Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvodaya pustakamAlA, puSpa - 18 bhUdhara bhajana saurabha anuvAdaka zrI tArAcandra jaina jayapura prakAzaka jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI rAjasthAna
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA karuNA se bharapUra vItarAgI tIrthaMkaroM ne ahiMsA aura samatA ke aise udAtta jIvana-mUlyoM kA sRjana kiyA jisake AdhAra se vyakti jaivika AvazyakatAoM se pare dekhane meM samartha huA aura samAja vibhinna kriyA-kalApoM meM ApasI sahayoga ke mahatva ko hRdayaMgama kara skaa| tIrthaMkaroM kI karuNAmayI vANI ne vyaktiyoM ke hRdayoM ko chUA aura samAja meM eka yugAntakArI parivartana ke darzaka hue| navajAgaraNa kI dundubhi bI zAkAhAra krAnti, AdhyAtmika mAnavavAda kI pratiSThA, prANI-ahiMsA kI loka-cetanA, laiMgika samAnatA, dhArmika svataMtratA, jIvana-mUlya-saMpreSaNa ke lie loka-bhASA kA prayoga - ye saba samAja meM tIrthaMkaroM/mahAtmAoM ke mahanIya vyaktitva se hI ho sakA hai| yahA~ yaha likhanA aprAsaMgika nahIM hogA ki jIvana meM bhakti kA prAraMbha ina zuddhopayogI, lokakalyANakArI tIrthaMkaroM ke prati kRtajJatA-jJApana se hotA hai aura usakI (bhakti kI) parAkASThA vItarAgatA-prApti meM hotI hai| dUsare zabdoM meM, tIrthaMkaroM kI zailI meM jIvana jInA unake prati kRtajJatA kI parAkASThA hai| bhakti usakA prAraMbhika rUpa hai| prastuta pustaka 'bhUdhara bhajana saurabha' meM bhakta kavi bhUdharadAsajI ke lokabhASA meM racita 85 bhajanoM, stutiyoM, vinattiyoM kA saMkalana kiyA gayA hai| isakA uddezya manuSyoM/pAThakoM meM jina bhakti/prabhu bhakti ko sadhana banAnA hai jisase ve apane naitika-AdhyAtmika vikAsa ke sAtha-sAtha prANimAtra ke kalyANa meM saMlagna ho sakeM / isameM koI sandeha nahIM ki indriyoM kI dAsatA manuSya/vyakti ke naitika-AdhyAtmika vikAsa ko avaruddha karatI hai, jisake kAraNa vyakti pAzavika vRttiyoM meM hI simaTakara jIvana jItA hai| jIvana kI udAtta dizAoM ke prati vaha andhA banA rahatA hai / manuSya/vyakti ke jIvana meM bhakti kA udaya usako jitendriya ArAdhya ke sammukha kRtajJatA-jJApana ke lie khar3A kara detA hai, jisake phalasvarUpa vaha indriyoM se pare samatAyukta jIvana ke darzana karane meM samartha hotA hai / jaba vaha ArAdhya kI tulanA apane se karatA hai, to usako apane ArAdhya kI mahAnatA aura apanI tucchatA kA bhAna hone lagatA hai| vaha ArAdhya ke prati
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkarSita hotA jAtA hai aura usake prati zraddhA aura prema se paripUrNa ho jAtA hai| isa zraddhA aura prema ke vazIbhUta hokara vaha apane ArAdhya ko mana meM saMjoe rakhakara vikAsa kI preraNA prApta karatA rahatA hai / jitendriyAvItarAga ArAdhya usako vItarAga/anAsakta banane kI dizA meM prerita karatA hai / vItarAga ArAdhya bhakta kA sahArA banakara use AtmAnubhUti/AtmAnda meM utara jAne kI ora iMgita karatA hai| yahI bhakti kI pUrNatA hai| isa taraha se vItarAga kI bhakti vItarAgI banA detI hai| bhakti kI paripUrNatA meM vItarAgI ke prati rAga tirohita ho jAtA hai| yahA~ yaha samajhanA cAhie ki bhakti kI prArambhika avasthA meM bhI vItarAgI ArAdhya ke prati rAga vastuoM aura manuSyoM ke rAga se bhinna prakAra kA hotA hai / use hama udAtta rAga kaha sakate haiM / isa udAtta rAma se saMsAra ke prati Asakti ghaTatI hai aura vyakti mAnasika tanAva se mukta hotA jAtA hai| isa udAtta rAga se vartamAna jIvana kI evaM janma-janma kI kupravRttiyA~ naSTa ho jAtI haiM aura lokopayogI sadpravRttiyoM kA janma hotA hai| isa taraha se isase eka aise puNya kI prApti hotI hai jisake dvArA saMcita pApa ko naSTa kie jAne ke sAtha-sAtha samAja meM vikAsonmukha paristhitiyoM kA nirmANa hotA hai| bhakti kI sarasatA se vyakti jJAnAtmakakalAtmaka sthAyI sAMskRtika vikAsa kI ora jhukatA hai| vaha tIrthaMkaroM dvArA nirmita zAzvata jIvana-mUlyoM kA rakSaka banane meM gaurava anubhava karatA hai| isa taraha bhakti vyakti evaM samAja ke naitika-AdhyAtmika vikAsa ko dizA pradAna karatI hai| bhakta-kavi bhUdharadAsajI ke 85 bhajanoM kA saMkalana 'bhUdhara bhajana saurabha' ke antargata kiyA gayA hai| aba hama isa cayana kI viSaya-vastu kI carcA kreNge| guru kI zikSA - jIvana meM naitika-AdhyAtmika vikAsa guru ke mArgadarzana ke binA prAya: asaMbhava hI hotA hai / guru ne hI hameM yaha zikSA dI hai ki yaha manuSya deha durlabha hai (18, 22); yaha avasara, yaha manuSya paryAya bAra-bAra nahIM milatI (37, 58); tU isa avasara ko kyoM khotA hai (61)? kyA tU isa narabhava ko pAnA AsAna samajhatA hai (68)? yaha narabhava AsAna nahIM hai, ise soca-samajhakara vyatIta karo (33) / isa avasara ko viSayoM meM mata gaMvAo (58, 63, 65) / jagata meM jIvana thor3A hai (18) he ha~sa! hamArI zikSA mAna le (64); vyartha garva mata kara (62), terI ye burI AdateM chor3a (63), apanI pramAda -nidrA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ chor3a (47) / tU bhagavAna kA bhajana karanA kyoM bhUla gayA (10)? tUne apanI AtmA/brahma ko nahIM pahacAnA (76), tU guru kI sayAnI sIkha suna, apane pA~ca indriyarUpI zatruoM ko vaza meM kara (80) / tujhe bAra-bAra kauna samajhAye (64)? hamane samajhA diyA, aba tujhe jo ucita lage so kara (67); tU jaisA karegA vaisA hI phala bhogegA kyoMki tU hI kartA hai aura tU hI bhoktA (64) / ___ saMsAra kI asAratA evaM vRddhAvasthA - kyA tujhe patA nahIM ki yaha kAyA, yaha mAyA saba asthira haiM (62), yaha tana eka vRkSa ke samAna hai (75), yaha kAyA rUpI gAgara jarjara hotI jAtI hai (73) / he abhimAnI! bur3hApA A rahA hai, zarIra kI pratyeka indriya apanA rUpa-bala chor3atI huI jarjara-zithila hotI jAtI hai, ve aba mana kA sAtha nahIM de pArtI (71), yaha zarIrarUpI carakhA purAnA hotA jAtA hai (72), ye tana-dhana saba pAnI mAhi patAze kI bhA~ti asthira haiM (79) / viparIta kriyA - guru samajhAte haiM ki aise meM tU gAphila hokara kyoM DolatA hai? tere dina vyartha hI bIta rahe haiM (74) 1 tU dharma:zAnti cAhatA hai to usI ke anurUpa kriyA kara / tU dharma/zAnti prakaTa karanA cAhatA hai aura kriyA karatA hai hiMsAmayI, pApamayI (60) / binA viveka ke, binA jJAna ke terA manoratha kaise saphala hogA? nAmasmaraNa - stuti - he jIva! tU RSabha jinendra kA nAma japa (3, 4) / jinarAja kA nAma mata bhUla/nisAra (33), ta jinavara ke nAma kI mAlA japa (23) / unake nAmasmaraNa se kaSTa/pApa vaise hI dUra ho jAte haiM jaise sUrya ke udaya hone se aMdhakAra dUra ho jAtA hai (25) / unake nAma kA smaraNa karanevAlA bhakta kahatA hai - thAMkI kathanI mhAne pyArI lAge jI (28), ajita jina merI binatI mAno (8), he zAMti jinendra, mujhe bhI tAriye (1) / isa prakAra jinendra ke nAma smaraNa ke lie bAra-bAra prerita kiyA gayA hai| jIvana kA Adarza - sadAcAra kA grahaNa - guru samajhAte haiM - he bhAI! apanA antara/hRdaya ujjvala karI, kapaTarUpI talavAra ko tajo, tabhI tumhArA kArya saphala hogA (54) / jIvana meM santoSa dhAraNa karo, hRdaya meM samatA vicAro (78) / pA~coM indriyoM meM yaha caMcala mana hI mukhiyA pramukha hai ata: pahale use
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI pakar3o/kaso/niyaMtrita karo (80) / indriya-viSayoM ko chor3o (11), sAtavyasanoM aura ATha madoM kA tyAga karo, citta meM karuNAbhAva rakho (68) / yaha durlabha manuSya-bhava milA aura satsaMgati kA saMyoga banA hai (37) to japa-tapatIratha-jinapUjA karo, lAlaca chor3o (29) / mana meM mitra aura zatru ke prati samAna bhAva rakho (45), nindA aura prazaMsA ke prati samabhAva rakho (50) / para-strI mAtA ke samAna sammAnanIya aura para-dhana pASANa ke samAna tyAjya samajho, manavacana aura kAya se para kA kArya karo, dUsaroM kI pIr3A ko apanI pIr3A samajho, jagata ke choTe-bar3e sabhI jIvoM ko apane samAna samajho, kisI ko na satAoM (69) / apane mukha se paranindA mata karo, sabase maitrI-bhAva rakho, jIvoM ke prati dayA pAlo, jhUTha tajo, corI se baco (78) aura mana se kAmanAoM kA maila utAro (37) / zraddhArUpI gAgara meM tatvaz2AnarUpI ruci kI kesara gholo (81) / jaba bAhara kA bheSa aura antara kI kriyA - donoM pavitra hoMge tabhI pAra ho sakoge (54) / jo jIva isa prakAra sadAcAra dhAraNa kareMge ve hI jIvana-mukta hoMge (78) / AdhyAtmika preraNA - isalie tU saba thothI bAtoM ko chor3a aura bhagavAna kA bhajana kara (56), he prANI ! sIkha suna, tu maMtrarAja NamokAra ko mana meM dhAra le (42),apanA antara ujjvala kara (54), sumati haMsinI se prIta jor3a (65), bhUdharadAsajI kahate haiM ki aise pariNAma hI sAra haiM bAkI saba khela haiM, vyartha haiM (4) / guru kA mahattva - jaba ziSya ko| bhakta ko yaha bhAna hone lagatA hai - guru mArgadarzaka haiM, ve bhale-bure kA, heya-upAdeya kA jJAna karAnevAle haiM to use guru ke prati sahaja hI bahumAna hone lagatA hai, vaha guru ke mahattva ko samajhane lagatA hai| vaha unakI stuti karatA hai, unakA guNAnuvAda karatA hai aura vicAratA hai - mujhe bhI aise upakArI munivara kaba mileMge (45)? jo bhramarUpI tIvra roga ko dUra karane meM samartha vaidya haiM (50), jo isa bhava-sAgara se svayaM pAra hote haiM aura dUsaroM ko pAra karAne meM sahAyaka banate haiM, sAdhana banate haiM (51), ve guru jinakA sAnnidhya hI saMzayoM ko naSTa kara detA hai; jinake sAnnidhya se hI samasyAoM/ zaMkAoM kA samAdhAna ho jAtA hai, jo prANiyoM ko sambodhate haiM, zikSA dete haiM (44) /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jitendriya ArAdhya kI bhakti - guru kI sIkha se jinendra ke prati bhaktibhAva jAgRta hotA hai| jinendra kI bhakti meM jinendra ke guNoM kA stavana kiyA jAtA hai / jinendra kA guNAnuvAda AtmA ke zuddha svarUpa kA guNAnuvAda hai / AtmA kA zuddha svarUpa prakaTa karanA hI to 'paramAtmatva' ko pAnA hai, bhakti kA lakSya yahI hai ata: vaha apane zuddhatva ko prakaTa karane ke lie unakA Azraya letA hai, unakA dhyAna karatA hai jinhoMne 'zuddhatva' prakaTa kara liyA hai| vaha unake guNoM ko pahacAnane-samajhane kA prayAsa karatA hai| ve mukti kA mArga batAnevAle haiM (5), ajJAna kA nAza karanevAle haiM (26) arthAt unhoMne svayaM apane ajJAna kA nAzakara, mukti prApta kara hameM usakA mArga batAyA hai| unakA nAma lene se pApoM kA/avAMchita sthitiyoM kA parihAra ho jAtA hai (25) / isalie bhakta kahatA hai . svAmI ! ApakI zaraNa ho saccoM hai / sArthaka hai (61) AmanA karuNA se sarAbora haiM (7), Apa mujha para bhI karuNA kIjie (41) / maiM koI hAthI-ghor3edhana-sampatti nahIM cAhatA (8, 9), maiM to basa yaha cAhatA hU~ ki jaba taka mokSa na pAU~ taba taka bhava-bhava meM mujhe ApakI zaraNa mile (43), ApakI bhakti kA suavasara mile (1,8,9,24) jisase merI baMdha- dazA miTa jAya / ApakA suyaza sunakara hI maiM ApakI zaraNa meM AyA hU~ (42), ApakI zAnta- vItarAga chavi dekhakara merA purAnA calA A rahA mithyAtva/ajJAnarUpI jvara TUTa gyaa| mere nayanoM ko Apako vItarAgI mudrA ke darzana kI Adata bana gaI hai (35) / maiM aba taka ajJAna-dazA meM thA aura jJAna binA bhava-vana meM bhaTaka rahA thA (59), maiMne aba taka ApakI mahimA nahIM jAnI thI (25, 6), aba ApakI mahimA jAnI (36) to Aja merI AtmA pAvana/pavitra ho gaI (34) / dharma kI kasauTI - aba maiM samajha gayA hU~ ki jo aThAraha doSa-rahita haiM ve mere deva haiM, jo lobha-rahita haiM ve mere guru haiM aura jo hiMsArahita hai - jIvadayA se yukta hai vaha merA dharma hai (40, 66, 69) / ye cAroM - arahanta-siddha (deva), sAdhu (guru) aura ahiMsA dharma hI mere lie zaraNa haiM (40) anya koI nhiiN| inakI zaraNa hI sahAI hai (31) / inakI mahimA kA varNana na zeSa-sureza-nareza kara sake (38) na merI jIbha hI unakA varNana karane meM samartha hai (2, 4) / kintu phira bhI maiM apanI jihvA ko samajhAtA hU~ ki he merI rasanA ! tU RSabha jinendra kA nirantara smaraNa kara (3, 4), zrI neminAtha kA nAma nitya bhaja (11), yadi bhajana *
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhArasa se apanI rakhanA nahIM dhoI to vaha rasanA kisa kAma kI (23)? he mana ! jinarAja ke caraNoM ko mata bhUla (32, 33) / utsava - bhramaNa - yAtrA Adi mAnava ko priya lagate haiM ataH kavi inake mAdhyama se prANI ko dharma se AtmA se jor3anA cAhatA hai, vaha kahatA hai are mana ! cala - , thanApura kI jAta (29) / kabhI gamavazaraNa meM jAne kI icchA prakaTa karatA huA kahatA hai - vA pura ke vAraNe jAU~ (27) / apanI utsavapriyatA ke kAraNa mAnava utsava - yogya avasara DhU~r3ha hI nikAlatA hai| bhAvI tIrthaMkara kA janma jagata ke kalyANa ke lie bahuta bar3A nimitta hai isalie isa ghaTanA ko bahuta bar3e utsava ke rUpa meM manAyA jAnA svAbhAvika hai (2) / zrI neminAthajI kI asIma karuNA se prabhAvita bhakta apane kalyANa ke lie unakI zaraNa letA hai (11) / kavi ne unakI (neminAthajI kI) vAgdattA rAjula ke mana kI vyathA prakaTa karate hue zrI neminAtha ke anusaraNa se zAMti pAne kA varNana kiyA hai| bhajanoM ke hindI anuvAda ke lie prabandhakAriNI kameTI ke sadasya zrI tArAcandra jaina eDavokeTa kA AbhArI hU~ / AzA kI jAtI hai ki prastuta 'bhUdhara bhajana saurabha' kA jana-jana meM pracAra hogA / pustaka kA vikraya mUlya kama karane ke lie jina mahAnubhAvoM ne Arthika sahayoga diyA unake prati AbhAra vyakta karanA maiM apanA kartavya samajhatA hU~ / pustaka ke prakAzana meM sahayogI kAryakarttA evaM jayapura prinTarsa prA. li., jayapura dhanyavAdArha haiM / puSpadanta - zItalanAtha nirvANa divasa azvina zuklA aSTamI vIra nirvANa saMvat 2525 17-10-1999 DaoN. kamalacanda sogANI saMyojaka jainavidyA saMsthAna samiti, jayapura
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI pR. saMkhyA bhajana saMkhyA mahAkavi bhUdharadAsa : eka paricaya 1. lagI lau nAbhinandanasoM 2. Aja girirAja ke zikhara 3. raTi rasanA merI RSabha jinanda 4. merI jIbha AThoM jAma 5. AratI Adi jinanda tumhArI 6. Adi puruSa merI Asa bharo jI 7. ajita jinezvara aghaharaNaM 8. ajita jina vinatI hamArI mAna jI 9. ejI mohi tAriye zAnti mizana 10. bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re 11. .aba nita nemi nAma bhanau 12. mA vilaMba na lAva, paThAva tahA~ rI 13. nemi binA na rahai mero jiyarA 14. dekhyo rI! kahIM nemikamAra 15. tahA~ lai cala rI! jahA~ jAdaupati pyAro 16. aho dhanavAsI piyA 17. dekho garaja gahelI rI helI 18. jaga meM jIvana thorA 19. mere mana sUvA, jinapada pIjare vasi 20. tribhuvana guru svAmI jI 21. pArasa-pada-nakha prakAza 22. are! hA~ ceto re bhAI! 23. japi mAlA jinavara nAmakI 24. pArasa prabhu ko nAU~ 25. tuma tarana tArana bhava nivArana 26. sImaMdhara svAmI maiM caranana kA cerA 27. dhApura ke vAraNai jAU~ 28. thAMkI kathanI mhAMnai pyArI laga jI 29. are mana cala re zrIhathanApura kI jAta
