________________
૨૨ ઃ આધ્યાત્મિક નિબંધ આ વચનેમાં સરખાપણાના ભાવ ઊંડા છે, ગંભીર છે અને યથાયોગ્ય છે.
પ્રથમ માટી લઈએ. બધા પ્રકારની માટીમાંથી ઘડો બનવે સંભવિત નથી. ઘડો બનવાને યોગ્ય માટી હોવી જરૂરી છે, એટલે માટીમાં કેટલાક ગુણે કેટલેક અંશે હોવા જોઈએ. તેવી રીતે બધા પ્રકારના જ શિવ બની શકતા નથી. શિવ બનવાને ગ્ય જીવ તે મનુષ્ય છે; અન્ય ગતિના જીવ, દેવ, નારકી કે પશુપક્ષી તે પૂર્ણ પદની પ્રાપ્તિ માટે અધિકારી થઈ શકતા નથી, કેમકે દેવ અને નરક ગતિઓ એ ભેગભૂમિ છે, જ્યાં પૂર્વોપાર્જિત પુણ્યનું અથવા પાપનું ફળ મુખ્યપણે ભગવાય છે; અને તિયચ ગતિના સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય છે બિચારા અશુભ કર્મોના ઉદયે અત્યંત પરાધીન છે, તેથી મોક્ષ માટે પુરુષાર્થ સ્વતંત્રતાના અભાવે તેઓ કરી શકતા નથી. તેમ છતાં પરમપદનું બીજ, બેધબીજ, તો ચારે ગતિએમાં થઈ શકે છે, માત્ર પૂર્ણતાને પામવા માટેના અધિકારી કેવળ મનુષ્ય છે. તેમ છતાં બધા મનુષ્ય કેટલાક આવશ્યક ગુણની કેટલાંક અંશે પ્રગટતા થયા વિના પરમ સુખરવરૂપ અને પરમાનંદરૂપ શિવદશાને પ્રાપ્ત કરવાને સમર્થ થતા નથી, અને તેવી પ્રગટતા થાય ત્યારે જ તથારૂપ યોગ મળે જ કલ્યાણ અને શ્રેય સાધી શકાય છે.
રત્નચિંતામણિ સમાન મનુષ્યદેહની પ્રાપ્તિ થવા છતાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
