Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA-granthAGkaH-146 ||shrii mahAvIrajinendrAya namaH / / // zrImaNibuddhyANaMda-harSakarpUrAmRtasUribhyo namaH / / pUjyAcAryadevazrImadAnandavimalasUriziSyapravara-zrIvijayavimalagaNi viracita vRttiyutaM zrI mahAvIra jina dIkSita zrutasthavira munivara praNItaM OM zrI tandulavaicArika-prakIrNakam // sampAdakaH saMzodhaka zcatapomUrti pUjyAcAryadevazrI vijayakarpUrasUrIzvara-paTTadhara-hAlAradezo ddhAraka pUjyAcAryadevazrI vijayAmRtasUrIzvara-paTTadharaH pUjyAcAryadevazrI vijayajinendrasUrIzvaraH Wan vidvadvarya prakRSTavaktA svargIya pUjya pannyAsazrI bhadrAnaMdavijayagaNivara-sadupadezena muMbaI-vAlakezvara zrI zrIpAlanagara jaina zve. mU. derAsara TrasTa ityanena pradattasAhAyyena prakAzayitrIzrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA lAkhAbAvala-zAMtipurI (saurASTra)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA - granthAGkaH - 146 // zrI mahAvIra jinendrAya namaH // // zrImaNibuddhyANaMda- harSa karpU rAmRtasUribhyo namaH / / pUjyAcAryadevazrImadAnanda vimalasUriziSya pravara zrIvijayavimalagaNi viracita vRttiyutaM zrI mahAvIra jina dIkSita zrutasthavira munivara praNItaM 5 zrI tandulavaicArika- prakIrNakam Wan sampAdakaH saMzodhakazca tapomUrti pUjyAcAryadevazrI vijayakarpU rasUrIzvara paTTadhara - hAlAradezodvAraka pUjyAcAryadevazrI vijayAmRtasUrIzvara paTTadharaH pUjyAcAryadevazrI vijaya jinendrasUrIzvaraH 5 dvivarya prakRSTavaktA svargIya pUjya pannyAsazrI bhadrAnaMda vijaya gaNivara - sadupadezena muMbaI - vAlakezvara zrI zrIpAlanagara jaina zve. mU. derAsara TrasTa ityanena pradattasAhAyyena Wan prakAzayitrI zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA lAkhAbAvala - zAMtipurI (saurASTra )
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzikA - zrI harSapuSpAmRta jaina granthamAlA lAkhAbAvala - zAMtipurI (jillo - jAmanagara ) saurASTra vIra saM0 2512 vi0 saM0 2042 san 1986 prathamAvRttiH pratayaH 750 * AbhAra amArI granthamAlA taraphathI prAcIna sAhitya prakAzana - yojanAmAM A zrI tandulaveyAlIyapayano saTIka pragaTa karatAM AnaMda anubhavIe chIe. A grantha paramazAsanaprabhAvaka zAsanaziromaNi pUjyAcAryadeveza zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTa - ghara prazamapIyUSanidhi AgamaprajJa pU0 AcAryadeva zrImad vijayajita mRgAMka sUrIzvarajI ma0 nA ziSyaratna vidvavarya pravacanaprabhAvaka svargastha pU0 pannyAsa zrI bhadrAnaMdavijayajI gaNivaranA sadupadezathI. zrI zrIpAlanagara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa (vAlakezvara, muMbaI ) no sahakAra malela che temanA taraphathI A grantha prakAzita karavAmAM Avyo che. temanA A zubha sahakAra mATe khUba - khUba AbhAra mAnIe chIe / sadupadezadAtA pU0 paM. zrI bhadrAnandavijayajI gaNivarazrIe 2040 nu cAturmAsa zrIpAlanagara karelu anekavidha zAsana prabhAvanA upadhAnAdi thayA. ane surata saMsArI vatanamAM padhAryA tyAM cAturmAsa ane tabIyata bagar3atAM samAdhipUrvaka kAladharmaM pAmyA.. teozrI AtmAnI A take zAMti icchIe chIe. tA0 11-1-1986 zAka mArakeTa sAme, jAmanagara (sau.) li0 91 mahetA maganalAla catrabhuja vyava. zrI erSapuSpAmRta jaina graMthamAlA gautama ArTa prinTarsa, neharUgeTa bAhara, byAvara ( rAja0 ) 305901
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika X*** * zrI arihaMta paramAtmA zrI mahAvIradevanA zAsanamA vidyamAna pIstAloza AgamomAM daza payannA che. temAM tandulaveyAlIya payanno paNa che prabhu mahAvIranA hastadikSita ziSya yA pratyeka buddha mahAtmA payannA race che. tIrthakara nA hastadikSita pU0 munirAje A tandulavaicArika-prakIrNaka racela che. A payannA upara pU0 A0 zrImad AnaMdavimalasUrIzvara ziSya pravara zrI vijayavimala gaNie vRtti racI che. vAnarSi temanu bIju nAma hatu temaNe gacchAcAra be TIkA 1622-1624 mAM racI che. 1623mAM baMdhodaya sattA prakaraNa tathA tenI avacUri tathA karma para prakaraNo tathA bhAvaprakaraNa svopajJa TIkA racI che. A AgamamAM mAnava janma dvArA dharmasAdhanA karavAnA upadeza mATe garbhAvasthA, dazA, yugilika svarUpa, saMhanana saMsthAna, tandulAdipramANa, ucchavAsAdi gaNanA, pRSThakaraNDakAdi gaNanA, zarIranI asundaratA strInu asundarasvarUpa varNavI bhava vairAgya paidA thAya tevu vizad varNana che. __A Agama hitecchu puNyAtmAo mATe AtmajAgRtinu amUlya Alambana che. 2042 poSa suda 2 ravivAra li0lAkhAbAvala-zAMtipurI jinendrasUri (jAmanagara)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThaM 40 // zuddhipatrakam // paMktiH azuddha zuddham dviprabhRtirA namabhyaH . dviprabhratirAnavabhyaH 4 nt| na tu ayaNasAI ayaNasayAI 20 nayasarika: navasarikaH 21 SaDa 6 vaccAi baccaha 20 agaikkhA aNAikkhA 82 84 113 .. 128 ja
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham / / pUjya paMnyAsapravarazrImuktivijayagaNi (aparanAma mulacaMdajI ma.) gurubhyo namaH / / pUjyAcAryadeveza zrImadAnandavimalamUrivaraziSyapravara zrIvijayavimalavihitavivRtiyutaM zrutasthavirahabdhaM // tandulavaicArikaprakIrNakam // -: : RSabhaM vRSasaMyuktaM, vIraM vairanivArakam / gautama guNasaMyuktaM, siddhAntaM siddhidAyakam // 1 // praNamya svaguru bhaktyA, vakSye vyAkhyAM guroH zubhAm' / tandulAkhyaprakIrNasya', vairAgyarasavAridheH // 2 // ___ nanu kiyanti prakIrNakAni kathyante, kathaM teSAM cotpattiH 1, ucyate 'naMdI 1 aNuogadArAI 2 deviMdatthao 3 taMdulaveyAliyaM 4 caMdAvijjhaya 5 mityAdIni zrInandIsUtroktAni kAlikotkAlikabhedabhinAni caturazItisahasrasaMkhyAni prakIrNakAnyabhavana zrIRSabhasvAminaH, kathaM 1, RSabhasya caturazItisahasrapramANAH 1. gurukramAmityapi 2. prakIrNatandulAkhyasyetyapi - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ] tandulavaicArika prakIrNakam zramaNA AsIran, terekaikasya viracitatvAt 1, evaM saMkhyeyAni prakIrNakasahasrANi AsIrannajitAdInAM madhyama' jinAnAM yasya yAvanti bhavanti tasya tAvanti prathamAnuyogato veditavyAni 2, caturdazaprakIrNakasahasrANi AsIran varddhamAnasvAmina: 3 iti teSAM madhye zrIvarddhamAnasvAmisvahastadIkSitenaikena sAdhunA viracitamidaM tandulavaicArikaM prakIrNakaM, tasya vyAkhyA kriyata iti - nijjariyajarAmaraNaM vaMdittA jiNavaraM mahAvIraM / vucchaM payaNNayamiNaM taMdulaveyAliyaM nAma // 1 // 'nijjariya' 0 nirjaritaM sarvathA kSayaM nItaM jarA ca vRddhatvaM maraNaM ca paJcatvaM jarAmaraNaM yadvA jarayA - vRddhabhAvena jarAyAM- vRddhabhAve vA maraNaM jarAmaraNaM yena sa nirjaritajarAmara - NastaM vanditvA kAyavAGmanobhiH natvA jinA: - rAgadveSAdijayanazIlAH sAmAnya kevalinasteSu tebhyo vA varaH - pradhA no'tizayApekSayA zreSTho jinavarastaM jinavaraM, atizayasvarUpaM samavAyAGgoktaM yathA- 'cottIsa vuddhAti sesA paM0 taM0 1. 0 nAmapi jinAnAmityapi / 2. tAni ca tIrthasvAmisvahastadIkSitsAdhuviracitAni vA tIrthakara tIrthasAdhuviracitAni vA pratyekabuddhaviracitAni veti, atrAdau granthakAro maGgalAdyabhidhAnAya gAthAmAhetyapi / *
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakINakas [ 3 avaTThie kesamaMsuromaNahe 1 nirAmayA NiruvalevA gAyalaTThI, ayaM janmapratyayaH 2 gokhIra paMDure maMsasolie, janmapratyayaH 3 paumuppalagaMdhie ussAsanissAse, janmapratyayaH 4 pacchapaNe AhAraNIhAre adisse maMsacakkhuNA, janmapratyayaH 5 AgAsagayaM cakkaM 6 AgAsagayaM chattaM 7 AgAsiyAo seyavaracAmarAo 8 AgAsaphAliyamayaM sapAyapIDhaM sIhAsaNaMAkAzamiva-yadatyantamacchaM sphaTikaM tanmayaM 9 AgAsagao kuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmo idajjhao purao gacchati 10 jastha jatthaviya NaM arahaMtA bhagavaMto ciTThati vA nisIyaMti vA tattha tatthaviya NaM takkhaNAdeva saMNapattapuSpha pallavasamAulo sacchatto sajjhao saghaMTo sapaDAo asogavarapAyavo abhisaMjAyati 11 Isi pio maTThANaMmi teyamaMDalaM abhisaMjAyati, aMdhakAreviyaNaM dasa diAso pabhAsei, ISad - alpaM 'pio' tti pRSThataH pazcAdbhAge 'mauDaThANaMmi'tti mastakapradeze 12 bahusamaramaNijje bhUmibhAge 13 ahosirA kaMTagA bhavanti 14 uU vivarIyA suhaphAsA bhavanti 15 sIyaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joyaNaparimaMDalaM savvao samaMtA saMpamajjijjai 16 juttaphusieNa ya meheNa nihayarayareNuyaM kajjai- 'juttaphusi
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam eNaM'ti ucitavindupAtena 'nihayarayareNayaMti vAtoddhamAtamAkAzavarti rajaH bhUvartI tu reNuriti gaMdhodakavarSAbhidhAnaH 17 jalathalayabhAsurappabhUeNaM biMTahAiNA dasavanneNaM kusumeNaM jANassehapamANamitte pupphovayAre kanjai", etena' sUtreNa yat kecidAhuH-vaikriyANyevaitAnyato'cittAnIti tadayuktaM, anye tyAhuH yatra vratinastiSThanti na tatra devAH puSpavRSTiM kurvanti 1, anye prAhuH-devAdisaMmardAdacittatA teSAM 2, apare tyAhuH-bhagavadatizayAdyatyAdisaMcaraNe'pi na puSpajIvavadhaH kintu puSTireveti 3, pravacanasAroDAraDhokAyAM tu sarvagItArthasammataM tRtIyamatamaGgIkRtamastIti 18, amaNaNNANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM avakariso bhavati apakarSaH-abhAvaH 19, maNaNNANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM pAubhAvo bhavati prAdurbhAvaH 20 paJcAharao'viya NaM hiyayagamaNIo joyaNaNIhArI saro pratyAharato-vyAkurvato bhagavata iti 21 bhagavaM ca NaM aDamAgadhAe bhAsAe ghammamAikkhai 22 sAviya NaM ahamAgadhabhAsA ) 1. asya vRttiH-jalasthalajaM bhAsvaraM prabhUtaM ca kusumaM tena vRntasthAyinA-Urdhvamukhena dazArdhavarNana jAnunA utsedhasya-uccayasya yat pramANaM tadeva pramANaM yasya sa jAnUtsedhapramANamAtraH puSpopacAra:puSpaprakara ityaSTAdazaH, atra kecidAhuH-yatra vatina0 ityapi /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 5 bhAsijamANI tesiM savvesiM AyariyamaNAriyANaM dupayacauppayapasupakkhIsarIsivANaM appappaNo hiyasivasuhadAi bhAsattAe pariNamati 23 puvvaSaDaverAviya NaM devAsuraNAgasuvanna-jakkharakkhasakinnarakiMpurisa-garulagaMdhavyamahoragA araho pAyamUle pasaMtacittamANasA dhamma nisAmaMti 24 aNNautthiyapAvayaNIviya NaM AgayA vaMdaMti 25 AgayA samANA arahao pAyamUle nippaDivayaNA bhavaMti 26 jao jaoviya NaM arahaMtA bhagavaMto viharaMti tao taoviya NaM joyaNapaNavIsAeNaM ItI Na bhavati 27 mAro na bhavati 28 sacakkaM na bhavati 29 paracakkaM na bhavati 30 aibuTThI na bhavati 31 aNAvuTThI na bhavati 32 dubhikkhaM na bhavati 33 puvvuppaNNAviya NaM uppAtiyA vAhI khippAmeva uvasamaMti 34 / atra ca 'paccAharau' ita Arabhya 14 ye'bhihitAste prabhAmaNDalaM ca kamakSayakRtA atizeSAH, zeSA bhavapratyayebhyo'nye devakRtA iti / nanu prAkArAmburuhAdhatizayA devakRtA api catustriMzadbahiH katham ?, ucyate, catustriMzat kila niyatA anye tvaniyatA iti, idaM ca kila na svabuddhyA procyate, yaduktaM zrIjinabhadrakSamAzramaNaiH vizeSaNavatyAM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ] tandulavaicArika prakIrNakam "hoUNa va devakayA cautIsAi sayabAhirA kIsa ? | pAgAraMburuhAI aNaNNasarisAvi logammi // 1 // cottIsaM kiraNiyayA te gahiyA sesayA aNiyayatti / suttaMmiNa saMgahiyA jaha laDIo visesAo ||2||" , iti, tathA nanu yatra tIrthakarA viharanti tatra deze paJcaviMzatiyojanAnAmAdezAntareNa dvAdazAnAM madhye tIrthakarAtizayAt na vairAdayo'narthA bhavantItyatroktaM tatkathaM zrImanmahAvIre bhagavati purimatAle nagare vyavasthita evAbhagnasenasya vipAkazrutAGgavarNito vyatikaraH sampanna iti ?, atrocyate, sarvamidamarthAnarthajAtaM prANinAM svakRtakarmaNaH sakAzAdupajAyate, karma tu dvedhA--sopakramaM nirupakramaM ca tatra yAni vairAdIni sopakramakarmasampAdyAni tAnyeva tIrthakarAti - zayAdupazAmyanti, sadoSadhAt sAdhyavyAdhivat yAni tu nirupakramakarmasampAdyAni tAni avazyaM vipAkato vedyAni nopakramakaraNa viSayAni asAdhyavyAdhivat ata eva sarvAtizayasampatsamanvitAnAM jinAnAmapyanupazAntavairabhAvA gozAlakAdaya upasargAn vihitavanta iti / mahAMzcAsau vIravakarmavidAraNasahiSNurmahAvIrastam, 'vucchaM' ti vacye - bhaNiSyAmi prakIrNakaM - zrIvIrahastadIkSitamuniviracitaM nandIsUtroktagranthavizeSamidaM - pratyakSaM tandulAnAM varSazatAyuSkapuruSaprati - dinabhogyAnAM saGkhyAvicAreNopalakSitaM tandulavaicArikaM 9 ,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ nAmeti // 1 // ' maGgalAcaraNamabhidheyaM ca pratipAdyAtra dvAra gAthAdvayamAha suNaha gaNie daha dasA vAsasayAussa jaha vibhajjati / saMkalie vogasie jaM cAuM sesayaM hoi // 2 // jattiya mitte divase jantiyarAImuhuttamussA se | garbhami vasaha jIvo AhAravihiM ca vucchAmi // 3 // 'suNaha0 jattiya0' atra padAnAM sambandho'yaM -varSa - zatAyuSo jantoryathA daza dazA - dazAvasthAH 'vibhajjantI' ti pRthagbhavanti tathA yUyaM zRNuta, ka sati ? - gaNite - ekadvayAdIti kriyamANe sati, tathA dazadazA saGkalite - ekatra mIlite tathA vyutkarSite - niSkAsite sati 'vAsasayaM paramAuM itto pannAsaM harai niddAe' ityAdinA yaccAyuHzeSakaM bhavati tadapi yUyaM zRNuta / / 2 / / yAvanmAtrAn divasAn yAvadrAtrIyavanmuhUrttAn yAvaducchvAsAn jIvo garbhe vasati tAn vakSye, garbhAdike AhAravidhiM cazabdAccharIraromAdisvarUpaM ca vakSye - bhaNiSyAmIti // 3 // tatra garbhe ahorAtrANAM pramANamAha - dunni ahorattasae saMpuNNe sattasattariM ceva / garbhami vasai jIvo addhamahorattamaNNaM ca // 4 // 1. sAmAnyena maGgalamabhidheyaM cAbhighAya vizeSato'bhidheyapratipAnAyetyapi /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ] tandulavaicArikaprakIrNakam ee tu ahorattA niyamA jIvassa ganbhavAsaMmi / hoNAhiyA u itto uvaghAyavaseNa jAyaMti // 5 // aha sahassA tini u sA muhuttANa pannavIsA ya / ganbhagao vasaha jIo niyamA hoNAhiyA ittii||6|| tinneva ya koDIo caudasa ya havaMti syshssaaii| dasa ceva sahassAiM dunni sayA paNNavIsA ya // 7 // ussAsA nissAsA ittiyamittA havaMti sNkliyaa| jIvassa gambhavAse niyamA hoNAhiyA itto // 8 // ___ "dunni" dve ahorAtrazate (200) sampUrNa saptasaptatyadhike (77) anyadardhamahorAtraM ca jIvo garbha vasati-tiSThati, etAvatA nava mAsAn sArdhasaptadinAMzca jIvo garbhe tiSThatItyarthaH // 4 // "ee tu" ete-uktarUpA ahorAtrA nizcayena jIvasya garbhavAse bhavanti itto'tti asmAduktAdahorAtrapramANAt upaghAtavazena-vAtapittAdidoSeNa hInAdhikA api 'jAyaMti'tti dhAtUnAmanekArthatvAt bhavantItyarthaH, tu zabdo'pyarthaH sa ca yojita iti // 5 // atha garbha muhUrtAnAM pramANamAha-"aTTa sahassA" aSTau sahasrANi trINi zatAni paJcaviMzatyadhikAni muhUrtAni (8325) nizcayena jIvo garbha vasati, tAni ca kathaM bhavanti ?, uktalakSaNAH saptasaptatyadhikadvizatAhorAtrAH (277) triMzatA guNitAH (8310) etAvanto bhavanti,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 9 ahorAtrasya ca paJcadaza muhUrttAni kSipyante jAtAni (8325) iti, itaH - uktarUpAt (8325) vAtadoSAdikArana hInAdhikAnyapi muhUrttAni vasati garbhe jIva iti // 6 // atha gAthAdvayena garbhe niHzvAsocchvAsapramANamAha- 'tinneva 0 ' "ussAsa" tisraH koTayaH caturdaza zatasahasrANi - caturdaza lakSANItyarthaH daza sahasrANi dve zate paJcaviMzatyadhike iti (31410225) ' ittiyamittA' iti etAvanmAtrAH saGkalitAH - ekIkRtAH jIvasya garbhavAse nizvayena niHzvAso - cchvAsA bhavanti kathaM 1, ekasminnantarmu (nmu )hUrtte saptatriMzacchatAni trisaptatyadhikAni ( 3773) niHzvAsocchvAsA bhavanti, etaizca padaiH tAni ( 8325) uktarUpANi muhUrttAni guNyante tadA yathoktaM (31410225) etad bhavatIti, itaH -uktarUpAt vAtAdikAraNena hInAdhikA niHzvAsocchvAsA bhavantIti ||7-8|| athAhArAdhikAre kiJcidgarbhAdisvarUpamAhaAuso !- itthIe nAbhihiTThA sirAdugaM puSphanAliyAgAraM / tassa ya hiTThA joNI ahomuhA saMThiyA kosA // 6 // tassa ya hiTThA cUyassa maMjarI [jArisI ] tArisA u maMsassa / te riukAle phuDiyA soNiyalavayA vimoyaMti // 10 // kosAyAraM joNi saMpattA sukkamIsiyA jar3ayA / taiyA jIvavavAe juggA bhaNiA jiNidehiM // 11 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] tandulavaicArikaprakIrNakam ___"Auso! itthI0" he AyuSman !-he gautama ! striyAH-nAryAH nAbheradhaH-adhobhAge puSpanAlikAkAraM-sumanovRntasadRzaM zirAdvikaM-dhamaniyugmaM vartate, ca punastasyazirAdvikasyAdho yoniH-smarakUpikA saMsthitA asti, kiMbhRtA ?adhomukhA, punaH kiMbhUtA ?-'kosa'tti kozA-khaDgapidhAnakAkAretyarthaH / / "tassa ya." tasyAzca yoneradhaH-adhobhAge'cUtasya'. Amrasya yAdRzyo maJjaryo-vallarayo bhavanti tAdRzyo mAMsasya palalasya maJjarayo bhavanti, tA maJjarayaH strINAM mAsAnte yadajasramizra dinatrayaM zravati tadRtukAlaH-strIdharmaprastAvastasmin sphuTitAH-praphullAH satyaH zoNitalavakAn-rudhiravindan vimuzcanti-zravanti // 10 // ___ "kosA" te rudhirabindavaH kozAkArAM yoni samprAptAH santaH zukramizritAH-RtudinatrayAnte puruSasaMyogena apuruSasaMyogena vA puruSavIryeNa militAH 'jaya'tti yadA bhavanti 'taiya'tti tadA jIvotpAde-garbhasambhUtilakSaNe yogyA bhaNitAkathitA jinendraH-sarvajJairiti / nanu kathaM puruSAsaMyoge puruSavIryasambhava iti 1, atrocyate, sthAnAGgAbhiprAyeNa yathA "paMcahiM ThANehimitthI puriseNa saddhiM asaMvasamANIvi gabhaM dharejA, taM0-itthI duvippayaDA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 11 dunnisannA sukkappoggale adhihinjA 1 sukappoggalasaMsahe va se vatthe aMto joNIe aNupavesenjA 2 sayaM va se sukkapoggale aNupavesenjA 3 paro va se sukkapoggale aNupavesejA 4, soodagaviyaDeNa vA se AyamamANIe sukkapoggale aNupavesejA 5, iccetehiM paMca jAva dharejA' duvipayaDI paridhAnavarjitetyarthaH, duniSaNNA puruSazukrapudgalAn kathaJcit puruSanisRSTAna AsanasthAnadhitiSThet-yonyAkapaNena sagRhNIyAt 1, tathA zukrapudgalasaMsRSTaM 'se' tasyAH striyA vastramantaH-madhye yonAvanupravized , iha ca vastramityupalakSaNaM tathAvidhamanyadapi anupravizediti 2, svayamiti putrArthinItvAcchIlarakSakatvAca 'se'tti sA zukrapudgalAna yonAvanupravezayet 3, paro vatti zvazraprabhRtikaH putrArthameva 'se' tasyA yonAviti 4, zItodakalakSaNaM yad vikaTaM palvalAdigatamityarthaH tena vA 'se' tasyAH AcamantyAH pUrvapatitA-udakamadhyavartinaH zukrapudgalAH anupravizeyuriti 5 // 11 // athAdhvastadhvastayonikAlamAnaM jIvasaGkhyAparimANaM cAhabArasa ceva muhuttA uvari viddhaMsa gacchaI sA u / jIvANaM parisaMkhA lakkhapihuttaM ca ukkosaM // 12 // paNapannAya pareNaM joNI pamilAyae mhiliyaa| paNasattarii parao pAeNa pumaM bhave'bIo // 13 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] tandulavaicArikaprakoNakam ___ "ghArasa." sA puruSavIryasaMyuktA yoniAdazaiva muhUrtAna yAvadadhvastA bhavati, tathA 'uvarinti dvAdazamuhUrttAnantaraM sA yonirvidhvaMsaM gacchati prApnotItyarthaH, ayamAzayaH-Rtvante strINAM naropabhogena dvAdazamuhUrttamadhya eva garbhabhAvaH, tadanantaraM vIryavinAzAt garbhAbhAva iti, tathA manuSyagarbha jIvAnAMgarbhajajantUnAM-parisaGkhyA-mAnaM lakSapRthaktvamutkRSTato bhavati, siddhAntabhASayA pRthaktvaM dviprabhRtirA navabhyaH saGkhyA kathyate iti // 12 // ___ atha kiyajhyo varSebhyaH punarUcaM garbha striyo na dhArayanti pumAMzcAbIjo bhavati iti prasaGgato nirUpayitumAha"paNapa0" mahilAnAM-strINAM prAyaH prabAheNa 'paNapannAya'tti paJcapaJcAzadvarSabhyaH pareNa'ti Udha yoniH pramlAyati-garbhadhAraNasamarthA na bhavatItyarthaH, bhAvArtho'yaM nizIthoktaH-yathA___ "itthIe jAva paNapannA vAsA na pUraMti tAva amilAyA joNI-ArtavaM syAt garbha ca gRhNAtItyarthaH 'paNapannavAsAe puNa kassavi ArtavaM bhavati na puNa gambhaM giNhai, paNapatrAe parao no attavaM no gabhaM giNhaha" iti, tathA coktaM sthAnAGgaTokAyAm"mAsi mAsi rajaH strINAmajasra zravati vyaham / vatsarAta dvAdazAvaM, yAti paJcAzataH kSayam // 1 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [13 pUrNaSoDazavarSA strI, pUrNaviMzena saMgatA / zuddhe garbhAzaye ?, mArge 2, rakte 3 zukra 4 'nile 5 hRdi 6 // 2 // vIryavantaM sutaM sUte, tato nyUnAbdayoH punH| rogyalpAyuradhanyo vA, garbho bhavati naiva cA // 3 // " iti / zuddha-nirdoSe garbhAzayAdiSaTke ityarthaH / tathA ca"Rtustu dvAdaza nizAH, pUrvAstisro'tra ninditAH / ekAdazI ca yugmAsu, syAtputro'nyAsu kanyakA // 4 // padma socamAyAti, dine'tIte tathA ythaa| RtAvatIte yoniH sA, zukraM naiva pratIcchati // 5 // mAsenopacitaM raktaM, dhamanIbhyAmRtau punH| ISat kRSNaM vigandhaM ca, vAyuryonimukhAttudet // 6 // " tathA cAvidhvastA yoniravidhvastaM bIjaM 1 avidhvastA yonirvidhvastaM bIjaM 2 vidhvastA yoniravidhvastaM bIjaM 3 vidhvastA yonirvidhvastaM bIjaM 4 catuSu bhaGgaSu Aye bhaGga evotpatteravakAzaH, na zeSeSu triSviti, tatra paJcapaJcAzikA mArI vidhvastayoniH, saptasaptatikaH pumAniti, "dvAdaza muhU ni yAvad bIjaM na vidhvastaM syAttata UvaM vidhvasta" miti dvitIyAGgavattAviti / tathA pumAn-puruSaH prAyaH paJcasaptativarSebhyaH parata UrdhvamavIjo bhaveta , garbhAdhAnayogyavIjavi
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] tandulavecArika prakIrNakam varjita ityartheH // 13 // kiyatpramANAyuSAmetanmAnaM draSTavya mityAha - vAsasayAuyameyaM pareNa jA hoi puvvakoDIo / tassaDe amilAyA savvAuyavIsabhAgo ya // 14 // "vAsa " 0 varSazatAyuSAmidaMyugInAnAmetad garbhadhAraNAdikAlamAnamuktaM, pareNa tahiM kA vArttetyAha - 'pare0 ' varSa - zatAt parato varSadvayaM trayaM catuSTayaM cetyAdi yAvanmahAvidehamanuSyANAM yA pUrvakoTiH sarvAyuSi syAt tasya - sarvAyuSo'rgha tadarthaM yAvadamlAnA - garbhadhAraNayogyA strINAM yoniH draSTavyA, tato'pi parataH sakRtprasavadharmANo'mlAnayonayo'vasthitayauvanatvAt, puMsAM punaH sarvasyApi pUrvakoTiparyantasyAyuSo'ntyo viMzatimo bhAgo'bIja iti // 14 // atha kiyantaH punarjIvAH ekasyAH striyAH garbhe ekahelayaivotpadyante, kiyatAM ca pitRRNAM ekaH putro bhavati ityAharattakkaDA u itthI lakkhapuhuttaM ca bArasamuhuttA / piasaMkha sayapuhuttaM bArasavAsA u ganbhassa // 15 // " rattU 0" atrAnyatrApyArSatvAd vibhaktInAM vaicitryaM jJAtavyamiti, mAsAnte trINi dinAni yAvat strINAM yannirantaramajazraM zravati tadatra raktamucyeta, tena raktena - rudhireNa utkaTAyAH puruSavIryayuktayonyAzca ekasyAH striyAH garbhe
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 15 jaghanyataH eko dvau vA trayo vA utkRSTatastu 'lakkhapuhattaM'ti lakSapRthaktvaM navalakSagarbhajajIvA utpadyante ityarthaH, niSpatti ca prAyaH eko dvau vA''gacchataH, zeSAstvalpajIvitatvAttatraiva niyante, eko dvau vetyuktaM vyavahArApekSayA nizcayApekSayA tu tato'dhikaM nyUnaM vA bhavatIti draSTavyamiti, cazabdAt striyAH saMsaktAyAM yonau dvIndriyA jIvA jaghanyataH eko dvau vA trayo votkRSTato navalakSapramANA utpadyante, taptAyaHzalAkAnyAyena puruSasaMyoge teSAM jIvAnAM vinAzo bhavati, strIpuruSamaithune mithyAdRSTayaH antamuhUrttAyuSaH aparyAptAvasthAkAlakAriNaH navaprANadhArakAH nArakadevayugalavarjitazeSajIvasthAnagamanazIlAH nArakadevayugalAgnivAyuvarjitazeSajIvasthAnAgamanasvabhAvAH muhUrtapRthaktvakAyasthitikAH asaGkhya yAH saMmRcchimamanuSyA utpadyante ceti, tathA 'vArasamuhutta'tti puruSavIryasya kAlamAnaM dvAdaza muhartAni, etAvatkAlameva zukrazoNite avidhvastayonike bhavata iti' 'pia'tti pitRNAM pitRsaMkhyA tasyAH zatapRthaktvaM bhavati, ayamAzayaH-utkRSTato navAnAM pitRzatAnAmekaH putro jAyate, etaduktaM bhavati-kasyAzcid dRDhasaMhananAyAH kAmAturAyAzca yoSito yadA dvAdazamuhUttemadhye utkRSTato navabhiH puruSazataiH saha saGgamo bhavati tadA tadbIje yaH putro bhavati sa navAnAM pitRzatAnAM putro bhavatIti, upalakSaNatvAttirazcAM ca bIjaM dvAdazamuhUrttAn yAvadyonibhUtaM bhavati, tatazca gavAdInAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakoNakam zatapRthaktvasyApi bIjaM gavAdiyonipraviSTaM bIjameva, tatra ca bIjasamudAye eko jIva utpadyamAnasteSAM sarveSAM bIjasvAminAmutkarSataH putro bhavati, matsyAdInAmekasaMyoge'pi zatasahasapRthaktvaM garbha utpadyate niSpadyate cetyeka sminnapi garbha lakSapRthaktvaM putrANAM syAditi / nanu devAnAM zukrapudgalAH kiM santi uta na ?, ucyate, santyeva, paraM te vaikriyazarIrAntargatA iti na garbhAdhAnahetava iti, yaduktaM zrIprajJApanAyAM "asthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM sukkapuragalA ?" haMtA asthi, "te NaM bhaMte ! tesiM accharANaM kIsattAe bhujo 2 pariNamaMti?" goyamA ! soiMdiyatAe cakkhidiyattAe ghANidiyattAe rasaNiMdiyattAe phAsiMdiyattAe ittAe kaMtattAe maNunnattAe maNAmattAe subhagattAe sohaggakhvajovvaNaguNalAvanattAe eyAsiM bhujo 2 pariNamaMti jAva tattha NaM je te maNapariyAragA devA tesiM icchAmaNe samuppajaha icchAmo NaM accharAhiM saddhi maNapariyAraNaM karettae, tao NaM tehiM devehiM maNasokae samANe khippAmeva tAo accharAo tatthagayAo ceva samANIo aNuttarAI uccAvayAiM maNAI pahAremANIo 2 ciTThati, tao NaM te devA tAhiM accharAhiM saddhi
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 maNapariyAraNaM kareMti sesaM niravasesaM taM ceva jAva bhujo 2 pariNamaMti' tti // atha kiyantaM kAlaM bhavasthityA jIvo garbhe vasatItyAha" bArasa0 " garbhasya sthitiH dvAdazavarSapramANA bhavati, etaduktaM bhavati ko'pi pApakArI vAtapittAdidUSite devAdistambhite vA garbhe dvAdaza saMvatsarANi niraMtaraM tiSThati utkRSTataH, jaghanyatastvantamuhUrtameva tiSThati, bhavasthityA garbhA'dhikArAta 'udgagabhe NaM bhaMte! kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaNaNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM cha mAsA" udakagarbhaH - kAlAntare vRSTihetupudgala pariNAmaH tasya samayAnantaraM SaNmAsAnantaraM ca varSaNAt, ayaM ca mArgazIrSAdiSu vaizAkhAnteSu sandhyArAgAdiliGgo bhavatIti, tuzadAt manuSyatiravAM kAya sthitiH caturviMzativarSapramANA avagantavyA, yathA ko'pi svIkArya dvAdaza varSANi jIvittvA tadante ca mRtvA tathAvidhakarmavazAt tatraiva garbhasthite kalevare samutpadya punaH dvAdaza varSANi jIvatItyevaM caturviMzatirvarSA - yutkarSato garbhe janturavatiSThate, kecidAhuH- dvAdaza varSANi sthitvA punaH tatraivAnyajIvastaccharIre utpadyate tAvat sthitiriti / / 15 / / atha kukSau puruSAdayaH kutra parivasantItyAhadAhiNakucchI purisassa hoi vAmA u itthIyAe ya / ubhayaMtaraM napuM se tirie aTTheva varisAI // 16 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 - ' dAhiNe 'ti puruSasya dakSiNakukSiH syAt, dakSiNakukSau vasan jIvaH puruSaH syAditi bhAvaH 1 striyA vAmakukSi: syAt, vAmakukSau vasan jIvaH strI bhavatIti bhAvaH 2 napusakaH ubhayAntaraM syAt, kukSimadhyabhAge vasan jIvo napuMsako jAyate iti bhAvaH 3, strIpuruSanapu' sakalakSaNAni yathA - "yonimRdutvamasthairya, mugdhatA calatA stanau / puMskAmiteti liGgAni sapta strItve pracakSate // 1 // mehanaM kharatA dAdartha, zauNDIryaM zmazru dhRSTatA / strIkA miteti liGgAni sapta puMstve pracakSate // 2 // stanAdizmazru kezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhAH prAhurmohAnalasudIpitam ||3||" iti // atha tirathAM garbhe bhavasthitimAha - 'tirie'tti tiravAM garbhasthitirutkRSTataH aSTau varSANi tataH paraM vipattiH prasavo veti, jaghanyataH antarmuhUrttamAnA bhavasthitiriti // 16 // atha jIvo garbhe utpadyamAnaH kimAhAramAhArayati tatazca kiMsvarUpo bhavatItyAha imo khalu jIvo ammApi saMyoge mAuuyaM piusukkaM taM tadubhayasaMsadvaM kalusa kibbisaM tappaTamayAe AhAraM AhAritA ganbhattAe vakkamai // sU. 1 // sattAhaM kalalaM hoI, sattAhaM hoi abbuyaM /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvuyA jAyae pesI, pesIo ya ghaNaM bhave // 1 // 17 // to paDhame mAse karisUNaM palaM jAya 1 bIe mAse pesI saMjAyae ghaNA 2 tahae mAse mAue dohalaM jaNai 3 cautthe mAse mAue aMgAiM pINeha 4 paMcame mAse paMca piMDiyAo pANiM pAyaM siraM ceva nivvattei 5 chaDhe mAse pittasoNiyaM uvaciNei 6 sattame mAse satta sirAsayAI 700 paMca pesIsayAI 500 navadhamaNIo 9 navanauiMca romakUvasayasahassAiM nivattei 99,00,000 viNA kesamaMsuNA saha kesamaMsuNA adhuDhAo romakUvakoDIo nivvattaMi 3,50,00,000, ahame mAse vittIkappo havai 8 // sUtraM 2 // - 'imo khalu'tti yAvat 'vakamai'tti mutkalaM, ayaM jIvaH khalu iti nizcitaM mAtApitroH saMyoge 'mAuuyaMti mAturojo-jananyA AtavaM zoNitamityarthaH 'piusukkaMti' pituH zukra, iha yaditi zeSaH 'ta' ti tadAhAraM tasya-garbhavyutkramaNasya prathamatA tatprathamatA tayA 'AhAritta'tti taijasakArmaNazarIrAbhyAM bhuktvA garbhatayA-garbhatvena 'vakkamai'tti vyutkrAmati utpadyata ityarthaH, kiMbhUtamAhAraM ?-'tadubhayasaMsiti tayoH-zukrazoNitayorubhayaM tacca tat saMsRSTaM ca
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ militaM ca tadubhayasaMsRSTaM, kaluSa-malinaM 'kibbisaM'ti kaburamiti // suutr-1|| tataH kena krameNa zarIraM niSpAdyate ityAha-'sattAha'mityAdi. yAvad bhavettipA, saptAhorAtrANi yAvat zukrazoNitasamudAyamAtraM kalalaM bhavati 1 tataH saptAhorAtrANi arbudo bhavati, te eva zukrazoNite kizcit styAnIbhUtatvaM pratipadyate iti 2 tato'pi cAbudAt pesI-mAMsakhaNDarUpA bhavati 3 tatazcAnantaraM sA dhanaM-samacaturasra mAMsakhaNDaM bhavati // 17 // ___'to paDhame.' tataH-iha ca tacchukrazoNitamuttarottarapariNAmamAsAdayat prathame mAse karjenaM palaM jAyate, paJcaguJjAbhirmApaH SoDazabhirmApaiH karSaH catubhiH kaH palamiti vacanAt trayaH karSAH syuriti bhAvaH 1 dvitIye tu mAse mAMsapesI ghanA-ghanasvarUpA bhavati, samacaturasra mAMsakhaNDaM jAyata ityarthaH 2 tRtIye mAse tu mAtudoMhadaM janayatItyarthaH 3 caturtha mAse mAturaGgAni prINayati-puSTAni karotItyarthaH 4 paJcame mAse pANidvayapAdadvayamastakarUpAH paJca piNDikAH-paJcAGkurAn nivarttayati niSpAdayatItyarthaH 5 SaSThe mAse pIyate jalamaneneti pittaM pittaM ca zoNitaM ca pittazoNitaM tat upacinoti-puSTaM karotItyarthaH 6 saptame mAse sapta zigazatAni 700 paJca pezIzatAni 500 nava dhamanyo-nava nADayaH 8
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 navanavatiM romakUpazatasahasrANi nirvarttayati, romNAM - tanuruhANAM kUpA iva kRpA romakUpA romarandhrANItyarthaH teSAM navanavatilakSA iti kezazmazrubhirvinA, tatra kezAH - zirojAH zmazrUNi - kUrca - kezAH 66,00,000, kezazmazrubhiH saha 'aDDuDAu' tti sArdhAH tisro romakUpakoTI: nirvartayatIti 3,50,00,000, aSTame mAse tu zarIramAzritya 'vittIkappe 'tti niSpannaprAyo jIvo bhavatIti 8 // sUtra- 2 // atrAdhikAre indrabhUtiH janopakArAya traizaleyaM sarvajJaM sarvabhUtadayaikarasaM praznayati yathA jIvassa NaM bhaMte! gavbhagayassa samANassa asthi uccArei vA pAsavaNei vA khelei vA siMghA - Nei vA vatei vA pittei vA sukkei vA soNiei vA ?, no iNaDe samaTThe 1 / se keNadveNaM bhaMte! evaM gar jIvassa NaM ganbhagayassa samANassa natthi uccArei vA jAva soNiei vA ?, goyamA ! jIve NaM gabhagae samANe jaM AhAraM AhAreha taM ciNAi soiMdiyattAe 1 cakkhuriMdiyattAe 2 ghANiMdiyatAe 3 jibhidiyattAe 4 phAsiMdiyattA 5 aTThiaTThimiMja ke samaMsuromana hattAe se eeNaM aTTheNaM goyamA ! evaM vuccai jIvassa NaM gagbhaga yassa samANassa natthi uccArei vA jAva soNiei vA 2 // sUtra- 3 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 'jIvassa NaM bhaMte !' ityAdi, he bhadanta ! jIvasyajantoH 'Na' vAkyAlaGkAre garbhagatasya-garbhatvaM prAptasya 'samA. Nassa'tti sataH asti-vidyate vartata ityarthaH uccAro-viSThA 'i' iti upapradazane alaGkAre pUraNe vA veti vikalpArtha'prazravaNaM' mRtraM 'khelo' niSThIvanaM 'siMghANe'ti nAsikAzleSma 'vaMtaM' vamanaM 'pittaM' mAyuH zukra-vIrya zoNitaMrudhiraM 'sukke i vA soNie i vA' iti padadvayaM bhagatyAdisUtre na dRzyate AgamavicAryamiti, 'no iNahe samahe' no-naiva 'iNa? 'tti ayamanantaroktatvena pratyakSo'rthobhAvaH samartho-balavAn , vakSyamANadUSaNamudgaraprahArajaritatvAt 1 / gautamasvAmI prAha-'se keNaDhaNaM'ti atha kena kAraNena ityarthaH he bhadanta ! evaM pronyate-jIvasya garbhagatasya sato nAsti uccAro yAvacchoNitamiti ?, bhagavAn prAha-he gautama ! jIvaH NaM vAkyAlaGkAre garbhagataH san yadAhAramAhArayati tadAhAraM zrotrendriyatayA 1 cakSurindriyatayA 2 ghANendriyatayA 3 jihvandriyatayA 4 sparzanendriyatayA 5 cinoti puSTibhAvaM nayatItyarthaH, indriyANi dvaidhAni-pudgalarUpANi dravyendriyANi 1 labdhyupayogarUpANi tu bhAvendriyANi 2, punanityupakaraNalakSaNabhedAta dvaidhAni dravyendriyANi, tatra nivR. ttidvidhA-anto 1 bahizca 2, tatra antaH-zrotrendriyasya antaH-madhye netragocarAtItA kevalidRSTA kadambakusumAkArA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 dehAvayavarUpA kAcinnittirasti yA zabdagrahaNopakAre vartate 1 cakSarindriyasyAntaH-madhye keva ligamyA dhAnyamasUrAkArA dehAvayavarUpA kAcinnittirasti yA rUpagrahaNopakAre vartate 2 ghrANendriyasya antaH-madhye kevalizyA atimuktakakusumAkArA dehAvayavarUpA kAcinnivRttirasti yA gandhagrahaNopakAre vartate 3 rasanendriyasya antaH-madhye jinagamyA kSuraprAkArA dehAvayavarUpA kAcinivRttirasti yA rasagrahaNopakAre vartate 4 sparzanendriyasya antaH-madhye kevalidRSTA dehAkArA kAcinnittirasti yA sparzagrahaNopakAre vartate 5-1 bahinivRttistu yA sarveSAmapi zrotrAdInAM karNazaSkulikAdikA dRzyate saiva mantavyA 2, upakaraNendriyaM tu teSAmeva kadambagolakAkArAdInAM khar3agasya chedanazaktiriva jvalanasya dahanazaktiriva vA yA svakIya 2 viSayagrahaNazaktistatsvarUpaM draSTavyam 2, tathA jJAnAvaraNakarmakSayopazamAjIvasya zabdAdigrahaNazaktirUpaM labdhibhAvendriyaM 1 yatta zabdAdInAmeva grahaNapariNAmalakSaNaM tadupayogabhAvendriyamiti 2, tatra yAni dravyendriyANi tAni jIvAnAmindriyaparyAptau satyAM bhavanti, yAni ca bhAvendriyANi tAni saMsAriNAM sarvAvasthAbhAvInIti, tathA nayanasya viSayo'prakAzakavastu parvatAdyAzrityAtmAgulena sAtirekaM yojanalakSaM syAt , prakAzake tvAdityacandrAdAvadhikamapi viSayaparimANaM syAta , nAtra viSaye niyamaH
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko'pi nirdiSTo'sti siddhAnte, yataH puSkaravaradvIpAddhaM mAnuSottaraparvatasamIpe karkasaGkrAnto manuSyAH pramANAgulabhavaiH sAtirekairekaviMzatiyojanalakSaH vyavasthitaM ravi pazyantaH procyante zAstrAntare iti, jaghanyatastvatyAsannarajomalAdera. grahaNAdagulasaGkhaye yabhAgAt parataH sthitaM vastu cakSuSo viSayaH 1 zrotrasya dvAdaza yojanAnyutkRSTaviSayo meghagarjitAdau 2 ghANarasanasparzanAnAM tUtkRSTaM nava yojanAni 3-4-5 jaghanyatastu caturNAmapyamulAsaGkhya yabhAgAdAgataM gandhAdikaM viSayaH, manasastu kevalajJAnasyeva samastamUrttAmRtavastuviSayatvena kSetrato nAsti viSayapramANaM manaso'prApyakAritvAditi, viSayapramANaM cAtra indriyavicAre AtmAgulenaiva jJeyamiti, tathA'ahiadvimiMja.' asthyasthimiJjakezazmazraromanakhatayA cinotIti, tatrAsthi-haDDa asthimijA-asthimadhyAvayavaH kezA-zirojAH zmazruNi-kUrcakezAH romANi-kakSAdikezA iti, 'se' atha anenArthena-anena kAraNena he gautama ! he indrabhUte ! evaM-pUrvoktaM procyate-prakarSeNa pratipAdyate jIvasya garbhagatasya sato nAsti uccAro yAvacchoNitamiti // punargoMtamo jJAtanandanaM praznayati___jIve NaM bhaMte ! gabhagae samANe pahU muheNaM kAvaliyaM AhAraM AhArittae ?, goyamA ! no iNaDhe samaDhe 1 / se keNaDheNaM bhaMte ! evaM vucA ?-goyamA !
