Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
વસ્તુ રૂપ માનવામાં આવે છે. એ જ પ્રમાણે બાલશરીરને અભાવ થઈ જવા છતાં પણ આત્મા તો એવાને એવો જ રહે છે. ને કારણે આત્મા શરીરેથી ભિન્ન છે “હું કૃશ છું. હું સ્કૂલ છું” અહીં કૃશવ અને સ્કૂલત્વની છે કે સમાનાધિકરણતા જોવામાં આવે છે, છતાં પણ એમ કહી શકાય નહી કે “ના ” “આત્મા દેહ રૂપજ છે કારણ કે ઔપચારિક રીતે પણ આ પ્રકારની સમાનાધિકરણતા સિદ્ધ કરી શકાય છે કેઈ પુરુષ સ્વમમાં દિવ્ય દેવશરીરને પ્રાપ્ત કરીને દેવશરીરને યોગ્ય ભેગેને ભગવતે ભગવતે જાગી જાય છે. ત્યારે તે એવું સમજી શકે છે કે “મારું શરીર દેવશરીર રૂપ નથી અને એવી ભેગ સામગ્રી પણ મારી પાસે નથી. હું તે મનુષ્યજ છું” જ્યારે તે એવું જાણે છે ત્યારે દેવશરીર બાધિત થવા છતાં પણ “દમ” પ્રત્યેના જ્ઞાનના વિષયમાં કઈ બાધા (અવધ) થતો નથી. એટલે કે “હું દેવ નથી. હું મનુષ્ય છું” આ પ્રકારનો તેને “ગરમ” હું તે જે હતું તે જ ટકી રહે છે. ઉલટાએ જ અહં પ્રત્યય એના વિષયને મનુષ્ય શરીર માં દેખતો એ આત્મા શરીર કરતાં ભિન્ન જ સિદ્ધ થાય છે. આ પ્રકારે આત્મા શરીર આદિ ભિન્ન છે. એ વાત સિદ્ધ થાય છે.
વળી શરીરને આત્મા માનવાથી સુખ દુઃખ આદીને ઉપભોગ નહીં થઈ શકે. જે શરીરે કર્મ કર્યા છે. તે શરીર કર્મના ફલને ભોગવી લેવાય ત્યાં સુધી ટકતું નથી. કર્મ કરતી વખતે અલગ શરીર હતું, ફલ ભેગવતી વખતે તે શરીરને બદલે બીજું જ કઈ શરીર હોય છે. આ પ્રકારે કર્તા એક અને ભેકતા કેઈ બીજો જ હશે. આ પ્રકારની માન્યતામાં તે “કૃતહાનિ અને અકૃતાભ્યાગમ” નામના દોષનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે કે “કરે કાઈ અને ભગવે કેઈ” એ પ્રસંગ પ્રાપ્ત થશે.
શરીરને આત્મા માનવામાં આવે તો મેક્ષ જનક દીક્ષા, ચારિત્ર, આદિ કાર્યોમાં કેઈને પ્રવૃત્ત થવાનું મન જ ન થાય ! કારણ કે શરીને નાશ પ્રત્યક્ષ છે અને શરીરથી ભિન્ન પરલોકગામી (આત્મા) અભાવ છે. એવી સ્થિતિમાં કોઈ શા માટે એવી પ્રવૃત્તિ કરે મોક્ષજનક દીક્ષાદિ પ્રવૃત્તિને નિષ્ફલ કહી શકાય જ નહીં. કારણ કે તીર્થકરે, ગણધરે વગેરે આસોની મેક્ષને માટેની દીક્ષાદિ પ્રવૃતિ નિરર્થક હોઈ શકે જ નહીં,
એવું કથન પણ યંગ્ય નથી કે “કઈ ઠગે સ્વયં દીક્ષા લઈને, પિતાની ખ્યાતિ પૂજા આદિને માટે લોકોને દગો દીધું છે.” એવો તે કેણ હશે કે જે જીવનપર્યન્ત કલેશની અધિકતાવાળું કાર્ય કરતે રહીને પોતાની જાતને પીડિત કરતો રહે અથવા કલેશોના કૃપમાં પિતાની જાતને જ ધકેલી દે! કહ્યું પણ છે કે “વા વિશ્વવૃતઃ” ઈત્યાદિ વિશ્વની વૃતિ (સંસારની પ્રવૃતિ) નિષ્ફળ પણ નથી. એક માત્ર દુઃખરૂપ કુલ પ્રદાન કરનારી પણ નથી. તેનું ફલ પ્રત્યક્ષ દેખાય એવું પણ નથી અને તે ઠગાઈ રૂપ પણ નથી
તે કારણે શાસ્ત્રીની અને મોક્ષની અભિલાષાવાળા મહાબુદ્ધિમાનની મેક્ષને માટે પ્રવૃતિ જોવામાં આવે છે. તેથી જાણી શકાય છે કે આત્મા શરીરથી ભિન્ન છે. આરીતે યુક્તિથી, તર્કોથી અને પ્રમાણે દ્વારા આત્માની સત્તા સિદ્ધ થાય છે. પ્રમાણસિદ્ધ આત્માની સત્તા (વિદ્ય
શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