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 4 48 4 30. mere cAroM zarana sahAI 31. bhavi dekhi chabi bhagavAna kI 32. jinarAja carana mana mati bisarai 33. jinarAja nA visAro / 34. pulakanta nayana cakora pakSI 35. nainani ko bAna parI darasana kI 36, mheM to thAMkI Aja mahimA jAnI 37. prabhu guna gAya re, yaha ausara phera na pAya re 38. zeSa sureza nareza rahai tohi 39. svAmIjI sAMcI sarana tumhArI 40. dekhe dekhe jagata ke deva 41. karuNA lyo jinarAja hamArI 42. aho jagataguru eka 43. jai jagapUja paramaguru nAmI 44. suna jJAnI prANI . 45, ve munivara kaba mili haiM upagArI 46. so gumAga imArA gayo 47. aba pUrI kara nIMdar3I 48. zrI guru zikSA deta haiM 49. bhalo cetyo bIra nara tU 50. bandI digambara guru carana 51. te guru mere mana baso 52. dekho bhAI, Atamadeva birAjai 53. tuma suniyo sAdho! 54. antara ujjala karanA re bhAI 55. aba mere samakita sAvana Ayo 56. aura saba thothI bAteM 57. suni DhaganI mAyA, taiM saba jaga Thaga khAyA 58. ajJAnI pApa dhatUrA na boya 51. pAnI meM mIna piyAsI 60. aisI samajha ke sira dhUla 61. cita, cetana kI yaha biriyA re 62. garaba nahiM kIje re 67 68 71 75 78 80
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63. vIrA thArI bAna burI parI re 64. aba mana mere ve 65. mana haMsa! hamArI lai zikSA hitakArI 66. so mata sAMco hai mana mere 67. mana mUrakha paMthI, usa mAraga mata jAya re 68. aiso zrAvaka kula tuma pAya 69. jIvadayA vrata taru bar3o 70. saba vidhi karana utAvalA 71. Ayo re bur3hApo mAnI 72. carakhA ghalatA nAhiM re 73. kAyA gAgari jojarI 74. gAphila huA kahA~ tu Dole 75. yaha tana jaMgama rUMkhar3A 76. rakhatA nahIM tana kI khabara 77. jagata jana jUvA hAri cale 78. jaga meM zraddhAnI jIva jIvana mukata haiMge 79. ve koI ajaba tamAsA dekhyA / 80. suni sujAna! pA~coM ripu vaza kari 81. aho doU raMga bhare khelata horI 82. suni suni he sAdhani 83. horI khelauMgI, ghara Aye cidAnanda kanta 84. hU~ to kahA karUM kitta jAuM 85. rAjA rANA chatrapati pariziSTa 103 107 110 111 112 114 115 120
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara bhUdharadAsa (vi. saM. 1750-1806; 1693-1749 I.) hindI bhASA ke jaina kaviyoM meM mahAkavi bhUdharadAsajI kA nAma ullekhanIya hai| kavivara AgarA-nivAsI the| ye khaNDelavAla jAti ke the| bhUdharadAsajI kavi evaM paMDita hone ke sAtha-sAtha eka acche pravacanakAra bhI the| Apa AgarA ke syAhagaMja (zAhagaMja) ke jaina mandira meM pratidina zAstra-pravacana karate the| bhUdharadAsajI ne pArzvapurANa, jinazataka evaM bhUdhara pada-saMgraha kI racanA kara hindI sAhitya ko samRddha banAyA hai| __pAzavapurANa - pArzvapurANa meM teisaveM tIrthakara pAzrvanAtha ke pUrva ke nau bhavoM kA varNana kiyA gayA hai| nau bhava pUrva pArzvanAtha podanapura ke rAjA aravinda ke paMtrI vizvabhUti ke putra 'marubhUti' the, kamaTha inakA bhAI thaa| kamaTha ke durAcAroManAcAroM--atyAcAroM se kSubdha ho marubhUti ne usakA vadha kara diyaa| yaha baira agale ATha bhavoM taka calA jisakA kavi ne hRdayasparzI varNana kiyA hai| nauveM bhava meM marubhUti 'rAjakumAra pArzva' banate haiM jo ki bhAvI tIrthakara haiN| kamaTha kA jIva phira apanA vaira nikAlatA hai aura tapasyArata pArzvanAtha para ghora upasarga karatA hai kintu pArzvanAtha apanI tapasyA/sAdhanA se vicalita nahIM hote aura kevalajJAna prakaTa kara sammedazikhara se mokSa gamana karate haiN| yaha prasAda guNa-yukta racanA hai / isakA samApana kavi ne AgarA meM saM. 1789 (san 1732) meM kiyaa| jainazataka - isa racanA meM 107 kavitta, dohe, savaiye aura chappaya haiM / vairAgya-bhAva ke vikAsa ke lie isa racanA kA praNayana kiyA gayA hai / vRddhAvasthA, saMsAra kI asAratA, kAla sAmarthya, svArthaparatA, digambara muniyoM kI tapasyA Adi viSayoM kA nirUpaNa bahuta rucikara DhaMga se kiyA gayA hai / nIrasa aura gUr3ha viSayoM kA nirUpaNa bhI sarasa evaM prabhAvotpAdaka zailI meM kiyA gayA hai| anAtmika dRSTivAle logoM ke lie kavi kahate haiM - saMsAra ke bhogoM meM lipta prANI rAta-dina vicAra karatA rahatA hai ki jisa prakAra bhI saMbhava ho dhana ekatra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara viSayoM kA Ananda bhoguuN| vaha nAnA prakAra ke sapane saMjotA hai, kalpanAe~ karatA hai aura vicAratA hai ki dhana prApta kara saMsAra ke saba sukha pA lU~gA aura isa lAlasA kI pUrti ke lie yaha ucita-anucita kA vicAra bhI tyAga detA hai, basa yena-kena prakAreNa dhana baToranA hI usake jIvana kA dhyeya raha jAtA hai| yathA cAhata hai dhana hoya kisI vidha, to saba kAja kare jiya rAjI, geha cinAya karU~ gahanA kacha, byAhi sutAsuta bAMTiya bhAjI, cintata yo dina jAhiM cale, jama Ani acAnaka deta dagAjI, khelata khela khilAri gaye, rahi jAi rUpI zataraMja kI bAjI / kavi ne isa kAma meM anAtmika dRSTi ko dA kara Atmika dRSTi sthApita karane kA prayAsa kiyA hai| pada-sAhitya - kavi ne stutiparaka, adhyAtma-upadezI, saMsAra-zarIra se virakti utpAdaka, jinendra ke nAma-smaraNa ke mahattva ke pratipAdaka, jIva kI ajJAnAvasthA ke sUcaka Adi viSayoM se sambandhita padoM kI racanA kI hai| kavi bhUdharadAsajI ke pada jIvana meM AsthA aura vizvAsa kI bhAvanA jAgRta karate hue adhyAtma-rasa se sarAbora karate haiN|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga soraTha lagI lo naabhinNdnsoN| japata jema cakora cakaI, canda bharatA ko|| jAu tana-dhana jAu jovana, prAna jAu na kyoN| eka prabhukI bhakti mere, raho jyoM kI tyoM // 1 // aura deva aneka hehI, kachu na pAyo hauN| jJAna khoyo gAMThiko, dhana karata kuvanija jyoN||2|| putra-mitra kalatra ye saba, sage apanI goN| naraka kUpa uddharana zrIjina, samajha 'bhUdhara' yo||3|| he nAbhinandana ! jisa prakAra viyogI cakavA-cakavI sarya ke Agamana ke prati AzAnvita hokara milana kI ghar3iyoM kI pratIkSA karate haiM, usI prakAra (UrdhvasvabhAvI lau kI bhA~ti) maiM bhI Apake guNoM ke prati AkarSita ho rahA huuN| he AdIzvara ! merA tana, dhana, yauvana va prANa sabhI bhale hI cale jAe~ para yahI cAha hai ki Apake prati merI bhakti yathAvata akSuNNa banI rhe| he Adideva! maiMne aneka devatAoM kI sevA-bhakti kI, parantu mujhe kucha bhI prApta nahIM huA balki jaise khoTA vyApAra karane se dhana kI hAni hotI hai, vaise hI maiMne apane samyak jJAnadhana kI hAni kI hai| he zrI jina ! putra, mitra, strI, saba apane-apane svArthavaza sage haiN| bhUdharadAsa samajhAte haiM ki isa saMsAra ke naraka-kUpa se uddhAra kA ekamAtra sAdhana Apake prati kI gaI bhakti hI hai| jema = jisa prakAra / kuvanija .. khoTA vyApAra | goM = garaja, svArtha / bhUdhara bhajana saurabha
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) rAga paMcama Aja girirAja ke hota hai atula kautuka mahA nAbhi ke naMda ko legaye iMdra mili, dhare, zikhara sundara sakhI, manaharana // jagata ke caMda ko, janmamaMgala hAtha-hAthana bhare, chIrasAgara sahasa aru ATha gina, sIsa sura Izake, surasuMdarI, 2 karana / Aja. // ghare, barana / ekahI bAra jina, surana - kaMcana nIra niramala karana lAge rahasa rasasoM arI, dehi tAlI vaMzI nacata gIta gAvaiM deva- iMdubhi ekasI iMdra harSita hiye, netra aMjuli kie, jharana / 4 tRpati hota na piye, rUpa amRta dAsa 'bhUdhara' bhanai, sudina dekhe banai, kahi thake loka lakha, jIbha na sakai varana // 3 // Aja. // Dharana // 1 // Aja. // bharI, karana / sajaiM, bharana // 2 // Aja. // bajaiM, bIna parata, AnaMdaghana kI he sakhI! Aja parvatarAja ke suMdara zikhara para mana ko lubhAnevAlA anupama, mahAna kautuka (tamAzA) / utsava ho rahA hai / indra Adi isa jagata ke candra, . nAbhirAya ke putra zrI RSabhadeva ko unakA janmakalyANaka manAne hetu vahA~ lekara gae haiN| paMktibaddha devagaNa apane-apane hAthoM meM kSIrasAgara ke nirmala jala se bhare eka sau ATha suvarNa kalaza dharakara ekasAtha prabhu ke mastaka para kalaza karane lage haiN| devAMganAe~ bhakti rasa se bhare gIta gA gAkara, tAlI bajA-bajAkara nRtya kara .. bhUdhara bhajana saurabha
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga bilAvala raTi rasanA merI RSabha jinanda, sura nara jaccha cakorana canda ||ttek|| nAmI nAbhi nRpati ke bAla, marudevI ke kuMvara kRpaal||1||rtti.|| pUjya prajApati puruSa purAna, kevala-kirana dharai jgbhaan||2||rtti.|| narakanivArana virada vikhyAta, tArana-tarana jagata ke tAta / / 3||rtti.|| 'bhUdhara' bhajana kio nisvAha, zrIpada-padama aMtara ho jaai||4||rtti. // he merI rasanA, tU sura-nara-yakSarUpI cakora kI bhA~ti, RSabha jinendrarUpI candra ko nirantara smaraNa kara, japa / kRpAnidhAna ve (RSabha) rAjA nAbhikumAra aura mAtA marudevI ke bAlaka haiM, putra haiN| ve purANapuruSa pUjya haiM, prajA ke pAlaka haiM aura jagata ko prakAzita karanevAle kevalajJAnarUpI sUrya kI kiraNoM ke dhAraka haiN| naraka se nivAraNa karanA, bacAnA Apa kI vizeSatA hai, guNa hai| he pUjya! isa saMsArasamudra se Apa hI tAranevAle haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki bhagavAna ke caraNa-kamala meraM dhyAna ke kendra bana jAyeM arthAt unake caraNa-kamaloM para bhramara ke samAna (jaisA bhramara kA kamala ke prati anurAga hotA hai) anurAga ho jaaye| unake bhajana-smaraNa karane se hI apanA nirvAha ho skegaa| bhUthara bhajana saurabha
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga gaurI merI jIbha AThauM jAma, japi-api RSabhajiniMdajI kA naam||ttek|| nagara ajudhyA uttama ThAma, janamaiM nAbhi nRpati ke dhaam||1|| merii.|| sahasa aThottara ati abhirAma, lasata sulacchana lAjata kAma // 2 // merI / / kari thuti gAna thake hari-rAma, gani na sake gaNadhara guna grAma // 3 // merii.|| 'bhUdhara' sAra bhajana parinAma, ara saba khela khela ke khaaNm||4|| merii.|| o merI jihvA (jIbha) ! tU AThoM prahara arthAt dina-rAta sadaiva zrI RSabha jinendra ke nAma kA hI japa kara / zubha ayodhyA nagarI meM nAbhirAjA ke yahA~ unakA janma huaa| eka sau ATha sulakSaNoM se ve suzobhita haiM, jinako dekhakara kAmadeva bhI lajAtA hai / indra Adi bhI jinakI stuti karate thaka gaye para stuti nahIM kara ske| gaNadhara bhI unake guNoM kA pAra nahIM pA sake, guNoM kI gaNanA nahIM kara ske| . bhUdharadAsa kahate haiM ki unakA bhajana, unakA smaraNa hI sArayukta hai, phaladAyaka hai, isake alAvA sabhI kriyAe~ (khela haiM) vyartha haiM, nirarthaka - nirupayogI haiN| khAMga = nirrthk| bhUdhara bhajana saurabha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AratI AratI Adi jiniMda tumhArI, nAbhikumAra knk-chvidhaarii|| jugakI Adi prajA pratipAlI, sakala janana kI Arati ttaalii||1|| bAMchApUrana sabake svAmI, pragaTa bhaye prabhu aNtrjaamii||2|| koTibhAnujuta AbhA tanakI, cAhata cAha miTe nahiM tanakI // 3 // nATaka nirakhi parama pada dhyAyo, rAga thAna vairAga upaayo||4|| Adi jagataguru Adi vidhAtA, suraga mukati-mAragake daataa||5|| dInadayAla dayA aba kIje, 'bhUdhara' sevakako Dhiga liije||6|| he Adi jinezvara ! he suvarNavarNI nAbhikumAra! ApakI AratI ho / yuga ke prArambha meM Apane prajA kA pratipAlana kiyA aura saba janoM ke kaSToM ko dUra kiyaa| sabakI kAmanA pUrI karanevAle, sarvadRSTA, ghaTa-ghaTa ko jAnanevAle prakaTa hue| karor3oM sUryoM ke teja-sI Apake tana kI AbhA ke prati hamArA anurAga-prema kama nahIM hotaa| (nIlAMjanA kA) nRtya dekhakara Apako vairAgya upajA aura taba Apane dIkSA dhAraNa kara parama-pada kA dhyAna kiyaa|he Adi jagataguru ! he Adi vidhAtA (vidhAna karanevAle)! Apa svarga va mukti kA mArga denevAle haiM arthAt mArgadarzaka haiM / he dInadayAla, aba to dayA kIjie aura isa sevaka bhUdharadAsa ko apane nikaTa sthAna diijie| viga = nikaTa, smiip| bhUdhara bhajana saurabha
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga rAmakalI AdipuruSa merI Asa bharo jii| avaguna mere mApha karo jii| dInadayAla virada bisaro jI, kai vinatI morI zravaNa dharo jii||aadi.|| kAla anAdi vasyo jagamAhIM, tumase jagapati jAne naahiiN| pA~ya na pUje aMtarajAmI, yaha aparAdha kSamAkara svAmI // 1 // aadi.|| bhaktiprasAda parama pada hai hai, ba~dhI baMdhadazA miTi jaihai| taba na karo terI phira pUjA, yaha aparAdha chamo prabhu dUjA // 2 // aadi.|| 'bhUdhara' doSa kiyA bakhsAvai, aru Agaiko lArai laavai| dekho sevaka kI DhiThavAI, garuve sAhibasauM bniyaaii||3|| aadi.|| he AdipuruSa ! airI AzA kI parti karo. mere aramaNoM kI ora bhAna na do, unheM kSamA kara do| he dInadayAla ! dInoM para dayA karanevAle ! yaha ApakA guNa hai, vizeSatA hai| yA to merI vinatI suno yA apane isa virada (vizeSatA) ko, guNa ko bhUla jAo, chor3a do| anAdikAla se isa jagata meM bhramaNa karatA calA A rahA hU~ para Apa-jaise jagatpati ko maiM aba taka nahIM jAna skaa| he sarvajJa 1 isalie maiMne kabhI ApakI vandanA-stuti nahIM kii| yaha merA aparAdha huaa| he prabhu! isake lie mujhe kSamA pradAna kreN| __ ApakI bhakti ke pariNAmasvarUpa (phalarUpa) parama pada milatA hai, mukti kI prApti hotI hai aura karma-bandha kI dazA (jo karma baMdhe hue haiM) bhI miTa jAtI hai| jaba bhaviSya meM mere saba karma miTa jAyeMge to maiM phira ApakI pUjA nahIM karUMgA kyoMki maiM bhI to mukta ho jAU~gA, taba vaha merA dUsarA aparAdha hogaa| bhUdharadAsa prArthanA karate haiM ki pUrva meM mere dvArA kiye gaye doSoM ko, galtiyoM ko bakhza do, mApha kara do (arthAt mere atIta ko bhUla jAeM) aura bhaviSya ko sAtha leM arthAt bhaviSya para dhyAna kreN| dekhie svAmI - mujha sevaka kA yaha kaisA DhIThapanA hai ki Apa sarIkhe mahAna svAmI se bhI maiM yaha baniyAgirI kI bAta kara rahA huuN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ garI ajita jinezvara aghaharaNaM, aghaharaNaM ashrn-shrnnN|| nirakhata nayana tanaka nahiM tripate, AnaMdajanaka knk-vrnnN|| karuNA bhIje vAyaka jinake, gaNanAyaka ura AbharaNaM / moha mahAripu ghAyaka sAyaka, sukhadAyaka, dukhachaya krnnN||1|| paramAtama prabhu patita-udhArana, vaarnn-lcchn-pgdhrnnN| manamathamAraNa, vipatti vidAraNa, zivakAraNa tAraNataraNaM // 2 // bhava-AtApa-nikaMdana-caMdana, jagavaMdana bAMchA bharaNaM / jaya jinarAja jagata vaMdata jiha~, jana 'bhUdhara' vaMdata caraNaM // 3 // he ajita jinezvara ! Apa pApoM ko haranevAle haiM, pApoM kA nAza karanevAle haiN| jinako koI zaraNa denevAlA nahIM hai, Apa unako zaraNa denevAle haiM / Apake darzana karate hue netroM ko tRpti nahIM hotI arthAt darzana karate hue mana nahIM bhrtaa| Apa aise AnaMda ke janaka haiM janamadAtA haiM, ApakA gAta (zarIra) suvarNa-sA hai| ApakA divyopadeza pUrNa karuNA se bhIgA huA hai, vaha hI gaNadhara ke hRdaya kA AbhUpaNa hai / (vaha upadeza) moharUpI mahAna zatru ko nAza karanevAle tIra ke samAna hai, sukha denevAlA hai, du:kha kA nAza karanevAlA hai| hai paramAtmA! he prabhu ! Apa (AcaraNa se) gire hue janoM kA uddhAra karanevAle haiM, Apake caraNoM meM hAthI kA lAMchana hai (cihna hai)| Apa kAmadeva kA nAza karanevAle haiM, vipattiyoM ko dUra karanevAle haiM, mokSa ke kAraNa haiM, bhavasAgara se pAra utAranevAle haiN| bhavabhramaNa ke tApa ko meTane ke lie Apa caMdana ke samAna zItala haiM, Apa jagata ke dvArA pUjya haiM aura kAmanAoM kI pUrti karanevAle haiM / jaise sArA jagata vaMdanA karatA hai vaise hI samavasaraNa meM AsIna Apake aise caraNoM ko bhUdharadAsa vaMdanA karatA hai| vAyaka - vacana 1 ghAyaka - nAza krnaa| sAyaka - tIra, baann| vAraNa lacchama - hAthI kA cihna / manamathamAraNa = kAmadeva kA nAza karanevAle / bhUdhara