Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutang Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
છે. એ રાગી જવ રાગને કારણે ફરી ફરીને અન્યને પ્રાપ્ત કરતા રહે છે, પરંતુ કર્મબન્ધનમાંથી મુક્ત થઈ શક્તો નથી.
ટીકાર્થ–જે કુળમાં (ઉગ્નકુળ, ભેગકુળ આદિમાં) અને ઉપલક્ષણની અપેક્ષાએ જેદેશ, કાળ, રાષ્ટ્ર આદિમાં મનુષ્ય જ હોય છે, તે કુળ આદિના પ્રત્યે તથા જે માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન, ભાર્યા, મિત્ર, પુત્ર, પુત્રી, જમાઈ, સાસુ, સસરા, સાળા, મામા, કાકા આદિની સાથે મનુષ્ય નિવાસ કરતા હોય છે, તેમના પ્રત્યે મમત્વ ભાવ ધારણ કરે છે, એટલે કે “તેઓ મારા છે અને હું તેમને છું” આ પ્રકારને મમત્વભાવ સ્થાપિત કરે છે. આ મમત્વને કારણે તે જે કર્મોનું ઉપાર્જન કરે છે તે કર્મોના ઉદયને લીધે તે નરક, મનુષ્ય, દેવ અને તિર્યંચ રૂપ ચાર ગતિ રૂપ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતો થકે પીડાને અનુભવ કરતી રહે છે.
રહેટની જેમ નિરન્તર પરિભ્રમણ કરતે તે જીવ કર્મબન્ધનમાંથી મુક્ત થઈ શક્ત નથી. એવો જીવ બાલ હોય છે, એટલે કે સત્ અસના વિવેકથી વિહીન હોય છે. તે કેવળ કુળ અને પરિજને પ્રત્યે જ મમત્વભાવ યુક્ત હેતે નથી, પરન્ત દ્વિપદ, ચતુષ્પદ, સોનું, ચાંદી આદિમાં પણ આસક્તિવાળો હોય છે. આ સમસ્ત કથનની ભાવાર્થ એ છે કે સ્નેહના બન્ધનમાં બંધાયેલ તે અજ્ઞાની જીવ કર્મબન્ધનમાંથી મુક્ત થઈ શક્તો નથી.
તે અજ્ઞાની જીવ પહેલાં માતા પ્રત્યેના સ્નેહભાવથી યુક્ત હોય છે, કારણ કે જમ્યા પછી શરૂઆતના થેડાં વર્ષો સુધી તે માતા સિવાય અન્ય કોઈ પણ વ્યક્તિ સાથે તેને પરિચય પણ હેતો નથી અને સંબંધ પણ હેતું નથી. ત્યારબાદ જેમ પિતાને પરિચય થતું જાય છે તેમ તેમ પિતા પ્રત્યે પણ તેને નેહ ઉત્પન્ન થાય છે, કારણ તેને માતાપિતાના સાંનિધ્યમાં જ રહેવું પડે છે. ત્યાર બાદ ભાઈ બહેન પ્રત્યે સ્નેહ ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યારબાદ જે મિત્રો સાથે તે રમત રમે છે તેમના પ્રત્યે નેહ ઉત્પન્ન થાય છે. બાલ્યાવસ્થા વ્યતીત થઈ ગયા બાદ યુવાવસ્થા પ્રાપ્ત થતાં જ તેના લગ્ન થાય છે. ત્યારથી તે પત્ની પ્રત્યે નેહ રાખતો થાય છે ત્યારબાદ જ્યારે પુત્ર, પુત્રી, પત્ર આદિની પ્રાપ્તિ થાય છે, ત્યારે તેમના પ્રત્યે તેને રાગભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યારબાદ તે ભવનું આયુષ્ય પુરૂં કરીને તે જીવ અન્યભવ માં ચાલ્યા જાય છે. ત્યાં પણ તે આ પ્રકારના મમત્વભાવને અનુભવ કરતો રહે છે. આ પ્રમાણે મમત્વભાવ ને અનુભવ કરતે એ તે અજ્ઞાની જીવ ભવપરસ્પરાનું ઉલ્લંઘન કરી શકતો નથી એટલે કે ચાર ગતિ રૂપ સંસારમાં ભ્રમણ કર્યા જ કરે છે. આ પ્રકારને આ મમત્વ ભાવ જ સમસ્ત અનર્થોનું મૂળ છે. કા
બન્ધનના સ્વરૂપનું વિસ્તાર પૂર્વક નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર પ્રથમ ગાથામાં કથિત “જિ વા ના નિષદ” આ વાક્ય ને ધ્યાનમાં રાખીને “વિનં” ઈત્યાદિ સૂત્રનું કથન કરે છે –
વિત્તઈત્યાદિ – શબ્દાર્થ – વિનં-વત્ત' સચિત્ત અચિત્ત ધન દોલત “રેર-ક” અને “રોળિા ત ' સગા ભાઈ બહેન વિગેરે “-પતર્ આ “-હવે સઘળું ‘ત્તાપટુ-ત્રાણા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૦૧
