Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
“ આયોવમાયેમનમસ્થમાવ'' ઇત્યાદિ” દીપકથી લઈને આકાશ પન્તની પ્રત્યેક વસ્તુ સમાન સ્વભાવવાળી છે એટલે કે નિત્યાનિત્ય છે, કારણ કે કોઇ પણ વસ્તુ સ્યાદ્વાદની મુદ્રાનુ (છાપનું) ઉલ્લ ંઘન કરતી નથી. એવી પરિસ્થિતિમાં ” આકાશાદિ કોઈ વસ્તુ નિત્ય જ છે અને ઘટ આદિ કોઇ વસ્તુ અનિત્ય જ છે” આ પ્રમાણે કહેવું તે, હે ભગવાન ! આપની આજ્ઞાના દ્વેષ કરનારના પ્રલાપ માત્ર જ છે.
જો કે આત્માના પરિમાણુના વિષયમાં અનેક પ્રકારના વિવાદો ચાલે છે,તે કારણે તેને નિર્ણય કરવા માટે વિસ્તૃત વિચાર કરવા આવશ્યક થઈ પડે છે અને તેને માટે પ્રયત્નશીલ પણ રહેવુ જોઈએ, પરન્તુ ગ્રંથવિસ્તાર થઈ જવાના ભયથી, તથા અપ્રાસ ંગિક હાવાથી અહીં તેના વધુ વિચાર કરવામાં આવ્યે નથી.
પ
તે આત્મા અનાદિ કાળથી કર્મોના બંધ વડે બુદ્ધ છે, અને જ્યાં સુધી આ સંસારમાં રહે છે ત્યાં સુધી સમરત મથી(કમળથી) રહિત પેાતાના મૂળ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરી શક્તો નથી. તે સ્વભાવથી જ અમૃત હોવા છતાં પણ મૂત કર્મોની સાથે સંબદ્ધ છે. કર્માંના સબંધને લીધે જ આત્મામાં સૂક્ષ્મ, બાદર, એકેન્દ્રિય, દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય, પચેન્દ્રિય, પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત આદી અનેક પ્રકારની અવસ્થાએ ના સદ્ભાવ રહ્યા જ કરે છે. આત્મા જો એકાન્તતઃ અનિત્ય હોય, તેા કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિને માટે શ્રવણ, મનન, નિદિધ્યાસન (વારંવાર સ્મરણ) યમ, નિયમ, પ્રાણાયામ, ધ્યાન, ધારણા, સમાધિ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઇશ્વર પ્રણીધાન આદી લોકોત્તર ફળનાં સાધનાના તથા શ્રમ, વ્યાપાર, કૃષિ, સેવા આદિ આલાક સંબ ંધી ફૂલ દેનારા કર્માંના તથા પ્રત્યભિજ્ઞાન અને સ્મરણ આદિના સર્વથા લેપ જ થઈ જાત. આ ક્ચનને ભાવાર્થ એ છે કે સઘળા બૂદ્ધિમાન માણસે આત્માને પોતાના શરીરથી ભિન્ન તથા પરલેાકમાં જનારા અને નિત્યાનિત્ય માનીને જ પારલૌકિક ફળનાં સાધનામાં (ઢાનાદીમાં ) પ્રવૃત્ત રહે છે. જો તેઓ આત્માને એકન્તતઃ અનિત્ય જ માનતા હૈાત, તા જે શરીરમાં રહીને જે શરીર દ્વારા આત્માએ જે કોઇ કર્યાં કર્યાં છે, તેમના તે શરીર નષ્ટ થતાંની સાથે જ નાશ થઈ જાત ! ત્યાર બાદ કાલાન્તરે સ્વર્ગ આદિ પરલેાક અથવા ભવાન્તરમાં કોણુ તે કર્માંનું ફળ ભાગવત? જીવ જ (આત્મા જ) ખીન્ને ભવ અથવા અનેક ભવા પ્રાપ્ત કરીને પૂર્વભવમાં કરેલાં કર્મો દ્વારા જનિત શુભ અથવા અશુભ કર્માંના સુખદુઃખ રૂપ ફળને ભેગવે છે. આ જીવ, જો દેઢુના નાશ થતાં જ દેહની સાથે સાથે જ નષ્ટ થઈ જાય, તા ભવાન્તરમાં કમ જનિત કૂળ કોણ ભોગવશે?– જો તે સમયે આત્માનુ અસ્તિત્વ જ ન સ્વીકારવામાં આવે, તે કર્મનું ફળ કોણ ભોગવશે? કારણ કે આ માન્યતા અનુસાર દેહના નાશ સાથે આત્માના નાશ પણ સ્વીકાર્યાં જ છે,
શંકા-ક નુ આચરણ કરતી વખતે જે આત્મા હેાય છે, તે આત્માના વિનાશ થઈ જાય છે, પરન્તુ ફળના ઉપલેાગ કરતી વખતે નવા આત્મા ઉત્પન્ન થઇ જાય છે. તે નવા આત્મા જ તે કર્મનું ફળ ભોગવે છે, તેથી પારલૌકિક કળાને સિદ્ધ કરનરાં કર્મો નિરર્થંક હાતા નથી.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૫૮