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 jIve NaM gabhagae samANe no pahU muheNaM kAvaliyaM AhAraM AhArittae ?, goyamA ! jIve NaM ganbhagae samANe savvao AhArei savao pariNAmei savvao Usasei savvao nIsasei abhikkhaNaM AhAreha abhikkhaNaM pariNAmei abhikkhaNaM Usasei abhikkhaNaM nIsasei Ahaca AhArei Ahacca pariNAmeha Ahaca Usaseha Ahacca nIsasei, mAujIvarasaharaNI puttajIvarasaharaNI mAujIvapaDibaDA puttajIvaM phuDA tamhA AhArei tamhA pariNAmei avarAvi NaM puttajIvapaDibaddhA mAujIvaphuDA tamhA ciNAi, se eeNaM aTThaNaM goyamA ! evaM vucai-jIve NaM gabhagae samANe no pahU muheNaM kAvaliyaM AhAraM Aharittae 2 // sUtraM 4 // ___ 'jIve paM0' he bhadanta ! he bhavAnta ! he dayaikarasakRtavAgvRSTayAIkRtabhavyahRdayavasudhara ! jIvo garbhagataH sana prabhuHsamarthaH mukhena-vaktreNa kavalebhavaM kAlikaM AhAraM-azanAdikaM 'AhArittae'tti Ahata adanaM kartu miti ?, Aha jagadIzvaraH-he gautama ! nAyamarthaH samarthaH 1 / zrIgautamaH pAha-'se' atha kenArthena evaM procyate ?, vizvakavatsalo vIraH pAha-he gautama ! jIvo garbhagataH san 'savvautti sarvAtmanAsarvaprakAreNa AhArayati, AhAratayA gRhNAtItyarthaH, sarvAtmanA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmayati, zarIrAditayA gRhNAtItyarthaH, sarvataH-sarvAtmanA 'ucchvasiti' sarvaprakAreNa UrdhvazvAsaM gRhNAtItyarthaH, sarvataHsarvAtmanA niHzvasiti-zvAsamokSaNaM karotItyarthaH, abhIkSNaMpunaH punaH AhArayati abhIkSNaM pariNAmayati abhIkSNamucchvasiti abhIkSNaM niHzvasiti, 'Ahacca'tti kadAcidAhArayati kadAcinnAhArayati tathAsvabhAvatvAt kadAcit pariNAmayati kadAcinna pariNAmayati kadAciducchvAsiti kadAcinocchvasiti kadAciniHzvasiti kadAcinna niHzvasiti aparyAptAvasthAyAM / atha kathaM sarvataH AhArayatItyAha-'mAujIvara' rasA, hiyate-AdIyate yayA sA gsaharaNI nAbhinAlamityarthaH mAtaH jIvasya rasaharaNI mAjIvarasaharaNI, kimityAha-putrajIvarasaharaNI, putrasya rasopAdAne kAraNatvAt , kathamevamityAhamAtRjIvapratibaddhA satI sA yataH putrajIvaM 'phuDA' iti putra. jIvaM spRSTavatI, iha prativaddhatA-gADhasambandhastadaMzatvAt spRSTatA ca-sambandhamAnaM atadaMzatvAt , athavA mAtRjIvarasaharaNI 1 putrajIvarasaharaNI 2 ceti dve nADayau staH, tayozcAdyA mAtRjIva. pratibaddhA putrajIvaM spRSTeti, 'tamhA' iti yasmAdevaM tasmA. nmAtRjIvapratibaddhayA rasaharaNyA putrajIvasparzanAt AhArayati tasmAt pariNamayati, 'avarAvi ya' ti putrajIvarasaharaNyapi ca putrajIvapratibaddhA satI mAtRjIvaM spRSTavatI, yasmAdeva tasmAcinoti zarIraM, uktazca tantrAntare
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ "putrasya nAbhau mAtuzca, hRdi nADI nibadhyate / yayA'sau puSTimApnoti, kedAra iva kulyayA // 1 // " iti, 'se' atha anenArthena he gautama / evaM procyatejIvo garbhagataH san na prabhuH-na samarthaH mukhena kAvalika AhAramAhatta miti // sUtraM 4 // punaH gautamo vIraM praznayati jIve NaM gabhagae samANe kimAhAraM AhArei ?, goyamA jaM se mAyA nANAvihAo nava rasavigaio tittakar3ayakasAyaMbilamaharAI davvAiM AhArei tao egadeseNaM oyamAhAreha, tassa phalabiMTasarisA uppalanAlovamA bhavaha nAbhirasaharaNI jaNaNIe sayA I nAbhIe paDibaDA nAbhIe tIe gambho oyaM Ai. yaha aNhayaMtIe oyAe tIe gabbho vivaDDaha jAva jAutti // sUtraM 5 // ____ jIvo garbhagataH san kimAhAramAhArayati ?, gautama ! 'jaM setti yA se-tasya garbhasattvasya mAtA garbhadhAriNI' nANA.' nAnAvidhAH-vividhaprakArAH rasarUpA rasapradhAnA vA vikRtayodugdhAdyA rasavikArAstAH AhArayati, tathA yAni tiktakaTukakaSAyAmlamadhurANi dravyANi cAhArayati, tatra tiktAni-nimbacirbhaTAdIni kaTukAni-ArdrakatImanAdIni kaSAyANi-vallakAdIni AmlAni-takrAranAlAdIni madhurANi-kSIradadhyAdIni
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 5, 'tao egadeseNaM ti tAsAM-rasavikRtyAdInAmekadezastena saha-'oyaMti ojasaM-zukrazoNitasamudAyarUpaM AhArayati, yadvA vagekadezena mAturAhAramibhaM ojaH-zoNitaM AhArayati / kathamityAha 'tassa phala' ityAdi yAvat 'jAu' tti, tasya-garbhajIvasya 'jaNaNIe'tti jananyA-mAtuH nAbhirasaharaNI-nAbhinAlamasti, kimbhUtA ?-phalavRntasadRzI-utpalanAlopamA ca punaH kibhUtA ?-'paDibaDA' gADhalanA, ka - nAbhau, kathaM ?-sadA 'I' iti vAkyAlaGkAre 'tIe'tti tayA 'nAbhIe'tti jananInAbhipratibaddhayA rasaharaNyA 'gambho oyaMti garbha:-udarasthaH jantuH ojaH-mAturAhAramizraM zukrazoNitarUpaM 'Aiya'tti AdadAti gRhNAtIti, 'aNhayatIe oyAe tIe'tti tasyAM 'azaza bhojane' aznatyAM yahA 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' bhujAnAyAM bhojanaM kurva tyAM vA ojasA-mAturAhAramizreNa zukrazoNitarUpeNa garbho vivardhatevRddhiM yAti yAvajAta iti / 'bhujo bhujajimajemakammANhasamANacamaDhacaTTA' iti (zrI siddha0 a08 pA0 4 sU0 110) prAkRtasUtreNa bhujadhAtoH aNha ityAdeza iti // 5 // punautamo vIradevaM praznayati kai NaM bhaMte ! mAuaMgA paNNattA?, goyamA ! tao mAuaMgA paNNattA, taMjahA-maMse 1 soNie 2 matthuluMge 3, 1 / kai NaM bhaMte ! piuaMgA paNNattA ?,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ goyamA! tao piuaMgA pannattA, taMjahA-ahi 1 advimiMjA 2 kesamaMsuromanahA 3, 2 // sUtraM 6 // ___kai NaM bhaMte !' he bhadanta ! NaM iti vAkyAlaGkAre kati mAturaGgAni AttavabahulAnItyarthaH prajJaptAni ?, jagadIzvaro jagattrAtA jagadbhAva vijJAtA vIra Aha-he gaNadhara ! gautama ! trINi mAturaGgAni prajJaptAni mayA anyaizca jagadIzvaraiH, tadyathA-mAMsaM-palalaM 1 zoNitaM-rudhiraM 2 matthulugetimamtaka bhejakaM, anye tyAhuH-medaHphipphisAdiH mastulugamiti 3 / 'kai NaM bhaMte !' kati he bhadanta ! paitRkAGgAni zukravikArabahulAnItyarthaH prajJaptAni ?, he gautama ! trINi paitRkAGgAni prajJaptAni, tadyathA-asthi-haDDa 1 asthimijAasthimadhyAvayavaH 2 kezazmazruromanakhAH 3, tatra kezAHzirojAH zmazruNi-kUcakezAH romANi-kakSAdikezAH nakhA:karajA iti, kezAdikaM bahusamAnarUpatvAdekameva, ubhayavyatiriktAni tu zukrazoNitayoH samavikArarUpatvAt mAtApitroH mAdhAraNAnIti / garbhastho'pi kiM kazcid jIvo narakaM devalokaM vA gacchatIti gautamo vIraM praznayati jIve NaM bhaMte ! gabhagae samANe neraiesu uvavajijjA ?, goyamA ! atthegaie uvavajijA atthegaie jo uvavajijA, se keNa?NaM bhaMte ! evaM vuccaijIve NaM gabhagae samANe neraiesu atthegaie uva
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 vajijA atthegaie no uvavajijA ?, goyamA! je NaM jIve gabhagae samANe sannI paMciMdie savvAhiM pajattIhiM pajattae vIriyalaDIe vibhaMganANalaDIe viuvviyalaDIe viuvviyaladdhIpatte parANIyaM AgayaM succA nisamma paese niccha hai nicchuhittA viuviyasamugghAeNaM samohaNai samohaNittA cAuraMgiNiM sinnaM sannAhei sannAhittA parANIeNaM sahiM saMgAma saMgAmei, se NaM jIve atthakAmae 1 rajakAmae 2 bhogakAmae 3 kAmakAmae 4 atthakaMkhie 1 rajakaMkhie 2 bhogakaMkhie 3 kAmakaMkhie 4 atyapivAsie 1 bhoga0 2 raja0 3 kAma0 4, taccitte 1 tammaNe 2 tallese 3 tadajjhavasie 4 tattivyajjhavasANe 5 tayahovautte 6 tadappiyakaraNe 7 tabbhAvaNAbhAvie 8 eyaMsiM ca NaM (ce) aMtaraMsi kAlaM karijA neraiemu uvavajijA, se eeNaM aTeNaM evaM vuccai jIve gaMgabhagae samANe neraiesu atthegahae uvavajjejA atthegaie no uvavajjejA goyamA ! // sUtraM 7 // 'jIve NaM gabhaga0' he bhadanta ! jIvo garbhagataH san mRtveti zeSaH narakeSu utpadyate !, he gautama ! asti-vidyate 'egahae'tti ekakaH kazcit sagarvarAjAdigarbharUpaH utpadyate
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ astyayaM pakSaH yaduta ekakaH kazcinnotpadyate, 'se' atha kenAthena he bhadanta ! evaM procyate-jIvo garbhagataH san narakeSu astyekakaH utpadyate astyekako notpadyate 1, he gautama ! 'je paMti yo jIvaH '' iti vAkyAlaGkAre garbhagataH san AhArAdikA saMjJA vidyate yasya sa saMjJI pazca indriyANizravaNa 1 ghrANa 2 rasana 3 cakSuH 4 sparzana 5 lakSaNAni vidyante yasya sa pacendriyaH sarvAbhirAhArazarIrendriyocchvAsabhASAmanolakSaNAbhiH SabhiH paryAptibhiH paryAptaH, mAsadvayoparivartItyanuktamapi jJeyaM, yato mAsadvayamadhyavartI manuSyo garbhastho narake devaloke'pi na yAtItyuktaM bhagavatyAmiti, pUrvabhavikavIryalabdhyA pUrvabhavikavibhaMgajJAnalabdhyA vibhaMganANaladdhIetti padaM bhagavatyAM nAsti, pUrvabhavikavaikriyalabdhyA vaikriyala bdhi prAptaH san yadvA vIryalabdhikaH vibhaGgajJAnalabdhikaH vaikriyalabdhikaH vaikriyalabdhi prAptaH san parAnIkaM-zatrusainyaM AgataM-prAptaM 'socceti zrutvA 'nisamma'tti nizamyamanasA avadhArya 'paese niccha bhai'tti svapradezAn anantAnantakamaskandhAnuviddhAn garbhadezAd bahiH kSipati-niSkAzayati niSkAzya viSkambhavAhalyAbhyAM zarIrapramANaM AyAmataH saGkhya yayojanapramANaM jIvapradezadaNDaM nisRjati, vaikriyasamudghAtena 'samohaNai'tti samavahanti-samavahato bhavati tathAvidhapudgalagrahaNArtha, samavahatya catvAri gajAzvarathapadAtilakSa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAni aGgAni vidyante yasyAH yasyAM vA sA caturaGginI tAM caturaGginoM 'sinna'nti senA kaTakamityarthaH 'sannAhei'tti sajjAM karotItyarthaH sajjAM kRtvA parAnIkena sAdha saMgrAma saMgrAmayati-yuddhaM karotItyarthaH 'se NaM jIve'tti NaM iti vAkyAlaGkAre saH-yuddhakartA jIvaH 'atthakAmae'tti arthadravye kAmo-vAJchAmAtraM yasyAsAvathakAmaH evamanyAnyapi vizeSaNAni, navaraM-rAjyaM-nRpatvaM 2 bhogAH-gandharasasparzAH 3 kAmau-zabdarUpe 4 'atthakaMkhie'tti kAGkSA gaddhirAsaktirityarthaH artha-dravye kAGkSA saJjAtA asyeti arthakAGkita 1 evamanyAni rAjyakAGkSitaH 2 bhogakAGkSitaH 3 kAmakAzitaH 4 'athapivAsie'tti pipAseva pipAsAprApte'pyarthe'tRptiH artha arthasya vA pipAsA saJjAtA asyeti arthapipAsitaH 1 evamanyAni rAjyapipAsitaH 2 bhogapipAsitaH 3 kAmapipAsitaH 4, 'tacittetti tatra-artharAjyabhogakAme cittaM-sAmAnyopayogarUpaM yasyAsau tacittaH 1 'tammaNeti tatraiva-arthAdau manaH-vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH 2 'tallese'tti tatraiva-arthAdo lezyA-AtmapariNAmavizeSaH yasyAsau tallezyaH 3 'tadajhavasie'tti iha adhyavasAya-adhyavasitaM tatra tacittAdibhAvayuktasya sataH tasmin arthAdAvevAdhyavasitaM-paribhogakriyAsampAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH 4 tattivyajjhavasANe'tti tasminneva
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 33 arthAdau tIvra-ArambhakAlAdArabhya prakarSayAyi adhyavasAnaMprayatnavizeSalakSaNaM yasya sa tattItrAdhyavasAnaH 5 'tadaTThovautte'tti tadartha-arthAdinimittaM upayuktaH-avahitaH tadarthopayuktaH 6 'tadappiyakaraNa'tti tasminneva-arthAdo arpitAniAhitAni karaNAni-indriyANi kRtakAritAnumatirUpANi vA yena sa tadarpitakaraNaH 7 'tabbhAvaNAbhAvie'tti asakRdanAdau saMsAre tadbhAvanayA-arthAdisaMskAreNa bhAktio yaH sa tadbhAvanAbhAvitaH 8, 'eyaMsi'tti etasmin 'NaM' iti vAkyAlaGkAre cet-yadi 'antaraMsitti saGgrAmakaraNAvasare kAlaM-maraNaM kuryAt tadA narakeSu gADhaduHkhAkuleSu utpadyate, narabhavaM tyaktvA mahArambhI mithyAdRSTiH narake yAtItyarthaH, 'se' atha etenArthenaivaM procyate-he gautama ! jIvo garmagataH sana narakeSu asti ekakaH kazcidutpadyate asti ekakaH kazcinotpadyate // punagautamo vIraM praznayatItyAha jIve NaM bhaMte! gabhagae samANe devalogesu uvavajijA?, go0 ! atthegaie uva0 atthega0 no uva0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-atthegaie u0 atyagaie no u0 ?, goyamA ! je NaM jIve gabhagae samANe sannI paMciMdie savvAhiM pajattIhiM pajattae veubviyalaDIe ohinANalaDIe tahAruvassa samagarasa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] tandula vaicArika prakIrNakam dhammiyaM suvayaNaM succA nisamma tao se bhavai tivvasaMvegasaMjAyasaDe tivvadhammAgurAyaratte, se NaM jIve dhammakAmae 1 puNNakAmae 2 saggakAmae 3 mukkAma 4 dhammakaMkhie 1 puNNakaMkhie 2 saggakaMkhie 3 mukkaMkhie 4 dhammapivAsie 1 puNNapivAsie 2 saggapivAsie 3 mukkhapivAsie 4 tacitte 1 tammaNe 2 talle se 3 tadajjhavasie 4 tativvajjhavasANe 5 tadappiyakaraNe 6 tayaTThovautte 7 tanbhAvaNAbhAvie 8 eyaMsi NaM (ce) aMtaraMsi kAlaM karijA devaloesu uvavajjijjA, se eeNaM aTTheNaM goyamA ! evaM vuccai atthegaie uvavajjijjA astherie no uvavajjijjA // sUtraM 8 // 'jIve NaM bhaMte! gavbhagae deva0' jIvo he madanta ! garbhagataH san mRtveti zeSaH devalokeSu utpadyate 1, he gautama! asti ekakaH kazcit utpadyate astyekakaH kazcinnotpadyate, 'se' atha kenArthena he bhadanta ! evaM procyate - kazcidutpadyate kazcinnotpadyate 1, he gautama ! yo jIvo garbhagataH san saMjJI paJcendriyaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptaH, mAsadvayoparivatrttItyavadhAryaM mAsadvayamadhyavartI tu svarge na yAtIti, pUrva bhavikavai kriyalabdhikaH pUrvabhavikAvadhijJAnalabdhikaH tathArUpasya tathAvidhasya ucitasyetyarthaH zramaNasya sAdhoH vAzabdo devalokotpAdahetutvaM prati zramaNamAhana
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam 35 vacanayostulyatvapradarzanArthaH 'mAhaNassa' ti mA hana 2 ityeva - mAdizati svayaM sthUlaprANAtipAtAdinivRttatvAd yaH sa mAhanaH yadvA brahmaNo brahmacaryasya dezataH sadbhAvAt brAhmaNo- deza - viratastasya vA yadvA zramaNa:- sAdhustasya mAhanaH - paramagItArthastasya vA 'aMtie 'tti samIpe ekamapyAstAmanekaM AryaArAd yAtaM pApakarmabhya ityAyeM ata eva dhArmikamiti suvacanaM- zobhanavAkyaM zrutvA - AkarNya nizamya - manasA avadhArya 'ta'ti tadanantarameva saH-- garbhasthajantuH bhavati--jAyate 'tivvasaM 0' tIvrasaMvegena--bhRzaM duHkhalakSAkulabhavabhayena saJjAtA--samyagutpannA zraddhA -- zraddhAnaM dharmAdiSu yasya sa tIvrasaMvegasaJjAtazraddhaH 'tivvadha0' tIvro yo dharmAnurAgaH--dharmabahumAnastena rakta iva - raGgita iva yaH sa tIvradharmAnurAgaraktaH sa garbhasthaH vairAgyavAn jIvaH 'NaM' vAkyAlaGkAre 'dhammakAmaenti dharme zrutacAritralakSaNe kAmo - vAJchAmAtraM yasya sa dharmakAmakaH 1 puNye --tatphalabhRte zubhakarmaNi kAmo yasya sa puNyakAmakaH sthAnAGge tu - anna 1 pAna 2 vastrA 3 ''laya 4 zayanA 5 ''sana 6 mano 7 vacana 8 kAya lakSaNaM navavidhaM puNyaM pratipAditaM jagadIzvareNa bhagavateti 2, svarge -- devaloke kAmo yasya sa svargakAmakaH 3 mokSa - zive anatAnantasukhamaye kAmo yasya sa mokSakAmakaH 4, evamagre'pi, navaraM kAGkSA - gRddhirAsaktirityarthaH, dharme kAGkSA saJjAtA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] tandulavaicArikaprakIrNakam asyeti dharma kAkSitaH 1 puNyakAzitaH 2 svargakAkSitaH 3 mokSakAzitaH 4 pipAseva pipAsA-prApte'pi dharme'tRptiH dharmapipAsA sA saJjAtA asyeti dharmapipAsitaH 1 puNyapipAsitaH 2 svargapipAsitaH 3 mokSapipAsitaH 4, 'tacitte' ityAdiaSTavizeSaNAni dharmapuNyasvargamokSe zubhAni vAcyAni, tazcittaH 1 tanmanAH 2 tallezyaH 3 tadadhyavasitaH 4 tattIbAdhyavasAyaH 5 tadarthopayuktaH 6 tadarpitakaraNaH 7 tadbhAvanAbhAvitaH 8, 'eyaMsi gaMti etasminnantare-dharmadhyAnAvasare kAlaM--maraNaM 'karija'tti kuryAt tadA devalokeSu utpayate, 'se' arthatenArthena he gautama ! evamasmAbhiH procyate-- asti ekakaH kazcit svarge utpadyate 'atthi'tti asti ekakaH kazcit notpadyate iti // garbhAdhikAre punargautamasvAmI zrImahAvIraM praznayati jIve gaMbhaMte ! gabhagae samANe uttANae vA pAsillae vA aMbakhunjae vA acchinja vA cihija vA nisIijja vA tuyaTija vA Asainja vA saija vA mAUe suyamANIe suyai jAgaramANIe jAgaraha suhiyAe suhio bhavai duhiyAe dukkhio bhavaha ?, haMtA goyamA! jIve NaM gabhagae samANe uttANae vA jAva duhiAe dukkhio bhavai // sUtraM 9 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 37 'jIve NaM bhaMte! ga0' jIvo he bhadanta ! garbhagataH san 'uttANae ve 'ti uttAnako vA suptonmukho vetyarthaH 'pAsillie vatti pArzvazAyI vA 'aMbakhujjae vatti Amraphalavat kubja iti 'acchina 'ti AsInaH sAmAnyataH, etadeva vizeSataH ucyate - 'ciTTheja va 'tti Urdhva sthAnena 'nisIjjae ve 'ti niSadanasthAnena 'tuyahejja va 'tti zayIta nidrayA iti veti 'Asaijja va 'tti Azrayati garbhamadhyapradezaM 'sahajja va 'tti zete nidrAM vineti, mAtrA mAtari vA 'suyamANI 'ti zayanaM kurvatyA kurvatyAM vA 'suyai'tti svapiti nidrAM karotItyarthaH, 'jAgaramANIe'tti jAgratyA- jAgaraNaM kurvatyA kurvatyAM vA jAgatti, nidrAnAzaM kurute ityarthaH, sukhitAyAM sukhito bhavati duHkhitAyAM duHkhito bhavati, 'hantA goyama ! tti' hanta iti komalAmantraNArtho dIrghatvaM ca mAgadhadezIprabhavaM, ubhayatrApi 'jIve NaM gabbhagae samANe ' ityAdeH pratyuccAraNaM tu svAnumatatva pradarzanArtha, vRddhAH punarAhu:'haMtA goyamA !' ityatra hanta iti evametaditi abhyupagamavacanaM, yadanumataM tatpradarzanArthaM 'jIve NaM ganbhagae' ityAdi pratyuccAritamiti, he gautama! jIvo garbhagataH san uttAnako vAyAvaduHkhito bhavatIti // 0 // dhirajAyaMpi hu rakkhai sammaM sArakkhaI tao jaNaNI / saMvAhaI tuI rakkhara appaM ca ganbhaM ca // 18 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam aNusuyai suyaMtIe jAgaramANIeN jAgaraha gbbho| suhiyAe hoha suhiyo duhiyAe dukkhio hoi // 16 // uccAre pAsavaNe khele siMghANao'vi se natthi / aTThIhImiMjanahakesamaMsuromesu pariNAmo // 20 // 'evaM budimahagao gambhe saMvasaha dukkhio jiivo| paramatamasaMghakAre amejjhabharie paesaMmi // 21 // ___ atha pUrvoktaM padyena gAthAcatuSTayena darzayannAha'thirajA' sthirajAtaM-sthirIbhUtaM 'rakkhaitti rakSatisAmAnyena pAlayati tataH sA jananI taM samyag-yatnAdikaraNena rakSati 'saMvAhai'tti saMvahati gamanA''gamanAdiprakAreNa 'tuyaha 'tti tvagvatayati-svApayati rakSati-AhArAdinA pAlayati AtmAnaM ca garbha ceti // 18 // 'aNu0' anusvapiti-anuzete 'suyaMtIe'tti svapatyAM satyAM jAgratyAM jAgarti garbha:-udarasthajantuH jananyAM sukhitAyAM sukhito bhavati duHkhitAyAM duHkhito bhavati // 16 // ___'uccAro0' uccAro-viSThA prazravaNaM-mUtraM khelo-niSThIvanaM 'siMghANaM ti nAsikAzleSmApi 'se' tasya garbhasthasya nAstIti, jananIjaTharastho jIva AhAratvena tu yad gRhNAti tadasthyasthimi 1. (AhAro pariNAmo ussAso taha ya ceva niisaaso| savvapaesesu bhavaI kavalAhAro ya se natthi // )
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [36 janakhakezazmazruromeSu (masu) pUrvavyAkhyAteSu 'pariNAmotti pariNAmayatItyarthaH // 20 // ___evaM bu0' evamuktaprakAreNa 'budi miti zarIraM atigataH-prAptaH san garbha-jananIkukSau saMvasati-saMtiSThate cArakagRhe cauravat , 'dukkhio jIvo'tti agnivarNAbhiH sUcIbhiH bhidyamAnasya jantoH yAdRzaM duHkhaM jAyate tato'pyaSTaguNaM yad duHkhaM bhavati tena sadRzena duHkhena duHkhito bhavati jIvaH garbha, kiMbhUte garbha ?-tamasA andhakAraM yatra tamo'ndhakAraH paramazvAsau tamo'ndhakArazca paramatamo'ndhakAraH mahAndhakAravyApta ityarthaH tasmin , amedhyabhRte-viSThApUrNe pradeze-jIvavasanasthAnake // 21 // iti / ___ Auso! tao navame mAse tIe vA paDuppanne vA aNAgae vA cauNhaM mAyA aNNayaraM payAyaha, taMjahA-itthiM vA itthiraveNaM 1 purisaMvA purisarU. gheNaM 2 napusagaM vA napuMsagarUveNaM 3 kiM vA biSarUveNaM 4 // sUtraM 10 // ___ 'Auso !tao' ityAdi, he AyuSman !-he indrabhUte ! tata:-aSTamAsAnantaraM navame mAse atIte vA-atikrAnte vA pratyutpanne vA-vartamAne vA anAgate vA-aprApte vA 'cauNhaM' caturNA syAdirUpANAM vakSyamANAnAM mAtA-jananI anyatarata-caturNA madhye ekataraM 'payAyai'tti prasUte 'taMjaha'tti
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] tandulavaicArikaprakoNakam tat pUrvoktaM yathAstriyaM vA strIrUpeNa-scyAkAreNa prasUte 1 puruSaM vA puruSarUpeNa-puruSAkAreNa 2 napuMsakaM vA napusakarU peNa-napusakAkAreNa 3 bimba vA vimbarUpeNa-vimbAkAreNa, bimbamiti garbhapratibimba garbhAkRtirAttavapariNAmo nata garbha eva 4 // sU0 10 // appaM sukkaM bahuMauyaM, itthIyA tattha jAyai 1 / appaM a(u)uyaM bahuM sukkaM, puriso tattha jAyai 2 // 22 // duNhaMpi rattasukANaM, tullabhAve napuMsao 3 / / itthiuyasamAoge, biMbaM vA tattha jAyai 4 // 23 // ete kathaM jAyanta ? ityAha-'apaM' alpaM zukra 'bahu. uuya'tti bahukaM-prabhRtaM 'uyaMti ojaH-ArtavaM strI tatra garbhAzaye jAyate-utpadyate 1, alpaM-ojaH bahu zukra puruSastatra jAyate 2 // 22 // dvayorapi raktazukrayoH-rudhiravIryayoH tulyabhAve-samatve sati napusako jAyate 3, 'itthI'tti striyAH-nAryA 'oya'tti ojasaH 'samAoge'tti samAyogaH-vAtavazena tasthirIbhavanalakSaNaM scyojaHsamAyogastasmin sati bimbaM tatra-garbhAzaye prajAyate 4 iti / / 23 // ahaNaM pasavaNakAlasamayaMsi sIseNa vA pArahiM vA Agacchai samA(samma A)gacchada tiriyamAgacchai viNighAyamAvajaha // sUtraM 11 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandula vaicArika prakIrNakam [ 41 'aha Na' mityAdi, athAnantaraM 'NaM' vAkyAlaGkAre prasavakAlasamaye - janmakAlAvasare zIrSeNa vA - mastakena vA pAdAbhyAM vA caraNAbhyAM vA Agacchati 'samAgacchai'tti samam-aviSamamAgacchati 'sammaM Agacchai' tti pAThe samyakUanupaghAtahetunA Agacchati - mAturudarAt yonyAniSkrAmati, 'tiriyamAgacchai'tti tiracIno bhUtvA jaTharAnnirgantu pravarttate yadi tadA vinirghAtaM - maraNamApadyate nirgamAbhAvAditi / / sU0 11 / / koI puNa pAvakArI bArasa saMvacharAI ukkosaM / acchai u gabrbhavAse asuippabhave asuiyaMmi // 24 // jAyamANassa jaM dukkhaM, maramANassa vA paNo / te dukkheNa saMmUDho, jAI sarai nappaNo // 25 // vIsarasaraM rasaMto aha so joNImuhAo niSphiDai / mAUe apaNo'vi ya veyaNamaDalaM jaNemANo // 26 // ganbhagharayaMmi jIvo kuMbhIpAgaMmi narayasaMkAse / vuccho amijjhamajjhe asuippabhave asuiyaMmi ||27|| pittarasa ya siMbhassa ya sukkassa ya soNiyassa'viya majjhe muttassa purIsassa ya jAyai jaha vaccakimiucca ||28|| taM dANiM soyakaraNaM kerisayaM hoi tassa jIvassa ! | ? sukkaruhirAgarAo jassuppattI sarorassa // 29 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] tandulavaicArikaprakIrNakam eyArise sarIre kalamalabharie amijjhasaMbhUe / niyayaM vigaNijjataM soyamayaM kerisaM tassa ? // 30 // 'koi puNa0' ko'pi punaH pApakArI-grAmaghAtarAmAjaTharavidAraNajinamunimahAzAtanAvidhAyI vAtapittAdidaSito devAdistambhito veti zeSaH, dvAdaza saMvatsarANi utkRSTataH 'acchai'tti tiSThati, tuzabdAt garbhoktaM prabalaM duHkhaM sahamAno'vatiSThate garbhavAse-garbhagRhe, kimbhUte ?-azuciprabhave azucike-azucyAtmake iti // 24 // nanu navamAsamAtrAntaritamapi prAktanaM bhavaM sAmAnyajIvaH kiM na smaratItyAha-'jAyamA0' gAthA, jAyamAnasya-garbhAniHsarataH tatra utpadyamAnasya vA yaduHkhaM bhavati vA-athavA punamriyamANasya yaduHkhaM bhavati tena dAruNaduHkhena saMmUDhomahAmohaM prAptaH jAti-prAktanabhavaM AtmIyaM-svakIyaM mUDhAtmA prANI na smarati-ko'haM pUrvabhave devAdiko'bhavamiti na jAnAtIti // 25 // vIsara' gAthA, 'vIsara'tti paramakaruNotpAdaka 'saraMti' svara-dhvani 'rasaMto'tti bhRzaM kurvan sa garbhastho jIvaH yonimukhAt 'nipphiDai'tti niSkAmati mAtuH Atmano'pi ca vedanAmatulA janayan-utpAdayan // 26 // 'gambha' gAthA, garbhagRhe jIvaH kubhIpAke-koSThikA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 43 kRtitaptalohabhAjanasadRze narakasadRze-nArakotpattisthAnatulye 'vuccho'tti uSita:-sthitaH, amedhyaM-gUthaM madhye yasya garbhagRhasya saH amedhyamadhyastasmin azuciprabhave-jambAlAdyadbhave azucike-apavitrasvarUpe // 27 // 'pitta0' pittasya 'siMbhasya' zleSmaNaH zukrasya zoNitasya mUtrasya purISasya-viSThAyAH madhye-madhyabhAge jAyateutpadyate, ka iva ?-'vacakimmiuvya'tti varcasva kRmivatviSThAnIlaMguvat , yathA kRmiH-dvIndriyajantuvizeSaH udaramadhyasthaviSThAyAmutpadyate tathA jIvo'pIti // 28 // ___'taM dANi.' tat 'dANiti idAnoM-sAmprataM zaucakaraNaM-zarIrasaMskArakaraNaM kIdRzaM bhavati tasya-garbhanirgatasya jIvasya ?, yasya bhaGgurazarIrasyotpattiH-prAdurbhAvaH zukrarudhirAkarAt-cIyarudhirakhaneH vartata iti // 26 // ___ 'eyA0' etAdRze zarIre kalamalabhRte-udarasthajalabaTakardamAdipUrNe amedhyasambhUte-viSThAkIrNodarasambhUte 'niyayaM vigaNijjata'miti padadvaye 'saptamyA dvitIye' (zrIsi0 a0 pA0 3 sU0 137) ti saptamyarthe dvitIyA, nijake-AtmIye 'vigaNijjaMta'miti AtmapareSAM jugupsAyogye zaucamataMpavitratvAGgIkAralakSaNaM, yathA mayA'sya snAnacandanAdinA pavitratvaM vidheyamiti, yadvA zaucena-vastracandanAbharaNAdinA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] tandulavaicArikaprakoNakam mado-garyo yatra sanatkumAracakrivat tat zaucamadaM yathA kIdRzaM mama zarIraM zobhate'laGkArAdineti, yadivA evaMvidhe zarIre kutrApi rogAdinA vinaSTe zokamataM-zokAGgIkArakaraNaM yathAhA mama sundaraM zarIraM sphoTakAdinA vinaSTamiti, kIdRzaM tasya jIvasyeti // 30 // ___atha jIvAnAM granthamukhe dvitIyagAthayA sUcitA daza dazAH nirUpyante Auso! evaM jAyassa jaMtussa kameNa dasa dasAo evamAhijjati, taMjahA bAlA 1 kiDDA 2 maMdA 3 balA ya 4 paNNA ya 5 hAyaNi 6 pavaMcA 7 / panbhArA 8 mummuhI 9 sAyaNI ya dasamA ya 10 kAladasA // 31 // *jAyamittassa jaMtussa, jA sA paDhamiyA dasA / na tattha suhaM dukkhaM vA, nahu jANaMti bAlayA // 32 // * pAThAntara gAthAH jAyamittassa jaMtussa, jA sA paDhamiA dsaa| na tattha bhujiuM bhoe, jai se atthi ghare dhuvA / / 32 / / bIyAe kiDayA nAma, jaM naro dsmssio| kiDDAramaNabhAveNa, dulahaM gamai narabhavaM // 33 / / taIyAe maMdayA nAma, jaM naro dsmssio| maMdassa mohabhAveNaM, itthibhogehiM mucchio // 34 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 45 bIIyaM ca dasaM patto, nANAkIlAhiM kIDai / naya se kAmabhogesu tivvA uppajjaI raI // 33 // taiyaM ca dasaM patto, paMcakAmaguNe naro / samattho bhuMjiu bhoe, jai se atthi ghare dhuvA ||34|| cautthI u balAnAma, jaM naro dasamassio / samattho balaM dariseDa, jai bhave niruvaddavo // 35 // paMcamI udasaM patto, ANupuvvIha jo naro / samattho'tthaM viciMteu, kuTuMbaM cAbhigacchaha // 36 // chI u hAyaNI nAmA, jaM naro dasamassio / dhirajaI a kAmesu, iMdiesa i hAyaI // 37 // sattamIya pavaMcA o, jaM naro dasamassio nicchubhai cikkaNaM khelaM, khAsaI ya khaNe khaNe // 38 // saMkuiyavalIcammo, saMpatto aTThamiM dasaM / nArINaM ca aNiTTho ya, jarAe pariNAmio / / 39 / / navamI mummuhI nAma, jaM naro dasamassio / jarAghare viNassaMte, jIvo vasai akAmao // 40 // hI bhinnasaro dINo, vivarIo vicittao (virUvao) / dubalo dukkhao suyaha, saMpatto dasamiMdasaM // 41 // 1 'Auso e0 ' he AyuSman ! evam uktaprakAreNa jAtasya - utpannasya janto:- jIvasya krameNa - anukrameNa daza