bhajana saurabha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) rAga prabhAtI ajita jina vinatI hamArI mAna jI, tuma lAge mere prAna jii| tuma tribhuvana meM kalapa taruvara, Asa bharo bhgvaanjii|| vAdi anAdi gayo bhava bhramatai, bhayo bahuta kula kaanjii| bhAga saMyoga mile aba dIje, manavAMchita varadAna jii||1|| nA hama mAMgeM hAthI-ghor3A, nA kachu saMpati aanjii| 'bhUdhara' ke ura baso jagata-guru, jabalauM pada niravAna jii||2|| he ajitanAtha bhagavAna! hamArI vinatI svIkAra karo / mere prANa ! merA jIvana tumhAre sAtha laga gayA, tumhArI zaraNa meM A gayA hai / Apa tIna loka meM kalpavRkSa haiM ata: he bhagavAna ! merI bhI AzA pUrI kro| anAdikAla se hI maiM bhava-bhava meM vathA bhramaNa kara rahA huuN| aneka bhavoM kI manyAMdA meM sImita rahA hai| aba bhAva bhI hue haiM aura saMyoga bhI milA hai, mujhe aba manavAMchita vara pradAna kro| hama Apase hAthI-ghor3e kI mA~ga nahIM karate aura na koI anya prakAra kI saMpatti hI cAhate haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki Apa hamAre hRdaya meM taba taka raho, jaba taka hameM mukti kI, nirvANa kI prApti na ho| bAdi = vyartha / kulakAna = kula kI mryaadaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) rAga khyAla kAnhar3I ejI mohi tAriye zAntijinaMda // Teka // tAriye tAriye adhama udhAriye, tuma karunA ke kaMda // 1 // nRpananda // 2 // jagacanda // 3 // bhava - dvanda // 4 // hathanApura janamaiM jaga jAneM, vizvasena dhani vaha bhAtA erAdevI, jina jAye 'bhUdhara' vinavai dUra karo prabhu, sevaka ke ai zAntinAtha bhagavAna ! mujhako tAro, mujhako pAra lgaao| Apane bahuta se pApiyoM kA uddhAra kiyA hai, unheM pAra kiyA hai, mujha ko bhI tArI (pAra lagAo ) / Apa to karuNA ke kaMda ho, piMDa / samUha ho / sArA jagata jAnatA hai ki Apa hastinApura nareza vizvasena ke putra haiN| ApakI janmadAtrI mAtA erAdevI dhanya haiM jinhoMne Apa jaise jagata candra ko janma diyaa| bhUdharadAsa vinatI karate haiM ki he prabhu! isa sevaka ko bhavajAla arthAt saMsAra ke jAla se mukta kro| 10 bhUdhara bhajana saurabha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) rAga soraTha bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re||ttek / / yaha saMsAra raina kA supanA, tana dhana vAri babUlA re // isa jIvana kA kauna bharosA, pAvaka meM tRnn-puulaare| kAla kudAra liye sira ThAr3A, kyA samajhe mana phUlA re // 1 // svAratha sAthai pA~ca pA~va tU, paramArathako lUlA re| kahu kaise sukha paihai prANI, kAma karai dukhamUlA re // 2 // moha pizAca chalyo mati mArai, nija kara kaMdha vasUlA re| bhaja zrIrAjamatIvara 'bhUdhara', do duramati sira dhUlA re / / 3 / / he jIva ! bhagavAna ke bhajana gAnA, guNagAna-smaraNa karanA kyoM bhUla gayA re? yaha saMsAra rAtri ke svapna kI bhAMti (Asthara) hai, aura tana va dhana pAnI meM uThe babUle kI bhA~ti (kSaNika) haiM / isa jIvana kA kyA bharosA hai, isakA astitva agni meM par3e tinakoM ke Dhera ke samAna hai / mRtyu sadaiva mastaka U~cA kie sammukha khar3I huI hai| (aise meM) tU kyA samajhakara apane mana hI mana meM phUla rahA hai? apane svArtha kI pUrti ke lie tU pA~ca pA~va calatA hai arthAt udyama karatA hai| kintu paramArtha (svabhAva-ciMtana) ke lie apane ko asamartha/paMgu mAna rahA hai| he prANI ! tU kAma to duHkha upajAne ke karatA hai to tujhe sukha kI prApti kaise ho? moharUpI pizAca kaMdhe para vasUlA (bar3haI kA eka aujAra) rakhakara terA mati bhraSTa kara rahA hai, tujhe chala rahA hai arthAt tu mohavaza pathabhraSTa ho rahA hai| bhUdharadAsa tujhe sujhA rahe haiM ki he prANI ! tU rAjula ke pati bhagavAna zrI neminAtha kA smaraNa kara, unakA bhajana kara aura durmati ke sira para dhUla mAra arthAt aviveko mati ko chodd'| vAri = pAnI / babUlA - bulbulaa| tRNapUlA = tinakoM kA Dhera / lUlA = lNgdd'aa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) rAga khyAla aba nita nemi nAma bhajau / / ttek|| saccA sAhiba yaha nija jAnau, aura adeva tjau||1|| caMcala citta carana thira rAkho, viSayana" varajau // 2 // Anana" guna gAya nirantara, pAnana pAMya jajau // 3 // 'bhUdhara' jo bhavasAgara tiranA, bhakti jahAja sjau||4|| he jIva ! aba sadA neminAtha kA nAma japa, unakA bhajana kr| ye hI sacce sAhiba (pUjya) haiM, aisA mana meM jaano| jo deva nahIM haiM unakI mAnyatA ko chodd'o| apane caMcala citta ko prabhu ke caraNoM meM sthira rakhakara indriya-viSayoM ko chor3o, unase bco| apane muMha se sadaiva prabhu ke guNa gAvo aura donoM hAthoM se unake caraNoM kI pUjA karo, unameM nata ho jAo, unameM namana kro| bhUdharadAsa kahate haiM ki jo bhavasAgara se tiranA cAhate ho to bhaktirUpI naiyaa| naukA ko sazobhita karo, use sjaao| Anana - mukha / pAnana = haath| jajoM = namana kro| . bhUdhara bhajana saurabha
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) rAga khyAla mA vilaMba na lAva paThAva tahAM rI, jaha~ jagapati piya pyaaro|| aura na mohi suhAya, kachu aba, dIsai jagata aMdhAro rii|| maiM zrInemidivAkarako kaba, dekhoM badana ujaaro| bina vina dekheM murajhAya rahyo hai, ura araviMda hamAro rii||1|| tana chAyA nyauM saMga rahauMgI, ve chAMDahiM to chaaro| vina aparAdha daMDa mohi dIno, kahA calai mero cAro // 2 // ihi vidhi rAgaudaya rAjula., sahyo viraha duHkha bhaaro| pI, jJAnabhAna bala vinazyo, moha mahAtama kAro rii||3|| piyake paiM. paiMDo kInoM, dekhi athira jaga saaro| 'bhUdhara' ke prabhu nemi piyAsauM, pAlyau neha karAro rii||4|| rAjula vinatI kara rahI haiM ki vilaMba mata karo, mujhe vahA~ pahu~cA do jahA~ jagata ke svAmI, mere priyatama (nemikumAra) haiM / mujhe aba kucha bhI nahIM suhAtA / sArA jagata aMdhakAramaya dIkha rahA hai / sUrya ke samAna neminAtha ke ujjvala mukha ke darzana mujhe kaba hoMge? jise dekhe binA merA hRdayarUpI kamala murajhA rahA hai / maiM zarIra kI chAyA ke samAna sadA unake saMga rahU~gI, ve mujhe chor3eM to bhale hI chor3a deN| binA kisI aparAdha ke mujhe yaha daMDa milA hai, isameM merA kisI bhI prakAra kA doSa nahIM hai, merA koI vaza nahIM hai / isa prakAra mohavazIbhUta hokara rAjula viyoga ko bhArI vedanA se grasta huii| tatpazcAt jJAna-sUrya ke prakaTa hone para moha kI gahana kAlimA naSTa ho gii| taba unhoMne isa saMsAra ko asthira jAnakara priyatama kA paga-paga para anusaraNa kiyA arthAt jina-dIkSA dhAraNa kara lii| bhUdharadAsa kahate haiM ki isa prakAra rAjula ne apane priyatama bhagavAna neminAtha ke prati atizaya prema kA nirvAha kiyaa| lAva - kr| paThAva - phuNcaanaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) rAga vihAgaro nemi binA na rahai mero jiyarA // Teka // hera rI helI tapata Dara kaiso, lAvata kyoM nija hAtha na niyarA // 1 // kari kari dUra kapUra kamala dala, lagata karUra kalAdhara siyarA // 2 // 'bhUdhara' ke prabhu nemi piyA bina, zItala hoya na rAjula hiyarA // 3 // rAjula apanI sakhI se apanI vyathA kaha rahI haiM - he sakhI! neminAtha ke binga merA jI (mana) nahIM lgtaa| viraha meM merA hRdaya agni kI bhA~ti kaisA tapa rahA hai, yaha dekhane ke lie yaha anubhava karane ke lie tU merA hAtha usake samIpa kyoM nahIM le jAtI ! neminAtha ke viyoga meM mujhe kapUra, kamalapuSpa aura zItala candramA bhI krUra asuhAvane lagate haiM, unakA sAmIpya bhI nahIM suhAtA, unheM bhI dUra karanA par3atA hai / 1 bhUradAsa kahate haiM ki mere prabhu aura rAjula ke priya neminAtha ke binA rAjula ke hRdaya ko kisI bhA~ti bhI zAnti nahIM hai yAnI zItalatA anubhava nahIM ho rahIM / helI shelii| niyarA = nikaTa karUra krUra siyarA zItala, ThaNDA / = 14 ma bhUdhara bhajana saurabha
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 dekhyo rI ! kahIM nemikumAra // naiMnani pyAro nAtha hamAro, prAna-jIvana prAnana-AdhAra // dekhyo. // ( 14 ) rAga khyAla pIva viyoga vidhA bahu pIrI, pIrI bhaI haladI unahAra / houM harI tabahI jaba bheToM, zyAmavarana sundara bharatAra // 1 // dekhyo. // viraha nadI asarAla bahrai Dara, bUr3hata hauM dhAmeM niradhAra / 'bhUdhara' prabhu piya khevaTiyA bina, samaratha kauna utAranahAra // / 2 / / dekhyo. // * rAjula apanI sakhI se apane priya nemikumAra ke bAre meM pUchatI hai - he sakhI! kyA kahIM nemikumAra ko dekhA hai ? nainoM ko pyAre laganevAle ve hamAre svAmI hamAre prANa haiM, jIvana haiM, prANoM ke AdhAra haiN| rAjula ko priyatama kI viyoga-vyathA atyanta pIr3AdAyaka hai, duHkhadAyaka hai, usa viyoga meM vaha haldI ke samAna pIlI par3a gaI haiN| zyAma varNa ke sundara priyatama se bheMTa hone para hI vaha harI ho sakatI haiM arthAt taba hI vaha prasannatA punaH lauTa sakatI hai, prApta ho sakatI hai| viraha - vichoha kI gahanatA meM, athAha pravAha / nadI meM nirAdhAra ( yaha AdhArahIna) hRdaya DUba rahA hai, vikala ho rahA hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki prabhu priyatama ke sivA isa dukhasAgara se pAra utArane meM anya koI khevaTiyA nahIM hai, anya koI samartha nahIM hai / pIrI pIr3A kii| pIrI piilii| unahAra bhUdhara bhajana saurabha = = - samAna asarAla 8 athAha / bUr3hata DUbanA / 15
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) rAga vihAga tahAM lai cala rI! jahAM jAdaupati pyaaro|| Teka // nemi nizAkara bina yadra candA tana mana dahata sakala rii|| kirana kidhauM nAvika-zara-tati kai, jyoM pAvaka kI jhlrii| tAre haiM aMgAre sajanI, rajanI rAkasadala rii||1|| iha vidhi rAjula rAjakumArI, viraha tapI vekala rii| 'bhUdhara' dhanna zivAsuta bAdara, barasAyo samajala rI // 2 // he sakhI ! mujhe vahA~ le cala jahA~ yaduvaMza ke svAmI ( mere) priya zrI neminAtha haiM / neminAtharUpI candramA ke binA, isa laukika candramA se sAre tana-mana meM dAha ho rahA hai| usakI kiraNeM bANa kI cubhana kI taraha tIkhI va madhumakkhI ke DaMka ke samAna kATa rahI haiM, usakI jalana Aga kI lapaTa jaisI hai| tAre aMgAre ke samAna va rAtri rAkSasadala-sI bhayAvanI lagatI hai| __isa prakAra rAjakumArI rAjula viraha-tApa se vyAkula ho rahI hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki samatArUpI jala kI varSA karanevAle bhagavAna neminAtharUpI bAdala dhanya haiN| nAvika (nAvaka)-zara - choTA bANa, makkhI kA iNk| zivAsuta = zivAdevI ke putra neminAtha / bAdara - baadl| bhUdhara bhajana saurabha
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) rAga kAphI horI aho banavAsI piyA tuma kyoM chArI araja karai rAjula nArI / tuma to parama dayAla sabana ke, sabahina ke hitakArI // araja. // mo kaThina kyoM bhaye sajanA, kahIye cUka hamArI / tuma bina eka palaka piyA, mere jAya pahara sama bhArI / kyoM kari nisa dina bhara nemajI, tuma tau mamatA DArI // 1 // araja. // jaise raini viyogaja cakaI tau bilapai nisa sArI / Asi bAMdhi apanI jiya rAkhai prAta milayo yA pyArI / / maiM nirAsa niradhAra niramohI jiu kima dukhyArI / / 2 / / araja. // aba hI bhoga joga hau bAlama dekhau citta vicArI / Age riSabha deva bhI byAhI kaccha-sukaccha kumArI // sohI paMtha gaho pIyA pAchai hAM jyo saMjama dhArI // 3 // araja. // jaise birahai nadI maiM vyAkula ugrasaina kI bArI / dhani dhani samadabijai ke naMdana bUDhata pAra utArI // so hI kirapA karau hama upari 'bhUdhara' saraNa tihArI // 4 // araja. // he bhagavAna neminAtha ! he vanavAsI piyA, tumane mujhe kyoM chor3a diyA? rAjula ( nAmakI nArI) Apase yaha araja karatI hai| Apa to sabhI jIvoM ke prati atyanta dayAlu ho, sabakA hita karanevAle ho phira merI ora hI itane kaThora kyoM ho gae? kahie .. kyA hamArI koI cUka / galatI ho gaI hai ? he priya ! tumhAre binA ekaeka pala kA samaya bhI eka-eka prahara ke samAna bhArI / bar3A laga rahA hai, jaisetaise rAta dina bIta rahe haiN| he priyatama neminAtha! Apane to sArI mamatA chor3a dI / - cakavI apane priya ke viyoga ke kAraNa rAtabhara vilApa karatI hai aura AzAvAna hokara apane ko DhADhasa detI hai ki subaha hote hI usakA pyArA cakavA bhUdhara bhajana saurabha 17
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ usase mila jaavegaa| rAjula jI kahatI haiM - kintu maiM dukhiyArI, nirAza (jise milana kI AzA nahIM dikhatI), binA sahAre, binA prema ke kisa prakAra jIvanayApana karU~? he priyatama ! bhoga ke sthAna para Apane abhI hI yoga dhAraNa kara liyA! jarA citta meM vicAra to kIjie ! pUrva meM bhagavAna RSabhadeva ne kaccha va sukaccha kI kumAriyoM ke sAtha vivAha kiyA thA aura usake pazcAt hI saMyamA dhArazahara dasa paMtha para ArUr3ha hue the, cale the| he priyatama ! Apa bhI vahI mArga apanAte / pahale vivAha karate phira bAda meM saMyama dhAraNa karate ! maiM ugrasena kI putrI viraha kI nadI meM atyanta vyAkula huuN| ___ Apa, rAjA samudravijaya ke putra, dhanya haiM, jo DUbate hue jIvoM ko bhavasAgara ke pAra utArate haiN| hamAre sAtha bhI kRpA kro| bhUdharadAsa kahate haiM ki hama ApakI hI zaraNa meM haiN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) dekho garaba-gahelI rI helI! jAdoMpatikI nArI / / ttek|| kahAM nemi nAyaka nija mukhasauM, Tahala kahai bdd'bhaagii| tahAM gumAna kiyo matihInI, suni ura dausI laagii||1|| dekho.|| jAkI caraNa dhUliko tarasaiM, indrAdika anuraagii| tA prabhuko tana-vasana na pIr3e, hA! hA! parama abhaagii||2|| dekho.|| koTi janama aghabhaMjana jAke, nAmatanI bali jiye| zrI harivaMzatilaka tisa sevA, bhAgya binA kyoM piye||3|| dekho.|| dhani vaha deza dhanya vaha dharanI, jaga meM tIratha soii| 'bhUdhara' ke prabhu nemi navala nija, carana dhare jahAM doii|| 4 // dekho.|| he sahelI! yadupati (neminAtha) ko nArI kI garvonmattatA ko dekho| kahA~ to usa buddhihInA ko yaha garva thA - maiM itanI bhAgyazAlI hU~ ki neminAtha apane mukha se mujhe sevA hetu kheNge| para jaba nemikumAra kA hAla sunA to usakA hRdaya Aga sA jhulasa utthaa| unake tana para kapar3oM ko bhI pIr3A nahIM hai arthAt ve nagna digambara ho ge| indrAdika sarIkhe bhakta bhI jisakI caraNadhUli ke lie tarasate haiN| hA hA, vaha rAjula kitanI abhAgina hai ! harivaMza-tilaka, zreSTha, bhagavAna neminAtha kI sevA-bhakti kA avasara binA bhAgya ke prApta nahIM hotaa| aise pApoM kA nAza karanevAle ke nAma para karor3oM janmoM kI balihArI hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki sundara nemikumAra jahA~ apane donoM caraNa dharate haiM vaha deza dhanya hai, vaha dharatI dhanya hai, vaha sthAna jagata meM tIrtharUpa meM suzobhita hai| dausI = (dava-sI) daavaagni-sii| bhUdhara bhajana saurabha
