Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 35

કથનનો ભાવાર્થ એ છે કે ચાર્વાકમતમાં શરીર અને ઇન્દ્રિયેના અસ્તિત્વની સાથે સાથે આત્માના અસ્તિત્વને સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો નથી. આ પ્રકારે દ્રષ્ટા (આત્મા) ના અસ્તિત્વને સ્વીકાર ન કરવાને કારણે, તેમના મત અનુસાર તો ચક્ષુ આદિ ઇદ્રિ ને જ માનવામાં આવેલ છે. ચક્ષુ આદિના જે ઉપાદાન કારણ અથવા સ્થાન પૃથ્વી આદિ છે, તેઓ અચેતન છે. ભૂતમાં અચેતનતા હોવાને કારણે તેમના સમૂહમાં કઈ પણ પ્રકારે ચૈતન્ય સંભવી શકતું નથી.
જે ઇન્દ્રિયોને જ જ્ઞાનવાનું માનવામાં આવે, તે પ્રશ્ન એ ઉદ્દભવે છે કે બધી ઇન્દ્રિયને સમુદાય જ્ઞાનને આધાર છે, કે અલગ અલગ પ્રત્યેક ઈન્દ્રિય જ્ઞાનને આધાર છે? પહેલે પક્ષ તો ખરે લાગતું નથી કારણ કે એવું માનવામાં આવે તે જ્ઞાનવાનને પણ નાશ થઈ જશે અને પછી ત્યાં જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ જ નહી થાય... કારણ કે જ્ઞાનના અધિકરણને અભાવ થઈ ચુક્યું છે. બીજો પક્ષ પણ માની શકાય એમ નથી, કારણ કે ચક્ષુ ઇન્દ્રિયને કેઈ કારણે નાશ થઈ જાય તે પહેલાં જોયેલા રૂપનું વિસ્મરણ થવાને પ્રસંગ એવી પરિસ્થિતિમાં ઉત્પન્ન થવો જોઈએ, કારણ કે તમારા મત પ્રમાણે અનુભવ કર્તા (ચક્ષુ) જ જે વિદ્યમાન ન હોય, તો તેના દ્વારા અનુભવવામાં આવેલ વિષયનું સ્મરણ જ કેવી રીતે થાય? એ નિયમ છે કે જેને અનુભવ થાય છે, તેને જ અનુભવેલ પદાર્થનું મરણ થઈ શકે છે.
આ કથનનો ભાવાર્થ એ છે કે જે અધિકરણમાં જે વિષયનો અનુભવ ઉત્પન્ન થાય છે, એજ અધિકરણમાં પૂર્વોત્પન્ન અનુભવ દ્વારા પ્રાપ્ત સંસ્કારના પ્રભાવથી કાળાન્તરે મરણની ઉત્પત્તિ થાય છે. એક અનુભવ કરે અને બીજે તે અનુભવનું મરણ કરે, એવી વાત કદી સંભવી શકતી નથી. દાખલા તરીકે જિનદત્ત જેનો અનુભવ કર્યો હોય તેનું સ્મરણ જિનદાસને થઈ જાય, એવું કદી બની શકતું નથી. જે એકે દેખેલા પદાર્થનું સ્મરણ બીજે માણસ કરી શક્તો હોય, તો સર્વજ્ઞો દ્વારા જોવામાં આવેલા પદાર્થોના સમૂહનું સમરણ આપણે પણ કરી શકવાને સમર્થ થઈ શકીએ. જે એવુ બની શકતું હોય તે સૌ સર્વજ્ઞ જ બની જાત? કહ્યું પણ છે કે, નાન્વદર્દ #સ્વજો Rાભૂતમgh, એકે જોયેલા પદાર્થનું સ્મરણ અન્ય વ્યક્તિ કરી શક્તિ નથી.
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
૨૮