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] tandulavaicArika prakoNakam dazA - dazAvasthAH, dazavarSapramANA prathamA dazA - avasthA 1 dazavarSapramANA dvitIyA dazA'vasthA 2 ityevaM daza dazAH, evaM - vakSyamANaprakAreNa 'AhijjaMtI'ti AkhyAyantekathyante' tadyathA- 'bAlA ? kiDDA 2' ityAdigAthA, bAlasyeyamavasthA dharmadharmiNorabhedAt bAlA 1, krIDApradhAnA dazA krIDA 2, mando - viziSTabala buddhikAryopadarzanAsamathoM bhogAnubhUtAveva samartho yasyAM dazAyAM sA mandA 3, yasyAM puruSasya balaM syAt sA balayogAt balA 4, prajJA - vAJchitArthasampAdanakuTumbAbhivRddhiviSayA buddhiH tadyogAt dazA prajJA 5, hApayati puruSasyendriyANi manAk svArthagrahaNAprabhUNi karotIti hApanI 6, prapaJcayati vistArayati khelakA sAdi iti prapaJcA 7, prAgbhAraM - ISadavanatamucyate tadiva gAtraM yasyAM sA prAgbhArA 8, mocanaM muk jarArAkSasIsamAkrAntazarIragRhasya mocanaM taM prati mukhaM - AbhimukhyaM yasyAM sA munmukhI 6, svApa - yati - nidrAyattaM karoti sA zAyinI dazamI 10, etAH kAlopalakSitAH dazAH kAladazAH ucyante iti // 31 // atha sUtreNaiva daza dazA darzanannAha' - 'jAyami0 ' zlokaH, jAtamAtrasya jantoH- jIvasya yA sA prathamikA dazA - dazavarSapramANAvasthA 'tattha'tti tasyAM prathamadazAyAM prAyeNa sukhaM duHkhaM vA neti - nAsti, tathA''tmapareSAM sukhaduHkhaM naiva jAnaMti bAlakAH - jAtismaraNAdijJAnavikalA iti // 32 // -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 47 'bIIyaM ca' dvitIyAM dazAM prApto jIvo nAnAkrIDAbhiH krIDati-krIDAM karotItyarthaH, 'se' tasya dvitIyA'vasthAvartino jIvasya kAmau ca-zabdarUpe bhogAzca-gandharasasparzAH kAmabhogAsteSu tIbrA-prabalA ratiH-manmathavAJchA notpadyate na prakaTIbhavatItyarthaH // 33 // 'taiyaM ca' tRtIyAM dazAM prAptaH pazcakAmaguNe-zabdarUparasagandhasparzalakSaNe naro-manuSyaH Asakto bhavati, tathA tadA bhogAn bhoktuM samartho bhavati yadi 'se' tasya jIvasya astIti-sattArUpatayA varttate gRhe-svAvAse 'dhuve'ti rAjAdhupadravAbhAvena nizcalA samRddhiriti zeSaH // 34 // 'cau0' caturthI calAnAmnI dazA vartate yAM balAnAmnI dazAmAzrito naraH samartho bhavati valaM-svavIya draSTuM (darzayita) phalihamallavat, yadi bhavet nirupadravo-rogAdiklezarahitaH, anyathA mAtsyikamallavat vinAzaM yAtIti // 35 // 'paMcamI u' paJcamI dazAM prAptaH AnupUrvyA-paripATyA yo naraH sa samartho bhavati artha vicintayituM-dravyacintAM kartuM ca punaH kuTumbaM prati abhigacchati-kuTubacintAyAM pravartate ityarthaH // 36 // 'chaTThI u' SaSThI hApanInAmnI dazA vartate, yAM hApanI dazAM nara AzritaH 'virajaitti pravAheNa virakto bhavati,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] tandulavaicArikaprakIrNakam kebhyaH 1-kAmyaMta iti kAmA:-kandAbhilASAstebhyaH indriyeSu-zravaNaghrANacakSurjihvAsparzanalakSaNeSu hIyate-hAni gacchatItyarthaH // 37 // 'sattamI0' saptamI prapaJcA dazA yAM dazA AzritaH 'nicchubhai'tti bahinikSipati yatra kutrApi bahinissArayati cikaNaM-picchilaM cepakatulyamityarthaH 'khela' zleSmANaM ca punaH kSaNaM 2-vAraM 2 'khAsaha'tti-khAsitaM karotItyartha // 38 // 'saMkuha0' aSTamI dazAM prApto jIvaH saGkucitavalicarmA bhavati, ca punaH jarayA pariNamito-vyAptaH syAta, nArINAM svaparastrINAM aniSTo bhavati, zrAvastIpurIvAstavyajinadattazrAddhavaditi // 39 // navamI munmukhI nAmnI vartate, yAM munmukhI dazAM naraH AzritaH 'jarAghare' jarAgRhe zarIre vinazyati sati jIvo'kAmako-viSayAdivAJchArahito vasati / / 40 // ___ 'hINa.' hInasvaraH-laghudhvaniH bhinnasvaraH-svabhAvasvarAdanyasvaraH dIna:-dInatvaM gataH viparItaH-pUrvAvasthAtaH vicittaH vicitro vA-nAnAsvarUpaH durbalaH-kRzAGgaH duHkhitorogAdipIDAlakSavyAptaH evaMvidho jIvaH svapiti svazarIre svagRhe vA saMprAptaH, kAM ?-dazamoM dazAmiti // 41 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [ 46 yasyAM yad bhavati tadAhadasagassa uvakkhevo vIsaivariso u giNhaI vijjaM / bhogA ya tIsagassa ya cattAlIsassa ya vinnaannN| 42 // paNNAsagassa cakkhU hAyai sahikkayassa bAhubalaM / bhogA ya sattarissa ya asIigassA ya vinaannN||43|| nauI namai sarIraM vAsasae jIviyaM puNo cayai / kittio'ttha suho bhAgo duho bhAgo ya kittio||44|| jo vAsasayaM jIvaha, suhI bhoge ya bhujaha / tassAvi seviuM seo, dhammo ya jinndesio||45|| kiM puNa sapaJcavAe, jo naro niccadukkhio ? / suTTayaraM teNa kAyavvo, dhammo ya jiNadesio // 46 // naMdamANo care dhamma, varaM me laThThataraM bhave / anaMdamANo'vi care, mA me pAvataraM bhave // 4 // navi jAI kulaM vAvi, vijA vA'vi susikkhiyA / tAre naraM va nAriM vA, savvaM punnehiM baDDaI // 48 // punnehiM hIyamANehiM, purisagAro'vi haayii|| punnehiM vaDDamANehiM, purisagAro'vi vaDaI // 49 // 'dasaga.' dazakasya-dazavarSapramANasya jIvasya 'uvakhevo' tti vAlotpATanaM muNDanamiti lokoktiH, upalakSaNatvAdanyadapi prathamAvasthAbhavI mahotsava vizeSo jJeya iti 1,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] tandula vaicArika prakIrNakam viMzativarSako dvitIyAvasthAvarttI vidyAM gRhNAtIti 2, triMzatukasya bhogA bhavanti 3 catvAriMzatkasya vijJAnaM bhavati 4 // 42 // 'panA 0 ' paJcAzatkasya jIvasya 'cakkhu 'ti cakSurbalaM hIyate 5, SaSTikasya bAhubalaM hIyate 6, saptatikasya bhogA hIyante 7, azItikasya vijJAnaM hIyate 8 // 43 // 'nau 0 ' navatikasya zarIraM namati-vakra bhavatItyarthaH 6, varSazate sati jIvitaM tyajati jIvaH 10 / 'kittiu'stha' atra - zatavarSe jIvAnAM sukhabhAgaH kIrttito nirUpito'stIti, - zabdo'pyarthe duHkhabhAgo'pi kIrtito'stIti yadvA atra 'kittio'ti kiyAn sukhabhAgo varttate kiyAn duHkhabhAgo varttate // 44 // atha zatavarSAyuSkasya jIvasyAnyasyApi upadezaM dadAtIti 'jo vAsa0 ' yo jIvo varSazataM jIvati prANAn dhArayatItyarthaH, ca punaH sukhI bhogAn bhukte tasyApi jIvasya sevitu - sadA kartuM zreyo-maGgalaM dharmo - durgatipatajjIvAdhAra : jinadezitaH - kevalinA bhASitaH // 45 // 'kiM puNa 0 ' kiM punaH sapratyavAye - sakaSTe AyuSi kAle vA sati iti zeSaH, yo naro nityaduHkhitaH - sadA duHkhAkulo bhavet 1, tena duHkhitajIvena jinadarzito dharmaH suSThutaraM-vizepataH karttavyo nandiSeNa pUrva bhavabrAhmaNajIvavaditi // 46 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [51 'naMdamA0' nandamAnaH-saukhyaM bhuJjAno dharma jinoktaM caret-kuryAdityarthaH, kiMbhUtaM dharma ?-varaM-zreSThaM zivaprApakatvAt , kayA bhAvanayA dharma kuryAdityAha-me-mama atra bhave parabhave ca 'laSTataraM' atikalyANaM bhavediti bhAvanayeti, anandamANo'vi-anandanapi saukhyamabhuJjAno'pi dharma kuryAt , kayA bhAvanayetyAha-me-mama pApataraM mA bhavatu-ekaM tAvadahaM pApaphalaM bhuje punadharmAkaraNe mA bhavatu me'tipApaphalamiti bhAvanayeti // 47 // kiMca-'navi jA0' naraM-puruSaM vAzabdAd bAlAdibhedabhinnaM nArI-striyaM vAzabdAt klIvaM jAtiH-mAtRpakSaH brAhmaNAdikA jAtirvA kulaM-pitRpakSaH upabhogAdikaM kulaM vA vidyA vA suzikSitA-sadabhyastA vA nApIti-naiva tArayatibhavAbdhitIraM prApayati, sarva svargApavargAdisaukhyaM puNyaiHsaMvignasAdhudAnAdibhirvardhate-prApyate ityarthaH, atrAnyatrApi vakAracakArApizabdAH yathAyogaM pUraNasamuccayAdike'theM jJAtavyA iti // 48 // ___ 'punnehiM' puNyaiH-annapAnavastrapIThaphalakauSadhAdibhiH sAdhudAnAdibhirupArjitazubhaphalaiH hIyapAnaiH-kSayaM gacchadbhiH puruSakAra:-puruSAbhimAnaH apizabdAdanyadapi yazaHkirtisphItilakSmyAdikaM hIyate-zanaiH zanaiH kSayaM yAtItyarthaH, puNyaiH varddhamAnaiH puruSakAro'pi varddhate // 46 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] tandulavaicArikaprakIrNakam ___punAI khalu Auso ! kiccAI karaNinjAi' poikarAI vanakarAi' dhaNakarAI. (jasakarAI) kittikarAI, no ya khalu Auso! evaM ciMteyavvaMessaMti khalu bahave samayA 1 AvaliyA 2 khaNA 3 ANApAraNa 4 thovA 5 lavA 6 muhuttA 7 divasA 8 ahorattAha pakkhA 10 mAsA 11 riU 12 ayaNA 1.3 saMvaccharA 14 jugA 15 vAsasayA 16 vAsasahassA 17 vAsasayasahassA 18 vAsakoDoo 19 vAsakoDAkoDIo 20, 1 / jattha NaM amhe bahUI sIlAI vayAI guNAI veramaNAI paJcakkhANAI posahovavAsAI paDivajissAmo paTTavissAmo karissAmo, tA kimatthaM Auso! no evaM ciMteyavvaM .bhavaha ?, aMtarAyabahale khalu ayaM jIvie, imeya bahave vAiyapittiya--siMbhiya-saMnivAiyA vivihA rogAyaMkA phusaMti jIviyaM 2 // sUtraM 13 // ___ 'punnAi' ityAdi gadyaM, khalu nizcaye he AyuSman ! puNyAni-zubhaprakRtirUpANi kRtyAni-kAryANi karaNIyAnikatta yogyAni prItikarANIti-mitrAdinA saha snehotpAdakAni varNakarANi-ekadigvyApisAdhuvAdakarANItyarthaH, dhanakarANi-sadratnasamRddhikarANi kIrtikarANi-sarvadigvyApisAdhuvAdakarANItyarthaH, naiva ca khalu evArthatvAt he AyuSman !
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [53 evaM-vakSyamANaM cintitavyaM-manasA vikalpanIyaM 'essaMtIti eSyanti-AgamiSyanti khalu nizcaye bahavaH samayAH, 'vahava' ityagre'pi yojyaM, sarvanikRSTaH kAlaH samayaH 1, asaGkhyAtaH samayairAvalikA, jaghanyayuktAsaGghaya yasamayarAzimAnA ityarthaH 2, aSTAdazanimeSaiH kASThA, kASThAdvayaM lavaH, lavaiH paJcadazabhiH kalA, kalAdvayaM lezaH, paJcadazabhilezaiH kSaNaH 3, saGghaya yA AvalikA AnaH ekaH ucchvAsa ityarthaH tA eva saGkhya yA nizvAsaH dvayorapi kAlaH prANaH 4, saptabhiH prANaiH stokaH 5 saptabhiH stokailavaH 6 saptasaptatyA lavaiH muharttaH 7 pazcadazamuhUrterdivasaH 8 triMzanmuhUrterahorAtraH hai taiH paJcadazabhiH pakSaH 10 tAbhyAM dvAbhyAM mAsaH 11 mAsadvayena RtuH 12 RtutrayamAnamayanaM 13 ayanadvayena saMvatsaraH 14 pazcabhistaiyugaM 15 viMzatyA yugairvarSazataM 16 tairdazabhirvarSasahasraM 17 teSAM zatena varSazatasahasra lakSamityarthaH 18 zatalaba varSakoTiH 16 varSakoTiH varSakoTibhiH guNyate varSakoTIkoTiH bhavati 10,00, 00,00,00,00,000 iti 20, 1 / yatra samayAvalikAdau 'Na' vAkyAlaGkAre 'amhe'tti vayaM bahUniprabhUtAni zIlAni-samAdhAnAni vratAni-mahAvratAni 'guNA' iti guNAn-vinayAdIna , atra 'guNAdyAH klIbe ve' (zrIsi. a.8 pA. 1 sU. 24) ti klIvatvaM, 'veramaNAi"ti asaMya
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] tandulavaicArika prakIrNakam mAdibhyo nivarttanAni pratyAkhyAnAnIti - namaskArasahitapauruSyAdIni pauSadhaH - parva dinamaSTamyAdi tatropavAsA - abhaktArthakaraNAni pauSadhopavAsAstAn pratipadyAmahe - AcAryAdipA khe'GgIkariSyAmaH ' paDavissAmo' tti prasthApayiSyAmaH aGgIkaraNAnantaraM prathamatayA karttI mArapsyAmaH kariSyAma itisAcAtkAreNa satataM niSpAdayiSyAmaH, 'ta'tti tAvadAdau kimarthaM naiva cintayitavyaM 1, he AyuSman ! tvaM zRNu yato bhavati antarAyabahulaM - vighnapracuramidaM khalu nizraye jIvitaM - AyurjIvAnAM, tathA ime - pratyakSA: bahavaH vAtikA - vAtarogodbhavAH paittikAH - pittarogajAH 'siMbhiya'tti zleSmabhavAH" sAbhipAtikA:- sannipAtajanyAH vividhA: - anekaprakArA rogAvyAdhayaste ca te AtaGkAzca kRcchrajIvitakAriNaH iti rogAtaGkAH jIvitaM spRzaMtIti 2 // sU0 12 // atha sarvAn api manujAn ete rogAH spRzanti na vA ! iti darzayannAha - AsI ya khalu Auso ! puThiMva maNuyA vavagayarogA kA bahuvAsasayasahassajIviNo, taMjahA-jayalavammiyA arihantA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA dhAraNA vijjAharA 1 / te NaM manuyA aNaivara - somacArurUvA bhoguttamA bhogalakkhaNadharA sujAyasavvaMgasundaraMgA rattuppala
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulacArika prakIrNakam W 07 paumakara-caraNakomalaMgulitalA naganagara-magarasAgaracakkaMkagharaMka-lakkhaNaM kiyatalA suppaiDiya-kummacArucalaNA ANupuvvi sujAyapIvaraMguliyA unnayataNataMbaniDana hA saMThiyasu siliDagUDhagulphA eNI kuruviMdAvattavahANa puvvijaMghA samugganimagga- gUDhajANU gayasasaNasujAyasannibhorU varavAraNa-mattatullavikkama vilAsiyagaI sujAya - varaturaya- gujjhadesA AiNNahayavva nirucalevA pamuiya-varaturaMya-sIhaairega-vahiya kaDI sAhayasoNaMda - musala--dappaNanigariya - varakaNagaccharu - sarisavaravairavaliyamajjhA gaMgAvatta-payAhiNAvattataraMgabhaMgura - ravikiraNataruNabohiya vikosAyaMtapaumagaMbhIravigraDanAbhA ujjuya samasahiya- sujAyajaccataNukasiNa-niDaAija - laDaha sukumAla - mauyaramaNijaromarAI jhasavihaga sujAya- pINakucchI jhasoyarA paumavi - gaDanAbhA saMgayapAsA sannayapAsA suMdarapAsA sujAyapAsA miyamAiyapINa-raIyapAsA akaraMDuya-kaNayaruyaga-nimmala sujAya-niruvahayadehadhArI pasatthabattIsa lakkhaNadharA kaNagasilAyaluJjala-pasatthasamatalauvayi vicchinnapihulavacchA sirivaccha kiyavacchA paravaraphaliha-vahiyabhuyA bhuyagIsaraviula-bhogaAyANa- phaliha ucchUDha - dIhabAhU jugasaMnibha-pINaraiya [ 55 -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] tandulavaicArikaprakIrNakam pIvarapauDasaMThiyauvaciya--ghaNathirasuSaDa--subahasusiliTThapavvasaMdhI rattatalova-ciya-mauyamaMsala-sujAyalakkhaNa-pasatya-acchiddajAlapANI pIvaravaTiya-sujAyakomala-varaMguliyA taMbataliNa-sui-rairaniDanakkhA caMdapANilehA sUrapANilehA saMkhapANilehA cakkapANilehA sutthiyapANilehA sasiravi-saMkhacakkasutthiyavibhatta-suviraiya-pANilehA varamahisa-varAhasIhasadRdUla-usabhanAga-varaviula-unnayamauyakvaMdhA cauraMgula-suppamANa-kaMbuvara-sarisagIvAavaDiya-suvibhattacittamaMsU maMsalasaMThiya--pasanthasadla-viulahaNuyA oyaviya-silappavAla-biMbaphalasannibhAdharuTThA paMDarasasisagalavimala-nimmala--saMkhagokkhIra-kudadagaraya-- muNAliyAdhavala-daMtaseDhI akhaMDadaMtA aphuDiyadaMtA aviraladaMtA suniddhadaMtA sujAyadaMtA ekadaMtaseDhI-viva aNegadaMtA huyavaha-niddhatadhoya tatta-tavaNija-rattatalatAlujIhA sArasa-navathaNiya-mahuragabhIra-kucanigyosa. huMduhi-sarA garalAyaya-ujjutuganAsA avadAriyapuMDarIyavayaNA kokAsiya-dhavalapaDarIya--pattalacchA AnAmiya-cAvaruila-kiNhacihurarAI-susaMThiya-saMgayaAyaya-sujAyabhumayA alloNapamANa-juttasavaNA susavaNA pINamaMsala-kavoladesabhAgA aharUggaya
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [57 samaggasuniddhacaMdaDasaMThiyaniDAlA uDavai-paDipunnasomavayaNA chattAgAruttamaMga-desA ghaNaniciya-subaDalakkhaNunnayakUDAgAranibhaniruvamapiDiyaggasirAhuyapahaniddhata-dhoyatatta-tavaNijakesaMtakesabhUmI sAmalIpoDa-ghaNaniciyacchoDiya-miuvisaya-suhamalakSaNapasatthasugaMdhi sundarabhuyamoyaga-bhiMganIla-kajala-pahabhamaragaNa-niDaniuraMbaniciya--kuciya-payAhiNAvatta-muDasirayA lakSaNavaMjaNa-guNovaveyA mANummAgapamANa-paDipanna-sujAyasavvaMga-sudaraMgA sasisomAgAra-kaMtapiyadaMsaNA sambhAva-siMgAracAruruvA pAsAIyA darisaNijA abhiruvA paDikhvA, te NaM maNuyA ohassarA mehassarA haMsassarA koMcassarA naMdissarA naMdighosA sIhassarA sIhaghosA maMjussarA maMjughosA sussarA sustaraghosA aNalomavAuvegA kaMkaragahaNI kavoyapariNAmA sauNIppho(Napo)sapiDheMtarorupariNayA paumuppala-sugaMdhisarisa-nIsAsa-suramivayaNA chavI nirAyaMkA uttamapasatthAisesanirumataNU jallamalla-kalaMkaseyaraya-dosavajiyasarIra-nirubalevA chAyA-ujjoviaMgamaMgA vanarisahanArAyasaMghaSaNA samacaturaMsasaMThANasaMThiyA chadhaNusahassAI, uDDe khatteNaM paNNattA, te NaM maNuyA do chappaNNaga-pidri
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] tandulavaicArikaprakIrNakam karaMDayasayA paNNattA 2 / samaNAuso, te NaM maNuyA pagaibhaiyA pagaiviNIyA pagaiuvasaMtA pagaipayaNu-koha-mANa-mAyA lobhA miumaddavasaMpannA allINA bhaddayA viNIyA appicchA asaMnihisaMcayA acaMDA asimasikisi. vANijavivajiyA vidimaMtaranivAsiNo icchiyakAmakAmiNo gehAgArarukkha-kayanilayA puDhavipupphaphalAhArA te NaM maNuyagaNA paNNattA 3 // sUtraM 13 // 'AsI ya khalu' Asan-cazabdAt saMti bhaviSyanti ca khalu-nizcaye he AyuSman !-he gaNiguNagaNadhara ! pUrvapUrvasmin kAle prathama dvitIyatRtIyacaturthArakeSu yathAsambhavaM manujAH-narAH rogo-vyAdhiH sa cAsAvAtaGkazca rogAtaMkaH vyapagato rogAta yeSAM te vyapagatarogAtaGkAH yadvA rogazcajvarAdiH AtaGkazca-sadyaHprANahArI zUlAdI rogAtau tau vyapagatau yeSAM te tathA, bahuvarSazatasahasrajIvinaH, tadyathA-yugaladhArmikAH arhantaH-tIrthaGkarAzcakravartinaH baladevA-vAsudevajyeSThabAndhavaH vAsudevAH-baladevalaghubAndhavAstrikhaNDabhoktAraH cAraNAH-javAcAraNavidyAcAraNalakSaNAH vidyAM dhArayantIti vidyAdharAH namivinamyAdyAH 1 / 'te Na miti NaM vAkyAlaGkAre te yugaladhArmikA ahadAdayo manujA:-manuSyAH 'aNaivare'ti atIva-atizayena
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [59 'somaM dRSTisubhagaM cAru rUpaM yeSAM te tathA yadvA 'aNavaharasomacAruruva'tti atIti avyayamatikamArthe na ati anati saumyaM ca taccAru ca saumyacAru saumyacAru ca tadrUpaM ca saumyacArurUpaM varaM ca tatsaumyacArurUpaM ca varasaumyacArurUpaM anatIti-anatikrAntaM varasaumya cArurUpaM yeSAM te anativarasaumyacArurUpAH, devairapi svalAvaNyaguNAdibhirajitarUpA ityarthaH, bhogairuttamAH bhogottamAH sarvottamabhogabhoktAra ityarthaH, bhogasUcakalakSaNAni-svastikAdIni dhArayantIti bhogalakSaNadharAH sujAtAni-suniSpannAni sarvANi aGgAni-avayavAH yatra tadevaMvidhaM sundaraM aGga-zarIraM yeSAM te sujAtasarvAGgasundarAGgAH, 'rattappalapaumakaracaraNakomalaMgulitala'tti raktotpalavat karacaraNAnAM komalA agulyo yeSAM te tathA / tathA padmavat karacaraNAnAM komalAni talAni-adhobhAgA yeSAM te tathA, nagaH-parvataH nagaraM pratItaM makaro-matsyaH sAgaraH-samudraH cakra pratItaM aGkadharaH-candraH aGka:-tasyaiva lAJchanaM mRgaH evaMrUpailekSaNairaGkitAni talAni-pAdAdhobhAgAH yeSAM te tathA, supratiSThitAH-satpratiSThAnavantaH kUrmavat-kacchapavat cAravaH caraNA yeSAM te tathA, AnupUrvyA-paripATayA varddhamAnA hIyamAnA vA iti gamyate, sujAtA:-suniSpannAH pIvarAH aGgulikAH-pAdAnAvayavAH yeSAM te tathA, unnatA:-tuGgAH tanavaH-pratalAH tAmrA-aruNAH snigdhAH kAntimanto nakhA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] tandularvaicArikaprakoNakam yeSAM te tathA, saMsthitau-saMsthAnavizeSavantau suzliSTau-mAMsalau gUDhau-mAMsalatvAdanupalakSyau gulphau-ghuTako yeSAM te tathA, AnupUya'Na-paripATayA vadhamAnA hIyamAnA vA iti gamyate, eNIhariNI tasyAzceha jaGghA grAhyA, kuruvindaM-tRNavizeSaH vattA ca-sUtravalanakaM etAnIva vRtta-vatu le AnupUryeNa sthUlasthUlatveneti gamyaM, jaGgha-prasRte yeSAM te tathA, samudgasyeva-samudgakapakSiNa iva nimagne-antaHpraviSTe gUDhe-mAMsalatvAdanupalakSye jAnunI-aSThIvantau yeSAM te tathA, gajo-hastI 'sasaNa'tti zvasiti-prANiti aneneti zvasana:-zuNDAdaNDaH gajasya zvasanaH gajazvasanastasya sujAtasya- suniSpannasya sanime--sadRze UrU, yeSAM te tathA, varavAraNasya-pradhAnagajendrasya tulyaH--sadRzo vikramaH--parAkramo vilAsitA-saJjAtavilAsA ca gatiryeSAM te tathA, sujAtavaraturagasyeva suguptatvena guhyadezo-liGgalakSaNo'vayavo yeSAM te tathA, AkINahaya iva-jAtyAzva iva nirupalepAH tathAvidhamalavikalAH, pramudito-dRSTo yo varaturagaH siMhazca tAbhyAM sakAzAdatirekeNa--atizayena parttitA-catulA kaTiyaSAM te tathA, 'sAhaya'tti saMhataM--saMkSiptaM yat soNaMdaM trikASThikAmadhyaM muzalaM--pratItaM darpaNo-darpaNagaNDo vivakSitaH 'nigariya'tti sarvathA zodhitaM sArIkRtamityarthaH yad varakanakaM tasya yat 'chatti khaDgAdimuSTiH sa ca (tataH) etaddvandvastaiH sadRzo yaH, varavajravad valitaH kSAmo-valitrayopeto
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakoNakam "kam [ 61 madhyabhAgo yeSAM te tathA, gaGgAvartaka iva pradakSiNAvartI--dakSiNAvartI taraGgariva taraGga:-tisRbhirvalibhirbhagurA taraGgabhagurA ravikiraNaistaruNaM-abhinavaM tatprathamatayA tatkAlamityarthaH bodhitaM--vikAsitaM 'vikosAyaMta'tti vigatakozaM kRtaM yat paGkajaM tadvat gambhIrA vikaTA ca nAbhiyeSAM te tathA, 'ujuya.' RjukAnAM-avakrANAM samAnAnAmAyAmAdipramANataH 'sahiya'tti saMhitAnAm--aviralAnAM sujAtAnAM jAtyAnAM--svAbhAvikAnAM tanUnA--sUkSmANAM kRSNAnAM--kAlavarNAnAM athavA kRtsnAnAM-- abhinnAnAM snigdhAnAM-kAntAnAM AdeyAnAM-saubhAgyavatAM laDahAnA--manojJAnAM sukumAramRdUnA,--atyaMtakomalAnAM ramaNIyAnAM ca romNAMtanuruhANAM rAjiH--AvaliyeSAM te tathA, jhapavihagayoriva-matsyapakSiNoriva sujAtau-subhUtau pInau-upacitau kukSI--jaTharadezau yeSAM te tathA, 'jhaSodarA' iti pratItaM padmavad vikaTA nAbhiyeSAM te tathA, idaM ca vizeSaNaM na punaruktaM pUrvoktasya nAbhivizeSaNasya bAhulyena pAThAditi, saGgatapArthAH--yuktapAAH sannatau-adho'dho namantau pAkhau~ yeSAM te sannatapArthAH ata eva sundarapArthAH sujAtapArthAH pArzvaguNopetapAH ityarthaH mitau-parimitau mAtRkau-mAtropetau ekAthapadadvayayogAdatIva mAtrAnvitau nocitapramANAddhInAdhikau pInau-upacitau ratidau-ramaNIyau pAzvauM yeSAM te mitamAta
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] tandulavaicArikaprakoNakam kapInaratidapArkhA ityarthaH / 'akaraMDuya'tti mAMsopacitatvAdavidyamAnapRSThipAAsthikamiva kanakarucaka-kAzcanakAnti nirmalaM svAbhAvikamalarahitaM AgantukamalarahitaM ca sujAtaM--suniSpanna nirupahataM-rogAdibhiranupahataM deha-zarIraM dhArayanti ye te tathA, 'pasatthavattIsa0' chatraM 1 dhvajaH 2 yUpaH 3 stUpaH 4 dAmiNI rUDhigamyaM 5 kamaNDalu 6 kalazaH 7 vApI 8 svastikaH 8 patAkA 10 yavaH 11 matsyaH 12 / rathavaraH 14 makaradhvajaH 15 aGko-mRgaH 16 sthAlaM 17 aGkuzaH 18 cUtaphalakaM 16 sthApanakaM 20 amaraH 21 lakSamyA abhiSekaH 22 toraNaM 23 medinI 24 samudraH 25 pradhAnamandiraM 26 girivaraH 27 varadapaNaH 28 lIlAyamAnagajaH 26 vRSamaH 30 siMhaH 31 cAmaraM 32 / etAni prazastAni dvAtriMzallakSaNAni dhArayanti ye te tathA, kanakazilAtalamiva ujjvalaM prazastaM samatalaM-aviSamarUpaM upacitaM-mAMsalaM vistIrNapRthulaM-ativistIrNa vakSohRdayaM yeSAM te tathA, zrIvatsena aGkitaM vakSo yeSAM te tathA, puravarasya parighA-abaddhA argalA tadvat vartitau-vRttau bhujau-bAhU yeSAM te tathA, bhujagezvaro-bhujagarAjaH tasya vipulo-mahAn yo bhogaH-zarIraM tadvata AdIyata ityAdAna:-Adeyo ramyo yaH paridhaH-agalA 'ucchUDha'tti svasthAnAd avakSipto-niSkAzitaH tadvacca dIghauM bAhU yeSAM te tathA, yugasannibhau-yUpasadRzau pInau
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [63 mAMsalau ratidau-ramaNIyau pIvarau-mahAntau prakoSThau-kalAcikAdezau, tathA saMsthitAH-saMsthAnavizeSavantaH upacitAH-sunicitAH ghanAH-bahupradezAH sthirA:-subaddhA snAyubhiH suSThu baddhAH suvRtAH-atizayena vatu lAH suzliSTAH-sughanAH laSTA:-manojJAH parvasandhayazca-parvAsthisaMdhAnAni yeSAM te tathA, raktatalaulohitAdhobhAgau 'uvaciya'tti aupacayiko upacayanivRttau upacitau vA mRdako-komalau mAMsavantau sujAtau-suniSpannau lakSaNaprazastau-prazastasvastikacakragadAzaMkhakalpavRkSacandrAdityAdicihnau acchidrajAlau-aviralAGgulisamudAyau pANIkarau yeSAM te tathA, pIvarA:--upacitA vRttAH-vartulAH sujAtA:suniSpannAH komalAH varAH amulya:-karazAkhA yeSAM te tathA, tAmrAH--aruNAH talinA:-pratalAH zucayaH-pavitrA rucirA-dIptAH snigdhA-arUkSAH nakhA-nakharAH yeSAM te tathA, candra iva pANirekhA-hastarekhA yeSAM te candrapANirekhAH, evaM sUryapANirekhAH zaMkhapANirekhAH svastikapANirekhAH cakrapANirekhAH, etadevAnantaroktaM vizeSaNapazcakaM tatprazastatAprakarSapratipAdanAya saGgrahavacanenAha zaziravizaGkhacakrasvastikarUpAH vibhaktA-vibhAgavatyaH suviracitAH-sukRtAH pANiSu rekhAH yeSAM te tathA, varamahiSavarAhasiMhazArdUlavRSabhanAgavaravat vipulau-pratipUrNI unnatau