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) rAga khyAla jaga meM jIvana thorA, re ajJAnI jaagi||ttek|| janama tAr3a taruteM par3e, phala saMsArI jiiv| mauta mahImaiM Aya haiM, aura na Thaura sadIva / / 1||jgmeN. / / gira-sira divalA joiyA, cahuM dizi bAjai paun| balata acaMbhA mAniyA, bujhata acaMbhA kauna / / 2 // jagameM. // jo china jAya so AyumeM, nizi dina DhUkai kaal| bAMdhi sakai to hai bhalA, pAnI pahilI pAla / / 3 // jagameM. / / manuSa deha durlabhya hai, mati cUkai yaha daav| bhUdhara rAjulakaMtakI, zaraNa sitAbI Ava ||4||jgmeN.|| o ajJAnI ! tU ceta, jaag| isa jagata meM yaha jIvana bahuta thor3A hai / yaha terA jIvana U~ce tAr3avRkSa se gire hue phala kI bhA~ti haiM, mRtyu hone para yaha miTTI meM mila jAtA hai, isako anyatra kahIM sthAna nahIM hai| jaise koI U~ce pahAr3a kI coTI para jahA~ cAroM ora se pavana ke jhoMke A rahe haiM, dIpaka jalAve aura aise meM vaha dIpaka jala rahA ho, yaha to Azcarya hai, usake bujha jAne para kyA Azcarya? isa Ayu meM jo kSaNa bIta jAya, vaha hI jIvana hai, kyoMki mRtyu to dina-rAta AI khar3I hai| jaise barasAta ke jala-plAvana (bAr3ha Ane) se pUrva pAla bA~dhakara bacAva karate haiM to hI bhalA hotA hai (vaise hI tujhe mRtyu Ane se pUrva apane bacAva ke lie kucha karanA hai to karale) / yaha manuSya deha pAnA atyanta durlabha hai, yaha avasara mata cUka aura rAjula ke kaMta bhagavAna neminAtha kI zaraNa meM zIghra hI A jaa| divalA - dIpaka / bAjai .. cale / DhUke - nikaTa aave| sitAbI = zIghratA se| bhUdhara bhajana saurabha
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) rAga soraTha mere mana sUvA, jinapada pIMjare vasi, cAra lAva na bAra re / / Teka / / saMsAra seMvalabuccha sevata, gayo kAla apAra re| viSaya phala tisa tor3i cAkhe, kahA dekhyau sAra re // 1 // tU kyoM nicinto sadA tokoM, takata kAla maMjAra re| dAvai acAnaka Ana taba tujhe, kauna leya ubAra re // 2 // tU phasyo karma kuphanda bhAI, chuTai kauna prakAra re| taiM moha-paMchI-vadhaka-vidyA, lakhI nAhiM gaMvAra re // 3 // hai ajauM eka upAya 'bhUdhara', chuTai jo nara dhAra re| raTi nAma rAjula-ramana ko, pazubaMdha choDnahAra re||4|| tote ke samAna caMcala ai mere mana! tU jinendra ke caraNakamalarUpI piMjare meM ho nivAsa kara, usase bAhara mata aa| bAhara to isa saMsArarUpI semala vRkSa kI sevA -saMbhAla karate-karate bahuta kAla vyatIta kara diyA, jisake viSayarUpI phaloM ko tor3akara cakhane para usameM kucha bhI rasa-sAra nahIM diikhaa| kAla (mRtyu) kI dRSTi sadaiva tujha para hai, usake bIca tU kyoM va kaise nizcita ho rahA hai? vaha acAnaka hI Akara jaba tujhe dabocegA, to koI bhI tujhe usase chuTakArA nahIM dilA skegaa| tU mohavaza nirarthaka va choTe karmoM ke jAla meM usa mUrkha-nAdAna paMchI kI bhAMti pha~sa rahA hai, tujhako kAlarUpI zikArI kI cAla va mAraka vidyA kA bodha hI nahIM hai, taba tU kaise usase chUTegA? he nara! saMsArarUpI jAla se chUTane kA eka hI upAya hai| bhUdharadAsa use batalAte hue kaha rahe haiM ki rAjularamana bhagavAna neminAtha ke nAma kA smaraNa kara, jo baMdha se jakar3e pazuoM kA bhI uddhAra karanevAle haiN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) neminAthajI kI vinatI 22 tribhuvanaguru svAmI jI, karuNAniSTi nAmI jI ! suni aMtarajAmI, merI vInatIjI // 1 // maiM dAsa tumhArA jI, dukhiyA bahu bhArA jii| dukha meTanahArA, tuma jAdoMpatI jI // 2 // bharamyo saMsArA jI, cira kahiM sAra na sAre, cahu~ gati vipati - bhaMDArA jii| Doliyo jI // 3 // dukha meru samAnA jI, sukha sarasoM dAnA jI / aba jAna dhari jJAna, tarAjU toliyA jI // 4 // thAvara tana pAyA jI, trasa nAma dharAyA jI / kRmi kuMthu kahAyA, mari bha~varA huvA jI // 5 // pazukAyA sArI jI, nAnA vidhi dhArI jI / jalacArI thalacArI, ur3ana pakheru huvA jI // 6 // narakanake mAhIM jI, dukha ora na kAhIM jI / ati ghora jahA~ hai, saritA khAra kI jI // 7 // puni asura saMghArai jI, nija vaira vicAreM jI / mili bAMdhai ara mAraiM, niradaya nArakI jI // 8 // mAnuSa avatArai jI, rahyo garabhama~jhAra jI | raTi royo jainamata, vAreM maiM ghanoM jI // 9 // jovana tana rogI jI kai virahaviyogI jI / phira bhogI bahuvidhi, viradhapanAkI vedanA jI // 10 // surapadavI pAI pAI jI, raMbhA ura lAI jI / tahA~ dekhi parAI, saMpati jhUriyo jI // 11 // bhUdhara bhajana saurabha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlA murajhAnI jI, taba Arati ThAnI jii| tithi pUrana jAnI, bharata visUriyo jii||12|| yoM dukha bhavakerA jI, bhugato bahuterA jii| prabhu! mere kahatai, pAra na hai kahIM jii||13|| mithyAmadamAtA jI, cAhI nita sAtA jii| sukhadAtA jagatrAtA, tuma jAne nahIM jii||14|| prabhu bhAgani pAye jI, guna zravana suhAye jii| taki Ayo aba sevakako, vipadA haro jii|| 15 // bhavavAsa baserA jI, phiri hoya na merA jii| sukha pAvai jana terA, svAmI! so karo jI / / 16 // tuma zaranasahAI jI, tuma sajjanabhAI jii| tuma mAI tumhIM bApa, dayA mujha lIjiye jii||17|| 'bhUdhara' kara jore jI, ThAr3o prabhu aurai jii| nijadAsa nihAro, nirabhaya kIjiye jii||18|| he svAmI ! Apa tIna loka ke guru haiM, karuNA ke sAgara haiM, aisA ApakA yaza hai| he sarvajJa ! merI vinatI suno| he yadupati bhagavAna neminAtha ! maiM ApakA dAsa huuN| mujha para duHkhoM kA bahuta bhAra hai / Apa hI duHkha meTanevAle ho| yaha saMsAra vipattiyoM kA bhaMDAra hai, jisameM maiM bhaTaka rahA huuN| cAroM gatiyoM meM maiM ghUma cukA hU~ para isameM kahIM bhI koI sAra nahIM hai| isameM duHkha sumeru parvata ke samAna dIrgha haiM aura sukha sarasoM ke dAne ke samAna (lghu/chottaa)| yaha aba jJAna ke dvArA mApa-taulakara jAna liyA hai| kabhI sthAvara tana pAyA aura kabhI usa khlaayaa| kabhI kIr3A, kuMthu (kanakhajUrA) kahalAyA aura kabhI marakara bha~varA huaa| saba prakAra ke pazu tana aneka bAra dhAraNa kie| maiM kabhI jalacara, kabhI thalacara aura kabhI nabhacara huaa| naraka meM duHkhoM bhUdhara bhajana saurabha
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke atirikta aura kucha bhI nahIM hai, vahA~ khAra kI nadI yAnI tIkSNa nadI bahatI hai| phira asura-nArakI apanA vaira vicArakara saMhAra karate haiN| nirdaya nArakI milakara bA~dhakara bhauti bhA~ti kI yAtanAe~ dete haiN| phira manuSya janma pAyA tanna mAtA ke garbha meM rhaa| janama hote hI maiM bAra-bAra bahuta royaa| yauvana meM viraha va viyoga kI anubhUti va pIr3A huI? aneka prakAra ke bhoga-sAdhana kie para, phira vRddhapane kI vedanA bhoganI pdd'ii| phira deva huA, devAMganAoM meM ramatA rahA aura parAI saMpatti-vaibhava ko dekhakara IrSyAvaza duHkhI hotA rhaa| phira mAlA murajhA gaI yAnI mRtyukAla samIpa A gyaa| zaha lAnakA mana meM duHkhI huA para Ayu pUrI ho gaI aura da:khI hokara mraa| isa prakAra bhavabhramaNa ke bahutere duHkha bhoge, jinako kahA nahIM jA sakatA, ve apAra haiM / mithyAtva ke mada meM DUba maiM nita hI sukha kI kAmanA karatA rhaa| para sukha ke dAtA aura jagata ko dukha se mukta karAnevAle Apako maiMne nahIM jAnA, nahIM phcaanaa| prabhu! anna bhAgya se Apako pAyA hai, Apake viradagAna (guNagAna) kAnoM ko suhAne lage haiM / yaha dekhakara ApakI zaraNa meM Ae hue isa sevaka kI vipadAe~ dUra kIjie / saMsAra meM maiM kabhI puna: nivAsa na karU~, AvAgamana na karUM, aisA sukha mile, aisA ho kiijie| Apa zaraNAgata ke zaraNadAtA haiM, sahAyaka haiM, sahRdaya bhAI, mAtA-pitA saba Apa haiM, merI ora bhI kRpA-dRSTi kiijie| bhUdharadAsa hAtha jor3akara isa ora khar3A huA hai, apane dAsa kI ora dekhakara, use nirbhaya kiijie| ' viraghapanA - vRddhaavsthaa| jhUranA = du:khI honaa| visUriyA - zoka saMtapta honA, ronaa|| bhUdhara bhajana saurabha
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) pArasa-pada-nakha prakAza, aruna varana aiso / / Teka / / mAno tapa, kuMjarake, sIsako siMdUra puur| rAgaroSakAnanakoM-dAvAnala jaiso||1||paars. / / yoamaI prAvakAla, sAso di udaya laal| mokSavadhU-kuca-pralepa, kuMkumAbha taiso|| 2 // paars.|| kuzala-vRkSa-dala-ulAsa, ihavidhi bahu gunn-nivaas| 'bhUdhara' kI bharahu Asa, dInadAsa keso||3||paars.|| he bhagavAna pArzvanAtha! Apake caraNoM ke agrabhAga se phaila rahA lAla raMga kA prakAza aisA hai jaise Apake tapa se rAga-dveSarUpI jaMgala meM dAvAgni bhar3aka uThI ho, aura vaha aisA bhAsa rahA hai mAno kisI gajarAja kA sindUra se pUrita pastaka suzobhita ho rahA ho / Apake caraNoM kA vaha prakAza aisA hai jaise prAta:kAla ke udaya hote hue sUrya kI lAlI hotI hai, kevalajJAna hone para jaise mokSarUpI vadhU ke stanoM para kuMkuma ke lepa kI zobhA ho rahI ho vaisI AbhA prakAzita ho rahI hai| jaise pUrNa vikasita vRkSa kI ullasita kopaleM phUTatI haiM, vaise hI he prabhu, Apake guNa prakaTa ho rahe haiM / bhUdharadAsa vinatI karate haiM ki maiM nirbala aura nidhana ApakA hI dAsa hU~, mero Asa pUrI kiijie| aruna - laal| kuMjara = haarthii| rAgaroSakAnana = rAga-dveSarUpI vana / bhUdhara bhajana saurabha
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) rAga khyAla are! hAM ceto re bhaaii|| mAnuSa deha lahI dulahI, sugharI ugharI satasaMgati paaii||1|| je karanI varanI karanI nahiM, te samajhI karanI samajhAI // 2 // yoM zubha thAna jagyo ura jJAna, viSai viSapAna tRSA na bujhaaii||3|| pArasa pAya sudhArasa 'bhUdhara', bhIkhake mAMhi sulAja na aaii||4|| are bhAI! saMbhalo aura ceta kro| manuSya ko durlabha deha tumheM milI hai, aura acchI ghar3I (samaya) prakaTa huI hai ki tumheM satsaMgati kA avasara milA hai| (isa manuSya deha se) jaisI karanI (karane yogya kArya) kahI gaI hai vaisI karanI to tuma karate nahIM samajhate nhiiN| isalie (bAra-bAra) karanI samajhAI jAtI hai| ___ aba isa zubha sthAna (manuSya jIvana) meM antara meM jJAna jagA hai ki viSayarUpI viSa kA pAna karane se pyAsa nahIM bujhatI, tRSNA nahIM mitttii| aba bhagavAna pArasanAtha ke amRtasama darzana hue haiM, bhUdharadAsa kahate haiM ki unase yAcanA karane meM mujhako koI lAja nahIM haiN| dulahI - durlbh| bhUdhara bhajana saurabha
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) rAga sAraGga japi mAlA jinavara naamkii| bhajana sudhArasasoM nahiM dhoI, so rasanA kima kaamkii|| jpi.|| sumarana sAra aura saba mithyA, paTatara dhuMvA nAma kii| viSama kamAna samAna viSaya sukha, kAya kothalI caamkii||1|| jpi.|| jaise citra-nAga ke mAthai, thira mUrati citraamkii| cita ArUr3ha karo prabhu aise, khoya guMDI prinaamkii||2|| jpi.|| karma bairi ahanizi chala jovai, sudhi na parata pala jaamkii| 'bhUdhara' kaisaiM banata visArai, raTanA pUrana raamkii||3||jpi. / / (he bhavya!) zrI jinavara kI mAlA japo / jinendra kI bhakti stavana se jisane apanI rasanA (jIbha-jihvA) ko nahIM dhoyA vaha rasanA (jIbha) anya kisa matalaba kI hai? jinendra kA smaraNa hI sArayukta hai, unakI tulanA meM aura saba jhUTha hai, nAmamAtra kA hai, thothA hai / yaha deha camar3e kI thailI hai aura viSayoM ke sukhAbhAsa kaThora bANa ke samAna pIr3AdAyaka haiM, kaSTadAyaka haiN| bhitticitra meM citrita nAga ke sira para virAjita bhagavAna pArzvanAtha kI mUrti prazAnta aura sthira hai, usa sthira mudrA ko phala kI icchA/cintArahita hokara apane citta meM ArUr3ha karo aura apanA citta bhI unake samAna sthira kro| ye karma-zatru dina-rAta itanA chala rahe haiM ki eka kSaNa bhI unakA (bhagavAna pArzvanAtha kA) smaraNa nahIM hotaa| bhUdharadAsa kahate haiM ki usake smaraNa ke binA terA prayojana kaise siddha hogA arthAt unake japa-smaraNa se hI terI siddhi hogii| paTatara - tulanA meM, mukAbale meN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) sAra sudhArasa pArasa prabhu ko nAU~, jagata meM I maiM bAkI bali jAU~, ajara amara pada mUla yaha / rAjata utaMga azoka taruvara, pavana prerita tharaharai | prabhu nikaTa pAya pramoda nATaka karata mAnoM mana harai | tasa phUla gucchana bhramara guMjata, yahI tAna suhAvanI / so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 1 // , , nija marana dekhi anaMga Darapyo, sarana DhUMDhata jaga phiyo / koI na rAkhe cora prabhu ko Aya puni pAyani giryo / yauM hAra nija hathiyAra DAre, puhupavarSA misa bhanI / so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 2 // prabhu aMga nIla uttaMga giri, tri saritA DhalI / so bhedi bhramagajadaMta parvata, jJAna sAgara maiM ralI / naya saptabhaMga taraMga maMDita, pApa-tApa vidhvaMsanI / so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 3 // caMdrArcicayachavi cAru caMcala, camaravRMda suhAvane / Dholai nirantara yakSanAyaka, kahata kyoM upamA bnai| yaha nIlagiri ke zikhara mAnoM, meghajharI lAgI ghanI / so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 4 // hIrA javAhira khacita bahuvidhi, hema Asana rAjaye / taha~ jagata janamanaharana prabhu tana, nIla varana virAjaye / yaha jaTila vArija madhya mAnauM, nIla maNikalikA bnii| so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 5 // jagajIta moha mahAna jodhA, jagata meM paTahA diyo / so zukala dhyAna - kRpAnabala jina, nikaTa vairI vaza kiyo / bhUdhara bhajana saurabha 28 -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye bajata vijaya nizAna duMdubhi, jIta sUcai prabhu tnii| so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 6 // chAstha pada maiM prathama darzana, jJAna carita Adare / aba tIna teI chatra chalasauM, karata chAyA chavi bhare / ati dhavala rUpa anUpa unnata, somabiMba prbhaa-hnii| so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI / / 7 / / duti dekhi jAkI canda saramai, tejasoM ravi laajii| tava prabhA-maNDala joga jaga mai, kauna upamA chaajii| ityAdi atula vibhUti maNDita, sohiye tribhuvana dhnii| so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cUr3AmanI // 8 // yA agama mahimA siMdhu sAhaba, zakra pAra na paavhiiN| taji hAsamaya tuma dAsa 'bhUdhara' bhagativaza yaza gaavhiiN| aba hou bhava-bhava svAmi mere, maiM sadA sevaka rahau / kara jori yaha varadAna mAMgauM, mokhapada jAvata lahauM / so jayo pArzva jinendra pAtakaharana jaga cuudd'aamnii||9|| ___ maiM pArzva prabhu ko namana karatA hU~, jo isa jagata meM amRta rasa ke sAra haiN| yaha hI janma-jarArahita, amarapada arthAt mokSapada prApti kA mUla sAdhana hai, isalie maiM unako bali jAtA hU~ arthAt unake prati samarpita huuN| ___ azoka - U~cA azoka vRkSa, pavana ke jhakoroM ke kAraNa jhUmatA huA suzobhita ho rahA hai mAno prabhu kA sAmIpya pAkara vaha pramudita ho rahA hai| usake phUloM ke gacchoM para bhramara jhUma rahe haiM aura guMjana kara rahe haiM, unakA guMjana mAno kaha rahA hai ki aise pApanAzaka jagatazreSTha zrI pAvaM jinendra kI jaya ho, ve sadA jayavaMta rheN| puSpa - kAmadeva apanI mRtyu ke bhaya se sAre jagata meM zaraNa ke lie bhAgatA phirA, parantu vaha prabhu kI dRSTi meM cora thA isalie use kahIM zaraNa nahIM milI aura anta meM vaha apanI hAra svIkAra kara prabhu ke, Apake caraNoM meM A girA bhUdhara bhajana saurabha 29
