Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
પરન્તુ પ્રત્યક્ષ નહાવાના જ કારણે કોઈ વસ્તુના અભાવ થઇ જાય. એવી વાતના કોઈ પણ પ્રમાણિક પુરૂષ સ્વીકાર કરતા નથી. વળી જેણે સ્વને જાણ્યુ નથી. તેમને તેના અભાવનુ જ્ઞાન પણ હાઇ શકતુ નથી. કારણ કે અભાવના જ્ઞાન માં પ્રતિયેાગીનું જ્ઞાન કારણભૂત અને છે. જે માણસે ઘડાને જ જાણ્યા નથી, તે ઘડાના અભાવને પણ જાણતા નથી. એજ પ્રકારે સ્વગ આઢિપ્રતિયોગીના જ્ઞાનના અભાવને ચાર્વાક કેવી રીતે જાણી શકે ? તેમને સ્વર્ગાદિના અભાવનું જ્ઞાન કોઈ પણ પ્રકારે પ્રાપ્તથઈ શકતુ નથી. તેથી સ્વર્ગાદિના અભાવ સિદ્ધ કરવાનું કાર્ય તેમને માટે ઉચિત નથી.
સ્વર્ગ આદિના અભાવ જાણવાને માટે ચાર્વાકે અન્ય કોઈ પ્રમાણનેાજ સ્વીકાર કરવે જોઇએ. એજ પ્રમાણે ખીજાના અભિપ્રાયને જાણવાને માટે અને બીજા લેાકાને સમજાવવા માટે પણ પ્રત્યક્ષ સિવાયનું કોઈ અન્ય પ્રમાણુ સ્વીકારવું જોઇએ. નહીં તે અન્યને સમ– જાવવાને માટે ચાર્વાકે શાસ્ત્રોની રચના જ શામાટે કરી?
વળી શરીરને આત્મા માનવામાં આવે, તે જીવિત શરીરની જેમ મૃત શરીરમાં પણ ચૈતન્યને સદ્ભાવ હાવા જોઇએ, પરન્તુ મૃત શરીરમાં ચૈતન્ય હાતુ નથી. તેથી એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે જીવ (આત્મા) શરીર કરતાં ભિન્ન છે.
શકા—શરીરની સાથે આત્માના અસ્તિત્વને સ્વીકારનાર તૈયાયિક મત પ્રમાણે મુક્તા વસ્થામાં પ્રાણાના અભાવ હાવાથી ઘટ આદિનુ જ્ઞાન થતું નથી. એજ પ્રમાણે અભાવ માન્યતા અનુસાર મૃતશરીરમાં પ્રાણાના અભાવ હાવાને કારણે મૃતશરીરમાં જ્ઞાનાદિ ગુણાના અભાવ હોય છે.
સમાધાન- આપની આ વાત ઉચિત નથી. શરીરોના અવયવાના ઉપચય (વૃદ્ધિ) અને અને અપચય (હાનિ) થતા રહે છે. તેથી તેઓ ક્ષણવિનશ્વર (ક્ષણભંગુર) છે. તેથી બાલ્યાવ– સ્થામાં જે દેખ્યુ હાય તેનુ પ્રતિસન્માન (સંકલિત જ્ઞાન જોડ રૂપ જ્ઞાન વૃદ્ધાવસ્થામાં) થવુ જોઇએ નહી. પરન્તુ “મારા દ્વારા બાલ્યાવસ્થામાં માતાપિતાના અનુભવ કરાયા હતા એજ હું વૃદ્ધાવસ્થામાં પૌત્રો અને દૌહિત્રોના અનુભવ કરૂ છુ,” આ પ્રકારનું પ્રતિસન્માન જ્ઞાન અવશ્ય થાય છે. કદાચ આપ એવી દલીલ કરવા માગતા હો કે “ પૂર્વાપન્ન શરીરના સંસ્કાર દ્વારા બીજા શરીરમાં સંસ્કારઉત્પન્ન થઈ જાય છે. તે કારણે પ્રત્યભિજ્ઞાન (જોયલાને) એળખીલેવું તે આદિની સગતિ થઈ જાય છે.” તેા આપનુ તે કથન પણ ઉંચિત નથી. તેના દ્વારા તેા અનંત સંસારની કલ્પના કરવાના પ્રસંગ ઉપસ્થિત થશે.
જેમની વ્યાવૃત્તિ થઈ જવા છતાં પણ જે અનુવૃત્ત રહે છે, એટલે કે જેમના અભાવ અથવા નાશ થઈ જવા છતાં પણ જે અનુવૃત્ત રહે છે. એટલે કે જેમના અભાવ અથવા નાશ થઈ જવા છતાં પણ જેને સદ્ભાવ ટકી રહે છે, તે પદાર્થ તેમના કરતાં ભિન્ન હાયછે. જેમકે ફૂલા કરતાં દોરી ભિન્ન છે. માલ્યાવસ્થા અને વદ્ધાવસ્થાના શરીર પરસ્પર વ્યાવ્રુત્ત હાયછે. છતાં પણુ અણુમાસ્પાદ (‘હું આ પ્રકારના જ્ઞાનને આધાર એટલે કે (આત્મા) એવાને એવાજ રહે છે. તે કારણે આત્મા શરીરથી ભિન્ન છે તત્વ રૂપ છે જેવી રીતે ફૂલોની વ્યાવૃત્તિ (અભાવ–નાશ ) થઈ જવા છતાં પણ દોરીની અનુવૃત્તિ (સદ્ભાવ અથવા મૂળ સ્થિતિમાં ભિન્નતાનેા અભાવ ) જ રહે છે અને તે કારણે દોરીને ફૂલેાથી ભિન્ન
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૩૫