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] tandulavaicArikaprakIrNakam tuGgau mRdukau-komalau dvau skandhau yeSAM te tathA varamahiSaH-sairabheyaH varAhaH--zukaraH zArdU lo--vyAghaH nAgavaro--gajavaraH, catvArya gulAni svAgulApekSayA suSTu pramANaM yasyAH kambuvareNa ca pradhAnazaGkhana sadRzI-unnatatvavalitrayayogAbhyAM samAnA grIvAkaNTho yeSAM te tathA, avasthitAni-na hIyamAnAni na varddhamAnAni suvibhaktAni citrANi ca-zobhayA adbhutabhUtAni zmazrUNi-kUrcakezA yeSAM te tathA, mAMsalaM saMsthitaM prazastaM zArdUlasyeva vipulaM hanu-cibukaM yeSAM te tathA, 'oyaviya'tti parikarmitaM yacchilApravAlaM-vimaM bimbaphalaM--golhAphalaM tatsanibha:--sadRzo raktatvena adharoSTha:--adhastanadantacchado yeSAM te tathA, pANDuraM yacchazizakalaM--candrakhaNDaM tadvat vimala:-- AgantukamalarahitaH nirmala:--svAbhAvikamalarahito yaH zaGkhaH tadvat gokSIraphenavat / 'kuda'tti kundapuSpavat dakarajovad mRNAlikAvat--padminImUlavat dhavalA dantazreNiH- dazanapaktiyeSAM te tathA, akhaNDadantAH-paripUrNadazanAH asphuTitadantAH-rAjirahitadantAH aviraladantAH susnigdhadantAH--arUkSadantAH sujAtadantAHsuniSpannadantAH, eko danto yasyA zreNyA sA ekadantA sA zreNiH yeSAM te tathA tA iva dantAnAmatighanatvAdekadantazreNisteSAmiti bhAvaH, anekadantAH dvAtriMzaddantA iti bhAvaH, yadvA ekA-ekAkArA dantazreNiyeSAM te ekadantazreNayaH te iva
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 65 parasparaM anupalakSyamANadantavibhAgatvAt aneke dantAH yeSAM te anekadantA, evaM nAmAviraladantA yathA anekadantA api santaH ekAkAradantapaGktaya iva lakSyate iti bhAvaH, hutavahena - agninA nimataM - nirdagdhaM dhautaM - prakSAlitamalaM taptaM ca- uSNaM yat tapanIyaM - suvarNavizeSaH tadvat raktatalaM- lohitarUpaM tAlu ca kAkudaM jihvA ca - rasanA yeSAM te tathA, 'sara'tti atra yojyaM sArasavat - pakSivizeSavat madhuraH svaraH - zabdo yeSAM te tathA, navameghavat gambhIraH svaro yeSAM te tathA, krauMcasya - pacivizeSasyeva nirghoSo yeSAM te tathA, dundubhivat - bherIvat svaro yeSAM te tathA, tatra svaraH - zabdaH SaDjaH 1 RSabhaH 2 gAndhAra 3 madhyama 4 paJcama 5 dhaivata 6 niSAda 7 rUpo vA eSAM vistarasvarUpaM sthAnAGgAnuyogadvArato'vagantavyamiti, ghaNTAnupravRttaraNitamiva yaH zabdaH sa ghoSa ucyate, nitarAM ghoSaH nirghoSa iti, garuDasyeva - suparNasyeva AyatA - dIrghA RjvI- saralA tuGgA - unnatA nAsA - ghoNA yeSAM te tathA, avadAlitaM - ravikiraNaiH vikAzitaM yat puNDarIkaM - sitapadma tadvad vadanaM-mukhaM yeSAM te tathA / 'kokAsiya'tti vikasite prAyaH pramuditatvAtteSAM dhavale - site puNDarIke 'patrale' pakSmavatI akSiNI -- locane yeSAM te tathA, AnAmitaM - ISannAmitaM yaccApaM --dhanuH tadvad rucire -- zobhane kRssnncikurraa| jisusaMsthite kutrApi kRSNA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] tandularvacArika prakIrNakam :-- bhrU rAjiH susaMsthite saMgate Ayate -- dIrghe sujAte -- suniSpanne yeSAM te tathA, AlInau natu Tapparau pramANayuktau upapannapramANau zravaNa-karNo yeSAM te tathA ata eva suzravaNAH suSThu zravaNaM-- zabdopalaMbho yeSAM te tathA pInau-mAMsalau kapolalakSaNa dezabhAgau vadanasyAvayavo yeSAM te tathA, acirodgataH samagraH-- sampUrNaH susnigdhaH candraH-- zazI tasyArddhavat saMsthitaM -- saMsthAnaM yasya lalATasya tattathA tadevaMvidhaM 'niDAla'tti lalATaM-bhAlaM yeSAM te acirodgatasamagra susnigdhacandrArdhaM saMsthitalalATA:, uDupatiriva -- candra iva pratipUrNa saumyaM vadanaM yeSAM te uDupatiprati pUrNa saumyavadanAH, chatrAkArottamAGgadezA iti kaNThya N, ghano--lohamudgarastadvannicitaM - niviDaM yadvA ghanaM - atizayena nicitaM subaddhaM snAyubhiH lakSaNonnataM - mahAlakSaNaM kUTAgAranirbha - sazikharabhavanatulyaM nirupamapiNDikeca vatu' latvena piNDi - kAyamAnaM agraziraH-- ziro'graM yeSAM te ghananicitasubaddhalakSaNonnatakUTAgAranibhanirupamapiNDikAgra zirasaH, hutavahena - agninA nirmAta dhautaM taptaM ca yattapanIyaM - raktavarNa suvarNa tadvat / 'ke saMta 'tti madhyakezAH kezabhUmiH - mastakatvag yeSAM te hutavahanirmAtadhautataptatapanIya kezAntakezabhUmayaH, zAlmalIvRkSavizeSaH sa ca pratIta eva tasya boMDaM -- phalaM tadvat choTitA api ghanA nicitA -- atizayena nicitAH zAlmalIboNDa - ghananicitacchoTitAH, te hi yugaladhArmikAH kezapAzaM na
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 67 kurvanti parijJAnAbhAvAt kevalaM choTitA api tathA svabhAvatayA zAlmalIboNDAkAravat ghananicitA avatiSThante tata etadvizeSaNopAdAnaM, tathA mRdavaH - akarkazAH vizadA-nirmalAH sUkSmAH-zlakSNAH lakSaNA- lakSaNavantaH prazastAH - prazaMsA''spadIbhUtAH sugandhayaH- paramagandhakalitAH ata eva sundarAH tathA bhujamocako - ratnavizeSaH bhRGgaH - caturindriyapacivizeSaH nIlomarakatamaNiH kajjalaM pratItaM prahRSTaH - pramudito yo bhramaragaNaH prahRSTabhramaragaNaH prahRSTo hi bhramaragaNastAruNyAvasthAyAM bhavati tadAnoM cAtikRSNa iti prahRSTagrahaNaM tadvat snigdhAH -kAlakAntayaH bhujamocakabhRGganIlakajjala prahRSTabhramaragaNa snigdhAH tathA nikuramcA:- nikurambIbhUtAH santaH nicitAH avikIrNAH kuJcitAH - ISatkuTilAH pradakSiNAvarttAzca mUrdhani zirojAHkezA yeSAM te zAlmalIboNDaghana nicitacchoTitamRduvizadaprazastasUkSmalakSaNa sugandhisundara bhujamocaka bhRGganIlakajjalagrahaSTabhramaragaNasnigdhanikurambanicitapradakSiNAvarttamUrdhazirojasaH, lakSaNAni - svastikAdIni vyaJjanAni-mapatilakAdIni guNAH kSAntyAdayastairupapetA - yuktAH lakSaNavyaJjanaguNopapetAH, tathA mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAni sujAtAni - janmadoSarahitAni sarvANyaGgAni - avayavAH yatra tadevaMvidhaM sundaraM aGga - zarIraM yeSAM te tathA, tatra mAnaM - jaladroNapramANatA, sA caivaMjalabhRtakumbhe pramAtavye puruSe upavezite yajjalaM - toyaM nirga *
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] tandulavaicArika prakIrNakam cchati tad yadi droNamAnaM bhavati tadA sa puruSo mAnopapanna ityucyate, tatra 256 palapramANaM droNamAnamiti, unmAnaMtulA''ropitasyArddha bhArapramANatA, bhAramAnaM yathA / SaTsarSapairyavastveko, gujjaikA ca yavaistribhiH / guJjAtrayeNa vallaH syAt, gadyANe te ca SoDaza // 1 // palaJca daza gadyANaisteSAM sArddhazatairmaNaM / maNairdazabhirekA ca, ghaTikA kathitA budhaiH // 2 // TibhirdazabhistAbhireko bhAraH prakIrtitaH" iti pramANaM punaH AtmAGgulena aSTottarazatAGgulocchrayatA, zazivat saumya AkAraH kAntaM - kamanIyaM priyaM-premAvahaM darzanaM ca yeSAM te tathA, svabhAvata eva zRGgAraM zRGgArarUpaM cAru- pradhAnaM rUpaM-veSo yeSAM te tathA, 'prAsAdIyAH' prasAdAya - manaHprasattaye hitAstatkAritvAt prAsAdIyAH - manaHprahRttikAriNa iti bhAvaH 1 darzanIyAH - darzana yogyAH yAn pazyatazcakSuSI na zramaM gacchata ityarthaH 2 abhi- sarveSAM draSTRNAM manaHprasAdAnukUlatayA abhimukhaM rUpaM yeSAM te abhirUpA: atyantakamanIyA iti bhAvaH 3 ata eva pratirUpAH prati viziSTaM asAdhAraNaM rUpaM yeSAM te pratirUpAH, yadvA pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yeSAM te pratirUpAH, te manuSyAH 'NaM' vAkyAlaGkAre oghaH pravAhaH tadvata svaro yeSAM te oghasvarAH, meghasyevAtidIrghaH svaro yeSAM te meghasvarAH, haMsasyeva madhuraH svaro yeSAM te haMsasvarAH, krauMcasye
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 66 vAprayAsa vinirgato'pi dIrghadezavyApI svaro yeSAM te krauMcasvarAH, nandi:- dvAdazatUrya saGghAtastadvat svaro yeSAM te nandisvarAH, nandyA iva ghoSo - nAdo yeSAM te nandighoSAH, siMhasyeva prabhUtadezavyApI svaro yeSAM te siMhasvarAH siMhaghoSAH maJju :- priyaH svaro yeSAM te maJjusvarAH maJjuH ghoSo yeSAM te maJjughoSAH, etadeva padadvayena vyAcaSTe - susvarAH susvara ghoSAH, anulomaH - anukUlo vAyuvegaH - zarIrAntarvarttivAtajavo yeSAM te anulomavAyuvegAH, vAyugulmarahitodara madhyapradezA iti bhAvaH, kaGkaH- pakSivizeSaH tasyeva grahaNiH - gudAzayo nIrogavarcaskatayA yeSAM te kaGkagrahaNayaH, kapotasyeva - pativizeSasya pariNAma :AhArapAko yeSAM te kapotapariNAmAH, kapotasya hi jaTharAgniH pASANalavAnapi jarayatIti zrutiH, evaM teSAmapi atyargalA - hAragrahaNe'pi na jAtucidapyajIrNadoSo bhavatIti, zakuneriva -- pakSiNa iva purISotsarge nirlepatayA 'phorsa' ti phosaH - apAnadeza: 'phusa utsarge' phusanti-- purISamutsRjanti aneneti vyutpatteH, tathA pRSTha - pratItaM antare ca--pRSThodarayorantarAle pArzvAvityarthaH UrU--jaGghe ceti dvandvaste pariNatA - viziSTapariNAmavanto yeSAM te zakunipphosa pRSThAntarorupariNatAH, padma'-- kamalaM utpalaM -- nIlotpalaM yadvA padma -- padmakAbhidhAnaM gandhadravyaM utpalaM ca--utpalakuSThaM tayoH gandhena--saurabheNa sadRzaH - samo yo niHzvAsastena surabhi -- sugandhi vadanaM -- mukhaM yeSAM te padmo
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam tpalagandhasadRzaniHzvAsasura bhivadanAH 'chavI 'ti chavimantaH uddIsavarNayA sukumAlayA ca tvacA yuktA iti bhAvaH, nirAtaGkAnIrogA ityarthaH uttamA - uttamalakSaNopetAH prazastAH atizeSA - karmabhUmikamanuSyApekSayA atizAyinI ata eva niru pamA - upamArahitA tanuH -- zarIraM yeSAM te uttamaprazastAtizeSanirupamatanavaH, etadeva savizeSamAha / 70 ] 'jallamala ' 0 yAti ca lagati ceti jallaH pRSodarAditvAniSpattiH svalpaprayatnApaneyaH sa cAsau malazca jalnamalaH sa ca kalaGka' ca-- duSTatilakAdikaM svedazva-- prasvedaH rajazca - reNuH doSaH - mAlinyakAriNI ceSTA tena varjitaM nirupalepaM camUtraviSThAdyupale parahitaM zarIraM yeSAM te jallamalakalaGkasvedarajodoSavarjita nirupalepazarIrAH, sUtre ca nirupalepazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt, chAyayA - zarIraprabhayA udyotitamaGga - zarIraM aMgaM ca--pratyaGga yeSAM te tathA / vajraRSabhanArAcaM saMhananaM yeSAM te vajraRSabhanArAcasaMhananAH, samacaturasraM ca tat saMsthAnaM ca samacaturasra saMsthAnaM tena saMsthitAH samacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH, anayoragre vyAkhyAM kariSyAmIti, SaT dhanuHsahasrANi avasarpiNIprathamArakApekSayA Urdhvamuccatvena prajJaptA iti / dhanuHsvarUpaM jambUdvIpaprajJaptau yathA-anaMtANaM suhumaparamANupoggalasamudayasamAgameNaM vAvahArie paramANU Nipphajati, tattha No satthaM saMkAmai, anaMtANaM vAvahAriyaparamANUNaM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [71 samudayasamiisamAgameNaM sA egA usaNhasaNhiyAti vA aTTha usaNhasaNDiyAu sA egA sahasaNhiyA aTTha sahasaNhiyA sA egA uddhareNU aTTa uddhareNU sA egA tasareNU aTTha tasareNu khA egA rahareNU aTTharahareNUhi ege devakuruuttarakurANaM maNupANaM vAlagge aTTha devakuruuttarakuruvAlaggA se ege harivAsammagavAsANaM maNuyANaM vAlagge, evaM rammayaheraNNahemavaeraNNabayANaM maNussANaM punavidehaavaravidehANaM maNussANaM, aTTha avavidehANaM maNussANaM vAlaggA sA egA likkhA aTTha likkhAo sA egA jUyA aTTa jUAo se ege jatramajme aTTha javamajhe se ege aMgule eteNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAiM pAo bArasa aMgulAI vitatthI cauvIsa aMgulAI rayaNI aDayAlIsaaMgulAI kucchI chaNNauaMgulAI se ege akkheti pA daMDeti vA dhaNuti vA jueti vA musaleti vA nAliyAti pA, eteNaM dhaNuppamANeNaM do dhagussahassAiM gAuyamiti / ___ tathA te prathamArakamanuSyAH SaTpaJcAzadadhikadvipRSThakaraNDa zatAH prajJaptAH tIrthaGkarairiti, tathA tuvarIpramANAhArAH SaNmAbhAvazeSe AyuSi strIpuruSayugalaprasarAH ekonapaJcAzadinApa pAlakA dinatraye AhArecchAH 1, dvitIyArake tu dvikrozocAH 128 pRSThakaraNDakAH catuHSaSTidinApatyapAlakAH badaramANAhArakAH dinadvaye AhArecchavaH 2, tRtIye arake krozocAH 64 pRSThakaraNDakAH 76 dinApatyapAlakAH Amalaka
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] tandulavaicArikaprakIrNakam pramANAhArakAH ekAntarAhArecchakAH 3, SaTpazcAzadantIpe tu manuSyAH aSTadhanuHzatapramANazarIrocchyAH caturthAzinaH catuHpaSTipRSThakaraNDakAH ekonAzItidinAni kRtApatyarakSAH palyopamAsaMkhyeyabhAgAyuSaH, tathA sarve'pi yugalajIvAH nijAyuHsame deve hInAyuSi deve vA utpadyante, sarvayugalajIvAH hastyazvakarabhagomahiSyAdInAM sadbhAve'pi tatparibhogaparAGmukhAH satyapi maNikanakamauktikAdike mamatvAbhinivezarahitAH yugalakSetre visrasAta eva zAlyAdIni dhAnyAdInyupajAyante paraM na te manuSyAdInAM paribhogAya, daMzamazakayUkAdayaH candrasUryoparAgAdayazca na bhavantIti 2 / tathA te manuSyAH 'NaM' vAkyAlaGkAre prakRtyA-svabhAvena bhadrakAH parAnupatApahetukAyavAGmanazceSTAH prakRtyA-svabhAvena na tu paropadezataH vinItAH-vinayayuktAH prakRtivinItAH prakRtyA upazAntAH prakRtyupazAntAH prakRtyaiva pratanavaH-atimandIbhUtAH krodhamAnamAyAlobhA yeSAM te tathA, ata eva mRdumanojJaM pariNAmasukhAvahaM yanmArdavaM tena sampannAH mRdumAdevasampannAH na kapaTamAdevopetA ityarthaH, A-samantAt sarvAsa kriyAsu lInA-guptA AlInAH-nolvaNaceSTAkAriNa ityarthaH bhadrakA:-sakalatatkSetrocitakalyANabhAvinaH vinItA:-bRhatpuru pavinayakaraNazIlA alpecchA:--maNikanakAdiviSayapratibandhara hitAH ata eva 'asaMni' na vidyate sannidhirUpaH saJcaye
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandu lagaicArikaprakorNakam yeSAM te tathA acaNDA-na tIvakopAH asimaSikRSivANijyavivarjitAH, tatra asyupalakSitAH sevakAH puruSAH asayaH, madhyupalakSitA lekhanajIvinaH maSayaH kRSiriti kRSikarmopajIvinaH, vANijyamiti-vaNigjanocitavANijyakalopajIvinaH ete na bhavanti, teSAM sarveSAM ahamindratvAt iti 'viDimAntareSu' kalpadrumazAkhAntareSu prAsAdAdyAkRtiSu nivasanaM-AkAlamAcAso yeSAM te viDimAntaranivAsinaH, IpsitAna-manovAJchitAn kAmAn-zabdAdIna kAmayante ityevaMzIlAH IpsitakAmakAminaH gehAkAreSu-gRhasadRzeSu vRkSaSu-kalpadrumeSu kRtoniSpAditaH nilayaH-AvAsaH yaiste gehAkAravRkSakRtanilayAH, gRhAkArakalpavRkSasUcanenAnye'pi sUcitA draSTavyAH / yaduktaM pravacanasAroDAravRttau yathA-mattAGgadAH 1 bhRtAGgAH 2 truTitAGgAH3 dIpAGgAH 4 jyotiraGgAH 5 citrAGgAH 6 citrarasAH 7 maNyaGgAH 8 gehAkArAH ha anagnAH 10, tatra mattAGgadAnAM phalAni viziSTAni viziSTabalavIryakAntihetuvitrasApariNatasarasasugandhivividhaparipAkAgatahRdyamadyaparipU rNAni sphuTitvA 2 mA muzcantIti 1, bhRtAGgAH yatheha maNikanakarajatAdimayavicitrabhAjanAni dRzyante tathaiva vistrasAparigataiHsthAlakaccolakaMsakarakAdibhirbhAjanairiva phalairupazobhamAnAH prekSyante 2, truTitAGgaSu saGgatAni samyag yathoktarItyA sambaddhAni truTitAni-AtodyAni bahuprakArANi tatavitataghanazu
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] tandulagaicArikaprakIrNakam pirakAhalakAdIni 3, dIpAGgAH yatheha snigdhaM prajvalantyaH kAJcanamayyo dIpikA udyotaM kurvANA dRzyante tadvat dIpAGgAH visrasApariNatAH, prakRSToddayotena sarva mudyotayanto vartante 4, jyotiSikAH sUryamaNDalamiva svatejasA sarvamapi bhAsayantaH santIti 5, citrAGgaSu mAlyamanekaprakArasarasasurabhinAnAvarNakusumadAmarUpaM bhavati 6, citrarasAH bhojanArthAya bhavanti, ko'thaH ?-viziSTadalikakalamazAlizAlanakAH pakkAnaprabhRtibhyo'tIvAparimitasvAdutAdiguNopetendriyabalapuSTihetusvAdubhojyapadArthaparipUrNaiH phalamadhye virAjamAnAcitrarasAH saMtiSThante iti 7 maNyaGgaSu varANi bhUSaNAni visrasApariNatAni kaTakakeyUrakuNDalAdInyAbharaNAni bhavanti 8, gehAkAranAmakeSu kalpadrumeSu visrasApariNAmata eva prAMsuprAkAropagUDha sukhArohasopAnapaktivicitracitrazAlocitakAntAni anekasamaprakaTApavarakakuTTimatalAdhalaGkRtAni nAnAvidhAni niketanAni bhavanti hai, anagneSu kalpapAdapeSu atyartha bahuprakArANi vastrANi vilasAta evAtisUkSmasukumAradevadRSyAnukArANi manohArINi nirmalAni upajAyanta iti 10 / / 'puDhavipupphe ti pRthivIpuSpaphalAhArAH pRthivIpuSpaphalAni ca kalpadmANAmAhAro yeSAM te tathA, 'te maNuyagaNA' te manujagaNA:-yugaladhArmikavRndAH 'NaM' vAkyAlaGkAre prajJaptA jagadIzvaraiH, yaduktaM jIvAbhigamavRttI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulacArika prakIrNakam [ 75 he bhagavan ! pRthivyAH kIdRzaH AsvAdaH ?, bhagavAnAha - he gautama ! yathA gokSIraM cAturakyaM - catuHsthAnapariNAmaparyantaM, taccaivaM - gavAM puNDra dezodbhavekSucAriNInAM anAtaGkAnAM kRSNAnAM yatkSIraM 1 tadanyAbhyaH kRSNagobhya eva yathoktaguNAbhyaH pAnaM dIyate 2 tatkSIramapyevaMbhUtAbhyo'nyAbhyaH 3 tatkSIramapyanyAbhyaH 4 iti catuHsthAna pariNAmaparyantaM, anye tveva - mAhuH - puNDrekSucAriNInAM gavAM lakSasya kSIramadvArddhakrameNa dIyate yAvadekasyAH kSIraM taccAturakyamiti, evaMbhUtaM yaccAturakyaM gokSIraM khaNDaguDamatsyaNDikopanItaM mandAgnikathitaM, ito'pi pRthivyAH AsvAdaH iSTatara iti, kalpapAdapasatkAnAM puSpaphalAnAM tu kIdRza AsvAdaH ?, yathA cakrattinaH ekAntasukhAvahaM bhojanaM lakSaniSpannaM zubhavarNarasagandhasparzayuktaM AsvAdanIyaM agnivRddhikaraM utsAhavRddhikaraM manmathajanakaM, ito'pi cakravarttibhojanAdiSTatara evAsvAda iti 3 / / sU013 || AsIya samaNAuso ! puvviM maNuyANaM chavvihe saMghayaNe, taMjahA - vajarisahanArAyasaMghayaNe 1 risahanArAyasaMghayaNe 2 nArAyasaMghayaNe 3 aDanArAyasaMghayaNe 4 kIliyasaMghaNe 5 chevasaMghayaNe 6, saMpai khalu Auso ! maNuyANaM chevaTThe saMghayaNe vahai | AsI ya Auso ! puvvi maNuyANaM chavvihe saMThANe, taMjahA - samacaturaMse 1 naggohaparimaMDale 2 sAdi 3
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] tandulavaicArika prakIrNakam khujje 4 vAmaNe 5 hu~De 6, saMpai khalu Auso ! maNuyANaM hu~De saMThANe vai || sU0 14 || saMghayaNaM saMThANaM uccattaM AuyaM ca maNuyANaM / aNusamayaM parihAyaha osappiNikAlado seNaM // 50 // kohamayamAyalomA ussannaM vaDhae ya maNuyANaM / kUDatulakUDamANA teNa'NumANeNa savvaMti // 51 // visamA ajja tulAo visamANi ya jaNavaesu mANANi visamA rAyakulAi, teNa u visamAI vAsAI // 52 // visamesu ya vAsesu hu~ti asArAi osahibalAi / osahidubballeNa ya, AuM parihAyai narANaM // 53 // evaM parihAyamANe loe caMdravya kAlapakvammi | je dhammiyA maNussA sujIviyaM jIviyaM tesiM // 54 // tathA 'AsI ya samaNA' Asana he zramaNa ! he gautama ! he AyuSman ! pUrvaM manujAnAM SaDvidhAni 'saMghayaNe' ttiM saMhananAni dRDhadRDhatarAdayaH zarIrabandhA ityarthaH, tadyathA - vajramanArAcaM 1 RSabhanArAcaM 2 nArAcaM 3 arddhanArAcaM 4 kIlikA 5 sevA 6, vajrAdInAM ko'rthaH 1 - RSabhaH - asthidvayasyASTakaH paTTaH 1 vajramiva vajraM - - kIlikA 2 nArAcaMubhayato markaTabandhaH 3 tato dvayorasthnorubhayato markaTabandhena baddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthnA veSTitayorupari tadasthi
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulacArika prakIrNakam [ 77 trayabhedi kIlikAkAraM vajrAkhyamasthiyantraM tadvajrarSabhanArAcaM 1 kIlikArahitaM RSabhanArAcaM 2 paTTarahitaM kevala markaTabandhaM nArAcaM 3 yatraikapArzve markaTabandho'parapArzve ca kIlikA tadadhanArAcaM 4 yatrAsthIni ca kIlikAmAtrabaddhAni tatkIlikAkhyaM 5 yatra cAsthIni parasparaparyanta saMsparzarUpasevAmAtreNa vyAptAni nityaM snehAbhyaGgAdiparizIlanamapekSante tat sevayA RtaM vyAptaM - sevA 6, samprati- idAnIM paJcamArake khalunizvaye he AyuSman ! manujAnA sevA saMhananaM varttate, tatra zrIvIrAtsaptatyadhikazata 170 varSe zrIsthUlabhadre svarga gate caramANi catvAri pUrvANi AdyasaMsthAnamAdyasaMhananaM mahAprANadhyAnaM ca gataM, tathA zrIvIrAt 584 varSe zrIvatre dazamaM pUrvaM saMhananacatuSkaM ca gatamiti / tathA Asan he AyuSman ! pUrva manujAnAM SaDvidhAni 'saMThANe 'ti santiSThanti prANina ebhirAkAravizeSairiti saMsthAnAni, tadyathA - 'samacaturaMse 'ti samaM - nAbheruparyadhazca sakala puruSalakSaNopetAvayavatayA tulyaM tacca taccaturasra ca - anyUnAdhikAzcatasro'pyastrayo yasya tatsamacaturatra, atrayazca paryaGkAsanopaviSTasya jAnunorantaramAsanasya lalAToparibhAgasya cAntaraM dakSiNaskandhavAmajAnunorantaraM vAmaskandhadakSiNa jAnunozcAntaramiti saMsthAnaM - AkAraH samacaturasrasaMsthAnaM 1 nyagrodhavat parimaNDalaM yasya yathA nyagrodha upari sampUrNapramANo'dhastu hInastathA yat saMsthAnaM nAbherupari
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] tandulagaicArikaprakIrNakam sampUrNamadhastu na tathA tat nyagrodhaparimaNDalamuparivistArabahulamiti bhAvaH 2 AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate tataH saha AdinA-nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena vartate iti sAdi utsedhabahulamiti bhAvaH, idamuktaM bhavati-yat saMsthAnaM nAbheradhaH pramANopapannamupari hInaM tat sAdIti 3 yatra zirogrIvAhastapAdAdikaM yathoktapramANalakSaNopetaM na pRSThathu darAdi tat kubjaM 4 yatra punarUraudarapRSThayAdipramANalakSaNopetaM zirogrIvAhastapAdAdikaM ca hInaM tad vAmanaM 5 yatra tu sarve'pyavayavAH pramANalakSaNaparibhraSTAstat huMDaM 6, samprati khalu-nizcaye he AyuSman ! manujAnA huNDaM saMsthAnaM vartate, athopadezaM dadAtItyAha-'saMghayaNa' saMhananaM saMsthAnaM zarIrAderuccatvam-ucchayamAnaM Ayuzca manujAnAM cakArAdanyeSAM api anusamaya-samayaM samayaM prati parihIyate avasarpiNIkAladoSeNeti // 50 // ___ 'kohamA0' krodhamAnamAyAlobhAzca ussannaM-pravAheNa varddhante-pUrvamanuSyApekSayA vizeSato vardhante, manuSyANAM kUTatulAni-kUTatolanAdyapakaraNAni kUTamAnAni-kUTakuDavaprasthAdimAnAni ca vaddhante tena kUTatulAdinA'numAnena-anusAreNa 'savvaM'ti krayANakavANijyAdikaM kUTaM vardhate iti // 51 // 'visa' viSamAH arpaNAyAnyAH grahaNAyAnyAzca adya duSSamAkAle tulA tathA janapadeSu-magadhAdidezeSu mAnAni
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArikaprakIrNakam [79 kuDavasetikAdipramANAni viSamANi-asamAni jAtAni, cazabdAdanekaprakAravaJcanAni, tathA viSamANi-anekAnyAyakArakANi rAjakulAni vartante, atha tena kAraNena tuzabdo'pyarthaH varSANyapi-saMvatsarANyapi viSamANi-duHkharUpANi jAtAnIti // 52 // ___ 'visame0' viSameSu varSeSu satsu bhavanti asArANisAravarjitAni auSadhibalAni-godhUmAdivIryANi, auSadhidurbalatvena narANAmanyeSAmapi Ayu:-jIvitaM parihIyate-zIghra kSIyate iti / / 53 // ___ 'evaM' evamuktaprakAreNa parihIyamAne loke kRSNapakSa candravat ye dhArmikAH-dharmayuktAH manuSyAsteSAM jIvitaM-jIvitakAlaH sujIvitaM-suSTu jIvitaM jJAtavyamiti // 54 // atha zatavarSAyuHpuruSasya kiyaMto yugAyanAdayo bhavantIti darzayannAha___ Auso ! se jahA nAmae keha purise NhAe kayapalikamme kayakouya-maMgalapAyacchitte sirasi pahAe kaMThemAlakaDe AviDamaNisuvanne ahayasumahagyavatthaparihie caMdaNokina-gAyasarIre sarasasurahigaMdhagosIsa-caMdaNANu littagatte suhamAlAvanaga-vileSaNe kappiyahAraDahAra-tisaraya-pAlaMbapalaMghamANe kaDi--
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. ] tandulavaicArikaprakorNakam suttayasukayasohe piNaDagevijje aMgulijaga-lali. yaMgayalaliyakayAbharaNe nANAmaNi-kaNagarayaNa-kaDagatuDiyathaMbhiyabhue ahiyakhve sassirIe kuDalujjo. viyANaNe mauDadittasirae hArutthayasukaya-raiyavacche pAlaMbapalaMbamANa-sukayapaDauttarijje muddiyApiMgalaMgulie nANAmaNi-kaNaga-rayaNa-vimalamahariha-niuNIviya--misimisiMta-viraiya-susiliTTha-visiha-la. AviDavIra-valae, kiM bahuNA ? kapparakkhae ceva alaMkiyavibhUsie suipayae bhavittA ammApiyarI abhivAdayijA / tae NaM taM purisaM ammApiyaro evaM vaijjA--jIva puttA ! vAsasayaMti, taMpi yAI tassa no bahuyaM bhavai, kamhA ?, vAsasagaM jIvaMto vIsaM jugAiM jIvaha, vIsaI jugAI jIvaMto do ayaNasAi jIvai, do ayaNasayAI jIvaMto cha uUsayAI jIvai, cha uUsayAI jIvaMto vArasa mAsasayAI jIvaha, bArasa mAsasayAI jIvaMto cauvIsaM pakkhasayAI jIvai, cauvIsaM pakkhasayAI jIvanto chattIsaM rAiMdiyasahassAI jIvai, chattIsarAiMdiyasahassAI jIvaMto dasa asIyAi muhuttasayasahassAI jIvaha, dasaasIyAI muhuttasayasahassAiM jIvaMto cattAri ussAsa
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaucArikaprakorNakam [81 koDIsae satta ya koDoo aDayAlIsaM ca sayasahassAiM cattAlIsaM ca UsAsasahassAI jIvai, cattAri UsAsakoDisae jAva cattAlIsaM ca UsAsasahassAI jIvaMto aDatevIsaM taMDulavAhe bhujai 2 / kahamAuso! aDatevIsaM taMdulavAhe bhujaha ? goyamA ! dubbalAe khaMDiyANaM baliyAe chaDiyANaM khairamusalapaccAhayANaM vavagayatusakaNiyANaM akhaMDANaM aphuDiyANaM phalagasariyANaM ikikabIyANaM aDaterasapaliyANaM patthae, se'viya NaM panthae mAgahae, kallaM pattho 1 sAyaM pattho 2, causahIsAhassIo mAgahao pattho visAhassieNaM kavaleNaM battIsaM kavalA purisassa AhAro aTThAvIsaM itthIyAe cauvIsaM paMDagassa, evAmeva Auso ! eyAe gaNaNAe do asaIo pasaI, do pasaIo seiA hoi, cattAri seiA kulao, cattAri kulayA pattho, cattAri patthagA ADhagaM, sahie ADhayANaM jahaNNae kubhe, asIIe ADhayANaM majjhime kubhe, ADhayasayaM ukosae kuMbhe, aDheva ya ADhagasayANi vAhe eeNaM vAhappamANeNaM addhatevIsaM taMdulavAhe bhujai 3 ||suu015|| 'Auso! se jahA.' he AyuSman ! sa yathAnAmakoyatprakAranAmA devadattAdinAmetyarthaH, athavA 'se' iti saH