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| usane apane hathiyAra 'puSpazara' prabhu ke caraNoM meM DAla die| yaha puSpa-vRSTi mAno usI kA pratIka hai| divyadhvani - prabhu kA nIlavarNa gAta U~ce parvata ke samAna hai jisase vANIrUpI pavitra nadI baha nikalI hai, jo daMtarUpI parvata-khaMDoM se nikala kara, ajJAnarUpI hAthI kA bhedana-nAza karatI huI jJAna ke samudra meM Akara samA jAtI hai| aise saptabhaMgI taraMgoM se zobhita vaha vANI pAparUpI tapana kA nAza karanevAlI hai| caMvara - caMcala candra-samUha dvArA vaMdita ApakI suMdara chavi para caMvara, jinheM 64 yakSagaNa niraMtara Dhora rahe haiM, anupama hai arthAt usakI koI anya upamA nahIM dI jA sakatI, ve aise suhAvane laga rahe haiM mAnoM nIle parvata ke zikhara para saghana megha kI jharI-nirjhara prapAtarUpa meM baha rahI ho| siMhAsana - suvarNa ke ratnajar3ita siMhAsana para jagata-jana ke mana ko haranevAle prabhu kI nIla (harita)-varNa deha AsIna hai, jo aisI suzobhita ho rahI hai mAno ghane durUha bAdaloM ke bIca nIlamaNi kA eka bhAga hI ho| duMdubhi - moharUpI mahAna yoddhA ne sAre jagata ko apane vaza meM kara loka . meM apanI vijaya kA DaMkA/nagAr3A bajA rakhA hai, so Apane apanI zukla dhyAnarUpI khaDga (talavAra) se usa vikaTa va samIpa rahanevAle vairI ko sahaja hI vaza meM kara liyaa| isI vijaya kI sUcanA kA pratIka yaha duMdubhi-vAdana hai| tIna chatra - chagrastha avasthA meM jJAna aura cAritra ke zreSTha sAdhana ke phalasvarUpa jo kevalajJAna hote hI tIna chantra-chAyA ke prayojana se prakaTa hue haiM, ve zveta sundara va candramA kI kAMti ko bhI parAjita karanevAle haiN| prabhAmaNDala - sarovara meM par3a rahI ApakI parachAI ke samakSa candramA kI dyuti (kAMti) aura sUrya kA teja bhI phIkA hai, usa prabhAmaNDala ke yogya jagata meM koI anya upamA hI nahIM hai| isa prakAra aneka aparimita vibhUtiyoM se tribhuvanadhanI, Apa suzobhita haiN| he sAgaratulya svAmI ! zakra (indra) bhI Apake guNoM kA pAra pAne meM asamartha hai| upahAsa hone kA bhaya chor3akara ApakA yaha dAsa bhaktivaza ApakA yazagAna kara rahA hai| maiM bhUdharadAsa Apase yahI varadAna mA~gatA hU~ ki jaba taka mujhe mokSa kI prApti na ho taba taka Apa bhava-bhava meM mere svAmI raheM aura maiM ApakA sevk| prastuta bhajana meM tIrthakara pArzvanAtha ke aSTa prAtihAryoM kA varNana kiyA gayA hai| bhUdhara bhajana saurabha
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) tuma taranatArana bhavanivArana, bhvik-mnaanndno| zrInAbhinandana jagatavandana, AdinAtha * jinindano / tuma AdinAtha anAdi seUM, seya pada pUjA kroN| kailAzagiripara RSabha jinavara, caraNakamala hRdaya dhroN||1|| tuma ajitanAtha ajIta jIte, aSTakarma mhaablii| yaha jAnakara tuma zaraNa Ayo, kRpA kIje nAtha jii| tuma candravadana sucandralakSaNa, cndrpuriprmeshjuu| mahAsenanandana jamatavaMdana, bannAtha jinesaasuu||2|| tuma bAlabodhavivekasAgara, bhvykmlprkaashno| zrIneminAtha pavitra dinakara, pApatimira vinAzano / tuma tajI rAjula rAjakanyA, kAmasenyA vaza krii| cAritraratha car3hi bhaye dUlaha, jAya zivasundari vrii||3|| indrAdi janmasthAna jinake, karana kanakAcala car3he / gaMdharva devana suyaza gAye, apasarA maMgala pddh'e|| ihi vidhi surAsara nija niyogI, sakala sevAvidhi tthhii| te pArzva prabhu mo Asa pUro, caranasevaka hoM shii||4|| tuma jJAna ravi ajJAnatamahara, sevakana sukha deta ho| mama kumatihArana sumatikArana, durita saba hara leta ho / tuma mokSadAtA karmaghAtA, dIna jAni dayA kro| siddhArthanandana jagatavandana, mahAvIra jineshvro||5|| caubIsa tIrthakara sujinako, namata suranara aayke| maiM zaraNa Ayo harSa pAyo, jora kara sira nAyake / / tuma taranatArana ho prabhUjI, mohi pAra utaariyo| maiM hIna dIna dayAlu prabhujI, kAja mero sAriyo // 6 // bhUdhara bhajana saurabha
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha atulamahimA sindhu sAhaba, zakra pAra na pAvahI / taji hAsabhaya tuma dAsa 'bhUdhara', bhaktivaza yaza gAvahI // 7 // he jagatabaMdha jinendra ! zrI nAbhirAya ke suputra zrI AdinAtha bhagavAna ! Apa bhavasAgara se pAra utAranevAle, bhava-bhramaNa ko miTAnevAle, bhavyajanoM ke mana ko AnaMdita karanevAle ho / he AdinAtha ! ApakI sadaiva vandanA karU~, Apake caraNakamaloM kI pUjA karU~ / kailAzagiri para RSabhajinendra ke sthApita caraNa-kamala ko maiM apane hRdayAsana para AsIna karU~ / hai ajitanAtha ! jo jIte na jA sakeM aise mahAbalazAlI ATha karmoM ko Apane jIta liyA - yaha jAnakara maiM ApakI zaraNa meM AyA huuN| he svAmI mujha para kRpA kiijie| he candraprabha ! candramA ke samAna zobhita, candramA zubha lAMchana hai jinake aise candrapurI ke nareza mahAsena ke suputra candraprabha jinendra ! Apa jagata ke dvArA vaMdanIya haiM / he neminAtha ! Apa pAparUpI aMdhakAra kA nAza karane ke lie pavitra sUrya haiM, Apa ajJAniyoM ko bodha karAne ke lie viveka ke sAgara haiM aura bhavyajanarUpI kamaladala ke prakAzaka haiN| Apane rAjakumArI rAjula (se vivAha ) ko chor3akara, kAmadeva kI senA ko apane vaza meM kara liyA aura cAritrarUpI ratha para car3hakara dUlhA bana mokSarUpI sundarI kA varaNa kiyA / he bhagavAna pArzvanAtha ! indrAdi deva jinendra ke janma sthAna se janmotsava manAne hetu suvarNa ke samAna zobhita kanakAcala (sumeru parvata) para car3he, gaMdharva devoM ne yaza-gAna kiyA aura apsarAoM ne maMgala gAna kiyaa| isa prakAra sura asura sabhI ne milakara niyogavaza apane-apane yogya kArya saMpanna kiye| he pArzvanAtha ! maiM to ApakA caraNa sevaka hU~, merI AzA pUrI karo / he jagatabaMdha siddhArthasuta zrImahAvIra jinezvara ! Apa ajJAnarUpI aMdhakAra ko nAza karanevAle jJAnarUpI sUrya ho, sevakoM ko sukha denevAle ho, merI durmati kA bhUdhara bhajana saurabha 32
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAza karanevAle ho aura sumati ke AdhAra ho, mujhe dIna jAnakara hI mujha para dayA kro| he caubIsoM jineza! Apako manuSya, deva Adi sabhI Akara zIza jhukAte haiN| maiM bhI ApakI zaraNa meM AyA hU~ / hAtha jor3akara zIza namAtA huuN| tuma tAranevAle ho, mujhe bhI isa bhavasAgara se pAra utaaro| maiM zaktihIna hU~, nirdhana hU~, dIna huuN| Apa dayAlu haiM, mere sarva kArya siddha kiijie| he ! Aratula mahimA sAra haiM, mahimAdhArI haiN| ApakI mahimAguNAvalI kA pAra indra bhI nahIM pA sakate, taba merI sAmarthya kahA~! bhUdharadAsa kahate haiM, maiM loka-hAsya kA bhaya tajakara, bhaktivaza hI ApakA yazagAna karane ko prerita huA huuN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) rAga kAphI sImaMdhara svAmI, maiM caranana kA ceraa||ttek // isa saMsAra asAra meM koI, aura na rakSaka meraa|| sImaMdhara // lakha caurAsI jonimeM maiM, phiri phiri kInoM pheraa| tuma mahimA jAnI nahIM prabhu, dekhyA duHkha ghneraa||1||siimNdhr // bhAga udayanai pAiyA aba, kIje nAtha niveraa| begi dayA kara dIjie mujhe, avicala thaan-bseraa||2||siimNdhr| nAma liye agha nA rahai jyoM, UgeM bhAna aNdheraa| 'bhUdhara' cintA kyA rahI aisI, samaratha sAhiba terA ||3||siimNdhr // he sImaMdhara svAmI ! maiM Apake caraNoM kA dAsa hU~, sevaka hU~, bhakta huuN| isa nazvara, sArahIna saMsAra meM merI rakSA karanevAlA rakSaka aura koI bhI nahIM hai| caurAsI lAkha yoniyoM meM bAra-bAra janma lekara phiratA rahA hU~ para ApakI mahimA ko/Apake guNoM ko nahIM jAnA, isa kAraNa tIvra du:khoM ko bhoganA par3A hai| aba merA bhAgyodaya huA hai ki Apake prati bhakti jAgRta huI hai| he nAtha! aba merA nibaTArA kara diijie| zIghra hI kRpAkara avicala sthAna siddha-zilA para mujhe akSaya nivAsa pradAna kiijie| jaise sUrya ke udaya hone para aMdhakAra miTa jAtA hai, usI prakAra ApakA nAma smaraNa karane se pApa nahIM Thaharate, ve naSTa ho jAte haiM / bhUdharadAsa kahate haiM ki jisake svAmI kI aisI sAmarthya hai usako phira kaunasI cintA zeSa raha sakatI hai arthAt nahIM raha sakatI ! 34 bhUdhara bhajana saurabha
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) rAga soraTha vA purake vArau~ jAUM ||ttek // jambUdvIpa videhameM, pUrava dizi sohai ho| puMDarIkinI nAma hai, nara sura mana moha ho||1||vaa pura. // sImaMdhara zivake dhanI, jahaM Apa virAjai ho| bAraha gaNa bica pIThapai, zobhAnidhi chAje ho||2||yaa pur.|| tIna chatra mAthai dipaiM, vara cAmara vIjai ho| koTika ratipati rUpapai, nyauchAvara kIjai ho||3|| vA pur.|| nirakhata virakha azokako, zokAvali bhAjai ho| vANI varasai amRta sI, jaladhara jyoM gAjai ho||4||vaa pur.|| barasaiM sumana suhAvane, sura dundabhi gAjai ho| prabhu tana teja samUhasauM, zazi sUraja lAjai ho||| 5 // vA pura. // samosarana vidhi varana , budhi varana na pAvai ho| saba lokottara lacchamI, dekheM bani Avai ho||6|| vA pur.|| suranara mili A4 sadA, sevA anurAgI ho| prakaTa nihAre nAthakoM, dhani ve bar3abhAgI ho // 7||vaa pur.|| 'bhUdhara' vidhisauM bhAvasauM, dInI traya pherI ho| jaivaMtI varato sadA, nagarI jina kerI ho||8||vaa pura. / (mero icchA hai ki) maiM usa nagarI ke dvAra para jAU~ jo jaMbU dvIpa ke videha kSetra meM pUrva dizA kI ora, manuSya aura devoM ke mana ko mohanevAlI puMDarIkanI nagarI ke nAma se suzobhita ho rahI hai / jahA~ bAraha gaNadharoM ke bIca ucca Asana bhUpara bhajana saurabha
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ para samasta zobhAsahita, muktivadhU ke kaMta sImaMdhara bhagavAna AsIna haiN| unake mastaka (zira) para tIna chatra camaka rahe haiM, zreSTha caivara durAe jA rahe haiM, usa sundara chavi para karor3oM kAmadeva nyauchAvara haiN| ( vahA~ sthita ) azoka vRkSa ko dekhate hI saba zoka dUra ho jAte haiM, bAdaloM kI garaja sI divya dhvani se amRta vacana jhara rahe haiN| jahA~ sundara sugandhita phUloM kI vRSTi ho rahI hai, duMdubhinAda se guMjita usa vAtAvaraNa meM sUrya ko prakharatA va candrakAMti ko lajAnevAlA prabhu kA atyanta tejayuta divya-gAta ( zarIra) suzobhita hai| usa samavazaraNa ko nirAlI chaTA va vyavasthA kA varNana yaha buddhi nahIM kara pAtI kyoMki saba hI daivika (alaukika ) lakSaNa haiM jo dekhate hI banate haiN| deva aura manuSya saba milakara unakI pUjA hetu sadA Ate haiM aura unako bhaktipUrvaka nihArate haiM / ve loga dhanya haiM, bar3e bhAgyazAlI haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki maiM usa nagarI ko bhAva- pradakSiNA detA huuN| vaha jinendra kI nagarI ( samavasaraNa ) sadA jayavaMta ho| vAraNeM = dvAra para mAthai 36 = mastaka para / ratipati = kAmadeva / virakha = vRkSa | bhUdhara bhajana saurabha
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) rAga khyAla thAMkI kathanI mhAnai pyArI lagai jI, pyArI lagai mhArI bhUla bhagai jii| tumahita hAMka binA ho zrIguru, sUto jiyaro kAI jagai jii|| mohanidhUli mali mhAra mAdhe, tIna rAna mhArA moha Thagai jii| tuma pada Dhokata sausa jharI raja, aba Thagako kara nAhiM vagai jii||1|| TUTyo cira mithyAta mahAjvara, bhAgAM mila gayA vaida magai jii| antara aruci miTI mama Atama, aba apane nijadarva pagai jii||2|| bhava vana bhramata bar3hI tisanA tisa, kyoMhi bujhai nahiM hiyarA dagai jii| 'bhUdhara' guru upadezAmRtarasa, zAntamaI AnaMda umagai jI / / 3 / / he bhagavana ! ApakI divya-dhvani hamako priya lagatI hai| vaha isalie priya bhI lagatI hai ki usako sunakara hamArI bhUla dUra ho jAtI hai / tumhAre saceta karanevAle saMbodhana ke binA he bhagavana ! merA yaha supta jJAna kaise jAgRta ho? mere mastaka para moha kI dhUli (bhasma) DAlakara yaha mohanIya karma mere ratnatraya kI hAni karatA hai| jaise hI Apake caraNoM meM namana karane hetu zIza jhukA ki vaha dhUla jhar3akara nIce gira jAtI hai aura phira Thaga dvArA lUTane kI koI kriyA kAragara nahIM ho pAtI athavA aba Thaga kA hAtha mujhe pakar3a nahIM pAtA / bhAgya se majhe rAha meM hI aise cikitsaka se bheMTa ho gaI hai, jisake kAraNa merA cirakAla se calA A rahA mithyAtva (dRSTi doSa) kA jvara miTa gayA hai| apane AtmA kI ora baratI jA rahI upekSA, aruci aba miTa gaI hai aura apane nija Atmadravya meM tallInatA, ekAgratA hone lagI hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki isa bhava--bana meM bhaTakate hue hRdaya tRSNA (pyAsa) se zuSka ho rahA hai vaha tRSNA (pyAsa) guru-upadezarUpI amRtarasa se zAnti aura Ananda kI vRddhi hone para zAnta ho jAtI hai, miTa jAtI hai| vagai (vagaNo) .. pakar3anA, luuttnaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) rAga virAga are mana cala re, zrIhathanApura kI jAta ||ttek // rAmA-rAmA dhana-dhana karate, jAvai janama viphala re||1|| are.|| kari tIratha japa tapa jinapUjA, lAlaca vairI dala re||2||are. // 'zAMti-kuMthu-ara' tInoM jinakA, cAru kalyANakathala re||3||are.|| jA darasata parasata sukha upajata, jAhiM sakala agha gala re||4||are. / / deza dizantarake jana Avai, gAvaM jina guna rala re||5|| are / / tIratha gamana sahAmI melA, eka paMtha _ phala re||6||are.|| kAyAke saMga kAla phirai hai, tana chAyAke chala re||7||are. / / mAyA moha jAla baMdhanasauM, 'bhUdhara' vegi nikala re / / 8 / / are.|| are mana! tU hastinApura kI yAtrA ke lie cala / strI aura dhana kI kAmanA karate-karate yaha sArA janama viphala ho rahA hai| tU tIrthayAtrA, japa-tapa va jinapUjA kr| tRSNA aura lAlaca bairI haiN| yaha hastinApura zAMtinAtha, kuMthanAtha aura arahanAtha ina tInoM tIrthaMkaroM kA kalyANaka sthAna hai / usa bhUmi ke darzana se, usa bhUmi ke sparza se hI citta meM Ananda hotA hai, sukha upajatA hai aura sAre pApoM kA kSaya hotA hai| dUra-dUra se, deza-dezAntara se loga vahA~ Ate haiM aura saba milakara jinendra kA guNagAna karate haiN| tIrthayAtrA aura mele kA suavasara 'eka paMtha do kAja' hote haiM / mRtyu sadaiva isa kAyA ke sAtha (lagI) rahatI hai aura chAyA ke samAna kSaNika tana/deha ko chalatI hai / bhUdharadAsa kahate haiM ki mAyA, moha ke baMdhana ke jAla se tU jaldI hI bAhara nikl| jAta - yaatraa| rAmA = strii| 38 bhUdhara bhajana saurabha
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) mere cArauM zarana shaaii||ttek|| jaise jaladhi parata vAyasakauM, bohitha eka upAI / / mere.|| prathama zarana arahanta caranakI, suranara pUjata paaii| dutiya zarana zrIsiddhanakerI, loka-tilaka-pura raaii||1|| mere. / / tIje sarana sarva sAdhunikI, nagana digmbr-kaaii| cauthe dharma, ahiMsA rUpI, suraga mukati sukhadAI // 2 // mere.|| duragati parata sujana parijanapai, jIva na rAkhyo jaaii| 'bhUdhara' satya bharoso inako, ye hI lehiM bcaaii||3|| mere.|| (jagata meM) ye cAra hI mere sahAyaka haiM, upakArI haiM, mujhe inakI hI zaraNa hai| jaise samudra ke madhya ur3ate hue pakSI ke lie jahAja ke atirikta koI Azraya nahIM hotA, vaise hI isa saMsAra-samudra meM ina cAroM ke atirikta merA anya koI sahAyaka nahIM hai jinakI maiM zaraNa jA sakU~ / pahalI zaraNa mujhe arahaMta ke caraNoM meM hai, jinakI pUjA deva va manuSya karate haiN| dUsarI zaraNa mujhe siddha prabhu kI hai, jo loka ke unnata bhAla para arthAt lokAgra meM tilaka ke samAna sthita siddhazilA para rAjA ko bhauti AsIna haiN| tIsarI zaraNa mujhe una sarva sAdhujanoM kI hai, jo nagna-digambararUpa meM sazobhita haiN| cauthI zaraNa majhe usa ahiMsA-dharma kI hai jo svarga va mukti ke sukha kA dAtA hai / durgati/kaSTa A par3ane para svajana- parijana koI bhI jIva ko nahIM rkhtaa| usa samaya ye cAroM ho usake lie zaraNa hote haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki sacamuca aise kSaNoM meM mujhe inhoM cAroM kA bharosA hai| ye hI mujhe isa bhavasAgara se bacAne meM samartha haiN| vAyasa = kauvA / bohitha (bohittha) - jahAja / lokatilakapura = siddhshilaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) rAga sAraGga bhavi dekhi chabI bhagavAna kI // Teka // sundara sahaja soma Anandamaya, dAtA parama kalyAnakI // bhavi // nAsAdRSTi mudita mukhavArija, sImA saba upamAna kI / aMga aDola acala Asana dir3ha, vahI dazA nija dhyAna kI / / 1 / / bhavi. I isa jogAsana jogarItisauM siddha bhaI zivathAnakI / aiseM pragaTa dikhAvai mAraga, mudrA dhAta pakhAna kI // 2 // bhavi. jisa dekheM dekhana abhilASA, rahata na raMcaka AnakI / tRpata hota 'bhUdhara' jo aba ye aMjuli amRtapAnakI // 3 // bhavi // , 1 + oha ! (Aja) bhagavAna kI bhavya chavi ke darzana kie jo sundara haiM, sahaja haiM, saumya va Anandamaya haiM tathA jo parama kalyANa kI dAtA (denevAlI ) hai / bhagavAna kI vaha chavi prasanna mudrAyukta hai, mukhakamala praphullita haiM, nAsA-dRSTi hai, vaha saba upamAnoM se adhika zreSTha hai, upamAnoM kI carama sthiti haiN| vaha chavi aDola, sthira, acala va dRr3ha Asana hai yaha hI to nija magna hone kI sthiti hotI haiN| isI prakAra ke Asana se, yoga-paddhati se mokSa kI upalabdhi hotI hai / dhAtu aura pASANa kI mUrtiyA~ usa mudrA ko/usa mArga ko pratyakSa batA rahI haiM, dikhA rahI haiM jisako dekhane ke pazcAt kisI anya ko dekhane kI abhilASA zeSa nahIM rahatI / bhUdharadAsa kahate haiM ki aise amRta ko aMjulipAna karane se arthAt darzana karane se parama tRpti kA anubhava hotA hai| * bhUdhara bhajana saurabha
