Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
શરીરનો નાશ થઇ ગયા પછી, શરીરની બહાર નીકળી જઇને અને પરલેાકમાં ગમન કરીને પુણ્ય અને પાપના સુખદુઃખરૂપ ફળને ભાગવત નથી. કારણ કે આશ્રય રૂપ આત્માને જ અભાવ હાવાથી પુણ્ય અને પાપના પણ અભાવ જ થઈ જાય છે. ઉપ્તાદકના અભાવે ઉમાદ્યના અને અભિવ્યજકના અભાવે અભિવ્ય ગ્યના અભાવ જ હાય છે. આ વાતનું પ્રતિપાદન કરવા માટે ઘણા ઉદાહરણા આપી શકાય તેમ છે. કેટલાક ઉદાહરણેા અહીં આપવામાં આવે છે-પાણીમાં લહેરા પ્રકટ થતી હાય છે. જ્યાં સુધી પાણીના સદ્ભાવ હોય ત્યાં સુધી જ તેમાં લહેરા નજરે પડે છે. વળી પાણીમાં જે પરપેાટા દેખાય છે, તે પરપોટા પણ જ્યાં સુધી પાણીના સદ્ભાવ હાય, ત્યાં સુધી જ ઉત્પન્ન થતાં રહે છે. પરન્તુ તડકા અથવા શોષણને કારણે જ્યારે પાણીના વિનાશ થઈ જાય છે, ત્યારે જળના દ્વારા અભિવ્યક્ત થનારા તે કાર્યં સમૂહને પણ વિનાશ થઈ જાય છે એટલે કે જળના અભાવ થઈ જવાથી તર ંગા અને પરપેાટાનેા પણ અભાવ જ થઈ જાય છે. એજ પ્રમાણે અભિષ્યંજક ભૂત સમુદાય રૂપ શરીરને વિનાશ થઇ જવાથી ભૂતાના સમુદાય વડે ઉત્પન્ન થનારા જીવના પણ વિનાશ થઈ જાય છે. કેવળ છાલ જ જેમાં સારભૂત છે એવી કેળના સ્તંભની છાલને દૂર કરવામાં આવે, તે અંદરથી કશું જ નીકળતું નથી, તે છાલ જ બાકી રહે છે. એટલે કે ત્યાં છાલ સિવાય કોઇ પણ વસ્તુની ઉપલબ્ધિ થતી નથી. એજ પ્રમાણે જ્યારે ભૂતા વિખરાઈ જાય ત્યારે ભૂતાથી ભિન્ન એવા આત્મા નામના કોઇ પદાર્થ જ બાકી રહેતા નથી, કે જે પુણ્ય પાપ આદિ કારણેાને ગ્રહણ કરીને પ્રત્યક્ષ એવા આ લાકમાંથી પરલેાકમાં જઇને સુખ અથવા દુઃખને ઉપભાગ કરે. આ પ્રકારની વાતે સંભવી શકતી નથી ભૂત સમુદાય સિવાયના રૂપ સ્પ વાળા કોઈ પણ પદાર્થીની ઉપલબ્ધિ જ થતી નથી. જેવી રીતે દરમાંથી નીકળતા સ, દરની સમીપમાં બેઠેલી વ્યક્તિઓ દ્વારા દેખી શકાય છે, એજ પ્રમાણે શરીરમાંથી નીકળતા આત્માને જોઇ શકાય છે ખરા ? મરણુ કાળે મૃત્યુ પામતી વ્યક્તિની સમીપમાં બેઠેલ માણસા દ્વારા પણ મૃત શરીરમાથી બહાર નીકળતા આત્મા નામના કોઇ પદાર્થ દેખવામાં આવતા નથી. આ રીતે જે પદાર્થ દેખાતા જ નથી તે પદ્માની સત્તા ( વિદ્યમાનતા) કેવી રીતે સ્વીકારી શકાય ? ઉપલબ્ધ થતા ન હેાય એવા પદાર્થોની પણ જો કલ્પના કરવામાં આવે, તેા ઉપલબ્ધ નહીં થનારા ઘણાં પદાથીના પણ સદ્ભાવ થઇ જશે, ઉપલબ્ધ ન થનારાં આટલા જ પદાથા માનવા જોઇએ અને આટલા ન માનવા જોઇએ, એવી વ્યવસ્થા કરવામાં કોઈ નિયામક હેતુ સંભવી શકતા નથી. કલ્પના તે માણુસની બુદ્ધિમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે અને માણસ કલ્પના કરવાને સ્વત ંત્ર છે. આ કારણે અવ્યવસ્થાની આપત્તિ ઉપસ્થિત થશે. તેથી એવુ જ માનવું જોઇએ કે “તસમુદાયથી ભિન્ન જીવન સદ્ભાવ જ નથી. અથવા જેવી રીતે સ્વમમાં, ઘટાદિને અભાવ હાવા છતાં પણુ, ઘટાઢિ પદાર્થાને વિષય કરનારા (ગ્રહણ કરનારા) જ્ઞાનને અનુભવ થાય છે, એજ પ્રમાણે આત્માના અભાવ હોય તે પણ ભૂતસમુદાય દ્વારા આત્મવિષયક જ્ઞાન ઉત્પન્ન થઇ જાય છે, એવું માનવામાં શે વાંધા છે?
“ જો પદાર્થ ન હોવા છતાં પણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થઇ જતું હોય, તે સુષુપ્તિની અવસ્થામાં પણ પદાર્થનું જ્ઞાન શા કારણે થતું નથી ?” આ પ્રકારનું કથન ઉચિત નથી.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૬૮.