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] tandulagaicArikaprakIrNakam yatheti dRSTAntArthaH nAmeti sambhAvanAyAM e iti vAkyAlaGkAre kazcita puruSaH snAtaH-kRtasnAnaH snAnAnantaraM kRtaM-niSpAditaM balikama-svagRhadevatAnAM pUjA yena saH kRtavalikarmA, tathA kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittArtha-duHsvapnAdivighAtArthamavazyakaraNIyatvAyena sa tathA, tatra kautukAnimaSItilakAdIni maGgalAni tu-siddhArthaMkadadhyakSatarvAGkurAdIni, zirasi-uttamAGga snAtaH-kRtasnAnaH, pUrva dezasnAnamuktamiha tu sarvasnAnamiti na paunaruktyaM, kaNThe-grIvAyAM 'mAlakaDe'tti kRtA mAlA-puSpamAlA yena sa kRtamAla: prAkRtatvAt 'mAlakaDe'tti, AviddhAni-parihitAni maNisuvarNAni yena sa tathA, tatra 'maNi'tti maNimayAni bhUSaNAni evaM suvarNamayAnIti, ahataM-malamUpakAdibhiranupahataM pratyagramityarthaH sumahAdhya-bahumUlyaM vastraM parihitaM yena sa tathA, candanena-zrIkhaNDenotkIrNa-carcitaM gAtraM-zarIraM yena sa tathA, sarasena-rasayuktena surabhigandhena-suSThu gandhayuktena gozIrSacandanena-haricandanena 'anviti' atizayena liptaM-vilepanarUpaM kRtaM gAtraM-zarIraM yasya sa tathA, zucinI-pavitre mAlApuSpamAlA varNakaM vilepanaM ca-maNDanakAri kuGkumAdivilepanaM yasya sa tathA, kalpito-vinyasto hAraH-aSTAdazasariko'dhaMhAro-nayasarikaH trisarakaM-pratItameva yasya sa tathA, prAlaMbojhumbanakaM pralambamAno yasya sa tathA, kaTisUtreNa-kaTyAbharaNa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [83 vizeSeNa suSTu kRtA zobhA yasya sa tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, athavA kalpitahArAdibhiH suSTu kRtA zobhA yasya sa tathA, pinaddhAni-parihitAni greveyakAmulIyakAni kaNThakAkhyormikAkhyAni yena sa tathA, tathA 'laliyaMgaya'tti lalitAGgake-zobhamAnazarIre anyAnyapi lalitAni-zobhanAni kRtAni-nyastAni AbharaNAni-sArabhUSaNAni yasya sa tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, nAnAmaNikanakaratnAnAM kaTakatruTikaiH-hastavAhvAbharaNavizeSaiH bahutvAt stambhitAviva stambhitau bhujau yasya sa tathA, adhikarUpeNa sazrIkaH-sazobho yaH sa tathA, kuNDalAbhyAM-karNAbharaNAbhyAmudyotitaM-udyotaM prApitamAnanaM-mukhaM yasya sa tathA, mukuTadIptaziraskaH, hAreNAvastRtaM-AcchAditaM tenaiva suSThu kRtaM ratidaM ca vakSaH-uro yasyAsau hArAvastRtasukRtaratidavakSAH (kSasaH), pralambena-dIghaNa pralambamAnena ca suSTu kRtaM paTena tu uttarIyaM-uttarAsaGgo yena sa tathA, mudrikA:-agulyAbharaNAni tAbhiH piGgalAH-kapilA agulayo yasya sa tathA, nAnAmaNikanakaratnairvimalAni-vigatamalAni mahArhANi-mahA_Ni nipuNena zilpinA 'uviya'tti parikamitAni 'misimisiMtatti dIpyamAnAni yAni viracitAni-nivRttAni suzliSTAni-susandhIni viziSTAni anyebhyo vizeSavanti laSTAni-manoharANi AviddhAni-parihitAni vIravalayAni yena sa tathA, subhaTo hi yadi kazcidanyo'pyasti
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] tandulagaicArikaprakorNakam / vIravratadhArI tadA asau mAM vijitya mocayatvetAni valayAnIti spardhayan yAni kaTakAni paridadhAti tAni vIravalayAnItyucyante, kiMbahunA varNiteneti zeSaH, kalpavRkSa ivAlaGkRto dalAdibhirvibhUSitazca phalAdibhiH evamasAvapi mukuTAdibhiralaGkRto vibhUSitazca bhavati vastrAdibhiriti, zucipadaM-pavitrasthAnamityarthaH, bhUtvA bhUyaH ambApitaro-mAtApitarAva bhivAdayate-pAdayoH praNipAtaM karotItyarthaH / / tata:-abhivAdanAnantaraM 'Na'miti vAkyAlaGkAre taM puruSa-svaputralakSaNaM mAtApitarau evaM vadetAM-kathayatAM ityarthaH-- he putra ! tvaM jIva varSazatamiti, atha yadi tasya putrasya varSazatapramANamAyuH syAt tadA sa jIvati nAnyatheti, tadapi ca AyuH 'AI'ti alaGkAre tasya-varSazatAyuHpuruSasya na bahukaMvarSazatAdhikaM bhavati, kasmAt ?, yasmAd vaSezataM jIvan vizatiyugAnyeva jIvati nirupakramAyuSkatvAt , tatra yugaM-candrAdivarSapazcAtmakamiti 1 / viMzatiyugAni jIvan puruSaH dve ayanazate jIvati, tatrAyanaM SaNmAsAtmakamiti 2 / dve ayanazate jIvaJjIvaH SaG RtuzatAni jIvati, tatratu: mAsadvayAtmakaH 3 / SaD RtuzatAni jIvan janturdvAdaza mAsazatAni jIvati / / dvAdaza mAsazatAni jIvana prANI caturviMzatipakSazatAni jIvati 2400,-5 / caturviMzatipakSazatAni jIvana patriMzadahorAtrasahasrANi jIvati sattvaH 36,0,00, 6 /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [85 SaTtriMzadahorAtrasahasrANi jIvan asumAna daza muhUrtalakSANyazItimuhUrtasahasrANi 10,80,0,00 ca jIvati 7 / dazalakSamuhUrtANyazItimuhUrtasahasrANi ca jIvan dehadhArI catvAyucchvAsakoTizatAni saptakoTIH aSTacatvAriMzacchatasahasrANi catvAriMzatsahasrANi ca jIvati dehabhRt 4,07,48,40,0,00, 8 / catvAyucchvAsakoTizatAni yAvaccatvAriMzaducchvAsasahasrANi jIvana sArdhadvAviMzati tandulavAhAna vakSyamANasvarUpAn bhunakti / katham ? he AyuSman ! he siddhArthanandana ! sAdhadvAviMzatitandulavAhAn bhunakti saMsArIti 1, he gautama ! dubailikayA striyA khaNDitAnAM balavatyA rAmayA chaTitAnAM sUrpAdinA khadiramuzalapratyAhatAnAmapagatatuSakaNikAnAmakhaNDAnAMsampUrNAvayavAnAmasphuTitAnAM-rAjirahitAnAM 'phalagasariyANaM'ti phalakavinItAnAM karkarAdikarSaNenaikaikavIjAnAM vInanArthaM pRthak pRthakkRtAnAmityarthaH, evaMvidhAnAM sArdhadvAdazapalAnAM tandulAnAM prasthako bhavati, 'NaM' vAkyAlaGkAre, palamAnaM yathA-paJcabhiguJjAbhirmASaH SoDazamAH karSaH azItigujApramANa ityarthaH sa yadi kanakasya tadA suvarNasaMjJaH nAnyasya rajatAderiti, caturbhiH kaH palamiti viMzatyadhikazatatrayagujApramANamityarthaH 320, so'pi ca prasthakaH magadhe bhavo mAgadha ityucyate, 'kallaM'ti zvaH prAtaHkAla ityarthaH, prastho bhavati bhojanAyeti 1 'sAya'miti sandhyAyAM prastho
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 ] tandulagaicArikaprakIrNakam bhojanAyeti 2 / ekasmin mAgadhake prasthake kati tandulA bhavantItyAha-'causahi0' catuHSaSTitandulasAhasiko mAgadhaH prastho bhavatyekaH, ekaH kAlaH katibhiH tandulaiH syAdityAhabisAhassieNaM kavaloNaM'ti dvisAhasikeNa tandulena kavalo bhavati, tatra guJjAH kati bhavanti ?, yathA-ekaviMzatyadhikazatapramANAH kizcinyUnA ekA guJjA ceti, anena kavalamAnena puruSasya dvAtriMzatkavalarUpa AhAro bhavati 1 striyA aSTAviMzatikavalarUpa AhAraH 2 paNDakasya-napusakasya caturviMzatikavalarUpa AhAraH 3 'evAmeva'tti uktaprakAreNa vakSyamANaprakAreNa ca he AyuSman ! etayA gaNanayA etatpUrvoktaM mAnaM bhavati / ____ athAsatyAdimAnapUrvakamaSTAviMzatisahasrAdhikalakSatandulamAnaM catuHSaSTikavalapramANaM evaMvidhaM prasthadvayaM pratidinaM bhuJjan zatavarSeNa kati tandulavAhAn kati tandulAMzca bhunaktItyAha'do asaIu pasaI'ityAdi, dhAnyabhRto'vADmukhIkRto hasto'satItyucyate dvAbhyAmasatIbhyAM prasRtiH 1 dvAbhyAM prasRtibhyAM setikA bhavati 2 catasRbhiH setikAbhiH kuDavaH 3 caturbhiH kuDavaiH prasthaH 4 caturbhiH prasthairADhakaH 5 SaSTayA''DhakairjaghanyakumbhaH 6 azItyA''DhakaimadhyamakumbhaH 7 ADhakazatenotkRSTaH kumbhaH 8, aSTabhirADhakazatairvAho bhavati hai, anena vAhapramANena sAdhaMdvAviMzati tandulavAhAna bhunakti varSazateneti /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 87 te ya gaNiyaniddiTThA - cattAri ya koDisayA sahiM ceva ya havaMti koDIo / asIiM ca taMdulasayasahassANi havaMtitti makkhAyaM 4,60,80,00,0,00 // 55 // taM evaM aDatevIsaM taMdulavAhe bhuMjato aDachaTThe muggakuMbhe bhujai, aDaDe muggakuMbhe bhujaMto cauvIsaM nehADhagasapAI bhujai, cauvIsaM nehADhagasayAI' bhujato chattIsaM lavaNapalasahassAi bhujai, chattIsaM lavaNapalasahassAi bhujaMto chappaDagasADagasayAi niyaMsei, domAsieNa pariyahaNaM mAsieNa vA pariyaheNaM bArasa paDasADagasayAi' niyaMsei, evAmeva Auso ! vAsasayAuyassa savvaM gaNiyaM tuliyaM maviyaM nehalavaNabhoyaNacchAyaNaMpi / evaM gaNiyappamANaM duvihaM bhaNiyaM maharisIhiM, jassatthi tassa gaNijjai jassa natthi tassa kiM gaNijjaha ? || sU0 16 // tazci vApramANatandulAn gaNayitvA saGkhyAM kRtvA nirdiSTAH -- kathitAH, yathA - catvAri koTizatAni SaSTizcaiva koTayaH azItistandulazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM - kathitaM 1, kathaM, ekena prasthena catuHSaSTitandula sahasrANi bhavanti, prasthadvayenASTAviMzatisahasrAdhikaM lakSaM bhavati, pratidinaM dvirbhojanena uktapramANAn tandulAn bhukte iti, kathaM aSTAviMzatisahasrA - dhikalakSaM 1 varSazatasya SaTtriMzaddina sahasramAnatvAt SaTtriMzatsaha
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] tandulagaicArikaprakIrNakam sra guNyante 4608 zUnyAni paJca bhavanti, catvAri koTizatAni SaSTiH koTayaH azItilekSANi tandulAnAmiti / 'taM evaM ti tadevaM sArdhadvAviMzatiM tandulavAhAn bhuJjAnaH sAdhapaJcamudkumbhAn bhukte sAdhepaJcaM mugakubhAna bhuJjan caturviMzati snehADhakazatAni bhukte caturviMzatisnehADhakazatAni bhuJjanSatriMzallavaNapalasahasrANi bhunakti, SaTatriMzallavaNapalasahasrANi bhuJjan SaT paTTakazATakazatAni 'niyaMsei'tti paridadhAti, dvAbhyAM mAsAbhyAM 'pariyaTTaeNaM'ti parAvarttamAnatveneti vA athavA mAsikena parAvartanena dvAdaza paTTazATakazatAni 'niyaMsei'tti paridadhAti, 'evAmeve ti uktaprakAreNa he AyuSman ! varSazatAyuSaH puruSasya sarvaM gaNitaM tandulapramANAdinA tulitaM palapramANAdinA mavitamasatiprasRtyAdinA pramANena, tat kimityAha ?-snehalavaNabhojanAcchAdanamiti / etat pUrvoktaM gaNitapramANaM dvidhA bhaNitaM maharSibhiH, yasya jantorasti tandulAdikaM tasya guNyate, yasya tu nAsti tasya kiM guNyate ?, na kimapIti / vavahAragaNiya-diDaM suhamaM nicchayagayaM muNeyavvaM / jai evaM navi evaM visamA gaNaNA muNeyavvA // 56 // kAlo paramaniruddho avibhajjo taM tu jANa samayaM tu / samayA ya asaMkhijA havaMti ussAsanissAse // 5 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [ 89 hahassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccaha // 58 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyAhie // 59 // egamegassa NaM bhaMte ! muhuttassa kevaiyA UsAsA viyAhiyA ?, goyamA ! tinni sahassA satta ya sayANa tevattariM ca UsAsA / esa muhutto bhaNio savvehiM aNaMtanANIhiM // 60 // do nAliyA. muhutto sahi puNa nAliyA ahortto| pannarasa ahorattA pakkho pakkhA duve mAso // 61 // dADimapupphAgArA lohamaI nAliyA u kAyavvA / tIse talaMmi chidaM chiddapamANaM puNo vucchaM // 12 // channauIpucchavAlA tivAsajAyAeN gotihANIe / asaMvaliyA ujjA ya nAyavvaM nAliyAchidaM // 13 // ahavA u pucchavAlA duvAsajAyAeN gayakareNUe / do vAlA anbhaggA nAyavvaM nAliyAchidaM // 64 // ahavA suvannamAsA cattAri suvaTiyA ghaNA sUI / cauraMgulappamANA nAyavvaM nAliyAcchidaM // 65 // udagassa nAliyAe havaMti do ADhayAu parimANaM / udagaM ca bhANiyavvaM jArisayaM taM puNo vucchN||66||
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] tandulagaicArikaprakIrNakam | udagaM khalu nAyavvaM kAyavvaM dUsapaTTaparipUyaM / mahodagaM pasannaM sAraiyaM vA girinaIe // 17 // bArasa mAsA saMvaccharo ya pakkhA ya te u cauvIsaM / tinneva ya sahisayA havaMti rAiMdiyANaM ca // 68 // egaM ca sayasahassaM terasa ceva ya bhave shssaaii| egaM ca sayaM nauyaM huMti ahorattaUsAsA // 19 // tittIsa sayasahassA paMcANaUI bhave sahassAI / satta ya sayA araguNA havaMti mAseNa UsAsA // 70 // cattAri ya koDIo satteva ya hu~ti syshssaaii| aDayAlIsasahassA cattAri sayA ya variseNaM // 1 // cattAriya koDisayA satta ya koDio hu~ti avraao| aDayAla sayasahassA cattAlIsaM sahassA ya // 72 // vAsasayAussee ussAsA ittiyA muNeyavvA / picchaha Aussa khayaM ahonisaM jhijhamANassa // 73 // rAiMdieNa tIsaM tu muhuttA nava sayAI mAseNaM / hAyaMti pamattANaM na ya NaM abuhA viyANaMti / / 74 // tinni sahasse sagale chacca sae uDuvaro harai aauN| hemante gimhAsu ya vAsAsu ya hoi nAyavvaM // 7 // vAsasayaM paramAU itto pannAsa harai nidAe / itto vIsai hAyaI bAlatte vuDDhabhAve ya // 76 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [ 61 sIuNhapaMthagamaNe khuhApivAsA bhayaM ca soge y|| nANAvihA ya rogA havaMti tIsAi pacchaDe // 77 // evaM paMcAsII naTThA paNNarasameva jiivNti| je huMti vAsasaiyA na ya sulahA vAsasayajIvA // 78 // evaM nissAre mANusattaNe, jIvie ahivaDate / na kareha caraNadhamma pacchA pacchANu(tappiha)hA // 79 // ghuTuMmi sayaM mohe jiNehiM varadhammatitthamaggassa / attANaM ca na yANaha iha jAyA kammabhUmIe // 8 // naivegasamaM caMcalaM jIviyaM juvvaNaM ca kusumasamaM / sukkhaM ca jamaniyattaM tinnivi turmaannbhu(bh)jaaiN||8|| evaM khu jarAmaraNaM parikkhivaha vaggurA va miyajUhaM / na ya NaM picchaha pattaM saMmUDhA mohajAleNaM // 82 // _ 'vavahAra'gAthA, vyavahAragaNitaM etad dRSTaM-sthUlanyAyamaGgIkRtya kathitaM munibhiH sUkSma-sUkSmagaNitaM nizcayagataM jJAtavyaM, yadyatannizcayagataM bhavati tadetad vyavahAragaNitaM nAstyeva, ato viSamA gaNanA jJAtavyeti // 56 // ___atha pUrvoktaM samayAdisvarUpamAha-'kAlo' yaH kAlaH paramaniruddhaH-atyantasUkSmaH avibhAjyo-vibhAgIkatta mazakyastameva kAlaM-samayaM jAnIhi tvaM, cazabdAdasaGkhyasamayAtmikA''valikA'pi jJeyA, ekasminniHzvAsocchavAse'saGkayeyAH samayA bhavanti // 57 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] tandulavaicArika prakIrNakam 'haDa0 ' hRSTasya - samarthasya 'aNavagallasse'ti rogara - hitasya 'free fagese 'ti klezarahitasya janto:- jIvasyaiko niHzvAsocchvAsaH eSaH prANa ityucyate iti // 58 // 'santa0' saptabhiH prANaiH sa stokaH kathyate, saptabhiH stokaiH sa lavaH kathyate, lavAnAM saptasaptatyA eSa muhUrtto vyAkhyAtaH / / 56 / / 'ega me0 ' ekaikasya he bhadanta ! muhUrttasya kiyanta ucchvAsA vyAkhyAtAH 1, he gautama ! ' tinni' gAhA, tribhiH sahasraH saptabhiH zataiH trisaptatyocchvAsaiH 3773 eSa muhUrtto bhaNitaH sarvairanantajJAnibhiH // 60 // 'do nAli0 ' dvAbhyAM nAlikAbhyAM - ghaTikAbhyAM muhUrttaH syAt, SaSTyA nAlikAbhirahorAtraH, paJcadazabhirahorAtraH pakSaH, dvAbhyAM pakSAbhyAM mAsa iti bhAvArthaH // 61 // atha uktanAlikAyAH - svarUpamAha - dADime 'ti dADimapuSpAkArA lohamayI nAlikA - ghaTikA karttavyA bhavati, tasyA nAlikAyAstale - adhobhAge chidraM - randhaM kRtaM bhavati, chidrapramANaM punaH vakSye ziSyajJAnAyeti // 62 // 9 'channa' tti SaNNavatipucchavAlA - lAGgulakezAH kasyAH'gotihANIe 'tti govacchikAyAH, kiMbhUtAyAH - 'tivAsajAyAe 'ti trivarSajAtAyAH, janmato varSatrayANi jAtAnI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakorNakam [ 93 9 tyarthaH kiMbhUtAH kezAH 1 - asaMvalitAH na khitAnakhiTikAkArA jAtAH, ata eva RjukAH - saralAH eSAM vAlAnAM ghanamekIbhUtAnAM yAdRzaM pramANaM bhavati tAdRzaM nAlikA cchidraM jJAtavyamiti // 63 // 'ahavA' athavA pucchvAlau dvau, kasyAH ? - 'gayakaree' tti gajakala bhikAyAH kiMbhUtAyA ? - dvivarSajAtAyAH, kiMbhUtau vAlau ? - abhagnau, anena vAladvayamAnena nAlikAcchidraM jJAtavyamiti // 64 // 'ahavA su0' athavA caturNA svarNamASANAM sUcirbhavati, kiMbhUtA sUciH ! -su-atizayena varttitA - vartta lIkRtA subarttitA ghanA - niviDA caturaGgulapramANA, tatra mASamAnaM pazcaguJjApramANamityuktapramANena nAlikAcchidraM jJAtavyamiti // 65|| ityuktaM ghaTikAcchidrapramANam / atha ghaTayAM jalapramANamAha - 'udagassa 0 ' nAlikAyAM-ghaTikAyAmudakasya - jalasya pramANaM dvAvAdakau bhavataH, udakaM yAdRzaM bhaNitavyaM bhavati tattAdRzaM punarvakSye iti // 66 // 'jArisagaM' taM udakaM jalaM khalu nizcaye jJAtavyaM karttavyaM ceti, kIdRzaM karttavyamityAha - ' dUsa paTTa 0 ' dUSyaparipUtaM, vastragalitamityarthaH, meghodakaM prasannamiti nirmalaM, vA athavA 'sAraya 'ti zaratkAlodbhavaM Azvina kArttikodbhavaM yad girinadyA udakaM jJAtavyaM, tacca svabhAvena nirmalaM bhavatIti // 67 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ] tandulagaicArikaprakIrNakam / 'bArasa'dvAdazabhirmAsaiH saMvatsarastasminsaMvatsare catuviMzatiH pakSA bhavanti, teSu SaSTayA'dhikAni trINi zatAni ahorAtrANi bhavanti // 68 // 'egaM ca' ekaM zatasahasra-lakSaM trayodaza sahasrANi navatyadhikaM zataM cAhorAtreNaitAvanta ucchvAsA bhavanti 1,13,1,60 iti // 66 // 'tittisa0' trayastriMzacchatasahasrANi lakSANi pazcanavatiH sahasrANi saptazatAnyanyUnAnyetAvanto mAsenocchvAsA bhavanti 33,65,7,00 iti // 70 // ___ 'cattAri0' catasraH koTayaH sapta lakSANi aSTacatvAriMzat sahasrANi catvAri zatAni ca 4,07,48,4,00 iyantaH varSaNocchvAsA bhavanti // 71 // 'cttaa'| 'vAsasa0' / catvAri koTizatAni saptakoTayaH aparANyaSTacatvAriMzacchatasahasrANi catvAriMzatsahasrANi ca 4,07,48,40,000 / / 72 // varSazatAyuSaH ete pUrvoktA ucchvAsAH 'ittiya'tti iyanto jJAtavyA iti, bho bhavyAH ! yUyaM pazyata-jJAnacakSuSA vilokayata AyuSaH kSayamahorAtraM kSIyamANasya-samaye 2 AvIcImaraNena truTayamAnasyeti / / 73 // 'rAi.' ahorAtreNa triMzanmuhartA bhavanti, mAsena nava
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaNaicArikaprakIrNakam [ 95 zatAni muhUrttAni tAni pramattAnAM - madyAdipramAdayuktAnAM subhUmabrahmadattAdInAmiva hIyante, na cAbudhA mUrkhA vijAnantIti // 74 // 'tinni0 ' trINi sahasrANi SaTzatAdhikAni sakalAnisampUrNAni muhUrtAni hemante - zItakAle bhavanti, etatpramANamAyurjIvAnAM hemante uDuvara :- sUryo harati, evaM grISme varSAsu ca jJAtavyaM bhavati, atra ArSatvena grISmazabdaH strIliGgo bahuvacanAntazca, varSazabdastu Avantatvena strIliGgo bahuvacanA ntazca // 75 // 'vAsasa0 ' sAmprataM jIvAnAM paramAyuH - utkRSTajIvitaM varSazataM pravAheNa jJAtavyam, ito - varSazatAt paJcAzad varSANi nidrayA harati- gamayati jIvaH, itaH - zeSapaJcAzadvarSataH viMzatirvarSANi hIyante - yAnti pramAdAdinA, kathaM 1, bAlatve dazakaM vRddhatve ca dazakaM ceti // 76 // 'sIu 0 ' zItoSNapathagamanAni tathA kSutpipAsA bhayaM ca zokazca nAnAvidhA rogAzca bhavanti, triMzataH pazcArthaM triMzatpazcArdhaM paJcadazavarSarUpaM tasmin ko bhAvaH 1 - zeSatriMzato madhyAt paJcadaza varSANi jIvAnAM zItoSNapathagamanAdibhidhA yAntIti // 77 // , ' evaM '0 pUrvoktaprakAreNa paJcAzItivarSANi naSTAni,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] tandulanaicArikaprakIrNakam vinA vikathAnidrAlasyavatAM mudhA gatAni, kathaM ?-nidrayA paJcAzad varSANi 50 bAlatve daza 10 vRddhabhAve daza 10 zItAdibhiH paJcadaza 15, evaM sarvANi 85 iti, ye jIvAH varSazatikAH-varSazatapramANA bhavanti te jIvAH paJcadaza varSANi jIvanti, anyeSAM varSANAM dharmatvenAmRtaprAyatvAt , na ca varSa zavajIvino jIvAH prAyaH sulabhAH, duSprApA ityarthaH, uktaM ca'AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadarthaM gataM, tasyAsya parasya cArdhamaparaM bAlye ca vRddhe gatam / zeSaM vyAdhiviyogaduHkhasahitaM sevAdibhirnIyate, jIve vAritaragacaJcalatare saukhyaM kutaH prANinAm // 78 // _ 'evaM0' evamuktaprakAreNa niHsAre-asAre mAnuSatvemanujatve tathA jIvite-AyuSi ratnakoTikoTibhirapyaprApye'dhipatati-samaye 2 kSayaM gacchati satItyarthaH na kuruta yUyaM caraNadharma-jJAnadarzanapUrvakaM dezasarvacAritraM, hA iti mahAkhede, pazcAd-AyuHkSayAnantaramAyuHkSayacaramakSaNe vA pazcAtApaM-kAyavAGmanobhirmahAkhedaM kariSyatha narakasthazazirAjavaditi // 79 // ___ bhavyAH praznayanti-kathaM vayaM nAtmasvarUpaM jAnIma ityukte gururAha'-ghuTuMmi0' dharmasya jinoktarUpasya tItha-pavitrakaraNasthAnakaM tasya mArgo jJAnadarzanacAritrarUpaH varazcAsau dharma
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakorNakam [97 tIrthamArgazca sa tathA tasmin , prAkRtatvAt vibhaktipariNAmaH, jinaiH-rAgAdijebhiH svayaM-AtmanA 'ghuTThamIti kathitenirUpite sati, AtmAnaM na yUyaM jAnIta, ka sati ?-mohe sati-tIvramithyAtvamizramohanIyakarmodaye satItyarthaH, iha kamabhUmo jAtA api, apergamyamAnatvAditi, asyA arthoM anyo'pi sadguruprasAdAtkAryaH iti // 80 // 'naha' nadIvegasamaM capalaM jIvitaM-AyuH 1 yauvanaM kusumasamaM-puSpasadRzaM paNena mlAnatvApatteH 2 ca punaH yatsaukhyaM tat 'aniyattaMti anityaM 3, etAni trINyapi 'turamANabhujAIti zIghra bhogyAni 'bhanjA'iti pAThe tu zIghra bhagnayogyAni zIghra bhaGktvA yAntItyarthaH / / 81 // ___ 'eyaM etajjarAmaraNaM 'kha' nizcaye jIvalokaM parikSipati-pariveSTayati, (va)ivArthe, yathA vAgurA mRgayUthaM parikSipati, na ca pazyata yUyaM prAptaM jarAmaraNaM mohajAlena sammUDhAH-mohaM gatAH, zrIgautamaprativodhitadevazamadvijavaditi / / 82 // ____ uktamAyuSkApekSayAnityatvaM, atha zarIrApekSayA darzayanAha Auso ! jaMpi ya imaM sarIraM iha kaMtaM piyaM maNunnaM maNAma maNabhirAmaM thijja vesAsiyaM saMmayaM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] tandulagaicArika prakorNakam bahumayaM aNumayaM bhaMDakaraMDagasamANaM rayaNakaraMDaoviva susaMgoviyaM celapeDAviva susaMparivuDaM tillapeDAviva susaMgoviyaM (tellekelA iva susaMgoviyA) mA gaM uNhaM mA NaM sIyaM mA NaM vAlA mA NaM khuhA mA NaM pivAsA mA NaM corA mA NaM daMsA mA NaM masagA mA NaM vAiyapittiyasiMbhiya sanivAiyA vivihA rogAyaMkA phusaMtuttikaddu, evaMpi yAI adhuvaM aniyayaM asAsayaM cayAvacaiyaM vippaNAsadhamma pacchA va purA va avassa vippacaiyavvaM, eassaviyAI Auso ! aNupuvveNaM aTThArassa ya piTakaraMDagasaMghio bArasa pAMsuli-karaMDA chappaMsulie kadAhaM bihathiyA kucchI cauraMguliyA govA caupaliyA jinbhA dupaliyANi acchINi caukavAlaM siraM battIsaM daMtA sattaMguliyA jIhA adhuTTapaliyaM hiyayaM paNavIsaM palAiM kAlijjaM / do aMtA paMcavAmA paNNattA, taMjahA-thUlaMte ya taNuyaMte ya, tattha NaM je se thUlate teNa uccAre pariNamai, tattha NaM je se taNuyaMte teNaM pAsavaNe pariNamai, do pAsA pagattA. taMjahA-vAme pAse dAhiNapAse ya, tattha NaM je se vAme pAse se suhapariNAme, tattha NaM je se dAhiNe pAse se duhapariNAme 2 /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakoNakam [99 Auso! imaMmi sarIrae sahi saMdhisayaM sattattaraM mammasayaM tini ahidAmasayAI nava pahArusayAI satta sirAsayAI paMca pesIsayAiM nava dhamaNIo navanauiM ca romakUvasayasahassAI viNA kesamaMsuNA, saha kesamaMsuNA adhuDhAo romakUvakoDIo 3 / __ Auso ! imaMmi sarIrae sahI sirAsayaM nAbhippabhavANaM uDvagAmiNINaM siramuvagayANaM jAo rasaharaNIotti vucanti jANaMsi niruvaghAeNaM cakkhusoyaghANajIhAyalaM ca bhavai, jANaMsi uvaghAeNaM cakkhusoyaghANajIhAbalaM uvahammada, Auso! imaMmi sarIrae sarhi sirAsayaM nAbhippabhavANaM ahogAmiNoNaM pAyatalamuvagayANaM jANaMsi niruvaghAeNaM jaghAvalaM bhavai, tANaM ceva se uvaghAeNaM sIsaveyaNA aDasIsaveyaNA matthayasUle acchINi aMdhijjati 4 / __ Auso! imami sarIrae sarhi sirAsayaM nAbhippabhavANaM tiriyagAmiNoNaM hatthatalamuvagayANaM jANaMsi niruvaghAeNaM bAhubalaM havai, tANaM ceva se uvagyAeNaM pAsaveyaNA (poDaveyaNA) puTTiveyaNA kucchiveyaNA kucchisUle havai 5 / Auso ! imassa jaMtussa saSTuiM sirAsayaM nAbhi
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] tandulagaicArikaprakIrNakam ppabhavANaM ahogAmiNINaM gudappaviTThANaM jANaMsi niruvaghAeNaM muttapurIsavAukammaM pavattai, tANaM ceva uvadhAeNaM muttapurosavAuniroheNaM arisAo khumbhaMti paMDurogo bhavai 6 / ___ Auso! imassa jaMtussa paNavIsaM sirAo siMbhadhAriNIo paNavIsaM sirAo pittadhAriNIo dasa sirAo sukadhAriNIo, satta sirAsayAI purisassa, tosUNAI itthiyAe, vIsUNAI paMDagassa7 / Auso ! imassa jaMtussa ruhirassa ADhayaM vasAe aDADhayaM matthuliMgassa pattho muttassa ADhayaM purisassa pattho pittassa kuDavo siMbhassa kuDavo sukkassa aDakuDavo, jaM jAhe duhu~ bhavaha taM tAhe aippamANaM bhavai, paJcakoTTe purise chakkoTThA itthiyA, navasoe purise ikArasasoyA itthiyA, paJca pesIsayAiM purisassa tosUNAI itthiyAe vosUNAI paMDagassa 8 // sUtraM 16 // 'Auso jaM.' ityAdyAlApakarUpaM sUtraM, he AyuSmana ! yadapica idaM zarIraM-vapuH iSTaM icchAviSayatvAt kAntaM kamanIyatvAt priyaM premanibandhanatvAt manasA jJAyate-upAdIyata iti manojJaM manasA amyate-gamyate iti mano'maM manaso'bhirAmaM