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga naTa jinarAja carana mana mati bisarai / ttek|| ko jAnaiM kihiM vAra kAlakI, dhAra acAnaka Ani parai // dekhata dukha bhaji jAhiM dazauM diza pUjana pAtakapuMja girai| isa saMsAra kSArasAgarasoM, aura meM koI pAra karai // 1 // ika cita dhyAvata vAMchima pAvata, Avata maMgala vighana ttrai| mohani dhUli parI mAMthe cira, sira nAvata tatakAla jharai // 2 // tabalau~ bhajana saMvAra sayAnaiM, jabalauM kapha nahiM kaMTha arai| agani praveza bhayo ghara 'bhUdhara', khodata kUpa na kAja srai||3|| he bhaya prANI ! jinarAja ke caraNoM ko kabhI (thor3I dera ke lie bhI) mata bhuulo| kauna jAnatA hai ki kisa samaya kAla kA acAnaka AkramaNa ho jAya! ina caraNoM ko dekhate hI, inakA darzana-smaraNa pAte hI cahu~ ora se ghera rahe du:kha dUra ho jAte haiM, pUjA karane se pApa-samUha samApta ho jAtA hai| yaha saMsAra eka khAre samudra kI bhA~ti hai| jinarAja ke caraNoM ke alAvA koI bhI (khAre sAgara-rUpI) saMsAra se pAra karAne meM samartha nahIM haiN| ina caraNoM kA dhyAna karate hI manovAMchAe~ pUrNa hotI haiM aura vighnoM kA nAza hokara maMgala kA prAdurbhAva hotA hai| sira para sadA se jo moha kI dhUla par3I hai vaha bhI Apako zIza jhukAte hI, ApakI zaraNa meM Ate hI tatkAla jhar3akara nIce gira jAtI haiM / bhUdharadAsa kahate haiM ki ghara meM Aga lagane para kuA~ khodane se koI prayojana siddha nahIM hotA, isalie he sayAne ! jaba taka tere kaMTha kapha ke kAraNa avaruddha nahIM hoM, arthAt vRddhAvasthA Ane para bolane meM asamartha hove usase pahale tU inake (jinarAja ke) bhajana gAkara apane jIvana kA zreSTha upayoga kr| bhUdhara bhajana saurabha
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33) rAga paMcama jinarAja nA visArI, mati janma vAdi haaro| nara bhI AsAna nAhiM, dekho soca samajha vaaro||jinraaj.|| suta mAta tAta tarunI, inasauM mamata nivaaro| sabahIM sage garajaka, dukhasAra nahiM nihaaro||1||jinraaj.|| je khAyaM lAbha saba mili, durgatamaiM tuma sidhaaro| naTa kA kuTaMba jaisA yaha khela yoM vicaaro|| 2 // jinraaj.|| nAhaka parAye kAjai, ApA narakamaiM paaro| 'bhUdhara' na bhUla jagamaiM, jAhira dagA hai yaaro||3||jinraaj.|| he jIva! zrI jinarAja ko kabhI na bhuulo| apane janama ko vRthA/tirarthaka na kro| yaha narabhava AsAna nahIM hai, isakA vivekapUrvaka upayoga kro| putra, mAtA, pitA, strI inase mamatva chodd'o| ye saba apane svArtha ke sAthI haiN| Apake duHkha va pIr3A meM ye sAthI nahIM hote, sahayogI bhI nahIM hote| lAbha ke samaya saba mila jAte haiM aura durgati meM, duHkha meM tuma akele hote ho| yaha kuTuMba naTa kA-sA khela hai| isa tathya para tanika vicAra kro| vyartha hI dUsaroM ke kAryavaza svayaM ko narakagati meM DAlate ho / bhUdharadAsa kahate haiM ki yaha jagata sarAsara/pratyakSataH eka dhokhA hai, isa satya ko tanika bhI mata bhuulo| vAdi = vyartha / 42 bhUdhara bhajana saurabha
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) harigItikA pulakanta nayana cakora pakSI, ha~sata ura indiivro| durbuddhi cakavI bilakha bichurI, nivir3a mithyAtama hro|| Ananda ambuja umagi ucharyo, akhila Atama nirdle| jinavadana pUranacandra nirakhata, sakala manavAMchita phale // 1 // mujha Aja Atama bhayo pAvana, Aja vighna vinaashiyo| saMsAralAAra nIra nibaTAre, akhila nansa prkaashiyo| aba bhaI kamalA kiMkarI mujha, ubhaya bhava nirmala tthye| duHkha jaro durgati vAsa nivaro, Aja nava maMgala bhaye / / 2 // manaharana mUrati heri prabhukI, kauna upamA laaiye| mama sakala tanake roma hulase, harSa aura na pAiye // kalyANakAla prataccha prabhuko, lakheM jo sura nara ghane / tisa samayakI AnandamahimA, kahata kyoM mukhasoM bane // 3 // bhara nayana nirakhe nAtha tumako, aura bAMchA nA rhii| mana ThaTha manoratha bhaye pUrana, raMka mAno nidhi lhii| aba hoya, bhava-bhava bhakti tumharI, kRpA aisI kiijiye| kara jora 'bhUdharadAsa' binavai, yahI vara mohi dIjiye / / 4 / / candramA ko dekhakara jaise cakora pakSI ke netra Ananda se pulakita ho uThate haiM, usIprakAra jinendrarUpI pUrNacandra ko nirakhakara sarvAMga AtmA se prasphuTita AnandarUpI kamala khila uThA hai / jaise cakave se durbuddhirUpI cakavI alaga ho jAtI hai, bichur3a jAtI hai, vaise hI mAno merA mithyAtvarUpI gahana aMdhakAra dUra ho gayA hai| aba mere saba mana- vAMchita pUrNa hoNge| ___ merI AtmA Aja pavitra ho gayI hai, mere saba vighnoM kA vinAza ho gayA hai| tatvoM ke jJAna kI anubhUti hone ke kAraNa saMsArarUpI samudra kA jala cuka gayA bhUdhara bhajana saurabha
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai, sUkha gayA hai| sabhI 80 dAsI . naI hai aura mA bhara bhara nirmala hue| duHkha jala gaye haiM, naSTa ho gaye haiM aura durgati meM rahane kA anta A gayA hai / Aja naye maMgala ho rahe haiN| __ prabhu kI manohArI, nirupama pratimA ke darzana pAkara roma-roma hulasita ho gayA hai, mere Ananda kA koI pAra nahIM hai / jina manuSyoM va devoM ko prabhu kA kalyANaka pratyakSa meM dekhane kA saubhAgya milA hai unake usa Ananda kA koI varNana nahIM kara sktaa| he nAtha ! Apake jI bharakara, naina bharakara darzana karane se aba mere mana meM koI vAMchA zeSa nahIM rhii| mana ke sabhI manoratha pUrNa ho ge| mAno daridra ko lakSmI kI prApti ho gaI ho| bhUdharadAsa hAtha jor3akara vinatI karate haiM ki he bhagavana ! mujhe Apako bhakti karane kA suyoga janma-janmAtara meM (mokSa kI prApti taka) milatA hI rhe| yaha hI vara mujhe pradAna kiijie| 44 bhUdhara bhajana saurabha
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) rAga khyAla nainani ko vAna parI, darasana kI // Teka // jina mukhacanda cakora cita mujha, aisI prIti karI // naina. // aura adevana ke citavanako aba cita cAha darI / jyoM saba dhUli dabai dizi dizikI, lAgata meghajharI // 1 // naina. // } chabi samAya rahI locanameM visarata nAhiM gharI / 'bhUdhara' kaha yaha deva raho dhira, janama janama hamarAM // 2 // naina. // he prabhu! ina nayanoM ko Apake darzana karane kI Adata par3a gaI haiN| jaise cakora pakSI candramA ko dekhakara AhlAdita hotA hai, usI prakAra merA citta Apake darzana pAkara magna ho jAtA hai, Apase aisI prIti, aisA lagAva ho gayA hai| citta meM aba anya devoM ko dekhane kI, unake darzana kI koI cAha nahIM raha gaI hai| vaha cAha vaise hI miTa gaI, jaise cAroM ora ur3a rahe dhUla ke kaNa varSA hone para bhIgakara daba jAte haiM, nIce A jAte haiM / bhUdhara bhajana saurabha - mere nayanoM meM ApakI hI mudrA samA rahI hai, bhA rahI hai, eka kSaNa ke lie bhI use bhulAyA nahIM jaataa| bhUdharadAsa kahate haiM ki hamArI yaha Adata janma-janma taka aisI hI sthira arthAt sthAyI banI rahe, yahI bhAvanA hai| l
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga khyAla baravA mheM to thAkI Aja mahimA jAnI, aba loM nahiM ura aanii||ttek|| kAhe ko bhara bAmeM amo, kyoM hoto dukhdaanii||9|| nheM to.|| nAma-pratApa tire aMjanase, kIcakase abhimaanii||2|| mheM to.|| aisI sAkha bahuta suniyata hai, jainapurANa bkhaanii||3|| meM to.|| 'bhUdhara' ko sevA vara dIjai, maiM jAcaka tuma daanii||4|| mheM to.|| he bhagavana ! hamane Aja ApakI mahimA (vizeSatA, virudAvalI) jAnI, aba taka ye bAta (mahimA) hamAre hRdaya meM nahIM AI thii| yadi ApakI mahimA/ vizeSatA/gaNoM ko pahale jAna lete to hama kyoM aba taka bhava- bhramaNa karate? kyoM saMsAra meM rulate aura kyoM du:khI hote? Apake nAma-smaraNa se aMjana cora va kIcaka jaise abhimAnI bhI tira ge| ApakI aisI sAkha jaina purANoM meM bahuta varNita hai, bahuta kahI gaI hai, vaha hamane bhI bahuta sunI hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki maiM yAcaka hU~ aura Apa haiM dAnI ataH mujhako ApakI sevA karane kA vara avasara diijie| bhUdhara bhajana saurabha
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) rAga kAphI prabhu guna gAya rai, yaha ausara phera na pAya re||ttek|| mAnuSa bhava joga duhelA, durlabha satasaMgati melaa| saba bAta bhalI bana AI, arahanta bhajo re bhAI // 1 // prbhu.|| pahale cita-cIra saMbhAro kAmAdika maila uttaaro| phira prIti phiTakarI dIje, taba sumarana raMga rNgiije||2||prbhu.|| dhana jora bharA jo kUvA, paravAra bar3e kyA hvaa| hAthI car3hi kyA kara lIyA, prabhu nAma binA dhika jiiyaa||3||prbhu.|| yaha zikSA hai vyavahArI, nihacaikI saadhnhaarii| 'bhUdhara' paiDI paga dhariye, taba car3haneko cita kriye||4|| prbhu.|| he manuSya! prabhu ke guNa gaao| manuSya bhava kA yaha jo avasara milA hai yaha phira nahIM milegaa| isa manuSya bhava kA milanA bar3A durlabha yoga hai aura phira isameM satsaMgati kA mela honA to aura bhI durlabha hai / tumheM manuSya bhava milA, uttama saMyoga va satsaMgati milI, ye saba bAteM acchI bana gii| aba tuma arahaMta ke guNoM kA citavana karo, arahaMta kA bhajana kro| he bhAI! sabase pahale apane cittarUpI kapar3e ko saMbhAro, vaza meM karo; usa para kAmAdika viSayoM ke jo raMga car3ha rahe haiM, viSayoM kI ruci ho rahI hai, use dUra karo phira zraddhA-bhaktirUpI phiTakarI se samasta maila haTAkara (cittarUpI kapar3e ko) svacchakara arahaMta ke guNa-smaraNa ke raMga se raMga do, bhigo do| yadi dhana se kuauM bhara gayA, parivAra kI vRddhi ho gaI, to usase kyA prApti huI? pratiSThA milI, hAthI para car3ha liyA to kyA kara liyA? prabhu kA smaraNa nahI kiyA, unakA guNa-ciMtavana nahIM kiyA to jIvana hI dhikkAra hai, heya hai| yaha vyAvahArika upadeza hai parantu nizcaya dharma kI sAdhanA meM sahAyaka hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki nizcaya dharma kI ora car3hane ko jI kare to isa pair3I para paga dharie arthAt isa vyavahAra kA, prabhu-guNagAna kA pAlana kiijie| bhUdhara bhajana saurabha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) rAga dhanAsArI zeSa sureza nareza raTeM tohi, pAra na koI pAva juu||ttek|| kATai napata vyoma vilasatasau, ko tAre gina lAvai juu||1|| shess.|| kauna sujAna meghabUMdana kI, saMkhyA samujhi sunAvai juu||2|| shess,| 'bhUdhara' sujasa gIta saMpUrana, ganapati bhI nahi gAthai juu||3|| shess.|| he bhagavana ! sara, nara. TA bhAt de, manu Adi pAnI derA nAma raTate haiM, para tere guNoM kA koI bhI pAra nahIM pA sktaa| jo AkAzagAmI hokara gagana ko pAra karate haiM, vyoma meM svacchanda vicaraNa karate haiM ve AkAzagAmI bhI kyA samasta tArAgaNa kI ginatI kara sakate haiM? koI bhI satpuruSa kyA barasate megha kI bUMdoM kI ginatI kara sakate haiM? bhUdharadAsa kahate haiM ki svayaM gaNadhara gaNapati bhI Apake suyaza kA sampUrNa guNagAna kara sakane meM asamartha haiN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga soraTha svAmIjI sAMcI sarana tumhArI / / Teka / / samaratha zAMta sakala gunapUre, bhayo bharoso bhaarii||svaamii.|| janama-jarA jaga bairI jIte, Teva maranakI ttaarii| hamahUkoM ajarAmara kariyo, bhariyo Asa hmaarii||1|| svAmI. / / janamaiM marai dharai tana phiri-phiri, so sAhiba sNsaarii| 'bhUdhara' para dAlida kyoM dali hai, jo hai Apa bhikhaarii||2||svaamii.|| he prabhu, he svAmI : hArI kI zaraNa satya hai| samartha haiM, zAMta haiM, sarvaguNasaMpannA haiM, hameM Apa para pUrNa bharosA hai| ApakA hI AdhAra hai| Apane janma aura bur3hApA jo sAre jagata ke bairI haiM, unako jIta liyA hai aura mRtyu kI paramparA ko bhI hamezA ke lie chor3a diyA hai, arthAt mRtyu se bhI mukta ho gae haiN| hameM bhI ApakI bhAMti ajara (jo kabhI roga-grasta na ho, vRddha na ho)-amara (jisakA kabhI maraNa na ho) sthiti do, ajara-amara sthAna do, Apase hamArI yahI eka AzA hai, ise pUrNa kiijie| __ bhUdharadAsajI kahate haiM ki jo saMsAra meM janma-maraNa dhAraNakara bAra-bAra AvAgamana karate haiM aise deva saMsArI haiN| ve svayaM yAcaka haiM, parAdhIna haiM, ve merI (bhUdharadAsa kI) daridratA kA nAza kaise kareMge! dali = nAza krnaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) rAga dhamAla dekhe dekhe jagatake deva, rAga-risasauM bhare // kAhUke saMga kAmini koU, AyudhavAna khare ||dekhe.|| apane auguna ApahI ho, prakaTa karaiM ughre| taU abUjha na bUjhahiM dekho, jana mRga bhora pre||1||dekhe.|| Apa bhikhArI hai ki nahIM ho, kAke dalida hre| car3hi pAtharakI nAvapai koI, suniye nAhiM tare ||2||dekhe.|| guna ananta jA devameM au, ThAraha doSa Tare / 'bhUdhara' tA prati bhAvasauM doU, kara nija sIsa dhare / / 3 // dekhe. / / maiMne jagata ke aneka deva dekhe haiM jo rAga-dveSasahita haiM, kisI ke sAtha strI hai to koI zAstra dhAraNa kie hue hai| unake durguNa apane Apa hI prakaTa va prakAzita haiM, spaSTa dikhAI par3ate haiM, ve abUjha haiM arthAt pUchane yogya nahIM, ye bAteM to sarvavidita haiM / mRga- samAna bhole prANI, bholepana ke kAraNa unake cakkara meM par3a jAte haiM para bhora hote hI, jJAna hote hI saba prakaTa ho jAtA hai, dikhAI de jAtA haiN| __ jo svayaM yAcaka hai, dUsaroM se mA~gate haiM ve dUsaroM ke kisI daridra ke duHkha ko kaise dUra kara sakate haiM? patthara kI nAva para baiThakara koI taira sakA hai - yaha Aja taka nahIM sunaa| jisa deva meM ananta guNa haiM aura jo aThAraha doSarahita haiM bhUdharadAsa unheM bhAvasahita hAtha jor3akara zironati karate haiM, unheM mastaka para dhAraNa karate haiN| bhUdhara bhajana saurabha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) karuNASTaka karuNA lyo jinarAja hamArI, karuNA lyo||ttek / / aho jagataguru jagapatI, prmaanNdnidhaan| kiM kara para kIje dayA, dIje avicala thAna / / 1 // hmaarii.|| bhavadukhasoM bhayabhIta hauM, zivapadavAMchA saar| karo dayA mujha dInapai, bhavabaMdhana niravAra // 2 // hmaarii.|| paryo viSama bhavakUpameM, he prabhu! kAr3ho mohi / patitaudhAraNa ho tumhIM, phira-phira vinaU tohi / / 3 / / hamArI / / tuma prabhu paramadayAla ho, azaraNa ke aadhaar| mohi duSTa dukha deta haiM, tumasoM karahuM pukaar||4||hmaarii.|| duHkhita dekhi dayA karai, gA~vapatI ika hoy| tuma tribhuvanapati karmaleM, kyoM na chur3Avo moya / / 5||hmaarii / / bhava-AtApa tabai bhujai, jaba rAkho ura dhoy| dayA-sudhA kari sIyarA, tuma padapaMkaja doy||6|| hamArI / / yehi eka mujha vInatI, svAmI! hara saMsAra / bahuta dhanyo hU~ trAsatai, vilakhyo bAraMbAra // 7 // hmaarii.|| padamanaMdiko artha laiM, araja karI hitkaaj| zaraNAgata 'bhUdhara'-taNI, rAkhau jagapati laaj||8|| hmaarii.| he prabhu! hamArI ora karuNA lIjie arthAt hama para karuNA kIjie / merI AkulatA kA nivAraNa ho, Apa jagatpati haiM, jagata ke parama guru haiM, parama AnaMda ke AdhAra haiM / mujha dAsa para kRpAkara mujhe mokSa meM sthiti diijie| saMsAra ke bhUdhara bhajana saurabha
