પણ એક પટ્ટા રૂપ હાવાથી ક્ષણિક જ છે. તેમને અમે આ પ્રકારના પ્રશ્ન પૂછીએ છીએ કે કા ક્ષણ પછીની બીજી જ ક્ષણે જો આત્માના નાશ થઈ જતા હાય, તે કાળાન્તરે અને દેશાન્તરમાં પ્રાપ્ત થનારા ક ફળની સાથે ક્ષણુવિનષ્ટ આત્માને સબંધ કયા પ્રકારે સંભવી શકે ?
આ પ્રકારના પૂર્વોક્ત સઘળા મતવાદીએ અફલવાદી જ છે. તેમની માન્યતાનું ૧૪મી ગાથામાં ખ’ડન કરવામાં આવ્યુ છે. તે ૧૪મી ગાથાની ટીકામાં જે પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. તે સમસ્ત પ્રતિપાદન અહીં પણ ગ્રહણ કરવું જોઇએ. એટલે કેન્સ લેપફ્રૂ” ઇત્યાદિ ગાથાના અર્થ અહીં પણ ગ્રહણ કરવા જોઈ એ.
તે ગાથા દ્વારા પ્રતિપાદિત વિષયના ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે.
ને ચાર ભૂતા અથવા પાંચ ભૂ તેથી ભિન્ન આત્મા ન હેાય, તેા સુખ, દુઃખ આદિ ફળાના ઉપભોકતા કોણ થશે ? ઉપલાકતાના જ અભાવ હાવાથી કોઈ પણ (જીવ) ફળ ભાગવશે નહીં. જો તમે તેને ઇષ્ટાપત્તિ રૂપ માનતા હા, તે
ફૂલભાકતા કોઈ ન હાય તે! સુખદુઃખાદિ લેાના ઉપભાગ જે પ્રત્યેક પ્રાણીમાં સ્વાનુભવથી સિદ્ધ છે, તેના ખુલાસા શે છે? સઘળા જીવો સુખને માટે પ્રયત્ન કરતા અને દુઃખમાંથી બચવાના પ્રયત્ન કરતા જોવામાં આવે છે આત્માને અભાવ માનવામાં આવે, તેા આ નિયમને કેવી રીતે સિદ્ધ કરી શકાય ?
વળી જો આત્માના જ અભાવ માનવામાં આવે, તેા અન્ય, મેક્ષ, જન્મ અને મરણની વ્યવસ્થા પણ સંભવિત બની શકે નહીં મેાક્ષની વ્યવસ્થા ના અભાવ જ થઈ જાય, તા શાસ્ત્રોની તથા મહાબુદ્ધિમાનાની પ્રવૃત્તિ જ નિરર્થક થઇ જાય પરન્તુ એવુ' માનવુ તે ઉચિત નથી. કહ્યું પણ છે કે ”વિષ્ઠા વિશ્વવૃત્તિના ઈત્યાદિ
“ વિશ્વ (સંસાર) ની પ્રવૃત્તિ નિષ્ફલ પણ નથી અને એક માત્ર કષ્ટ પ ફલવાળી પણ નથી. એવું. પણ નથી. કે તેનું ફલ પ્રત્યક્ષ જે દેખાય છે એજ છે, અને તે ધેાખામાજી (પ્રપંચ) રૂપ પણ નથી.”
શંકા-કાણુ કહે છે. કે આત્મા નથી ? આત્મા તેા છે જ પરન્તુ તે વિજ્ઞાન સ્કંધ રૂપ છે. એજ સુખ દુઃખ આદિ ફુલોના ઉપભોકતા છે.
જો કે આત્મા વિજ્ઞાન રૂપ જ છે, છતાં પણ એજ વિજ્ઞાન રૂપ આત્મામાં જ્ઞાન અને સુખ આદિ રહે છે. જ્ઞાન,સુખ આદિ વિજ્ઞાનરૂપ આત્માના જ વિશિષ્ટ આકારો છે, અને તેઓ તેમાં જ રહે છે. આ પ્રમાણે માનવામાં આવે, તે સુખ,દુઃખ આદિ ક્ળાના ઉપભાગની તથા જન્મ, મરણ આદિની વ્યવસ્થા સંગત બની જાય છે.
સમાધાન- તમે આત્માને જે વિજ્ઞાનમય કહેા છે અને સુખદુઃખ આદિને આત્માની
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૯૧