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandulagaicArikaprakIrNakam [101 mano'bhirAmaM sanatkuma cakrivat sthairya-sthairyaguNayogAta vaizvAsika-vizvAsasthAnaM saMmataM tatkRtakAryANAM saMmatatvAta bahumataM bahuSvapi kAryeSu bahurvA'nanpatayA-astokatayA mataM bahumataM anu -vipriyakaraNAt pazcAnmatamanumataM bhANDakaraNDakasamAnaMAbharaNabhAjanatulyamAdeyamityarthaH ratnakaraNDaka iva susaMgopitaM vastrAdibhiH celapeTeva-vastramaJjUSeva suSThu saMparivRtaM-nirupadrave sthAne nivezitaM, gRhasthAvasthAsthazAlibhadravapurvata , tailapeTevatelagolikeva susaMgopitaM bhaGgabhayAt , 'tellakelA iva susaMgoviya'tti pAThAntaraM tailakelA--telAzrayo bhAjanavizeSaH saurASTraprasiddhaH sA ca suSTu saGgopyA--saGgopanIyA bhavati anyathA luThati tatazca tailahAniH syAditi, 'mANaM.' mAzabdo niSedhArthaH 'NaM' vAkyAlaGkAre athavA 'mA gaMti mA idaM zarIramiti vyAkhyeyaM, tataH sarve'pyuSNAdayo mA spRzantu 'chuyaMtu' bhavantvityarthaH, 'tika?' itikRtvA, athavetyabhisandhAya pAlitamiti zeSaH, tatroSmatvaM-grISmAdAvuSNatvaM zItaMzItakAle zItatvaM vyAlAH-zvApadAH sarpA vA kSad-bubhukSA pipAsA--tRSA caurA:--nizAcarAH daMzAH mazakAH ete vikalendriyajantuvizeSAH vAtikapaittikazleSmikasAnipAtikA vividharogAtaGkAH rogA:-kAlasahA vyAdhayaH AtaGkAH-ta eva sadyoghAtinaH 'evaMpi yAi'nti evamuktaprakAreNa apicetyabhyuccaye 'AI'iti vAkyAlaGkAre, idaM zarIraM na dhruvamadhruvaM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] tandulagaicArikaprakorNakam sUryodayavat na pratiniyatakAle'vazyaMbhAvi aniyataM--surUpAderapi kurUpAdidarzanAt haritilakarAjasutavikramakumArazarIravat azAzvataM--kSaNaM kSaNaM prati vinazvaratvAt sanatkumArazarIravat 'cayAvacaiyaMti iSTAhAropabhogatayA dhRtyupaSTambhAdaudArikavargaNAparamANUpacayAcayastadabhAve tadvicaTanAdapacayaH cayApacayau vidyate yasya taccayApacayikaM puSTigalanasvabhAvamityarthaH, karakaMDupratyekabuddhavairAgyahetuvRSabhazarIravata , vipraNAzo-vinazvaro dharma:-svabhAvo yasya tad vipraNAzadharma, 'pacchA vatti pazcAd vivakSitakAlAt parataH 'purA vatti vivakSitakAlAt pUrva ca, yadvA 'pacchA purA yatti pAThe tu vivakSitakAlasya pazcAtpUrva ca sarvadaivetyarthaH, avazyaM 'vippacaiyavvaMti vipratyaktavyaM tyaajymityrthH| 'eyassavi yAIti etasya etasminnapi ca vA vapuSaH vapuSi vA 'AI'ti vAkyAlaGkAre 'Auso'tti he AyuSman ! AnupUyA-anukrameNASTAdaza pRSThikaraNDakasya-pRSThivaMzasya sandhayo granthirUpA bhavanti, yathA vaMzasya parvANi, teSu cASTAdazasu sandhiSu madhye dvAdazabhyaH sandhibhyo dvAdaza pAMzulikAH nirgatyobhayapArthAvAvRtya vakSaHsthalamadhyorvavayasthini lagitvA pallakAkAratayA pariNamanti, ata Aha-'bArasa.' zarIre dvAdaza pAMzulikArUpAH karaNDakA:-vaMzakA bhavanti, tathA 'chappaMsu0' tasminneva pRSThivaMze zeSaSaTsandhibhyaH SaT pAMzulikA nirgatya pAkheM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 103 dvayamAnRtya hRdayasyobhayato vakSaH paJjarAdadhastAt zithilakukSestUpariSTAtparasparAsaM militA stiSThanti, ayaM ca kaTAha ityucyate, dve vitastI kukSirbhavati, caturaGgulapramANA grIvA bhavati, taulyena magadhadezaprasiddha palena catvAri palAni jihvA bhavati, akSimAMsagolako dve pale bhavataH, caturbhiH kapAlaiH - asthikhaNDarUpaiH ziro bhavati, mukhe'zucipUrNe prAyo dvAtriMzaddantA asthikhaNDAni bhavanti, 'sattaM gu0 ' jihvA - mukhAbhyantaravartimAMsakhaNDarUpA daiyeNAtmAGgulataH saptAGgulA bhavati 'adghuTTa' hRdayAntaravarti mAMsakhaNDaM sArdhapalatrayaM bhavati, 'paNavI0 kAlijjaM' vakSo'ntagU DhamAMsavizeSarUpaM paJcaviMzatiH palAni syuH 1 / dve atre pratyekaM paJca paJcavAmapramANe prajJapte jinaiH, tadyathA - sthUlAntraM 1 tanvantraM 2, tatra yat tat sthUlAntraM tenocAraH pariNamati, tatra ca yattanvantraM tena prasravaNaM - mUtraM pariNamati, 'do pA0' dve pArzve prajJapte, tadyathA - vAmapArzva 1 dakSiNapArzva 2 ca tatra - tayormadhye yattat vAmapArzva tat zubhapariNAmaM bhavati, tatra ca yattadakSiNapArzva tadduHkhapariNAmaM bhavati 2 / tathA 'Auso !' he AyuSman ! asmin zarIre SaSTiH sandhizataM jJAtavyaM, tatra sandhayaH - aGgulyAdya sthikhaNDamelApa
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] tandulagaicArikaprakIrNakam kasthAnAni, 'sattuttare' saptottaraM marmazataM bhavati, tatra marmANizaGkhANikAviyarakAdIni 'tini.' trINya sthidAmazatAnihaDDamAlAzatAni bhavanti, 'nava pahArasayAIti snAyUnA-asthivandhanazirANAM nava zatAni, 'satta0' sapta zirAzatAni-snasAzatAni, paJca pesIzatAni, 'nava dha0' nava dhamanyo-rasavahanADayaH 'nava.' navanavatiH romakUpazatasahasrANi romNAM-tanuruhANAM kUpA iva kUpA romakUpAH romarandhrANItyarthaH teSAM navanavatilakSA iti, vinA kezazmabhiH, kezazmazrabhiH saha punaH sArdhAstisro romakUpakoTyo bhavanti manuSyazarIre iti 3 / atha pUrvoktAni zirAsaptazatAni kathaM bhavantIti sUtrakAra evAha-'Auso0' he AyuSman ! asmin zarIre 'sahi' iha puruSazarIrenAbhiprabhavANi zirANAM-snasAnAM sapta zatAni bhavanti, tatra SaSTayadhikaM zataM zirANAM nAbhiprabhavANAmUrdhvagAminInAM zirasyupAgatAnAM bhavanti, yAstu rasaharaNya ityucyante, 'jANaM sitti yAsAmUrdhvagAminInAM zirANAM 'se' tasya jIvasya nirupaghAtena-anugraheNa cakSuH 1 zrotra 2 ghANa 3 jihvA 4 balaM bhavati, yAsAM 'se' tasyopaghAtenavighAtena cakSuHzrotraghrANajihvAbalamupahanyate, tathA 'Auso' he AyuSman ! asmin zarIre SaSTayadhikaM zataM 160 zirANAM nAbhiprabhavANAM nAbherutpannAnAmityarthaH adhogAminInAM pAda
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulamaicArikaprakIrNakam [ 105 tale upagatAnA-prAptAnAM bhavati, yAsAM nirupaghAtena javAbalaM bhavati, tAsAM caiva 'se' tasya jIvasyopaghAtena-vikAraprAptena zIrSavedanA-sarvamastakapIDA ardhazIrSavedanA mastakazUlaM ca bhavati, 'acchiNi tti akSiNI-locane 'aMdhijjati tti andhIbhavata ityarthaH 4 / tathA 'Auso.' he AyuSman ! asmin pratyakSa zarIre SaSTayadhikaM zataM zirANAM nAbhiprabhavANAM tiryaggAminInAM hastatale upAgatAnAM bhavati, yAsAM nirupaghAtena-nirupadraveNa bAhubalaM bhavati, tAsAM caiva 'se' tasyopaghAtena-upadraveNa pAva vedanA pRSThivedanA kukSivedanA kukSizUlaM ca bhavati 5 / tathA 'Au0' he AyuSman ! asya jantoH SaSTayadhika zataM zirANAM nAbhiprabhavANAmadhogAminInAM gudapraviSTAnAM bhavati, yAsAM nirUpaghAtena-upadravAbhAvena mUtrapurISavAtakarmaprasravaNakarma viSThAkarma vAyukarma pravartate, mUtrAdikaM sukhena kattuM zakyata ityarthaH, tAsAM caiva gudapraviSTazirANAmupaghAtena mUtrapurISavAtanirodho bhavati, nirodhenAAMsi-gudAkurAH 'harasa' iti lokoktiH kSubhyanti-kSobhaM yAnti, paramapIDAkaraM rudhiraM muzcantItyarthaH, bhavabhAvanoktakAlarSivat pANDurogazca bhavati 6 / tathA 'Auso.' he AyuSman ! asya jantoH paJcaviMzatiH zirAH 'siMbhadhAriNI'tti zleSmadhAriNyo bhavanti,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] tandulaucArikaprakorNakam 'paMca0' paJcaviMzatiH zirAH pittadhAriNyaH, daza zirAH zukradhAriNyaH, 'satta si0' puruSasyoktaprakAreNa sapta zirAzatAni bhavanti, katham ?, zarIreUrdhvagAminyaH 160 adhogAminyaH 160 tiyaggAminyaH160 adhogAminyo gudapraviSTAH 160 zleSmadhAriNyaH 25 pittadhAriNyaH 25 zukradhAriNyaH 10 evaM sarvAH 700 zirAH bhavanti puruSANAM zarIra iti / 'tIsU0' puruSoktAH yAstAstriMzadUnAH striyAH bhavanti, saptatyadhikAni SaT zatAni bhavantItyarthaH 670, 'vIsU0' puruSoktA yAstAH viMzatyUnAH pANDakasyAzItyadhikAni SaT zatAni bhavantItyarthaH 680, 7 / / atha zarIre rudhirAdimAnamAha-'Auso' he AyuSman ! asya jantoH rudhirasyADhakaM bhavati, vasAyA ardhADhakaM, 'matthuliMgasse'ti mastakabhejjakasya phipphisAdervA prasthaH mUtrasyADhakaM purISasya prasthaH pittasya kuDavaH zleSmaNaH kuDavaH zukrasyAdhakuDavo bhavati, etaccADhakaprasthAdimAnaM bAlakumArataruNAdInAM 'do asaIo pasaI do pasaIyo ya seiA hoi cattAri seIyA kulao cattAri kulao pattho cattAri patthA ADhaga'mityAtmIya 2 hastenAnetavyamiti, 'jaM jAhe' yad rudhirAdikaM yadA duSTaM bhavati tattadA'tipramANaM bhavati, ayamAzayaHuktamAnasya zukrazoNitAdehIMnA''dhikyaM syAttattatra vAtAdidUSitatvenAvaseyamiti / 'paMca' paJcakoSThaH puruSaH, puruSasya
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [107 pazca koSThakAH bhavanti, SaTkoSThA strI, koSThakasvarUpaM sampradAyAdavagantavyamiti, navazrotraH puruSaH, tatra karNa 2 ghrANadvaya 2 mukha 7 pAyU 8 pastha ha lakSaNAni iti, ekAdazazrotrA strI bhavati, pUrvoktAni nava stanadvayayuktAnyekAdaza zrotrANi strINAM bhavantItyetanmAnuSINAmuktaM, gavAdInAM tu catuHstanInAM trayodaza 13 zUkaryAdInAmaSTastanInAM saptadaza 17 nirvyAghAte evaM, vyAghAte punarekastanyA ajAyA daza 10, tristanyAzva gordvAdazeti / 'paMca' puruSasya pazca pesIzatAni bhavanti 500 triMzadUnAni striyAH 470 viMzatyUnAni pazca pesIzatAni napuMsakasya 480, 8 // sUtraM 16 // ___ uktaM zarIrasvarUpaM, athAsyaivAsundaratvaM darzayannAhaabhitaraMsi kuNimaMjo (jaha) pariatteu bAhiraM kujjaa| taM asuI daRsNaM sayAvi jaNaNI dugu chijjA // 83 // mANussayaM sarIra pUiyamaM maMsamukkahaDDaNaM / parisaMThaviyaM sohai acchAyaNagaMdhamalleNaM // 84 // imaM ceva ya saroraM sIsaghaDI-meyamanjamaMsaDiyamatthuluMgasoNiyavAluDaya-cammakosa-nAsiyasiMghANayadhImalAlayaM amaNunagaM sIsaghaDIbhaMjiyaM galaMtanayaNaM kannuhagaMDatAluyaM avAluyAkhillacikaNaM ciliciligaM daMtamalamailaM bIbhacchadarisaNijjaM aMsulaga
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] tandulagaicArikaprakorNakam bAhulaga-aMgulIaMguTThaga-nahasaMdhisaMghAya--saMdhiyamiNaM bahurasiyAgAraM nAlakhaMdhacchirAaNegaNhAru-bahudhamaNisaMdhinaddhaM pAgaDa udarakavAlaM kakkhanikkhuDaM kakkhagakaliyaM duraMtaM advidhamaNisaMtANasaMtayaM savao samaMtA parisavaMtaM ca romakUvehiM sayaM asuI sabhAvao paramaduggaMdhi kAlijaya-aMtapittajarahiyayaphopphisaphephasapilihodara-gujjhakuNima-navachiDDadhividhivaMtahiyayaM durahipitta-siMbhamuttosahAyayaNaM savvao duraMtaM gujjhorujANu-jaMghApAya-saMghAyasaMdhiyaM asui kuNimagaMdhi, evaM ciMtijamANaM bobhatthadarisaNijja adhuvaM aniyayaM asAsayaM saDaNapaDaNaviDaMsaNadhamma pacchA va purA va avassa caiyavvaM nicchayao suTTajANa evaM AinihaNaM erisaM sacamaNuyANaM deha, esa paramatthao sabhAvo // sUtraM 17 // ___ 'abhitara0' gAthA, 'abhitaraMsI'ti zarIramadhyapradeze 'jo'tti yat 'kuNimaM' apavitraM mAMsaM vartate tanmAMsaM 'pariyatteutti parAvaya-parAvarta kRtvA yadi bahiH-vahirbhAge kuryAt tadA tanmAMsaM 'asui' azuci-apavitraM dRSTA svakA api AtmIyA api anyA AstAM svajananI-svAmbA 'dugu chintra'tti jugupsAM kuryAt-hA ! kiM mayA'pavitraM dRSTamiti // 1 // 'mANussayaM' gAthA, mAnuSyakaM-manuSyasambandhi
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [109 zarIraM-vapuH 'pUiyamaMti pUtimat apavitramityarthaH, kena ?mAMsazukrahaDDana, haDDadezyamasthivAcIti, 'parisaMThaviyaMti vibhUSitaM sata 'sohaha'tti zobhate, kena ?-AcchAdanagandhamAlyena, tatrAcchAdanaM-vastrAdi gandhaH-kapUrAdiH mAlyaMpuSpamAlAdi, 'imaM ceva ya' ityAdi gadyaM, idameva ca manujazarIra-vapuH zoSaMghaTIva mastakahaDa medazva-asthikRt caturthI dhAturityarthaH majjA ca-zukrakaraH SaSTho dhAturityarthaM mAMsaM capalalaM tRtIyo dhAturityarthaH, asthi ca-kulyaM paJcamo dhAturityarthaH mastuluGgazca-mastakasnehaH zoNitaM ca-rudhiraM dvitIyo dhAturityarthaH vAluNDakazca-antarazarIrAvayavavizeSaH carmakozazca-chavikoSaH nAsikAsivAnazca-ghrANamalavizeSaH dhiGmalaM ca-anyadapi zarIrodbhavaM nindyamalaM tAni teSAmAlayaM-gRhamityarthaH amanojJakaM-manojJabhAvavarjitaM zIrSaghaTI-karoTikA tayA bhaJjitaM-AkrAntamityarthaH, galanayanaM karNoSThagaNDatAlukaM avAluyA iti lokoktyA avAlukhillazca khila iti janoktiH tAbhyAM cikkaNaM-picchalamityarthaH 'ciliciliya'miti cigacigAyamAnaM dharmAvasthAdau dantAnAM malaM dantamalaM tena 'mahala'tti malinaM-malImasamityarthaH, bIbhatsaM-bhayaGkaraM darzana-AkRtiravalokanaM vA rogAdinA kRzAvasthAyAM yasya vapuSastad vIbhatsadarzanaM, 'aMsalaga'tti aMsayoH-skandhayoH 'bAhulaga'tti bAhvoH-bhujayoH agulInAM-karazAkhAnAM 'aMguhaga'tti aGgu
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] tandulavaicArikaprakorNakam SThayoragulayoH nakhAnAM mahArAjAnAM ( karajAnAM ) ye sandhayasteSAM saGghAtena-samUhena sandhitamidaM vapuH 'bahu' bahurasikAgAraM 'nAlakhaM0' nAlena skandhazirAbhiH-aMsadhamanIbhiH 'aNegaNhAra'tti anekasnAyubhiH-asthibandhanazirAbhiH bahudhamanibhiH-anekazirAbhiH sandhibhiH-asthimelApakasthAnazca 'naI'ti niyantritaM prakaTa-sarvajanadRzyamAnamudarakapAlaM-jaTharakaDahallakaM yatra tatprakaTodarakapAlaM, kakSaivadomU lameva niSkuTaM-koTaraM jIrNazuSkavRkSavad yatra tat kakSaniSkuTaM kakSAyAM gacchantIti kakSAgAH adhikArAttadgatakutsitavAlAstaiH kalitaM-sadA sahitaM kakSAgakalitaM yadvA kakSAyAM bhavAH kAkSikA:-tadgatakezalatAstAbhiH kalitaM, 'duraMtaMti duSTaH anto-vinAzaH prAnto vA yasya taddurantaMduSpUra, asthidhamanyoH santAnena-paramparayA 'saMta'ti vyAptaM yattadasthidhamanisantAnasantataM, sarvataH-sarvaprakAraiH samantataH-sarvatra romakUpai-romarandhaiH parisravat-galagalat sarvatra sacchidraghaTavat cazabdAdanyairapi nAsikAdirandhaiH parisravat 'sagaM'ti svayamevAzuci-apavitraM 'sabhAvau'tti svabhAvena paramaduSTagandhIti 'kAlijayaaMtapittajarahiyayaphopphasaphephasapiliha'tti plIhA-gulma 'udara'tti jalodaraM guhyakuNimaM-mAMsaM nava chidrANi yatra tat tathA 'thivithivaMta'tti drigadrigAyamAnaM 'hiyaya'tti hRdayaM yatra tat paramayAvat hRdayaM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaucArikaprakIrNakam [111 nava chidrANi tu nayanadvayakarNadvayanAsikAdvayajihvAziznApAnalakSaNAni 'durahi'tti durgandhAnAM pittasiMbhamUtralakSaNAnAmauSadhAnAmAyatanaM-gRhaM sarvoSadhAyatanaM, rogAdAvasmin savauSadhaprakSepAta , sarvatra-sarvabhAge duSTo'nto-vinAzaH prAnto vA yasya tat sarvatodurantaM, 'guhyo0' guhyorujAnujaGghApAdasaGghAtasandhitaM-upasthasakthinalakIlanalakinIkramaNaparasparamIlanasamUhasIvitaM, azucikuNimasya-apavitramAMsasya gandho yatra tadazucikuNimagandhi 'evaM ci.' evaM-pUrvoktaprakAreNa cintyamAnaM bIbhatsadarzanIyaM bhayaGkararUpaM 'adhuvaM aniyayaM asAsayaM' ceti padatrayasya vyAkhyA pUrvavat , 'saDaNa0' zaTanapatanavidhvaMsanadharma, tatra zaTanaM-kuSThAdinA'GgulyAdeH patanaM bAhAdeH khaDgacchedAdinA vidhvaMsanaM-sarvathA kSayaH ete dharmAH-svabhAvA yasya tattathA, 'pacchA va purA va avassa caiyavvaM'tti pUrvavat 'niccha0' nizcayataH suSThu bhRzaM tvaM 'jANaM'tti jAnIhi etanmanuSyazarIraM 'AinihaNaM'ti AdinidhanaM sAdisAntamityarthaH, IdRzaM pUrvavarNitaM vakSyamANaM vA sarvamanujAnA-samastamanuSyANAM dehaH-zarIraM eSaH pUrvoktaH zarIrasya paramArthataH-tattvataH svabhAvaH // sUtraM 17 // atha vizeSataH zarIrAderazubhatvaM darzayatisukkaMmi soNiyaMmi ya sNbhuuojnnnnikucchimjjhNmi| taM ceva amijjharasaM navamAse ghuTiyaM saMto // 85 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] tandulavaicArika prakIrNakam joNImuhanipphiDio thaNagacchIreNa vaDio jAo / pagaIamijjhamaio kaha deho dhoiuM sako ? // 68 // hA asuisamuppannA ya niggayA ya jeNa caiva dAreNaM / sattA mohapasattA ramaMti tattheva asuidAraMmi // 87 // 'sukkaMmi' ityAdi yAvadasthimalo tAvat padyaM, 'sukkaM0' jananIkukSimadhye - mAtRjaTharAntare zukra-vIrye zoNite - lohite cazabdAdekatra milite sati prathamaM sambhUtaH - utpannastadevAmedhyarasaM - viSThArasaM 'ghu' TiyaM'ti pivan san nava mAsAn yAvat sthita iti // 85 // 'joNi0' yonimukhanisphiTitaH - smaramandirakuNDa nirgataH 'thaNagaM' ti stanakakSIreNa vardhitaH - payodharadugdhena vRddhiM gataH, prakRtyA amedhyamayo jAtaH, evaMvidho dehaH kahaM 'dhoiuM' ti dhautuM - kSAlayituM zakyaH 1 // 86 // 'hA a0 ' hA iti khede azucisamutpannA - apavitrotpannAH yenaiva dvAreNa nirgatAH cazabdAt yauvanamApannAH sattvA jIvAH mohaprasaktAH - viSayaraktAH - ramanti--krIDanti tatraiva azucidvAre chedoktasamudraprasUtakumAravaditi // 87 // evaM zarIrAzucitve sati ziSyaH praznayatikiha tAva gharakuDIrI kaIsahassehiM aparitaMtehiM / vannijja asuibilaM jaghaNaMti sakajjamUDhehiM // 88 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulapaicArikaprakorNakam [113 rAgeNa na jANaMtiya varAyA kalamalassa niDamaNaM / tANaM pariNaMdaMti phullaM nIluppalavaNaM va // 89 // kittiyamittaM vanne? amijjhamaiyaMmi vcsNghaae| rAgo hu na kAyavyo virAgamUle sarIraMmi // 10 // kimikulasayasaMkipaNe asuimacukkhe asAsayamasAre / seyamalapuvvaDaMmI nivveyaM vaccai sarore daMtamalakaNNagUhaga-siMghANamale ya laalmlbhle| eyArise bIbhacche duguNijjami ko rAgo ? // 92 / / ko saDaNapaDaNavikiriNa-viddhaMsaNacayaNamaraNadhammami / dehami ahIlAso ? kuhiyakaDhiNakaTThabhUyaMmi // 13 // kAgasuNagANa bhakkhe kimikulabhatte ya vAhibhatte ya / dehamimaccu(maccha)bhatte susANabhattaMmi ko rAgo ? 94 asuIamijhapunnaM kuNimakalevarakuDi parisavaMti / AgaMtuya saMThaviyaM navacchiddamasAsayaM jANa (jaanne)|95| picchasi muhaM satilayaM savisesaM rAyaeNa ahareNaM / sakaDakkhaM saviAraM taralacchi juvvnnitthiie||16|| picchasi bAhiramaTuM na picchasI ujjharaM klimlss| moheNa naccayaMto sIsaghaDIkaMjiyaM piyasi // 7 // sIsaghaDIniggAlaM jaM niTThahasi duguchasI jaM ca / taM ceva rAgaratto mUDho aimucchio piyasi // 98 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] tandulamaicArikaprakorNakam pUiyasIsakavAlaM pUiyanAsaM ca pUidehaM ca / pUiyachiDDavichiDDe pUhayacammeNa ya pinaI // 99 / / aMjaNaguNasuvisuddha pahANuvvadRNaguNehiM sukumAlaM / pupphummIsiyakesaM jaNei bAlassa taM rAgaM / / 100 / / jaM sosapUrauttiya pupphAiM bhaNaMti maMdavinnANA / pupphAI ciya tAiM sIsassa pUrayaM suNaha // 101 / / meo vasA ya rasiyA khele siMghANae ya chubha evaM (chubhae a)| aha sosapUrao bhe niyagasarIrammi sAhINo / 102 / / sA kira duppaDipUrA vaccakuDI duppayA navacchiddA / ukkaDagaMdhavilittA bAlajaNo aimucchiyaM giDo / 103 / jaM pemarAgaratto avayAseUNa gUDha (th)muttoliN| daMtamalacikaNaMgaM sIsaghaDIkajigaM piyasi / / 104 // daMtamusalesu gahaNaM gayANa maMse ya sasayamIyANaM / vAlesu ya camarINaM cammanahe dIviyANaM ca / 105 // pUiyakAe ya iha cavaNamuhe nicckaalviisttho| Aikkhasu sambhAvaM kimhi'si giDo tumaM mUha ! / 106 daMtAvi akajakarA vAlAviva vaDDamANa biibhcchaa| cammapi ya bIbhacchaMbhaNa kiM tasitaM gaorAgaM ? / 107 siMbhe pitte mutte gRhami vasAi dNtkuddiisu| bhaNasu kimatthaM tujhaM asuiMmi vivaDiorAgo 1 / 108 tatyA / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaucArikaprakIrNakam [ 115 jaMghaDiyAsu UrU pahaDiyA taDiyA kddiipitttthii| kaDiyahiveDhiyAiM aTThArasa piDiaTThINi // 109 // do acchiadviyAI solasa gIvaDiyA muNeyavvA / piTThIpaiDiyAo pArasa kila paMsulI hu~ti // 110 // aDiyakaDhiNe siraNhArubaMdhaNe mNscmmlemi| viTThAkohAgAre ko vaccagharovame rAgo? // 111 // jaha nAma vacakUvo niccaM bhinnibhinnibhnnNtkaayklii| kimiehiM sulusulAyai soehi ya pUiyaM vahai // 112 // ___'kiha tA0' he pUjyAH ! kathaM tAvat gRhakuDyAH strIdehasyetyarthaH 'aparitate.' aparitAntaiH-azrAntaiH-parizramamagaNayadbhiH svakAryamUDhaH-svasvArthamauDhayagataiH kavisahasraH 'jaghaNaM'ti strIkaTeragrabhAgaM bhagarUpamityarthaH vaNyate-vacanavistareNa vistAryate, kiMbhUtaM japanaM ?-'azucibila' paramApavitraM vivaram , uktaM ca- . "carmakhaNDaM sadAbhinnaM, apAnodgAravAsitam / tatra mUDhAH kSayaM yAnti, prANairapi dhanairapi // 1 // " tatra prANaiH satyakyAdayaH kSayaM gatAH dhanaimmillAdayaH iti / / 88 // _ 'rAge.' he ziSya ! rAgeNa-tIvrakAmarAgeNa na jAnanti hRdaye cazabdAdanyeSAM na kathayanti varAkA:-tapasvinaH kalama
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulanaicArikaprakIrNakam lasya-apavitramalasya nirdhamanaM khAlU iti 'tA NaM'ti 'Na' vAkyAlaGkAre tat-jaghanaM 'pariNaMdaMtitti paramaviSayAsaktA varNayanti, katham ?-vakAra ivArthe, ivotprekSate, phullaM-praphullaM vikasitamityarthaH nIlotpalavanaM-indIvarakAnanam // 86 // ___'kittiya.' kiyanmAtraM-kiyatpramANaM 'vannetti varNayAmi zarIre-vapuSi, kiMbhRte ?-amedhyaM pracuramasminnityamedhyamaye-gUthAtmake ityarthaH, varcaskasaGghAte-paramApavitraviSThAsamUhe 'virAgamUle'tti viruddho rAgaH virAgaH manojarAga ityarthaH tasya mUlaM-kAraNaM kAmAsaktAnAmagAravatIrUpadarzane candrapradyotanasyeva, yadvA vigato-gato rAgo-manmathabhAvo yasmAtsa virAgaH vairAgyamityarthaH tasya mUlaM-kAraNaM, kASThazreSTheriva (zreSTina iva) tasmin virAgamUle hu yasmAdevaM tasmAdrAgo na kartavyaH, sthUlabhadravajrasvAmijambUsvAmyAdivat // 90 // 'kimi0' kRmikulazatasaGkIrNe 'asuimacukkhe'tti azucike-apavitramalavyApte acukSe-azuddhe sarvathA pavitrIkatu mazakyatvAt , azAzvate kSaNaM kSaNaM prati vinazvaratvAt , asAre--sAravarjite 'seyamalapuvvaDaMmiti durgandhasvedamalacigacigAyamAne, evaM vidhe zarIre he jIvAH ! yUyaM nivedaMvairAgyaM vrajata-gacchata, vikrmyshonRpsyeveti||11||
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [117 'daMtama0' dantamalakarNamalagUthakasiMghAnamale cazabdaH zarIragatAnekaprakAramalagrahaNasUcanArthaH lAlAmalaSahule etAdRze bIbhatse-jugupsanIye sarvathA nindye vapuSi ko rAgaH // 12 // __ko saDa0' dehe-zarIre kaH abhilASa:--vAJchA ?, kiMbhUte 1-zaTanapatanavikiraNavidhvaMsanacyavanamaraNadharma, tatra zaTanaM kuSThAdinA'GgulyAdeH patanaM bAhAdeH khaDgacchedAdinA vikiraNaM-vinazvaratvaM vidhvaMsanaM-rogajvarAdinA jarjarIkaraNaM cyavanaM-hastapAdAderdaizakSayaH maraNaM--sarvathA kSayaH, punaH kiMbhUte ?--kuthitakaThinakASThabhUte--vinaSTakarkazadArutulye // 6 // ___'kAgasu0' dehe ko rAgaH 1, kiMbhUte ?--kAkazvAnayoH-- ghUkAribhaSaNayoH bhakSye--khAdya kRmikulabhakte ca vyAdhibhakte ca matsyabhakte ca kacinmaccubhattetti mRtyubhaktamiti zmazAnabhakte // 14 // _ 'asui' azuci-sadA'vizuddhamamedhyapUrNa-viSThAbhUtaM kuNimakalevarakuDiM--mAMsazarIrahaDDayogRhaM 'parisavaMti'tti paritravat--sarvato galat , AgantukasaMsthApitaM--mAtApitroH zoNitapudgaleniSpAditaM navacchidraM--navarandhropetamazAzvataM-asthira evaMvidhaM vapustvaM jAnIhIti // 15 // ___'picchasi 'juvvaNitthIe'tti yauvanastriyAH-taruNyAH mukhaM-tuNDaM tvaM pazyasi nandiSeNaziSya 1 arhanaka 2
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] tandulagaicArikaprakIrNakam sthUlabhadrasatIrthyaka3vat , kiMbhUtaM :-satilaka--sapuNDra savizeSaM--kukumakajalAdivizeSasahitaM, kena saha ?-rAgeNa--tAmbUlAdirAgavatA'dhareNa--oSThena saha sakaTAkSaM--ardhavIkSaNasahitaM savikAra-bhra ceSTAsahitaM, yathA tapasvinAmapi manmathavikArajanaka, tarale-capale kAkalocanavat akSiNI yatra tattaralAkSi iti // 66 // ___ 'piccha0' evaM tvaM vahimRSTaM-bahirbhAgamaThAritaM pazyasi-- sarAgadRSTayA'valokayasi, na pazyasi-andhavana vilokayasi 'ujaraM'ti madhyagataM kalimalaM--apavitraM yadvA na pazyasi kalimalasya--apavitrasya 'ujjaraMti nirjaraNaM mohena--ratimohodayena nRtyan-bhUtAveSTita iva ceSTAM kurvan 'sIsaghaDIkaMjiyaM piyasitti mastakaghaTIrasamapavitraM pibasi--pAnaM karoSi cumbanAdiprakAreNeti // 7 // _ 'sIsa.' mastakodbhavApavitrarasaM yaniSThIvayasi--phatkaroSi jugupsase--kutsAM karoSItyarthaH yacca tvaM tadeva 'rAgaratto' viSayAsaktaH mUDho--mahAmohaM gataH atimUJchitaH-tIvragRddhiM gataH pibasi // 8 // ___ 'pUiya0' pUtikazIrSakapAlaM--durgandhimastakakaparaM pUtikanAsaM--apavitranAsikaM pUtidehaM-durgandhigAtraM pUtikacchidravivRddhaM--apavitralaghuvivaravRddhavivaraM pUtikacarmaNA--azubhAjinena pinaddhaM-niyantritam / / 68 / /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArika prakIrNakam [ 119 'aMjaNa' aJjanaguNasuvizuddhaM--tatrAJjana-locane kajjalaM guNA--nADakagophaNa karAkhaDikAdayaH taiH suSThu vizuddhaM-- atyartha zobhAyamAnaM snAnodvartanaguNaiH sukumAlaM tatra snAnamanekadhA kSAlanamudvarttanaM-piSTikAdinA malottAraNaM guNAH-dhUpanAdiprakArAH yadvA snAnodvartanAbhyAM guNAstaimRdutvaM gataM, puSpomizritakezaM-anekakusumavAsitakuntalaM-evaM vidhaM tanmukhaM mastakaM zarIraM vA bAlasya-manmathakakazavANaviddhatvena gatasadasadviveka(sya)vikalasya janayati-utpAdayati rAgaM-manmathapAravazyaM yena gurvAdikamapi na gaNayati, nandiSeNA''SADhabhUtimunyAdivat // 10 // ___'jaM sI0' mandavijJAnA manmathagrahagrathilIkRtAH 'jaM'ti yAni puSpANi-kusumAni zIrSapUraka-mastakAbharaNamiti 'bhaNaMti' kathayanti puSpANyeva tAni zIrSasya pUrakaM zRNuta yUyamiti // 101 // ___'meuva0' meda:-asthikRta vasA-visnasA cazabdo'nekazarIrAntargatAvayavagrahaNArthaH rasikA-vraNAdyutpannA 'khele'tti kaNThamukhazleSmA 'siMghANae yatti nAsikAzleSmA 'eyaMti etanmedAdikaM 'chubha'tti kSupadhvaM-mastake prakSepayata atha zIrSapUrako 'bhe' bhavatAM nijakazarIre svAdhInaH-svAyattovartate // 102 // __'sA kira0' sA varcaskakuTI-viSThAkuTIrikA 'kira'tti nizcayena duSpratipUrA pUrayitumazakyetyarthaH, kiMbhUtA ?-dvipadA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] tandulavaicArika prakIrNakam navacchidrA, utkaTagandhaviliptA - tIvra durgandhavyAptA, evaMvidhA zarIrakuTI varttate, tAM ca bAlajano - mUrkhalokaH atimRcchitaM yathA syAt tathA gRddho-lampaTatvaM gataH // 103 // kathaM gRddha ityAha-- 'jaM pema 0 ' yasmAt premarAgaraktaHkAmarAgagrathilIkRto lokaH 'avayAseUNa 'tti avakAzya-prakAzya-- prakaTIkRtyertha H 'gUDhamuttoliM'ti apavitraM rAmAbhagaM puMcihna vA jugupsanIyaM, dantAnAM mala:--pippikA dantamalastena saha 'cikkaNaMgaM' cikaNAGga --cigacigAyamAnamaGga - zarIramAliGgaya ca zIrSaghaTIkAJjikaM - kapAlakapairakhaTTarasaM cumbanAdiprakAreNa 'piyasi 'tti pibasi, atRptavat ghuTayasi // 104 // -- 'daMtamu 0 ' gajAnAM dantamuzaleSu 'gahaNaM 'ti grahaNaM -- AdAnaM lokAnAM varttate mAMsa cazabdAt snasAzRGgAdau zazakamRgANAM grahaNaM varttate, camarINAM vAleSu grahaNaM, dvIpikAnAMcitrakavyAghrAdInAM carmanakheSu grahaNaM, cazabdAdanekatirazcAmavayavagrahaNaM varttate / ko bhAvaH 1--yathA gajAdInAM tiravAM dantAdikaM sarveSAM bhogAya bhavati tathA manuSyAvayavo na bhogAya bhavati pazcAdataH kathyate'nenAdau jinadharmo vidheya iti // 105 // I 'pUi0 ' iha pUtikakAye -- apavitravapuSi cyavanamukhe - maraNasammukhenityakAla vizvastaH sadA vizvAsaM gataH 'Aikkhasu 0 ' M