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhoM se bhayabhIta hU~, isase mokSa kI prApti kI icchA utpanna huI hai| mujha dukhiyA para dayA karake mujhe saMsAra ke baMdhana se mukta kiijie| maiM isa saMsAra ke kaThina va gahare kUpa meM par3A huA hU~, mujhe bAhara nikaalo| Apa hI pApiyoM kA uddhAra karanevAle haiM, isalie maiM bAra-bAra ApakI stuti karatA hU~, ApakA smaraNa karatA huuN| Apa parama dayAlu haiM / Apa azaraNa (jisako koI zaraNa nahIM hai) usake lie bhI sahArA haiM, AdhAra haiM / ye duSTa karma mujhe duHkha de rahe haiM, isalie maiM Apase pukAra kara rahA huuN| eka gA~va kA svAmI/rAjA bhI apane kisI prajAjana kI duHkhI dekhakara dayA karatA hai to Apa to triloka (tInaloka) ke svAmI haiM, Apa mujhe karmabaMdhana se chuTakArA kyoM nahIM dilA sakate? hRdaya se saMsAra kA tApa taba hI miTegA jaba antara ko zItala, dayArUpI amRta se dhokara/zuddhakara usa zAnta pavitra hRdaya meM Apako AsIna karU~, virAjamAna karU~, Apake donoM caraNakamaloM ko virAjita kruuN| __ Apase yahI vinatI hai ki mere saMsAra kA nivAraNa karo, maiM duHkhoM se trasta hU~, dagdha hU~, duHkhI hU~, AcArya padmanaMdi ke karuNASTaka kA Azraya lekara meM apane lAbha ke lie Apase arja karatA huuN| maiM bhUdharadAsa ApakI zaraNa meM AyA hU~, he jagatpati ! aba merI lAja rakhie, mujha para karuNA kiijie| bhUdhara bhajana saurabha
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) vinatI aho ! jagataguru eka, suniyo araja hmaarii| tuma ho dInadayAla, maiM dukhiyA saMsArI // 1 // isa bhava-vana meM vAdi, kAla anAdi gamAyo / bhramata cahU~gati mAhiM, sukha nahiM dukha bahu pAyo // 2 // karma mahAripu jora, eka naM kAna kareM jI / manamAnyAM dukha dehiM, kAhUsoM nAhiM DaraiM jI // 3 // kabahUM itara nigoda, kabahUM narka dikhAvai / sura nara pazugatimAhiM, bahuvidhi nAca nacAvai // 4 // prabhu! inake parasaMga, bhava bhava mAhiM bure jI / je dukha dekhe deva!, tumasoM nAhiM dure jI // 5 // eka janmakI bAta kahi na sako suni svAmI / tuma ananta parajAya, jAnata aMtarajAmI // 6 // maiM to eka anAtha, ye mili duSTa ghanere / kiyo bahuta behAla, suniyo sAhiba mere // 7 // jJAna mahAnidhi lUTi, raMka nibala kari DAryo / inahI tuma mujhamAhiM, he jina ! aMtara pAryo // 8 // - pApa puNya kI doi, pA~yani berI DArI / tana kArAgraha mAhiM, mohi diyo duHkha bhArI // 9 // inako neka vigAra, maiM kachu nAhiM kiyo jI / vina kArana jagavaMdya !, bahuvidhi vaira liyo jI // 10 // aba Ayo tuma pAsa, suni jina ! sujasa tihArI / nItinipuna jagarAya !, kIje nyAva hamArI // 11 // bhUdhara bhajana saurabha 53
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ duSTana dehu nikAra, sAdhunakoM rakhi liije| vinavai 'bhUdharadAsa', he prabhu! DhIla na kIje // 12 // he jagatguru ! hamArI eka araja sunie / Apa to dIna-dukhiyoM para dayA karanevAle ho| (Apa mukta ho ata: sukhI ho) aura maiM dukhiyA hU~, saMsArI huuN| maiMne isa saMsArarUpI vana meM cAroM gAr3iyoM meM bhramaNa karate-karate anAdi kAla artha binA diyA, phira bhI sukha nahIM pAyA balki duHkha hI bahuta paayaa| karmarUpI zatru atyanta balazAlI hai, vaha kisI kI nahIM sunatA, manacAhe duHkha detA hai, vaha kisI se nahIM ddrtaa| vaha kabhI to itara nigoda meM le jAtA hai, kabhI naraka dikhAtA hai, kabhI deva, manuSya aura tiryaMcagati meM aneka prakAra ke nAca nacAtA hai| he prabhu!'inakA prasaMga hara bhava meM burA hai| isane jo-jo duHkha dikhalAe haiM ve Apase chupe hue nahIM haiN| ___ maiM to Apako eka janma kI bAta bhI kaha nahIM sakatA, (kyoMki vaha bhI kahane meM asamartha hU~) para Apa to ghaTa ghaTa kI jAnanevAle haiM, sarvajJa haiM, ananta paryAyoM ko jAnate haiM; maiM akelA hU~, anAtha hU~ aura ye saba karma milakara bahuta ghane ho gae haiM / he svAmI sunie, inhoMne mujhe behAla kara diyA hai / mere jJAna-dhana ko, jJAnarUpI mahAna nidhi ko inhoMne lUTa liyA hai aura mujhe nirbala va dariMdra banA DAlA hai| isa hI kAraNa Apake aura mere bIca itanA aMtara/darAra par3a gaI hai| ina karmoM ne pAvoM meM pApa aura puNya ko ber3I DAla dI hai aura mujhe deharUpI kArAgRha meM DAlakara bahuta du:kha die haiM / maiMne ina karmoM kA kiMcit bhI, kucha bhI nahIM bigaadd'aa| he jagatvaMdya ! ye binA kAraNa hI mujha se aneka prakAra kI duzmanI nikAla rahe haiM, vaira sAdha rahe haiN| __he prabhu, he jina! maiM ApakA suyaza sunakara aba Apake pAsa AyA huuN| he nIti-nipuNa (nyAya karane meM kuzala), Apa hI merA nyAya kIjie / ina duSTa karmoM ko nikAlakara bAhara kIjie aura sadavRttiyoM ko sadaguNoM ko rakha liijie| bhUdharadAsa vinatI karate haiM - he prabhu! aba isameM vilamba mata kiijie| DhIla mata kiijie| duraM = chipaanaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) vinatI jai jagapUja paramaguru nAmI, patita udhArana aNtrjaamii| dAsa dukhI, tuma ati upagArI, suniye prabhu! aradAsa hamArI // 1 // yaha bhava ghora samudra mahA hai, bhUdhara bhrama-jala-pUra rahA hai| aMtara dukha duHsaha bahutere, te bar3avAnala sAhiba mere // 2 // janama jarA gardai marana jahAM hai, ye hI prabala taraMga tahAM hai / Avata vipati nadIgana jAmeM, moha mahAna magara ika tAmeM // 3 // tisa mukha jIva paryo dukha pAvaiM, he jina! tuma bina kauna chur3Avai / azarana - zarana anugraha kIje, yaha dukha meTi mukati mujha dIje // 4 // dIragha kAla gayo vilalAvaiM, aba ye sUla sahe nahiM jAvaiM / suniyata yoM jinazAsanamAhIM, paMcama kAla paramapada nAhIM // 5 // kArana pAMca mileM jaba sAre, taba ziva sevaka jAhiM tumhAre / tAtaiM yaha vinatI aba merI, svAmI! zaraNa laI hama terI // 6 // prabhu Age citacAha prakAsauM, bhava bhava zrAvaka - kula abhilAsauM / bhava bhava jina Agama avagAhoM, bhava bhava zakti zaraNa ko cAhIM // 7 // bhava bhavameM sata saMgati pAUM, bhava bhava sAdhanake guna gAUM / paraniMdA mukha bhUli na bhAkhUM, maitrIbhAva sabanasoM rAkhUM // 8 // bhava bhava anubhava AtamakerA, hohu samAdhimaraNa nita merA / jabalauM janama jagatameM lAdhauM, kAlalabadhi vala lahi ziva sAdha // 9 // tabalauM ye prApati mujha hUjI, bhakti pratApa manoratha pUjau / prabhu saba samaratha hama yaha loreM, 'bhUdhara' araja karata kara joreM // 10 // he paramaguru! Apa jagata ke dvArA pUjya haiM, ApakA yaza cAroM ora phaila rahA hai| Apa gire huoM kA, patitoM kA uddhAra karanevAle haiM, sarvajJa haiM, ghaTa-ghaTa ke bhUthara bhajana saurabha 55
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtA haiM / hama Apake dAsa bahuta dukhI haiM, Apa upakAra karanevAle ho isalie he prabhu! aba hamArI araja suniye| yaha saMsAra atyanta vikaTa samudra hai, isameM anantakAla se bhava-bhramaNa ho rahA hai| maiM isameM DUba rahA hU~, isameM bahuta asahanIya duHkha haiM, ve samudra meM agni ke samAna arthAt bar3avAnala ke samAna mere antara meM dahaka rahe haiN| ___ isa saMsArarUpI samudra meM janma, mRtyu, roga aura bur3hAperUpI U~cI-U~cI taraMgeM uTha rahI haiM, isameM vipattiyoM kI aneka nadiyA~ Akara mila jAtI haiM, unameM moharUpI eka vikarAla magara nivAsa kara rahA hai / usa magara ke mu~ha meM par3anevAlA jIva duHkha pAtA hai, use Apake binA kauna chur3A sakatA hai ! he azaraNoM ke zaraNa ! jinamo koI zaraNa denevAlA nahIM mile, zAtA Apa hI haiN| mujha para kRpA kIjie aura mere isa dukha kA nivAraNa kara mujhe mukta kraaie| mujhe duHkha se vilApa karate hue bahuta samaya bIta gayA, aba yaha du:kha, yaha pIr3A sahI nahIM jaatii| sunate haiM ki jaina zAsana meM isa paMcama kAla meM yahA~ se mukti nahIM hotI arthAt mokSa nahIM hotaa| ___ vastu-svabhAva, daiva (nimitta), puruSArtha, kAlalabdhi aura bhavitavya .. ye pA~coM kAraNa mileM taba Apake sevaka ko mukti prApta ho / isalie he svAmI! aba merI Apase vinatI hai, hama terI zaraNa meM Ae haiN| he prabhu! mujhe aba prakAza milA hai aura maiM cAhatA hU~ ki mujhe AgAmI bhavoM meM bhI zrAvaka kula kI hI prApti ho| jina-Agama kA adhyayana kara usakI gahanatA kI thAha letA rahU~ aura bhava-bhava meM mujhe ApakI zaraNa mile| __ bhava-bhava meM acchI saMgati pAU~ aura ralatraya-sAdhanA karU~ arthAt guNoM kI mahimA gAU~, unheM aMgIkAra kruuN| kabhI mere mukha se kisI anya kI nindA na ho, maiM sabhI jIvoM se maitrI-bhAva rkhuu| jaba taka merA yaha bhavacakra cale maiM bhava-bhava meM nirantara apanI AtmA kA dhyAna karU~, merA sadaiva samAdhimaraNa ho aura kAlalabdhi kA yoga pAkara, bala pAkara mokSamArga para bar3hatA rahU~ arthAt sAdhanA meM lagA rahU~ / he prabhu! jaba taka mokSa kI prApti na ho, taba taka mujhe ApakI bhakti karane kA - pUjA karane kA manoratha prApta ho| bhUdharadAsa hAtha jor3akara arja karate haiM ki hama sadaiva Apa samarthavAna kA guNagAna gAte rheN| 56 bhUdhara bhajana saurabha
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) rAga soraTha suna jJAnI prANI, zrI guru sIkha syaanii||ttek|| narabhava pAra vimA pani setro, gAli bhagavAnara // sun.|| yaha bhava kula yaha merI mahimA, phira samajhI jinvaanii| isa avasara meM yaha capalAI, kauna samajha ura aanii||1|| sun.|| caMdana kATha-kanaka ke bhAjana, bhari gaMgAkA paanii| tila khali rAMdhata maMdamatI jo, tujha kyA rIsa biraanii||2|| sun.|| 'bhUdhara' jo kathanI so karanI, yaha buddhi hai sukhdaanii| jyoM mazAlacI Apa na dekhai, so mati karai kahAnI / / 3 / / sun.|| hai jJAnI jIva! zrI guru kI vivekapUrNa sIkha ko sun| yaha manuSya-janma pAkara viSayoM meM lipta mata ho, kyoMki yaha hI Age honevAlI durgati kA bIja hai, kAraNa hai| terA yaha manuSya bhava, yaha kula, terI pratiSThA aura jinavANI kA bodha - ina sabakA ekasAtha milanA eka durlabha avasara hai / isa suavasara meM sthira na hokara caMcala honA yaha terI kaisI samajhadArI hai? caMdana kI lakar3I jalAkara sone ke bAsana (bartana ) meM gaMgA kA pavitra jala lekara usameM tilahana kI khala ko koI pakAne lage, to usa parAye maMdamati vyakti para krodhita hone se kyA hogA? bhUdharadAsa kahate haiM ki jisake kahane va karane meM antara nahIM ho vaha hI samajha sukhadAyI hai / koI mazAlacI mazAla jalAkara bhI svayaM ko na dekha sake, tU bhI apanI vaisI hI sthiti mata kr| rIsa - krodha, gussA, naaraajgii| virAnI = praayaa| bhUdhara bhajana saurabha 57
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) rAga malAra ve munivara kaba mili hai upgaarii||ttek|| sAdhu digambara nagana nirambara, saMvara bhuussnndhaarii|| ve muni.|| kaMcana-kAca barAbara jinaka, jyauM ripu tyauM hitkaarii| mahala-masAna marana aru jIvana, sama garimA aru gaarii||1||ve muni.|| samyagjJAna pradhAna pavana bala, tapa pAvaka para jaarii| sevata jIva suvarNa sadA jai, kAya-kArimA ttaarii||2|| ve muni.|| tI jugata kA ' ' vinaya, sina yada Doka hmaarii| bhAga udaya darasana jaba pAUM, tA dinakI blihaarii||3|| ve muni.|| ve munivara jo upakAra karanevAle hai ve mileM, unake darzana hoM - aisA suyoga kaba hogA! ve sAdhu jo nirvastra haiM, nagna haiM, dizAe~ hI jinake vastra haiM, jo zuddha dhyAna meM lIna, samasta AsravoM se virata hokara karmoM ke Agamana ko rokane kI kriyA saMvara' ko dhAraNa kie hue haiM / ce sAdhu jo zatru va mitra, svarNa va kAMca, mahala va masAna (zmasAna), jIvana va mRtyu, sammAna va gAlI sabhI meM samatAbhAva rakhate haiM, jinake samakSa ye sabhI barAbara haiM, ve mileM, aisA suyoga kaba hogA ! ve sAdhu jo samyakjJAna ke pavana jhakoroM se protsAhita tapa kI agni meM samasta parabhAvoM kI Ahuti dete haiN| kAyarUpI kAlimA se apane ko alaga rakhakara suvarNa ke samAna apane zuddha svabhAva meM rata rahate haiM, unake darzanoM kA suyoga kaba hogA! bhUdharadAsa donoM hAtha jor3akara vinayAvanata unake caraNa-kamaloM meM nata haiN| bhAgyodaya se jisa dina aise sAdhu ke darzana kA saubhAgya mile, usa dina kI balihArI hai, usa para saba-kucha nichAvara hai, utsarga hai kyoMki vaha dina mere jIvana meM pUjya hogaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) rAga soraTha so gurudeva hamArA hai saadho||ttek // joga-agani maiM jo thira rAkheM, yaha citta caMcala pArA hai| karana-kuraMga khare madamAte, japa-tapa kheta ujArA hai| saMjama-Dora-jora vaza kIne, aisA jAna-vicArA hai||1|| so guru.|| jA lakSmIko saba jaga cAhai, dAsa huA jaga sArA hai| so prabhuke carananakI cerI, dekho acaraja bhArA hai // 2 // so guru.|| lobha-sarapa ke kahara jahara kI, lahari gaI dukha TArA hai|| 'bhUdhara' tA rikhi kA zikha hUje, taba kachu hoya sudhArA hai|| 3 / / so guru.|| he sAdhaka, hamArA guru to vaha hI hai jo pAre ke samAna caMcala citta ko bhI yoga kI agni meM sthira rakhatA hai| madonmatta (mada se unmata), iMdriyarUpI caMcala hariNoM ne hamAre japa-taparUpI kheta ko ujAr3a diyA hai| para jisane saMyamarUpI Dora se bA~dhakara unheM vaza meM kiyA hai, aisA jJAna jise huA hai, vaha jJAnadhArI hI hamArA guru hai| sArA jagata jisa lakSmI ko cAhatA hai, jisa lakSmI kA dAsa huA hai vaha lakSmI bhI usa prabhu ke caraNoM kI dAsI hai, yaha bar3A Azcarya hai ! ___ lobharUpI sarpa ke viSa kI ghAtaka laharoM ke duHkhoM ko jisane TAla diyA haiM, nAza kara diyA hai aise guru kA ziSya hone para hI kucha sudhAra honA, kalyANa honA, uddhAra honA saMbhava hai| karana = indriya / kuraMga = hrinn| rikha - Rssi| zikha = ziSya / ujArA - ujAr3a diye| bhUdhara bhajana saurabha
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) aba pUrI kara nIMdar3I, suna jIyA re! cirakAla tU soyaa|| mAyA mailI rAtameM, ketA kAla vigoyaa| ab.|| dharma na bhUla ayAna re! viSayoMvaza vaalaa| sAra sudhArasa chor3a ke, pIvai jahara piyaalaa||1|| ab.|| mAnuSa bhavakI paiThamaiM, jaga viNajI aayaa| catura kamAI kara cale, mUr3hauM mUla gumaayaa||2 / / ab.|| tisanA taja tapa jina kiyA, tina bahu hita joyaa| bhogamagana zaTha le rahe, lina saravasa khoyaa||3||ab. / / kAma vithApIr3ita jiyA, bhogahi bhale jAneM / khAja khujAvata aMgameM, rogI sukha mAneM // 4 // ab.|| rAga uraganI jorateM, jaga DasiyA bhAI! saba jiya gAphila ho rahe, moha lahara cddh'aaii||5|| ab.|| guru upagArI gAruDI, dukha dekha nivAreM / hita upadeza sumaMtrasoM, par3hi jahara utArai ||6||ab.|| guru mAtA guru hI pitA, guru sajjana bhaaii| 'bhUdhara' yA saMsArameM, guru shrnshaaii||7||ab.|| he jIva ! aba to tU isa nIMda ko (ajJAna ko) samApta kara, jisameM cirakAla se tU soyA hI calA A rahA hai| ina mAyAvI ulajhanoM, cintA, soca-vicAra kI rAta meM tUne apanA kitanA samaya kho diyA ! he ajJAnI ! viSayoM ko vaza meM karanevAle dharma ko tU bhUla mata / yaha (dharma) hI to sAre amRta rasa kA sAra hai, mUla hai, AdhAra hai aura tU ise chor3akara jahara kA pyAlA pItA calA A rahA hai| E . bhUdhara bhajana saurabha
