Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
તેમની ઉપર્યુકત માન્યતાનું આ પ્રકારે ખંડન કરી શકાય છે. આત્માભૂતાથી ભિન્ન છે, કારણ કે આ વાતને સિદ્ધ કરનારાં પ્રમાણેાના સદ્ભાવ છે. તે પ્રમાણેા નીચે પ્રમાણે છે. આ દ્રશ્યમાન શરીરના કર્તા વિદ્યમાન છે, કારણ કે શરીર આદિમાન્ પણ છે અને પ્રતિનિયત આકારવાળું પણ છે, જે જે વસ્તુ આદિમાન્ અને પ્રતિનિયત અકારવાળી હેાય છે, તે પ્રત્યેક વસ્તુના કર્તા પણ વિદ્યમાન જ ાય છે, જેમ કે ઘટાદ સહેતુક વસ્તુઓ. જેને કાઈ કાં ન હેાય, તે વસ્તુ આદિમાન્ અને નિયત આકારવાળી હાતી નથી, જેમ કે આકાશ આ વ્યતિરેકી દ્રષ્ટાન્ત છે. શરીર આદિમાન્ અને નિયત અકારવાળું છે, તેથી તેના કોઇ કર્રા અવશ્ય હાવા જ જોઇએ.
આદિમાન્ પ્રતિનિયતાકારતાની સર્તૃકતાની સાથે વ્યાપ્તિ છે. એટલે કે જો શરીર સતું ક ન હેાત તે આઢિમાન્ અને પ્રતિનિયત આકારવાળું પણ ન હોત. પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુ વડે જ શરીર આદિમાન્ અને પ્રતિનિયત આકારવાળું દેખાય છે, તે કારણે તેના કર્તા અવશ્ય હોવા જ જોઇએ. શરીરના કર્તાકાણુ છે ? શરીરને કર્યાં ભૂતથી ભિન્ન અને પરલેાકગામી એવા જીવ (આત્મા) જ છે. તેથી ભૂતાથી ભિન્ન આત્મા નથી, આ પ્રકારનું કથન અનુચિત જ લાગે છે. જીવના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરનારૂં અનુમાન પ્રમાણ વિદ્યમાન છે અને પ્રમાણુ દ્વારા સિદ્ધ થયેલા પદ્મા ને અપલ!૫ (અસ્વીકાર) કરવાથી અતિપ્રસંગ દોષને પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય છે,
'
તથા ઇન્દ્રિયાનેા અધિષ્ઠાતા પણ કોઇ હાવા જ જોઇએ, કારણ કે ઇન્દ્રિયા તા કરણ રૂપ છે. જે કરણ હેાય છે, તેના અધિષ્ઠાતા કોઈ અવશ્ય હેાય છે. જેમ કે ઘડાના કરણ રૂપ દંડના અધિષ્ઠાતા કુંભાર હેાય છે. જો તેને કોઈ અધિષ્ઠાતા જ ન હેાય, તો દંડ, ચાક આદિ કરણ પણ સંભવી શકે નહીં. આકાશ આદિનું કોઇ કરણ નથી. તેથી એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે ઇન્દ્રિયાને જે અધિષ્ઠાતા છે, તે ઇન્દ્રિયાથી ભિન્ન એવે! આત્મા જ છે.
તથા આ શરીરને ભાતા પણ કોઇ અવશ્ય હાવા જોઇએ. કારણ કે શરીર ભાગ્ય છે અને જે ભાગ્ય હોય છે તેના ભાડતા પણ અવશ્ય હોય છે. જેવી રીતે એદન (ભાત) આદિના કોઇ ભાતા હાય છે, એજ પ્રમાણે શરીરના ભાતા પણ હાવા જ જોઇએ. પ્રશ્ન – કુંભાર આદિ કર્તા મૂ, અનિત્ય અને અવયવી રૂપ હેાય છે, તો આત્મા પણ ભૂત, અનિત્ય આદિ રૂપ સિદ્ધ થઇ જાય છે, તેથી આપના હેતુ (કારણેા) ઉપર્યું ત વાતની સિદ્ધિ કરવાની વિરૂદ્ધ જાય છે.
ઉત્તર – આ કથન ઉચિત નથી, કારણ કે કર્મથી અદ્ધ સૌંસારી આત્માને અમે પણ અમુક અપેક્ષાએ અનિત્યત્વ, અમૂત્ર અને સેહતુત્વ આદિ ધાથી યુક્ત માનીએ છીએ. આપે કહ્યું હતું કે જીવ ઔપપાતિક (પરલેાક ગામી) નથી. (આગળ ૧૧ મી ગાથામાં તજીવતરીરવાદીની આ માન્યતા બતાવવામાં આવી છે), એ વાત પણ યુક્તિ સંગત નથી, તુરતના જન્મેલા બાળકને દૂધ પીવાની જે અભિલાષાં થાય છે, તે અન્ય અભિલાષા પૂર્વક જ થાય છે, કારણ કે તે અભિલાષા કુમારની અભિલાષા જેવી છે. જે પ્રકારે બાળકનુ વિજ્ઞાન (વિશિષ્ટ જ્ઞાન) અન્ય વિજ્ઞાન પૂર્વક જ હાય છે, કારણ કે તે વિજ્ઞાન કુમાર પુરુષના વિજ્ઞાન જેવું છે. તુરતના જન્મેલા બાળકને જ્યાં સુધી ” આ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૭૩