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [ 121 AkhyAhi--kathaya sadbhAva-hArda 'kimhi'sitti kasmAdasi gRddhastvaM mUDho--mUrkhaH, yadvA he mUDha !-mUrkha brahmadattadazamukhAdivat / / 106 / / ___ 'daMtA0' dantA apyakAryakarAH vAlA api vivardhamAnAH sarpavad bIbhatsA bhayaGkarAH carmApi bIbhatsaM bhaNa-kathaya kiM 'tasi0'ti tasmin zarIre 'ta'miti tvaM rAgaM gataH // 107 // 'siMbhe'tti0 kaphe pitta-mAyuSi mUtra-prasravaNe gUtheviSThAyAM 'vasAi'tti vasAyAM snasAyAM 'daMtakuDIsutti haDDabhAjane, yadvA'nusvAro'lAkSaNikaH dantakuDayAM, yadvA 'daMtakuDIsutti daMSTrAsu bhaNa-kathaya kimatha tavAzucArapi vardhito rAgaH ? / / 108 / 'jaMgha.' 'jaMghaTTiyAsu UrU'tti javAsthikayoharU pratiSThito 'pahaDiyA taTThiyA kaDIpiTThI'tti atrAyaM padasambandhaH-tayokhvoH sthitA tatsthitA kaTi:-zroNirbhavati, kaTyAM pratiSThitA sthitA 'piTThI'tti pRSThibhavati kaTyasthiveSTitAnyaSTAdaza 18 pRSThayasthIni bhavanti zarIre iti // 10 // 'do a0' dve akSyasthinI bhavataH, SoDaza grIvAsthIni jJAtavyAni, pRSThipratiSThitAH dvAdaza kileti prasiddha paMzulyo bhavanti // 11 // 'aTTiya.' asthibhiH 'kaDhiNe' kaThine'sthikaThine
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] tandulavaicArika prakorNakam * yadvA- kaThinAnyasthikAni yatra tattathA tasmin zirAsnasAnAM ladhvitarANAM bandhanaM yatra tattathA tasmina, mAMsacarmalepe viSThAkoSThAgAre - varcaskagRhopame kalevare he jIva ! tava ko rAgaH ? // 111 // 'jaha' yatheti dRSTAntopadarzane nAmeti komalAmantraNe sambhAvane vA 'vacakUvo 'tti varcaskakUpo viSThAbhRtakUpo bhavati, kiMbhUtaH 1 - bhiNibhiNI'ti zabda 'bhaNaMta'tti bhaNatAMbhRzaM kathayatAM kAkAnAM kaliH - vAyasAnAM saGgrAmo yatra sa bhiNibhiNibhaNatkAkakaliH, kRmikaiH - viSThAnIlaMgubhiH sulusuletyevaM zabdaM karotItisulusulAyate, srotobhizva rellakaiH pUtikaMparamadurgandhaM vahati - sravatItyarthaH viSThAkUpaH, tathedamapi zarIraM jJAtavyaM mRtAvasthAyAM rogAdyavasthAyAM veti // 112 // atha zarIrasya zavAvasthAM darzayati gAthAtrayeNa - uDiyanayaNaM khagamuha vikaTTiyaM vippainnabAhulayaM / aMtavikaTTiyamAlaM sosaghaDIpAgaDIghoraM // 113 // bhiNibhiNibhaNata saddaM visappiyaM sulusuciMtamaM soDaM / misimisibhisaMta kimiyaM vividhividhivitabIbhacchaM // pAgaDiyapasuloyaM vigarAlaM sukkasaMdhisaMghAyaM / paDiyaM nicceyaNayaM sarorameyArisaM jANa (Ne) // 115 // vaccAu asuitaraM navahiM soehiM parigalaMtehiM / Amagamalla garUve nivveyaM vaccaha sarIre // 116 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaThaucArikaprakIrNakam [ 123 do hatthA do pAyA sIsaM uccapiyaM kbNdhmi| kalamalakoTThAgAraM parivahasi duyAduyaM vaccaM // 117 // taM ca kira rUvavaMtaM vaccaMta rAyamaggamoiNNaM / paragaMdhehiM sugadhaya mannaMto appaNo gaMdhaM // 118 // paaddlcNpymlliy-agruycndnnturukvaamiisN| gaMdhaM samoyaraMtaM mannato appaNI gadhaM // 119 // suhavAsasurahigaMdhaM vAyasuhaM agurugaMdhiyaM aMgaM / kesA pahANasugaMdhA kayaro te appaNo gaMdho ? // 120 // acchimalo kannamalo khelo siMghANao ya pUo a| asuI muttapurIso eso te appaNo gaMdho // 121 // 'uddhi0 bhiNi0 pAga.' uddhRte-niSkAsite kAkAdibhinayane-locane yasya yasmin yasmAdvA taduddhRtanayanaM, khagamukhaiH-vihagatuNDaiH 'vikaTTiyaM ti vikartitaM-vizeSeNa sthAne sthAne pATitaM khagamukhavikartitaM, viprakINoM-avakINau~ viralAvityarthaH 'bAhulayaMti bAhU--praveSTau yasya zavasya tad viprakIrNabAhu 'aMtavikaTiyamAlaM ti vikarSitAntramAlaM zRgAlAdibhiriti 'sosaghaDIpAgaDI'tti prakaTayA zIrSaghaTikayA--tumbAlikayA ghoraM-raudraM / / 113 // 'bhiNi.' 'bhiNibhiNibhaNaMta'tti dhAtUnAmanekArthatvAdutpadyamAnaH zabdo yatra tat bhiNibhiNabhaNacchabdaM makSikA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] tandulagaicArikaprakorNakam dibhigaNagaNAyamAnamityarthaH, visarpad-aGgAdizithilatvena vistAraM vrajat 'sulusuliMtamaMsoDati sulusulAyamAnamAMsapuTaM 'misimisimisaMtakimiyaMti misimisitti misantaH zabdaM kurvantaH kRmayo yatra tat misimisimisatkRmika thivithivithiviaMtabIbhacchaMti chabachabAyamAnairantrairvIbhatsaMraudramityarthaH // 114 // 'paga.' prakaTitA:-prakaTatvaM prAptAH pAMzulikA yatra tatprakaTitapAMzulikaM, vikarAlaM-bhayotpAdaka, zuSkAzca tAH sandhayazca zuSkasandhayastAsAM saGghAtaH-samudAyo yatra tacchukasandhisaGghAtaM, patitaM gartAdau nizcetanaka-caitanyavivarjitaM zarIraM-vapuH etAdRzaM-pUrvoktadharmayuktaM tvaM 'jANa'tti jAnIhi, 'jANe'iti pAThe tu nizcetanakaM zarIramahamIdRzaM jAnAmIti // 115 // __ 'vacAu.' navabhiH srotobhiH parigaladbhiH varcaskAtgUthAt azucitaraM-apavitratamaM 'AmagamallagarUvetti apakkazarAvatulye zarIre nivedaM --vairAgyaM vrajata, viSNuzrozarIre vikramayazorAjasyeva // 116 // ___ 'do hatthA0' dve haste dve pAde 'sIsaM uccaMpiyaMti zIrSamut-prAbalyena campitaM yatra tacchI!campitaM tasmin , yadvA--zISaNota--prAbalyena campitaM--AkramitaM yattat tathA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulaucArikaprakIrNakam [ 125 tasmin , prAkRtatvAdanusvAraH, kalamalakoSThAgAre evaMvidhe kabandhe 'duyAduyaMti zIghra zIghra kiM varcaskaM parivahasi tvamiti, atra yathAyogaM vibhaktipariNAmo jJaya iti // 117 / / _ 'taM ca ki0' ca punastaccharIraM 'kira'tti sambhAvanA rUpavat bajat rAjamArga 'oinnati prAptaM, tatra paragandhaiHpATalacampakAdibhiH sugandhakaM jAtaM, tatra ca tvamAtmano gandhaM 'mannato'tti jAnana harSeyasIti // 118 // paragandhaM darzayati-'pADa' pATalacampakamallikA'gurukacandanaturuSkamizraM vA-athavA mizraM-saMyogotpannaM yakSakadamAdikaM gaMdhaM kastUryAdikaM kiM bhUtaM ?-'samoyaraMta'ti sarvato vistarat , evaMvidhaM paragandhamAtmano gandhamiti 'mannato'tti jAnan haSayasIti // 116 // ___ 'suhavA0' zubhavAsaiH-sundaracUrNaiH surabhigandho-suSThugandho yatra tat zubhavAsasurabhigandhaM vAtaiH zItalAdibhiH sukhaM zubhaM vA yatra tat vAtasukhaM, agurugandho dhUpanAdiprakAreNa jAto'syeti agurugandhi, tat evaM vidhaM aGga-gAnaM vartate 'kesA NhANasugaMdha'tti ye ca kezA:-kacAste snAnenasavanena sugandhA vartante, atha kathaya tvaM kataraH-katamaste-tava Atmano gandha iti 1 // 120 // AtmagandhaM darzayati yathA-'acchi.' acimalo-dUSi
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] tandulagaicArikaprakorNakam kAdiH karNamalaH zleSmA-kaNThamukhazleSmA 'siMghANautti nAsikAzleSmA cazabdAdanyo'pi jihvAmalaguhyamalakakSAmalAdiH, kiMbhUtaH ?-'pUIo ya'tti pUtiko-durgandhastathA'zucisarvaprakArairazubhaM mUtrapurISaM-prasrAvagUthaM eSaH-anantaroktaste-tavAtmano gandhaH // 121 // atha vairAgyotpAdanArtha strIcaritraM darzayati, yathA jAo ciya imAo itthiyAo aNegehiM kaivarasahassehiM vivihapAsapaDibaddhehiM kAmarAgamohahiM vaniyAo tAo'vi erisAo, taMjahA-pagaivisamAo ? (piyarusaNAo katipayai-caDupparunnAto avakahasiya-bhAsiyavilAsavIsaMmabhUyAo aviNayavAtulIu mohamahAvattiNIo visamAo) 1 piyavayaNavallarIo 2 kaiyavapemagiritaDIo 3 avarAhasahassagharaNIo 4 pabhavo sogassa 5 viNAso balassa 6 sUNA purisANaM 7 nAso lajAe 8 saMkaro aviNayassa 9nilayo niyaDINaM 10 khANI vairassa 11 sarIraM sogassa 12 bheo majAyANaM 13 AsAo rAgassa 14 nilao ducariyANa 15 mAIe saMmoho 16 khalaNA nANassa 17 calaNaM solassa 18 vigyo dhammassa 19 arI sAhUNaM 20 / dUsaNaM AyArapattANaM 21 ArAmo kammarayassa
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [127 22 phaliho mukhamaggassa 23 bhavaNaM daridassa 24, avi yAo imAo AsIviso viva kuviyAo 25 mattagao viva mayaNaparavasAo 26 vagghI viva duhRhiyayAo 27 taNacchannakUvoviva appagAsahiyayAbho 28 mAyAkArao viva uvayArasayAbaMdhaNapauttIo 29 Ayariyasavidhapiva bahugijjhasabbhAvAo 30 phuphuyAviva aMtodahaNasIlAo 31 naggayamaggo viva aNavaDiyacittAo 32 aMto duhavaNo viva kuhiyahiyayAo 33 kiNhasappoviva avissasaNijAo 34 saMghAroviva channamAyAo 35 saMjjhanbharAgo viva muhuttarAgAo 36 samuddavIci viva calassabhAvAo 37 maccho viva duppariyattaNasIlAo 38 vAnaro viva calacittAo 39 maccUviva nivvisesAo 40 / kAlo viva niraNukaMpAo 41 varuNo viva pAsahatthAo 42 salilamiva ninnagAmiNIo43 kivaNI viva uttANahatthAo 44 narao viva uttAsaNijAo 45 kharo viva dussIlAo 46 duTThasso viva huddamAo 47 bAlo iva muhuttahiyayAo 48 aMdhapAramiva duppavesAo 49 visavallIviva aNalliyaNijAo 50 duggAhA iva vApI aNavagAhAo51
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] tandulagaicArikaprakorNakam ThANabhaTTho viva issaro appasaMsaNijjAo 52 kiMpAga. phalamiva muhamahurAo 53 rittamuTThI viva bAlalobhaNijjAo54 maMsapesIgahaNamiva sovaddavAo 55 jaliyacuDilo viva amuccamANadahaNasIlAo 56 arihamiva dullaMghaNijjAo 57 kUDakarisAvaNo viva kAlavisaMvAyaNasIlAo 58 caMDasIlo viva dukkharakkhiyAo 59 aivisAo 60 / duguchiyAo 61 duruvacArAo 62 agaMbhIrAo 63 avissasaNijAo 64 aNavatthiyAo 65 dukkharakkhiyAo 66 dukkhapAliyAo 67 araikarAo 68 kakkasAo 69 daDhaverAo 7. svasohaggamaomattAo 71 bhuyagagaikuDilahiyayAo 72 kaMtAragaiTThANabhUyAo 73 kulasayaNamittabheyaNakArikAo 74 paradosaparagAsiyAo 75 kayagyAo 76 balasohiyAo 77 egaMtaharaNakolAo 78 caMcalAo 79 joha (jAiya) (jaca) bhaMDovarAgo viva muharAgavirAgAo 80 / aviyAiM tAo aMtaraM gabhaMgasaya 81 arajjuo pAso 82 adAruyA aDavI 83 aNAlassa nilao 84 agaikkhA veyaraNI 85 aNAmio vAhI 86 aviogo vippalAo 87 aru uvasago 88 rahavaMto
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArika prakoNakam [ 126 cittavibhamo 89 savvaMgao dAho 90, aNabhayA (appasuyA) vajAsaNI 91 asalilappavAho 92 samuha(Da)rao 93 / 1 / ___ 'jAo ciya imAo' ita Arabhya 'asindha chijiuMje' iti paryantaM gadyaM, yA eva imAH-vakSyamANAH striyaH anekaH kavivarasahasraH vividhapAzapratibaddhaiH kAmarAgamohai:-manmatharAgamUDhaH 'vaniyAu'tti varNitAH zRGgArAdivarNanaprakAreNeti 'tAovitti tA api IdRzyaH-vakSyamANasvarUpA jJAtavyAH, tadyathA-'pagAvisamAo'tti prakRtyA-svabhAvena viSamA-cakrabhAvayuktAH, AvazyakoktapatimArikAdivat 1"piya' priyavacanavanaya:-miSTavANImAyaH jJAtokajinapAlitajinarakSitopasargakAriNIratnadIpadevIvat 2'kai.' kaitavapremagirinadyaH, kuziSyakUlavAlukapAtikAmAgadhikAgaNikAvat 3 'avarA0' aparAdhasahastragRharUpAH, brahmadattamAtRculanIvat 4 'pabhavo0' ayaM strIrUpo vastusvabhAvaH prabhava:-utpattisthAnaM, kasya ?-zokasya, sItAgapane rAmasyeva 5 / "viNA0' vinAzo valasya-puruSavalasya, kSayahetutvAd ; uktazca"darzane harate cittaM, sparzane harate palam / saGgAme harate vIrya, nArI pratyakSarAkSasI // 1 // "
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] tandulaucArikaprakorNakam yadvA-vinAzaH-kSayaH, kasya ?-balasya-sainyasya kUNikastrIpadmAvatIvat 6 'sUNA0' puruSANAM zunA-badhasthAnaM sUrIkAntArAjJIvat 7 nAzo lajAyAH, lajjArahitatvAt , lakSmaNaprArthanakArikAsUrpaNakhAvat , yadvA lajjAnAzaH asyAH saGga puruSasya lajjAnAzo bhavati, govindadvijaputravat , yadvA nAza:-kSayaH 'lajjAe'tti lajjAyAH-saMyamasyASADhabhUtiyaticAritraratnaluNTikAnaTaputrikAvat 8 'saMka0' zaMkara:-avakaraH ukaraDo iti janoktiH , kasya ?-avinayasya, zvetAgulyAdipuruSANAM bhAryAvat ha 'nila.' nilayo-gRhaM, kAsAM 1-nikRtInAM--AntaradambhAnAmityarthaH, caNDapradyotapreSitAbhayakumAravazcikAvezyAvat 10 / ___ 'khaNI0'ti khaniH--AkaraH, kasya ?-vairasya, jamadagnitApasastrIreNukAvat 11 zarIraM zokasya vIrakakAndavikastrIvanamAlAvat 12 bhedo-nAzaH maryAdAyAH-kularUpAyAH zrIpatizreSThiputrIvada yadvA maryAdAyAH saMyamalakSaNAyAH vinAzaH, ArdrakumArasaMyamasya ArdrakumArapUrvabhavastrIvat 13 'AsAu0'tti AzA-vAJchA rAgasya-kAmarAgasya tadvetukatvAt , yadvA AzrayaH--sthAnaM rAgasya, upalakSaNatvAt dveSasyApi, ApatvAdAkAraH, yadvA A--ISadapi a iti nisvAdaH A asvAdaH, kasya 1--rAgasyeti-dharmarAgasya 14 'nila.' nilayo--gehaM, keSAM ?--duzcaritrANAM bhUyaGgamacaurabhaginIvIramatIvat 15 /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulacArika prakorNakam [ 131 'mAI 0 ' mAtRkAyAH samUhaH kamala zreSThasutApadminIvat 16 'kha0' skhalanA -- khaNDanA jJAnasya - zrutajJAnAdeH, upalakSaNAcAritrAdeH raNDA kuraNDAmuNDikAdibahuprasaGga tadabhAvasvAda kakSullakavat 17 'cala0' calanaM zIlasya -- brahmavratasya, brahmacAriNAM tasyAH saGga tanna tiSThatItibhAvaH 18 ' viggho0 'tti vighnaH -- antarAyaH dharmasya - zrutacAritrAdeH 16 'ari0' ariHnirdayo ripuH, ke -- sAdhUnAM - mokSapathasAdhakAnAM cAritraprANavinAzahetutvAt mahAnarakakArAgRhaprakSepakatvAca phUlavAlukasya mAgadhikA vezyAvat 20 / 'dUSa' dUSaNaM- kalaGkaH, keSAM ! -- AyA0 ' brahmavratAdyAcAropapannAnAM 21 ArAmaH -- kRtrimavanaM, kasya 1--karmarajasaH - karmaparAgasya, yadvAkarma ca - niviDa mohanIyAdi ratha- kAmaH cava - cauraH karmaracaM tasyArAmo - vATikA 22 'phaliho'tti argalA yadvA jhaMpakaH mokSamArgasya - zivapathasya 23 bhavanaM -- gRhaM dAridrayasya kRtapuNyakA zritavezyAvat 24 'avi yAo imAo'tti api ca imA - vakSyamANAH striyaH evaMvidhAH bhavanti, 'AsIviso viva ku0' viyazabdo ivArthe, AzIviSavat - daMSTrAviSabhujaGgamavat kuSitAH -- kopaM gatAH bhavanti 25 / mattagaja-- unmattamataMgaja iva madanaparavazA manmathavihvalA bhavanti, abhayArAjJIvat 26 ' vagghI 0 ' vyAghrIvat duSTaha
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] tandulaucArikaprakorNakam dayA:--duSTacittAH, pAlagopAlAparamAtAmahAlakSmIvat 27 'taNa0' tRNachannakUpa iva--tRNasamUhAcchAditAndhuvat aprakAzahadayAH, zatakazrAvakamAravatIvat 28 'mAyA' mAyAkAraka iva--paravazcakamRgAdibandhaka ivopacArazatena bandhanazataprayoknyaH, tatropacArazatAni--aupacArikavacanaceSTAdizatAni bandhanAni rajjusnehAdibandhanazatAnIva teSAM 'pauttIu' tti-karvyaH 26 'Ayari0' atrApi vivazabda ivAthai, AcAryasavidhamitra--anuyogakRtsamIpamiva bahubhiH-anekaprakArairanekapurupairvA grAhyaH--grahItuM zakyaH yadvA''tvAt 'agijhu'tti agrAhyaH sarvathA grahItumazakyaH sadbhAva:--AntaracittAbhiprAyo yAsAM tAH bahugrAhyasadbhAvAH bahuagrAhyasadbhAvA vA 30 / ___'phuphu' phuphukA-karISAgniH kou itijanoktistadvata anto dahanazIlAH puruSANAmanto duHkhAgnijvAlanAta , uktazca-- "putrazca mUkhoM vidhavA ca kanyA, zaThaM ca mitraM capalaM kalatram / vilAsakAle'pi daridratA ca, vinA'gninA pazca dahanti deham / 1 // " 31 // 'nagga' viSamaparvatamArgavat anavasthitacittAH naikatrasthApitAntaHkaraNA ityarthaH, anaGga senasuvarNakArajIvastrIvat , yadvA nagnakamArgavat--jinakalpipanthavat naikatracittAH yadvA nagnakamArgavat--bhUtAveSTitAcAravat naikatracittAH 32
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [133 'aMtodu.' antarduSTavaNavat kuthitahRdayAH, tilabhaTonmasarAmAvat 33 'kiNha.' kRSNasarpavat 'avi0' vizvAsaM kattuM mayogyA ityartha 34 'saMghA0' saMhAravat-bahujantucayavata 'channamAyA0' pracchannamAtRkAH 35 'saMza' sandhyAbhrarAgavata muhUttarAgAH tathAvidhaduSTavezyAvat 36 'samudda0' samudravIcivata-sAgarataraGgavat calasvabhAvA:-cazcalasvAbhiprAyAH 37 'maccho' matsyavat duSparivartanazIlAH mahatA kaSTena parivartanaM-pazcAd vAlayituM zIlaM-svabhAvo yAsA tAstathA 38 'vAna' vAnaravat calacittAH-caJcalAbhiprAyAH 36 'maccuvi0' mRtyuvat-maraNavat nirvizeSAH-vizeSavarjitAH 40 / 'kAlo ti durbhikSakAlaH ekAntaduSSamAkAlo vA yadvA lokoktau duSTasarpaH tadvaniranukampA:-dayAMzavarjitAH, kIrtidhararAjabhAryAsukosalajananIvat 41 'varu0' varuNavat pAzahastAH puruSANAmAliGganAdibhiH kAmapAzabandhanahetuhastatvAta 42 'salila.' salilamiva-jalamiva prAyo nIcagAminyaH svakAntapanadIprakSepikAdhamapaGgukAmukIrAjJIvat 43 'kiva0' kRpaNavat uttAnahastAH sarvebhyo mAtApitRbandhukuTumbAdibhyo vivAhAdAvAdAnahetutvAt 44 'narau0' narakavata uttrAsanIyAH, duSTakamekAritvAt mahAbhayaGkarAH lakSaNAsAdhvIjIvavezyAdAsIghAtikAkulaputrabhAvita 45 / 'kharo0' kharavat-viSThAbhakSakagardabhavat duHzIlA:-duSTA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] tandulacArikaprakIrNakam cArAH, nirlajjatvena yatra tatra grAmanagarAraNyamArgakSetragRhopA. zrayacaityagRhaga vATikAdau puruSANAM vAJchAkAritvAt , tathAvidhavezyAduSTadAsIraNDikAmuNDikAdInAmiva 46 'duTTa. sso0' duSTAzvavat-kulakSaNaghoTakavat durdamAH sarvaprakAranirlajjIkRtAH, api-punaH puruSasaMyoge svakAmAbhiprAyakapaNahetutvAt 47 'ghAlo' bAlavat-zizuvat muhUrttahRdayAH, muhUrtAnantaraM prAyo'nyatra rAgadhArakatvAt , kapilabrAhmaNAsaktadAsIvat 48 'aMdhakA.' kRSNabhUteSTAdibhavamandhakAra aruNavarasamudrodbhavatamaskAyaM vA tadvad duSpravezA mAyAmahAndhakAragahanatvena devAnAmapi duSpravezatvAt 46 'visa' viSavallIvat-hAlAhala viSalatAvat 'aNa' anAzrayaNIyAHsarvathA saGgAdikattu mayogyAH, tatkAlaprANaprayANahetutvAt , parvatakarAjJo naMdaputrIviSakanyAvat 50 / / ___ 'duTTha0' duSTagrAhA-nidayamahAmakarAdijalajantusevitavApIvat anavagAhyAH-mahatA kaSTenApi apravezayogyAH sudarzanazreSThivat 51 'ThANa.' sthAnabhraSTaH Izvaro-grAmanagarAdinAyakastadvat yadvA sthAnaM-cAritragurukulavAsAdikaM tasmAt bhraSTaH IzvaraH-cAritranAyakaH sAdhurityarthaH tadvat , yadvA sthAnaMsiddhAntavyAkhyAnarUpaM tasmAt bhraSTaH, utsUtraprarUpaNena, IzvarogaNanAyaka AcArya ityarthaH tadvat , yadvA sthAnamraSTo-duSTAcAre rakta ityarthaH, IzvaraH- satyakIvidyAdharastadvat , aprazaM
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulacArikaprakorNakam [135 sanIyAH-sAdhujanaiH prazaMsAM kattuM yogyA netyarthaH 52 'kiMpAga.' kiMpAkaphalamiva-viSavRkSaphalamitra mukhe-Adau madhurAH mahAkAmarasotpAdakAH paraM pazcAdvipAkadAruNAH brahmadattacakrivat 53 'rittamuTTho' riktamuSTivat polakamuSTivat bAlalobhanIyA:-avyaktajanabholanayogyAH valkalacIritApasavat 54 'maMsa.' mAMsapesIgrahaNamiva sopadravAH, yathA kenApi sAmAnyapakSiNA kutazcitsthAnAt mAMsapesI prAptA tasyAnyaduSTapakSikRtAH aneke zarIrapIDAkAriNa upadravA bhavanti tathA rAmAgrahaNe'neke ihamave parabhave ca dAruNA upadravA jAyante, yadvA yathA matsyAnAM mAMsapesIgrahaNaM sopadravaM tathA narANAmapi strIgrahaNamityarthaH 55 / ___'jali.' amuzcantI-atyajyamAnA 'jaliyacuDilIviva' pradIptatRNapUlikeva 'dahanasIlA' jvAlanasvabhAkA 56 'ari0' ariSThamiva niviDapApamiva durlannIyAH 57 'kUDa0' kUTakArSApaNa iva asatyanANa kavizeSa iva kAlavisaMvAdanazIlA:-kAlavighaTanasvabhAvAH akAlacAriNya ityarthaH 58 'caMDa0' caNDazIla iva-tIvakopIva duHkharakSitAH 56 'ativisAu'tti ativiSAdAH dAruNaviSAdahetutvAt , yadvA 'atIti atikrAnto gato'kAryakaraNe viSAdaH-khedo yAsAM tAsta thA, yadvA atIti-bhRzaM viSaM ativiSaM ativiSa AsamantAt dadati puruSANAM sUrIkAntAvat . yAstAH ati
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] tandulanecArikaprakArNakam viSAdAH, yadvA atIti bhRzaM 'vI'ti nAnAvidhaH svAdoviSayalAmpaTya yAsAM tA ativisvAdAH, athavA ativiSayAtaprabalapaJcendriyalAmpaTyAt SaSThIM narakabhUmi yAvat susaDhamAmRvat gacchanti yAstA ativiSayagAH, prAkRtatvAdyakAralope sandhiH, yadvA svendriya viSayAprAptau ativiSAdaH-tIvrakhedo yAsAM tAH ativiSAdAH, yadvA atikopAt ativiSaM-tIvraviSamadanti-bhakSayantIti ativiSAdA iti, yadvA ativRSatInaM puNyaM yeSAM te ativRSA-munayasteSAmA--samantAt vasatyanto bahizca 'kAyate' yamAyaMte yama ivAcaraMti cAritraprANakarSaNatvena yAstA ativRSAkAH, yadvA--'kAyaMti' anayanti samitigRhajvAlanena yAstA ativRSAkAH, yadvA-lokAnAmativRSe-tIvrapuNyathane A-bhRzaM cAyaMti--caura ivAcaranti yAstA ativRSAcAH 60 / ___ 'dugu0 jugupsanIyA jugupsAM kattu yogyAH munInAM 61 'duru0' durupacArAH duSTopacArA-duSTopacArAnvitavacanAdivistAro yAsAM tAstathA 62 agaMbhIrAH--gAMbhIryAdiguNarahitAH 63 'avi.' avizvasanIyA vizrambhaM kattuM yogyA na 64 'aNa.' anavasthitA, naikasmin puruSe tiSThantItyarthaH 65 duHkharakSitAH-kaSTena racaNayogyA yauvanAvasthAyAma 66 duHkhapAlitA-duHkhena pAlayitu zakyAH bAlAvasthAyAm 67 aratikarA:-udvegajanakAH 68 karkazAH-iha paratra ca karkazaduH
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulanaicArikaprakIrNakam [ 137 khotpAdakatvAt 66 dRDhavairAH-iha paratra ca dAruNavairakAraNatvAt 70 / rUpasaubhAgyamadonmattAH, tatra rUpa-cArvAkRtiH saubhAgyaMsvakIrtizravaNAdirUpaM mado-manmathajagarvaH 71 'bhu0' bhujagagativat kuTilahRdayAH 72 'kaMtA0' kAntAragatisthAnabhUtAH kAntAre-duSTazvApadAkule mahAraNye gatizca-ekAkitvena gamanaM sthAnaM ca-ekAkitvena vasanaM tayobhUtAH-tulyAH, dAruNamahAbhayotpAdakatvAt 73 'kula.' kulasvajanamitrabhedanakArikAH-vaMzajJAtisuhRdvinAzajanikAH 74 'para0' paradoSaprakAzikA:--anyadoSaprakaTakArikAH 75 / 'kaya0' kRtaM vastrAbharaNapAtrAdi pradattaM ghnanti--sarvathA nAzaMyantItyevaMzIlAH kRtaghnAH 76 'palasoM0' balaM-- puruSavIrya prati saGga'saGga vA zodhayanti-gAlayantItyevaMzIlAH balazodhikAH, yadvA balena-svasAmarthyalakSaNena nizAdau jArapuruSAdInAM zodhikA:- tacchuddhikArikAH balazodhikAH yadvA vavayo ralayoraikyAta varazodhikAH svecchayA pANigrahaNakAritvAt dhammillastrIvRndavat 77 'ekaM.' ekAnte-vijane haraNaM netanyapuruSANAM viSayArthamekAntaharaNaM yadvA ekAnte-dUragrAmanagaradezAdau svakuTumbAdijanarahite haraNaMtatra puruSANAM viSayArtha lAvA gamanamityarthaH, tatra kolA:--
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] tandulagaicArikaprakoNakam vanazUkaratulyAH, yathA zUkaraH kamapi sAraM kandAdikaM bhakSya prApya vijane gatvA bhakSayati tathemAH 78 caJcalAH-- capalAH 76 "joibhaMDovarAgo viva muharAgavirAgAo'tti jyotirbhANDoparAgavat--agnibhAjanasamIparAgavat mukharAgavirAgAH yathA'gnibhAjanasamIpaM mukhaM rAgavat bhavati ante virAgaM tathemAH yadvA 'joibhaMDo viva rAgAotti0' pAThe tu jyotirbhANDasyevoparAgAH, yathA jyoti bhaNDaM--agnibhAjanaM upa-samIpe rAgavat bhavati tathaimA vastrAdibhirupa--samIpe rAgavatyo bhavantItyarthaH 80 / 'avi yAiMti.' apicetyabhyuccaye 'AI'ti vAkyAlaGkAre 'tAo' tAH striyaH 'aMtaraM' antaraGgabhaGgazataM--abhyantaravighaTanazatamasyAH pakSapAte puruSasya parasparaM maicyAdivinAzahetutvAt , yadvA antaH-madhye 'raMga'ti puruSANAM brahmavratacAritrAdirAgastasya bhaGgazataM tasya vighnahetutvAt 81 arajjukaH pAzaH rajjukaM vinA bandhanamityarthaH 82 'adAruya'tti adArukA-kASThAdirahitA aTavI-kAntAraM, yathA 1. 'jAiabhaMDovagAroviva muharAgavirAgAo' ityapi pAThaH vyAkhyA ca tatra-jAtyabhANDopakAravat mukharAgavirAgAH yathA jAtibhANDasya upakArAvasare stutikaraNarUpo mukharAgo bhavati antazca virAgo-rAgAbhAvaH evaM strIjanasyApItibhAvaH, yuktazvAyaM pAThaH /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 136 adArukA'TavI mRgatRSNAheturbhavati tathemAH yadvA kASThAdirahitA'TavI kadApi na jvalati tathemAH pApaM kRtvA na jvalanti, na pazcAttApaM kurvantItyarthaH, vRSabhakalaGkadAtrI zrAvakabhAryAvat 83 'aNAla0' na AlasyaM - anutsAho'nAlasyaM tasya nilayaH, akAryAdau sAdaraM pravRttihetutvAt 84 'aikkha0' Ica darzanAGkanayo' ritivacanAt anIkSyavaitaraNI - adRzyavaitaraNI paramAdhArmikavikurvitanarakanadI tatsaGga e tadavAptihetutvAt, atIkSNavataraNI vA 85 / 'aNA0' anAmiko -- nAmarahito vyAdhiH -- asAdhya rogaH iha paratra ca tatkAraNatvAt 86 'avio0' na vidyate viyoga:-- putramitrAdiviraho yatra saH aviyogaH evaMvidho vipralApaH--paridevanaM 87 'aru0 ' aruk-- rogarahitaH upasargaH, yadvA''rSatvAd vakAralope arUpo - rUparahitaH upasargaH - upapAtaH 88 'raha' ratiH -- kAmapriyA vidyate asyeti ratimAn kandapo'yamiti cittabhramaH cittabhramakAraNatvAt, yadvA ratimAn - sukhadAyI manobhramo -- manovikAraH yaha 'savvaMga 0' sarvAGga:sarvezarIravyApI dAhaH 60 / 'aNabhayA vajjAsaNI'ti anabhrakA - abhrakarahitA vajrAzaniH -- vidyut, yadvA iyaM strI 'asaNI 'tti azani:vidyut, kiMbhUtA 1--anabhrakA - - AkAzarahitA megharahitA vA, -
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] tandulagaicArikaprakIrNakam punaH kiMbhUtA ?--vajrA-vajratulyetyarthaH, dAruNavipAkahetutvAt , 'apasUyA vajAsaNI'ti pAThe aprasUtA--apatyajanmarahitA vajjeti varyA-sundarAkArA evaMvidhA rAmA asaNIti-azaniHvidyut , bAlAnAM narakAdau dAruNadahanahetutvAt 'appasUyA vajAsuNI'tti pAThe tu aprasUtA-navayauvanA pariNItA apariNItA vA sAlaGkArA analaGkArA vA muNDA amuNDA vA evaMvidhA rAmA 'suNI'ti haDakilAzunIvat-maNDalIvat 'vajjeti vA sarvathA sAdhubhirmokSakAGkSibhiH brahmacAribhizca-caturthavratarakSAkAkSibhiH varjanIyetyarthaH kAyavAGmanobhiriti 61 / 'asali.' ajalapravAhaH 'asalilappalAvo'tti pAThAntaraM ajalaplAvaH-jalaM vinA rellirityarthaH 62 'samuddarau'tti samudravegaH kenApi dhattu mazakyatvAt 'samaddharau'tti pAThe tu samyak ardha yasmAt sa samarthaH, evaM vidhaH 'raa'tti vegaH paramasnehavatAM bAndhavAnAM parasparaM strIkalahe sati gRhAdhadhakaraNahetutvAt , bhadrAtibhadrAkhyau zreSTiputrAviva 63 // 1 // avi yAI tAsiM itthiyANaM aNegANi nAmaniruttANi purisa kAmarAgappaDibaDhe nANAvihehiM uvAyasayasahassehiM vahabaMdhaNamANayaMti purisANaM no anno erisI arI athitti nArIo, taMjahA-nArIsamA na narANaM aroo nArIo 1 / nANAvihehiM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakorNakam [141 kammehiM sipiyAIhiM purise mohaMtitti mahilAo 2 purise matte karaMtitti pamayAo 3, mahaMtaM kaliM jaNayaMtitti mahiliyAo 4, purise hAvabhAvamAIhiM ramaMtitti rAmAo 5, purise aMgANurAe karaMtitti aMgaNAo 6, nANAvihesu juddhabhaMDaNasaMgAmADavIsu muhANagiNhaNasouNhadukkhakilesamAiemu purise lAlaMnitti lalaNAo 7, purise joganioehiM vase ThAvaMtitti josiyAo8, purise nANAvihehiM bhAvehiM vaNNaMtitti vaNiyAo 9, kAI pamatta bhAvaM kAI paNayaM savinbhamaM kAI sasaI sAsivva vavaharaMti kAI sattavva roro iva kAI payaesu paNamaMti kAI uvaNaesu uvaNamaMti kAI kouyanamaMti 10, kAI sukadakvanirikkhiehiM savilAsamahurehiM uvahasiehiM uvaggUhiehiM uvasaddehiM 11, guru(gujjha)gadarisaNehiM 12, bhUmilihaNavilihaNehiM ca AruhaNanaTTa hiM ca bAlayauvagRhaNehiM ca aMguliphoDaNathaNapIlaNakaDitaDajAyaNAhiM tajjaNAhiM ca 13, avi yAI tAo pAso viva siuM je paMkuvva khuppiGa je maccava mariuM je agaNivva DahiuM je asivva chijiuM je 14, 2 // sUtraM 18 // 'avi yAIti pUrvavat 'tAsiM i0' tAsAmuktavakSyamA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] tandulanaicArikaprakIrNakam NAnAM strINAmadhamAdhamAnAM dAsIkuraNDAdInAmanekAni-vividhaprakArANi nAmaniruktAni-nAmapadabhaJjanAni bhavaMti, 'purise' ityAdi yAvat 'nArIu'tti 'nArIbhI'tti khaNDayati, katham ?-nA A arI iti, nA iti nAnAvidhairupAyazatasa hasraH kAmarAgapratibaddhAna puruSAn vadhabandhanaM prati A iti-- ANayaMti-prApayanti arIti puruSANAM ca nAnya IdRzaH ari:zatraH astIti nAyaH, 'taMjaha'tti tatpUrvoktaM yathetidarzayati'nArI' nArINAM samA na narANAmarayaH santIti nAryaH 1 nAnAvidhaiH karmabhiH-kRSivANijyAdibhiH zilpakAdibhizcakumbhakAra 1 lohakAra 2 tantuvAya 3 citrakAra 4 nApita 5 vijJAnaiH puruSAnmohayantIti-mohaM prApayantIti dhAtUnAmanekArthatvAta viDambayaMtItyarthaH iti mahilAH, yadvA nAnAvidhaiH karmabhiH-maithunasevAdibhiH zalyAdibhizca mastakAdau kabaryAdivijJAnaiH puruSAna-bAla narAn mohayantIti-AtmasAnkurvantIti svasvArtha pUraNAyeti mahilAH 2 'puri0' puruSAn mattAnunmattAna muktagurujanakajananIbAndhavabhaginImitrAdilajAdIna kurvantIti pramadAH 3 mahAntaM kali-rATiM janayanti-utpAdayantIti mahilikAH 4 'puri0' puruSAn hAvabhAvAdibhiH makAro'lAkSaNikaH ramayanti-krIDayantIti rAmAH, zrIariSTaneminA saha goviMdanitambinIvat , tatra hAvA:-kAmavikArAH bhAvAH-bhAvasUcakA abhiprAyAH AdizabdAta
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakoNakam [ 143 vilAsA netravikArAdayaH 5 / "puri0' puruSAn , kiMbhUtAn ? aGga svazarIre payodharanitambajaghanasma kUpikAdirUpe anurAgo yeSAM te anurAgAstAnaGgAnurAgAn kurvantItyaGganAH 6 'nANA0' nAnAvidheSu yuddhabhaNDanasabhAmATavISu mudhArNagrahaNazItoSNaduHkhaklezAdiSu purupAna lAlayanti-vividhaM kadarthayantIti lalanAH, tatra yuddhaMmuSTayAdinA parasparatADanaM, bhaNDanaM-vAkalahaH, saGgrAma:kuntAdinA mahAjanasamacakalahaH, aTavI-araNyaM tatra bhrAmaNAdikArApaNena mudhA-niSphalaM RNaM-uddhArastavakArApaNena yadvA sudhA-niSphalaM 'aNa' miti zabdakaraNagAlyAdipradAnaM tena giNhaNanti kAmAturAdiprakAreNa puruSagrahaNaM tena zItena kopATopAt mAghamAsAdau vastrodAlanagRhabahiHkaraNAdinA uSNena-svakAryakArApaNenAtapAdau bhrAmayanti duHkhenApatyAdibharaNAdipIDAdarzanena klezena-rAmAdviyAdiyoge sati parasparakalahotpAdanena, AdizabdAdanyairapyanAcArasevAdyanarthotpAdanaH puruSAn pIDayantIti lalanAH 7 'puri0' puruSAn yogAH-vAhAH svavAkAyodayavyApArAH hAsyakaraNAGgavikSepAdayaH niyogA:-AntarAH svamanasi bhavAH kAmavikArAdayastaioganiyogaH vaze-svavaze sthApayanti-rakSayantIti yoSitaH, yadvA puruSAn yoganiyogaiH-kArmaNavazIkaraNAdiprakAraiH svavaze sthApayantIti yoSitaH 8 'puri0' puruSAn nAnAvidhaiH
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] tandulavaicArika prakorNakam bhAvaiH-abhiprAyavilAsAdibhirvarNayanti kAmoddIpana guNAna vistArayantIti vanitAH 6 'kAI pamattabhAvaM 0 'ti kAzcita kAminyaH prakarSeNa mattabhAvaM - unmattabhAvaM vyavaharanti - pravartta - yanti puruSANAM pAtanArthaM 'kAI' kAzrita' prakarSeNa janaM namratvaM praNataM kurvanti, kiMbhUtaM ? - saha vibhrameNa - savilAsena varttate yattatsavibhramaM puruSANAM pAzabandhanArthaM 'kAI0' 'sasa sAsivva vavaharaMti'tti kAzcit sazabdaM yathA syAttathA vyavaharanti-svaceSTAM darzayantItyarthaH ka iva ? - ' sAsivva' zvAsocchvAsarogivat puruSANAM snehabhAvotpAdanArthaM, 'kAI 0 ' kAzcit zatruvat pravarttayanti mAraNArthaM marmasthAnagrahaNena, yadvA svartrAdInAM bhayotpAdanArtha ripuvat pravarttayanti, 'roro iva kA0' kAzcitkAmatRSNAtRSitA rora iva - raGka iva raMkapuruSANAmapi pAdayoH pAdAn vA praNamanti-lagantItyarthaH, 'kAI 0 ' kAzcidupanataiH nRtyaprakArairupanamanti sakalAGgAdidarzanArthaM, 'kAI 0 kou 0 ' kAcit kautukaM - vacananayanAdibhAvaM kRtvA vidhAya namanti narANAM hAsyAdyutpAdanArthaM 10 / 9 'kAi' iti padamagre'pi yojyam 'sukaDanirikkhiehiM' ti kAzcit sukaTAkSa nirIkSitaiH- suSThunetra vikAranirIkSaNaiH bAlAn pAtayantIti zeSaH, 'savilAsamahure hiM'ti savilA - 1. kAzcit sevitA lAsaM praNayaM snehaM vyavaharanti puruSANAM pAzabandhanArthaM ityapi /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakorNakam [145 sAni ca-vilAsasahitAni madhurANi ca savilAsamadhurANi evaMvidhAni gItAni vacanAni ceti zeSastaiH kAzcit purupAn mohayantIti, 'upahasiehinti upahasitaiH kAzcit hAsyaceSTAkaraNaiH kAminAM hAsyamutpAdayantIti, 'uvaggahiehiM'ti upagRhitAni-puruSasyAliGganaliGgagrahaNakaragrahaNAdIni teH kAzcit narANAM svapremabhAvaM darzayantIti, 'uvasaddehiti upazabdAni-suratAvasthAyAM valavalAyamAnAdIni pracchannasamIpazabdakaraNAni vA taiH kAzcit kAminAM kAmarAgaM prakaTayantIti 11 / 'gurugadarisaNehitti gurukANi ca prauDhAni-payodharanitambAdIni sthUloccatvAt sundarANi vA yAni darzanAni caAkRtayastAni gurukadarzanAni tedUrasthA eva kAzcit kAminaH svavaze kurvantIti 1 yadvA 'gu'iti guhyaprakAzanena puruSaM pAtayanti, yadvA gu-iti guru svajanakabhAdikamapi vipratAryAkArya pravartayanti, 'ru'iti rudanakaraNena puruSaM sasneha kurvanti 2 'ga'iti svapituhagamanAdiprastAve puruSamatyantaM rAgavantaM kurvantIti 3 'da'iti darzanena raktakRSNAdidantadarzanena kAmino mohayantIti 4 'ri'iti sambhASaNe re mAM muzca re! mAM mA kadarthayetyAdikathanena kurAmAH puruSaM sakAmaM kurvantIti ASatvAt 'ri'iti yadvA ari iti ratikalahe-are mayA saha mA kurUpahAsamityAdiratikalahakaraNena puruSa krIDa
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] tandulagaicArikaprakorNakam yantIti ASetvAta ari iti 5 'sa'iti anyoktazRGgAragItAdizabdakaraNena sAdhUnapi sakAmAn kurvantIti 6 'Na'iti sakajjalasavikArasajalAbhyAM, netrAbhyAM puruSaM sakAmaM svavazaM sagadgadaM svakAryakartAramaparAdhamoktAraM kurvantIti gurugadarisaNehi 12 / ____'bhUmilihaNavilihaNehiM ceti bhUmilikhanAnibhUmau pAdAdinA'kSaralekhanAni vilikhanAni-vizeSato rekhAsvastikAdikaraNAni taiH svaguhya puruSANAM jJApayanti iti bhUmi (lekhanavi lekhanairiti cakArau atra samuccayAthau~ 'ArahaNanaTTaNehiM ca'tti AruhaNAni--vaMzAgrAdicaTanAni-nartanAni-bhUmau nRtyakaraNAni taiH AruhaNanartanaH puruSAdikamAzcaryavantaM kurvantIti, bAlayauvagRhaNehiM ceti bAlakAH-mUrkhAH kAmina ityarthaH teSAmupagUhanAni--pracchannarakSaNAdIni taillakopagRhanaiH kuraNDAH svakAmecchAM pUrayantIti, yadvA bAlakAH kezakalApAsteSAmupagRhanAni-racanAsvacchavastrAcchAditAdIni taimanmathagrastAnadhamAdhamAna svavaze kRtvA balivardavat vAhayantIti, cazabdAt kapivat bhrAmayanti, azvavArayanti zreNikabhAryAdhanazrIrAjJIvat , svArthAprAptau prANatyAgamapi kurvantIti, 'aMguli0' agulisphoTanAni--kaDikAkaraNAni yadvA aGgulInAM parasparaM 'tADanAni' stanapIDanAni--karAbhyAM payodharacampanAni hastAbhyAM kucamadanAni
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [147 vA kaTitaTayAtanAni--zroNibhAgapIDanAni karAbhyAM vakragatyA vA taiH kAminAM cittAnyAndolayantIti, 'tajjaNAhiM ceti tarjanAni-aGgulimastakatRNAdicAlanAni taimanmathapIDAmutpAdayanti kAminAM, cazabdAdudbhaTanepathyakaraNairAbharaNazabdotpAdanaH savilAsagatyA catuSpathAdau pravarttanairityAunekaprakArainairAn baillatulyAn kurvantyataH saMyamArthibhiH sAdhubhirAsAM saGgastyAjyaH sarvathA sarva deva iti 13 / ___ tathA 'avi yAIti pUrvavat 'tAo pAso va vavasiuM je'iti 'je'itiprAkRtatvAt liGgavyatyayaH yA kuraNDAdayaH striyaH santi jagati 'tAutti tAH puruSAn pAzavatnAgapAzavAgurAdivandhanavat 'vavasitu' dhAtUnAmanekArthasvAt bandhitu vatante, iha parabhave narANAM bandhanakAraNatvAt , 'paMkuvva khuppi je'tti 'tAu'tti agre'pyanuvartate, yAH kulaTAdayaH manti vizve tAH narAn pakavat--agAdhAbahulasamudrAdikardamavat 'khuppiuM0 kSeptu khUcayitu vartante, 'maccuvva marisaM je'tti yAH svairiNyAdayaH santi tAH narAn mRtyuvat--kRtAntavat 'mattu' mAraNArthamityarthaH mArayitu pravartante, 'agaNivva Dahiu je'tti yA jagati gaNikAdayaH santi tAH kAminaH agnivat dagdhu-jvAlayitu paribhramanti, 'asivva chijiujetti yAH taruNIparivAjikAdayaH santi tAH kauTilyakaraNDAH sAdhUnapyasivata--
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] tandulavaicArika prakIrNakam khaDgavat chettuM--dvidhAkattu 'mutsahate 14, 2 // sU0 18 // atha strIvarNanaM padyena varNayati yathA asimasisAricchINaM kaMtArakavADacArayasamANaM / ghora miuraM dhakaMdara - calaMtabobhacchabhAvANaM // 122 // dosasayagAgarINaM ajasasayavisappamANahiyayANaM / kaiyavapannattINaM tANaM annAyasIlANaM // 123 // annaM syaMti annaM ramaMti annassa diMti ullAvaM / anno kaDaaMtario anno paDayaMtare Thavio // 124 // gaMgAeN vAluyAe sAyare jalaM himavao ya parimANaM / uggassa tavassa gaIM gavbhuppattiM ca vila (vANi) yAe / 125 sIhe kuDa buyArassa puTTalaM kukkuddA iyaM asse / jANaMti buddhimaMtA mahilAhiyayaM na jANaMti // 126 // erisaguNajuttANaM tANaM kaiyavvasaMThiyamaNANaM / na hu bhe vIsasiyanvaM mahilANaM jIvalogaMmi // 127 // niDannayaM ca valayaM puSphehiM vivajjiyaM va ArAmaM / niduDiyaM ca dheNu loeci atilliyaM piMDaM // 128 // jeNaMtareNaM nimisaMti loyaNA takkhaNaM ca vigasaMti / teNaMtarevi hiyayaM cittaM sahassAulaM hoI // 129 // 'asimasi0' nArINAM sarvathA vizvAso na vidheyaH, kiMbhUtAnAm ? -- asimapIsahakSINAM -karavAlakajjalatulyAnAM,
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 146 , 9 ayamAzayaH-yathA khaDgaH paNDitetarAn narAn nirdayatayA chedayati tathAsnAryA nAryo'pi narAniha paratra dAruNaduHkhotpAdanena chedayanti yathA ca kajjalaM svabhAvena kRSNaM asya zvetapatrAdisaGgame sati tasya kRSNatvaM janayati tathonmattanArI svabhAvena kRSNA duSTAntaHkaraNatvAt tatsaGgame uttamakulotpannAnAmutamAnAmapi kRSNatvamutpAdayati yazodhanakSayarAjaviTambanAdihetutvAt punaH kiMbhUtAnAM ? - kAntArakapATacArakasamAnAM - araNyakapATakArAgRhatulyAnAm, ayamAzayaH - yathA gahanavanaM vyAghrAdyAkulaM jIvAnAM bhayotpAdakaM bhavati tathA narANAM nAryo'pi bhayaM janayanti, dhanajIvitAdivinAzahetutveneti, yathA pratotyAM kapATe datte kenApi gantuM na zakyate tathA hRdayapratolyAM nArIrUpe kapATe datte sati kenApi kutrApi dharmanAdau gantu N na zakyate, yathA ca jIvAnAM kArAgRhaM duHkhotpAdakaM bhavati tathA narANAM nAryo'pIti, puna kiMbhUtAnAM :-- 'ghorani0' ghoro - raudraH prANanAzahetutvAt nikurambaM - ghanamagAvamityarthaH yatkamiti jalaM tasmAdiva daro--bhayaM yasmAt bhAvAt sAGketapurAdhipadevaratirAjasyeva sa nikurambakandaraH kamityavyayazabdaH udakavAcakaH, calan --puruSaM puruSaM prati bhraman bIbhatso -- bhayaGkaraH, iha paratra mahAbhayotpAdakatvAt, evaMvidho bhAvaH -- AntaramAyAvakrasvabhAvo yAsAM tAH ghoranikurambakandaracaladUbIbhatsabhAvAstAsAM ghorabhAvAnAm // 122 // 10 B
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ] tandulagaicArikaprakorNakam 'dosasaya0' doSazatagargarikANAM doSAH--parasparakalahamatsaragAlipradAnamarmodghATanakalaGkapradAnAjalpyajalpanazApapradAnasvaparamANaghAtacintanAdayasteSAM zatAni teSAM gagarikAH bhAjanavizeSAstAsAM doSazatagargarikANAM, 'ajasa.' yazasaH zatAni yazaHzatAni na yazaHzatAnyayazaHzatAni teSu visapata--vistAraM gacchat hRdayaM--mAnasaM yAsAM tA ayazaHzatavisarpahRdayAstAsAM tathA 'kaiyavatti kaitavAni kapaTAni nepathyabhASAmArgagRhaparAvAdIni 'pannattI'ti prajJApyanteprarUpyante yAbhistAH kaitavaprajJaptayaH, yadvA kaitavAnAM dambhAnAM prakRSTAH jJaptayo--jJAnAni kamalazreSTisutApadminIvat yAsu tAH kaitavaprajJaptayaH, yadvA kaitaveSu prajJAyA-buddharAptiH--AdAnaM yAsAM tAH kaitavaprajJAptayastAsAM kaitavaprajJaptInAM 2 kaitavaprajJAtInAM vA, tathA 'tANaM'ti tAsAM nArINAmajJAtazIlAnAMpaNDitairapyajJAtasvabhAvAnAM, yaduktaM'devANa dANavANaM maMtaM maMtaMti maMtaniuNA je| itthIcariyaMmi puNo tANavi maMtA kahaM nahA? // 1 // jAlaMdharehiM bhUmIharehiM vivihAhiM aMgarakkhehiM / nivarakkhiyAvi loe ramaNI dIsai pbhhmjaayaa||2|| macchapayaM jalamajjhe AgAse paMkhiyANa pypNtii| mahilANa hiyayamaggo tinnivi loe na diisNti||3||" iti, yadvA na jJAtaM--nAGgIkRtaM zIlaM-brahmasvarUpa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [ 151 yAbhistAH ajJAtazIlAstAsAM, yadvA nanaH kutsArthatvAt kutsitaM jJAtaM zIlaM sAdhvInAM yAbhiH parivAjikAbhiH yoginyAdibhistA ajJAtazIlAstAsAM munivaraiH prasaGga kAntajalpanaikatravAsavizvAsasahacalanAdivyApAro varjanIya iti // 123 // 'annaM rayaMti0' dvivyAdipuruSasambhave'nyaM-svabhAvasamIpasthaM naraM rajaMti--arthavIkSaNAdinA kAmarAgavantaM kurvantItyarthaH, pallIpatilaghubhrAtaraM prati agaDadattastrImadanamaJjarIvat , yadvA svakuzIlatve kenApi jJAte sati 'annaM rayaMti'tti anyad-viSabhakSaNakASThabhakSaNAdikaM racayanti-kapaTena niSpAdayanti yadvA jArasya svAntaHkaraNajJApanAya 'annaM rayanti'tti anyadAtmavyatiriktaM-taNatantudaMDAdi radanti-utpATanaM kurvantItyarthaH, 'rada vilekhane' iti vilekhanamutpATanamiti, 'annaM ramaMti'tti anyaM-svakAntavyatiriktaM naraM ramantimaithunatatparAH krIDantItyarthaH, pAtAlasundarIvat, yadvA 'annaM rayaMti'tti anyaM-svakAntavyatiriktaM putrabhAtRkAntamitrAdikaM prati rAmA-adhamakAmAH rayi gatau khu gatau ca rayate rambanti vA gacchanti tathA dyUtAdiprakAreNa krIDayanti vA 'annassa diti ullAvaMti anyasya-uktavyatiriktasya dadati-prayacchanti 'ullAvaMti vacanaM-bolarUpaM yadvA anekanaraparivRtA apyanyasya narasya mArgAdi gacchataH sthitasya vot-prAbalyenollApaM-manmathoddIpanazabdaM dadatIti, 'ullAyaMti pAThe tu
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] tandulavaicArika prakorNakam kAminaradvitryAdisambhave sati unmattAH kurAmAH anyasya dadati ullAtaM - prabalapAdaprahAramityarthaH tathA anyaH kazcid balivaddarUpaH kaTAntaritaH - kaTAntarvarttI pracchannarakSito bhavatIti, tathA anyastatkaTAkSavANasamUhena glAnIkRtaH paTakAntare - vastravizeSAntare sthApito bhavet glAnavaditi // 124 // 'gaMgAe0 sohe ku0' anayorvyAkhyA - gaGgAyAM vAlukAM - velukaNAn sAgare - samudre jalaM - jalaparimANamityarthaH himavato - mahAhimavannagasya parimANam - UrdhvAdhastirya paridhiprataraghanamAnaM, ugrasya - tIvrasya tapaso gatiM -- phalaprAptirUpAM garbhotpattiM ca 'vilayAe 'ti vanitAyA- nAryAH siMhe kuNDabukAramiti rUDhigamyaM puTTalaM - nijajaTharodbhavaM 'kukkuhAiyaMti gatikAle zabdavizeSaM azve--ghoTake jAnanti - avagacchanti buddhimantaH -- prajJAvantaH mahilAyAH kUTakapaTadrohaparavaJcanaparAyAH prabalamanmathAgnidhagadhagAyamAnAyAH atarkitAtucchocchalitakalakaNThodgIyamAnamadhurageyadhvanimRgIkRtamunivarAyA lalATapaTTataTaghaTitaghanazrIkhaNDatilakacandracakorIkRtacaturAyAH pInapayodharapIThaluThanirmalAmalakasthUlamuktAphalahArazvetadRgviSabhujaGgamaga , taviveka caitanyakRtAnekapaNDitAyAH hRdayaM -- gUDhAntaHkaraNaM na jAnanti -- na samyagavagacchantIti, uktazca -- "strI jAtau dAmbhikatA bhIrukatA bhUyasI vaNigjAtau roSaH kSatriyajAtau dvijAtijAtI punarlobhaH // 1 // "
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakIrNakam [ 153 na snehena na vidyayA na ca dhiyA rUpeNa zauryeNa vA, neaacaattubhyaarthdaanvinykrodhkssmaamaaiivaiH| lajjAyauvanabhogasatyakaruNAsattvAdibhirvA guNaguyante na vibhUtibhizca lalanA duHzIlacittA yataH" // 1 // 125-126 // _ 'erisaguNa.' IdRzaguNayuktAnAM-uktavakSyamANalakSaNAvitAnAM tAsAM nArINAM kapikavat-vAnaravat (a)saMsthitamanasAM naiva 'bhe' bhavadbhiH vizvasitavyaM mahilAnAM jIvaloke iti // 127 // ___'niDannayaM0' yAdRzamiti gamyate, nirdhAnyakaM-dhAnyakaNavivarjitaM 'khalayaMti dhAnyapavitrIkaraNasthAnaM tAdRzaM mahilAmaNDalamaramaNIyatvAt sukhadhAnyakaNAbhAvAca, yAdRzaM puSpaiH-sugandhikusumairvivarjitaM cArAmaM tAdRzaM taruNImaNDalaM zubhabhAvanAkusumarahitatvAt , yAdRzA nirdu gdhikA-dugdharahitA dhenuH-gaustAdRzA bhraSTavratinI dharmadhyAnadugdhAbhAvAt , tathA loke apizabdaH pUraNArtha yAdRzaM 'atilliyaMti sarvathA tailAMzarahitaM piNDa--khalakhaNDaM tAdRzaM mahilAvyAghrImaNDalaM paramAthana snehatailavivarjitatvAt // 128 // jeNaMta.' strINAM yena paramavallamena sarvArthasamprAptikArakeNAntareNa-vinA locanAni-praphullanetrANi tatkSaNe nimi
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] tandulagaicArikaprakorNakam saMti0' saGkucitabhAvaM gacchantItyarthaH, ca punastenaiva paramavallabhena svArthaprAptyakArakeNAntareNa-vinA vikasanti-praphulanetrANi bhavantItyarthaH, 'teNaMtare0' iti prAkRtatvAt tRtIyA) saptamI, apizabda evArthe, tathA kustrINAM hRdayaM kadAcit svavallabhe ( na pravartate svavallabhe) satyapi kadAcit tAsAM cittaM-stramAnasaM sahasrAkulaM-svakAntavyatiriktapuruSAntarasahasreSu AkulaM manmathabhAvena paribhramad bhavatItyarthaH, zAkinIvat , ato munivaraiH-ratnatrayarakSaNaparaimuktagRhArambhamarairAsAM kuraNDAmuNDIdAsIyoginyAdInAM yathA kathaJcit paricayo na kArya iti / asyA anyadapi vyAkhyAntaraM sadguruprasAdAt kAryamiti // 126 / / athopadezAntaraM dadadAhajaDDANaM vaDDANaM nivvinnANaM ca nivvisesaannN| saMsArasUyarANaM kahiyaMpi niratthayaM hoi // 130 // kiM puttehiM piyAhiM vA attheNavi piMDieNa SahaeNaM / jo maraNadesakAle na hoi AleSaNaM kiMci // 131 // puttA cayaMti mittA cayaMti bhajAviNaM mayaM cayaha / taM maraNadesakAle na cayaha suviajio dhmmo||132|| ____'jaDDANaM va.' jaDDAnA-dravyabhAvamUrkhANAM vaDDAnAMkepAMcit maThapArApatasadRzAnAM vRddhAnAM nirvijJAnAnA-viziSTajJAnarahitAnAM nirvizeSANAM-apavAdotsargajyeSThetarAdivizeparahitAnAM saMsArazUkarANAM evaM vidhAnAM gRhasthAnAM sAdhvA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakorNakam [155 bhAsAnAmapi kathitamapi-uktaM vakSyamANaM nirarthakaM bhavati, brahmadattodAIpamArakAdivat // 130 // 'kiM putte' putraiH-aGgajaiH kiM 1, na kizcit , pitRbhirvA kiM 1, arthenApi piNDitena mIlitena bahu kena-prabhUtena kiM 1, nandamammaNAdInAmiva yo'GgajAdikalApaH maraNadezakAle-maraNaprastAve na bhavatyAlambanaM-AdhArarUpaM kizciditi // 131 // ___ 'puttA ca0' mAtApitarau putrAstyajanti 'mittaM' mitrANi tyajanti, sahajamitraparva mitravat , bhAryA'pImaM-pratyakSaM jIvantamityarthaH mRtaM vA svakAntaM tyajati, yadvA bhAryA'pi Namiti vAkyAlaGkAre ApatvAdakAravizleSe'mayamiti amRtaM-jIvantaM tyajati jIvantameva svakAntaM muktvA'nyat-puruSAntaraM bhatatvena pratipadyate vanamAlAvat , yasmin prastAve te putrAdayastyajanti 'ta'miti tasmin prastAve maraNadezakAle ca na tyajati 'su'iti jinAjJApUrvakadRDhabhAvena 'vI'ti vizeSeNa nirantarakaraNenArjito AritrarUpa iti // 132 // atha gAthAcatuSTayena dharmamAhAtmyaM varNayannAhadhammI tANaM dhammo saraNaM dhammo gaI pahA ya / dhammeNa sucarieNa ya gammada ajarAmaraM ThANaM // 133 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] tandulagaicArikaprakIrNakam pIikaro vanakaro bhAsakaro jasakaro ya / abhayakaro nivvuikaro ya sayayaM pArittabiijjao dhammo // 134 / / amaravaresu aNovamarUva bhogovabhogariDI ya / vinnANanANameva ya lambhai sukaraNa dhammeNa // 13 // deviMdacakavattiNAI rajjAiM icchiyA bhogaa| eyAI dhammalAbhA phalAiM jaM cAvi nivvANaM // 136 // ____ 'dhammottA.' dharmaH-samyagjJAnadarzanacaraNAtmakaH trANaManarthapratihantA arthasampAdakazca taddhatutvAt dharmaH zaraNaMrAgAdharibhayabhIrukajanaparirakSaNaM, dharmo gamyate-duHsthitaiH susthitArthamAzrIyate iti gatiH, dharmaH pratiSThA-saMsAragartApatatprANivagasyAdhAraH, dharmaNa sucaritena-suSThu sevitena cazabdAdanumodanena sAhAyyadAnAdinA gamyate-avazyaM prApyate ajarAmaraM sthAnaM-mokSalakSaNamityarthaH devakumAravat // 133 // ___'pIikaro' prItikaraH-paramaprItyutpAdakaH varNakaraHekadigvyApikIrtikaraH yadvA vapuSiH gauratvAdivarNakaraH yadvA zuddhAkSarAtmakajJAnakaraH bhAkaraH-kAntikaraH yadvA bhASAkaraHvacanapaTutvamAdhuryAdiguNakara ityarthaH, yazaHkaraH-sarvadigvyApikIrtikaraH, cazabdAczlAghAzabdakaraH, tatra zlAghAtatsthAna eva sAdhuvAdaH zabdaH-adhadigvyApIti, abhayakaro-nirbhaya
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulagaicArikaprakorNakam [157 karaH nivRttikaraH-sarvakarmakSayakaraH 'pArittaSiijjatti paratradvitIyaH, jIvAnAM paraloke dvitIya ityarthaH // 134 // ___ 'amaravara0' amaravareSu-mahAmahadhikadeveSu-anupamarUpaM bhogopabhogaRddhayazca vijJAnaM jJAnameva ca labhyate sukRtena dharmeNa pradezirAjameghakumAradhanyAnagArAnandAdInAmiva, tatra bhogAH-gandharasasparzAH, yadvA sakRd bhojyA annAdayaH upabhogA:-zabdarUpaviSayAH yadvA sakRd bhogAH punaH punaH upabhogAH te ca vastrapAtrAdayaH Rddhayo-devadevyAdiparivArabhUtAH, vijJAnaM-anekaprakArarUpAdikaraNaM, jJAnaM-matizrutAvadhirUpaM, yadA deveSu rUpAdayaH prApyante, iha ca 'vinnANa'tti kevalajJAnaM 'nANaM'ti jJAnacatuSkaM trikaM dvikaM ceti // 135 // 'deviMda.' devendracakravartitvAni rAjyAni gajAzvarathapadAtibhANDAgArakoSThAgAravapralakSaNAni, yadvA svAmya 1 mAtya 2 janapada 3 durga 4 bala 5 zastra 6 mitrANIti 7, ipsitA bhogAH, etAni dharmalAbhAt phalAni bhavanti, yaccApi nirvANamiti // 136 // athAtroktaM nirupayati AhAro 1 ucchAso 2 saMdhi 3 sirAo ya 4 romakUvAiM 5 / pittaM 6 ruhiraM 7 sukkaM 8 gaNiyaM gaNiyappahANehiM // 137 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] tandulagaicArikaprakoNakam eyaM souM sarIrassa vAsANaM gaNiyappAgaDamahatthaM / mukkhapaumassa ihaha sammattasahassapattassa // 138 / / evaM sagaDasarIraM jAijarAmaraNaveyaNAyahulaM / taha ghattaha kAuM je jaha muccaha savvadukkhANaM // 139 // // iha tandulaveyAlIyapaiNNAM sammattaM / / 'AhAro0' atra-prakIrNake jIvAnAM garbhe AhArasvarUpaM 1 garbha ucchvAsaparimANaM 2 zarIre sandhisvarUpaM 3 zarIre zirApramANaM 4 vapuSi romakUpAni 5 pittaM 6 rudhiraM 7 zukra 8 cazabdAnmuhartAdikametatpUrvoktaM gaNitaM-saGkhyA pramANato nirUpitaM, kaiH ?-gnnitprdhaanaiH-tiirthNkrgnndhraadibhiH||137|| 'eyaM souM0' etatpUrvoktaM zrutvA-AkarNya zarIrasya tathA varSANAM gaNitaM prakaTaM zrutvA, kiMbhUtaM ?-mahAn arthojJAnavairAgyAdiko yasmAt sa mahArthastat yUyaM mokSapadmamIhatabAgchata, kiMbhUte ? - 'sammatta'tti anantajJAnaparyAyAnantadarzanaparyAyAnantAgurulaghuparyAyAdisahasrapatrANi yatra tatsamyaktvasahasrapatraM. atra-karmaNi SaSThI / / 138 / / 'evaM sa.' etaccharIrazakaTaM jAtijarAmaraNavedanAbahulaM taha dhattahatti tathA yatadhvaM-tathA yatnaM kurutetyarthaH, yadvA tathA kheTayata 'kAuM' kRtvA-vidhAya tapAsaMyamAdikamiti ................
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ tandulavaicArika prakIrNakam [ 159 zeSaH, 'je' iti pAdapUraNe, yathA muJcata, kebhyaH ? - sarvaduHkhebhyaH, balasArarAjarSivaditi // 136 // // iti zrIhIra vijayasU risevitacaraNendIvare zrIvijayadAnasUrIzvare vijayamAne vairAgyaziromaNInAM muktazithilAcArANAM ghanabhAvaghanabhavya zilImukha sevitakramaNa bisaprasUnAnAM zrI AnandavimalasUrIzvarANAM ziSyANuziSyeNa vijayavimalAkhyena paNDitazrIguNa saubhAgya gaNiprAptatandu lavaicArikajJAnAMzena zrItandulavaicArikasyeyamavacUriH samarthitA | atra mayA mUrkhaziromaNinA jinAjJAviruddhaM yad vyAkhyAtaM likhitaM ca tanmayi raGka paramadayAM kRtvA''gamajJaiH saMzodhyamiti bhadram // / iti tandulaveyAligaM vivRttitaH samAptam //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudrakaHgautama ArTa prinTarsa, neharU geTa bAhara, byAvara (rAja.)