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tUne manuSya bhava pAyA hai, aisI sAkha lekara tU isa saMsAra meM vyApAra hetu AyA hai| jo catura vyakti haiM, ve to apane sAtha zuddhi athavA zubha karma kI kamAI karake cale gae, parantu jo mUrkha haiM, ve jo kucha lAe the vaha bhI ga~vA gye| jinhoMne tRSNA ko tyAga karake tapa kiyA, unhoMne apanA hita dekhA aura paayaa| parantu jo ajJAnI bhogoM meM hI magna rahe, unhoMne apanA sarvasva/saba-kucha kho diyaa| ___ kAma kI pIr3A se vyathita yaha jIva bhogoM ko usI prakAra bhalA jAna rahA hai jaise khujalI kA rogI khujAne meM hI Ananda kI anubhUti karatA hai kintu pariNAma meM lahu-luhAna hokara du:khI hotA hai| rAgarUpI nAgina ne pUre bala se isa jagata ko Dasa liyA hai aura sAre hI jIva usa viSa-moha kI lahara ke prabhAva se besudha ho gae haiM; guru upakArI haiM, ve du:kha ko dekhakara jahara ko dUra karane ke lie upadeza dete haiM, maMtra-pATha karate haiN| guru hI mAtA hai, guru hI pitA hai, guru hI bhAI va sAthI haiM / bhUdharadAsa kahate haiM ki isa saMsAra meM guru hI ekamAtra zaraNa haiM, ve hI sahAyaka haiN| bigoyA = khoyA / uraNanI .. sapinI / bhUdhara bhajana saurabha
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) paMca namokAramaMtra-mAhAtmya kI DhAla zrIguru zikSA deta haiM, suni prAnI re! sumara maMtra naukAra, sIkha suni prAnI re! lokottama maMgala mahA, suni prAnI re! azarana-jana-AdhAra, sIkha suni prAnI re!||1|| prAkRta rUpa anAdi hai, suni prAnI re! mita acchara paiMtIsa, sIkha suni prAnI re! pApa jAya saba jApata, suni prAnI re! bhASyo gaNadhara Iza, sIkha suni prAnI re!||2|| mana pavitra kari maMtrako, suni prAnI re! sumarai zaMkA chori, sIkha suni prAnI re! vAMchita vara pAvai sahI, suni prAnI re! zIlavaMta nara nAri, sIkha suni prAnI re! // 3 // viSadhara-vAgha na bhaya karai, suni prAnI re! vinasaiM vighana aneka, sIkha suni prAnI re! vyAdhi viSama-vitara bha(r), suni prAnI re! vipata na vyApai eka, sIkha suni prAnI re!||4|| kapiko zikharasamedapai, suni prAnI re! maMtra diyo munirAja, sIkha suni prAnI re! hoya amara nara ziva vasyo, suni prAnI re! dhari cauthI parajAya, sIkha suni prAnI re!||5|| kahyo padamaruci seThane, suni prAnI re! sunyo vailake jIva, sIkha suni prAnI re! nara sukhake sukha bhuMjakai, suni prAnI re! bhayo rAva sugrIva, sIkha suni prAnI re!||6|| bhUdhara bhajana saurabha
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dInoM maMtra sulocanA, suni prAnI re ! viMdhyazrIko jor3a sIkha suni prAnI re! gaMgAdevI avatarI, suni prAnI > re ! sarpa DasI thI soI, sIkha suni prAnI re ! // 7 // - re ! re ! 8 // re ! cArudattapai vanikane, suni prAnI pAyo kUpama~jhAra, sIkha suni prAnI parvata Upara chAgane suni prAnI re ! bhaye jugama sura sAra, sIkha suni prAnI re! // nAga nAginI jalata haiM, suni prAnI re! dekhe pAsajiniMda sIkha suni prAnI maMtra deta taba hI bhaye, suni prAnI re ! padamAvati dharaneMdra, sIkha suni prAnI re ! // 9 // cahalemeM hathinI pha~sI, suni prAnI re ! khaga kInoM upagAra, sIkha suni prAnI re ! bhava lahikai sItA bhaI, suni prAnI re ! parama satI saMsAra, sIkha suni prAnI re ! // 10 // jala mAMgai zUlI caDhyo, suni prAnI re ! cora kaMTha-gata prAna, sIkha suni prAnI re ! maMtra sikhAyo seThane, suni prAnI re ! lahyo suraga sukha - thAna, sIkha suni prAnI re ! // / 11 // caMpApurameM gvAliyA, suni prAnI re! ghokhai maMtra mahAna, sIkha suni prAnI re ! seTha sudarzana avataryo, suni prAnI re ! pahale bhava nizvAna, sIkha suni prAnI re! // 12 // maMtra mahAtamakI kathA, suni prAnI re ! nAmasUcanA eha sIkha suni prAnI re ! bhUdhara bhajana saurabha 63
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpunyAratragraMthameM, suni mAnI tAre so suni lehu, sIkha suni prAnI re!||13|| sAta-visana sevana haThI, suni prAnI re! adhama aMjanA cora, sIkha suni prAnI re! saradhA karate maMtrakI, suni prAnI re! sIjhI vidyA jora, sIkha suni prAnI re!|| 14 / / jIvaka seTha samodhiyo, suni prAnI re! pApAcArI svAna, sIkha suni prAnI re! maMtra pratApaiM pAiyo, suni prAnI re! suMdara suraga vimAna, sIkha suni prAnI re!||15|| AgaiM, sIjhe sIjhi hai, suni prAnI re! aba sIjhaiM niradhAra, sIkha suni prAnI re! tinake nAma bakhAnate, suni prAnI re! koI na pAvai pAra, sIkha suni prAnI re!||16|| baiThata ciMtai sovatai, suni prAnI re! Adi aMtalauM dhIra, sIkha suni prAnI re! isa aparAjita maMtrako, suni prAnI re! mati visarai ho vIra, sIkha suni prAnI re!||17|| sakala loka saba kAlameM, suni prAnI re! saravAgamameM sAra, sIkha suni prAnI re! 'bhUdhara' kabahuM na bhUli hai, suni prAnI re! maMtrarAja mana dhAra, sIkha suni prAnI re ! // 18 // zrI guru yaha zikSA dete haiM - are prANI ! tU suna / tU NamokAra maMtra kA smaraNa kara, yaha loka meM sarvopari hai, maMgala hai va uttama hai| jinako kisI kI zaraNa nahIM hai, una sabakA yahI eka AdhAra hai, sahArA hai, AlaMbana hai| 64 bhUdhara bhajana saurabha
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha svabhAvarUpa se anAdi se hai, isameM paiMtIsa madhura akSara haiN| gaNadhara deva ne batAyA hai ki isake japa se samasta pApoM kA nAza hotA hai / dRr3ha zraddhA rakhakara, saba zaMkAoM ko chor3akara, nizaMkita hokara, jo koI bhI zIlavaMta nara-nArI mana meM isakA smaraNa karate haiM ve vAMchita phala prApta karate haiN| isa maMtra ke smaraNa se sarpa aura siMha kA bhaya nahIM rahatA, aneka vighna Tala jAte haiM, naSTa ho jAte haiM; vyaMtara Adi kI viSama vyAdhi bhI dUra ho jAtI haiM, bhAga jAtI hai aura eka bhI vipatti nahIM ThaharatI / - munirAja ne sammedazikhara para eka baMdara ko yaha maMtra diyA to vaha cauthI gati meM arthAt svarga meM devagati meM utpanna huaa| padmaruci seTha ne baila kI paryAya meM ise sunA, vaha manuSya va deva gati ke sukhoM ko bhogakara rAjA sugrIva huA / sulocanA ne viMdhyazrI ko yaha maMtra diyA, jisane sarpa banakara usA thA vaha gaMgAdevI ke rUpa meM prakaTa huii| vaNika ne cArudatta se kue ke bIca meM aura bakare ne pahAr3a ke Upara yaha maMtra sunA aura sunakara (donoM ne) devagati pAI / - pArzva jinendra ne nAga-nAginI ko jalate dekhakara yaha maMtra sunAyA jisake prabhAva se ve dharaNendra aura padmAvatI hue / kIcar3a meM phaiMsI hathinI ko vidyAdhara ne yaha maMtra sunAyA aura vaha marakara parama satI sItA ke rUpa meM janamI / jaba phA~sI para car3he hue cora ke kaMTha meM prANa the arthAt jaba vaha maraNAsanna thA taba usane jala kI yAcanA kI to seTha ne use yaha maMtra sunAyA aura maMtra ke prabhAva se vaha marakara svarga meM devagati meM utpanna huaa| caMpApura meM gvAle ne maMtra ko bAra-bAra duharAyA to vaha seTha sudarzana ke rUpa meM janma lekara usI bhava se mukta ho gyaa| isa maMtra ke mahAtmya kI kathA ke prabhAva se kisa-kisa ko kyA-kyA huA usI kI sUcanA puNyAstrava kathAkoSa meM hai| jo usa graMtha ko sunatA hai vaha hI tira jAtA hai / aMjana cora jaisA mahApApI jo sapta vyasanoM meM lipta thA, usane maMtra para zraddhA kI aura usake bala se vidyA siddha kara lii| bhUdhara bhajana saurabha 65
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvaMdhara seTha ne pApI kutte ko saMbodhita kiyA aura yaha maMtra sunAyA / isa maMtra ke prabhAva se usane svarga ke sundara vimAna meM jAkara janma liyaa| isa prakAra isa maMtra se bahuta prANI lAbhAnvita hue haiM, bahuta se prANI saMpanna hue haiM, saMpanna haiM aura Age bhI hoMge, unake nAmoM kA varNana karate-karate koI unakA pAra nahIM pA sakatA / sote-uThate-baiThate aparAjita isa maMtra kA, Adi se aMta taka sarvathA isakA cintana kara, tU isakA vismaraNa mata kr| - sAre loka meM saba kAla meM sampUrNa Agama kA sAra yahI hai| bhUdharadAsa kahate haiM - yaha maMtrarAja hai, isako hRdaya meM dhAraNa karanA, kabhI bhI isakA vismaraNa mata karanA / chAga 6 6 S bakarI | cahalA - kIcar3a / khaga - * vidyAdhara / jIvaka seTha jIvandhara seTha / bhUdhara bhajana saurabha =
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 49 ) rAga soraTha bhalo cetyo vIra nara tU, bhalo cetyo vIra // Teka // samujhi prabhuke zaraNa Ayo, milyo jJAna vajIra // bhalo. // jagatameM yaha janama hIrA, phira kahAM tho dhIra / bhalIvAra vicAra chAMDyo, kumati kAminI sIra // 1 // bhalo. // dhanya dhanya dayAla zrIguru sumari guNagaMbhIra / naraka parataiM rAkhi lInoM, bahuta kInI bhIra // 2 // bhalo. // bhakti naukA lahI bhAgani, kitaka bhavadadhi nIra / DhIla aba kyoM karata 'bhUdhara', pahuMca pailI tIra // 3 // bhalo. // he vIra puruSa ! tU ceta gayA hai, yaha ucita hI haiN| tU soca-samajhakara sthira citta se prabhu kI zaraNa AyA hai, jahA~ tujhe jJAnarUpI maMtrI (pramukha salAhakAra va sahAyaka) milA hai| yaha manuSya janma isa jagata meM hIrA ke samAna hai, hIrA- tulya hai, yaha jAnakara phira koI dhairya kaise rakheM ? isa prakAra samyaka vicAra Ate hI kumatirUpI strI se saMbaMdha DhIle ho gae haiM / chor3a diye haiM / aba zrI guru ke gahana guNoM kA smaraNa karake dhanya ho gyaa| bahuta kaSToM ko sahana karane ke pazcAt para-rUpa naraka se alaga svAtmabodhi ko prApta huA arthAt tujhe bheda - jJAna huA hai| bhAgyavaza yaha bhakti naukA prApta huI hai, to saMsAra - samudra kitanA gaharA hai ? aba isakA kyA vicAra! aba isase kyA prayojana! arthAt aba saMsAra - samudra adhika gaharA nahIM raha gayA hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki aba dera mata kara, pramAda mata kara aura isa sAdhana se bhavasAgara ke usa pAra pahu~ca jA / pailI = paralI - dUsarI / bhUdhara bhajana saurabha 67
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaga taranatArana jAna! mahAna // bandau digambara gurucarana, je bharama bhArI rogako, haiM rAjavaidya jinake anugraha vina kabhI, nahiM kaTai karma jNjiir| te sAdhu mere ura / mana baso, merI haro pAtaka pIra // 1 // yaha tana apAvana azuci hai, saMsAra sakala asAra / ye bhoga viSa pakavAnase, isa bhA~ti soca-vicAra // tapa viti zrImuni base, saba tyAgi parigraha bhIra / te sAdhu mere ura / mana baso, merI harI pAtaka pIra // 2 // je kAca kaMcana sama ginaiM, ari-mitra eka sarUpa / niMdA - bar3AI banakhaNDa - zahara sArikhI, sukha-duHkha jIvana-maranameM, nahiM khuzI nahiM sAdhu mere ura / mana baso, merI harI pAtaka (50) guru - vinatI - 68 anUpa // dilagIra | pIra // 3 // te je bAhya paravata vana vasaiM, girI guhA sila seja samatA sahacarI, zazikiraNa mRga mitra bhojana tapamaI, vijJAna te sAdhu mere ura / mana vaso, merI haro pAtaka pIra // 4 // nIra / mahala dIpaka niramala manoga | joga // toya | hoya // dhIra / sUkheM sarovara jala bhare, sUkhai taraMgani vATaiM vaTohI nA caleM, jahAM ghAma garamI tisa kAla munivara tapa tapaiM, girizikhara ThAr3e te sAdhu mere ura / mana baso, merI haro pAtaka pIra // 5 // ghanaghora garajaiM ghanaghaTA, jala parai pAvasakAla | cahu~ ora camakai vIjurI, ati calai zItala vyAla // taruheTa tiSThai taba jatI, ekAnta acala zarIra / te sAdhu mere ura / mana aso, merI haro pAtaka pIra // 6 // bhUdhara bhajana saurabha
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsa tuSArasoM, dAhai pokharAM, dAhai tharaharai jaba zIta mAsa jamai pAnI jaba sakala sabakI sabakI vanarAya / kAya // tIra / pIra // 7 // tabba nagana nivasaiM cauhadaiM, athavA nadIke te sAdhu mere ura / mana baso, merI haro pAtaka kara jora 'bhUdhara' bInavai, kaba mileM vaha yaha Asa manakI kaba phalai, mere sareM sagare saMsAra viSama videzameM, je binA je binA te sAdhu mere ura / mana baso, kAraNa munirAja / kAja // vIra / merI haro pAtaka pIra // 8 // maiM una digambara guru ke caraNoM kI vandanA karatA hU~, jinheM isa jagata se tAranevAle jahAja ke rUpa meM jAnA jAtA hai| jo bhramarUpI, ajJAnarUpI kaThina/ asAdhya rogoM ke nivAraNa ke lie vizeSajJa vaidya haiN| jinakI kRpA ke binA yaha ve karma - zrRMkhalA naSTa nahIM kI jA sakatI, kATI nahIM jA sakatI, mere hRdaya sAdhu meM nivAsa kareM, mere pApoM kI pIr3A kA haraNa kareM, unheM dUra kreN| I yaha deha apavitra hai, mailI hai aura yaha saMsAra sArahIna hai| ye viSaya-bhoga viSaile pakavAna kI bhA~ti haiM, isa prakAra vicArakara tapa karane hetu zrI munirAja saba parigraha chor3akara bhIr3a se dUra nirjana vana meM rahate haiM, ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kI pIr3A ko dUra kareM / jo kA~ca - kaMcana, zatru-mitra, niMdA-bar3AI, vana aura sundara zahara meM bheda nahIM . karate arthAt sabako eka samAna mAnate haiM; sukha-duHkha, jIvana aura maraNa meM na unheM khuzI hotI haiM aura na udAsI, ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsakara mere pApoM kI pIr3A ko dUra kreN| jo bAhara vana meM, parvata para rahate haiM, parvatoM kI guphAe~ hI jinake lie manojJa mahala haiM, pASANa kI zilA hI jinake samatAbhAva kI sAthI haiM aura candramA kI kiraNeM hI dIpaka haiM, candramA kI zItalatA hI jinakA bhojana haiM aura nija kA jJAnavarddhana hI nirmala jala hai jinakA ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kI pIr3A ko dUra kareM / bhUdhara bhajana saurabha 69
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalabhare sarovara bhI jaba sUkha jAyeM, nadiyA~ bhI sUkha jAyeM, rAste meM rAhagIra bhI na caleM, sUrya kI pracaNDatA ke kAraNa tIvra garamI ho, usa samaya bhI parvata ke zikhara para kAyotsarga pudrA meM khar3e muni tapa meM lIna rahate haiM, ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kI pIr3A kA haraNa kreN| __ghanaghora ghaTAe~ chA rahI hoM, ghane bAdala garaja rahe hoM, varSA Rtu meM tIvra varSA ho rahI ho, cAroM ora bijaliyA~ kauMdha rahI hoM aura barasAta ko ThaMDI havAe~ baha rahI hoM, usa samaya vRkSa ke nIce ekAnta meM jo nizcala mudrA meM baiThate hoM ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kI pIr3A kA haraNa kreN| jaba sardI meM pAlA par3ane ke kAraNa jaMgala meM sabhI jagaha dAhA (zItadAha) laga gayA ho, tAlAboM meM pAnI jama gayA ho, sardI se sabakI kAyA kA~pa rahI ho, taba khule maidAna meM athavA nadI ke kinAre digambara mudrA meM tapa meM lIna rahanevAle sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kA haraNa kreN| bhUdharadAsa kara (hAtha) jor3akara vinatI karate haiM ki kaba aise munirAja ke darzanoM kA saubhAgya mile| mere mana kI AzA pUrI ho, mere sAre kArya siddha hoN| isa saMsArarUpI anajAna paradeza meM binA kisI kAraNa ke jo sahaja hI ( bhAI, hitaiSI) vIra haiM ve sAdhu mere hRdaya meM nivAsa kareM, mere pApoM kA haraNa kreN| ura = mana / sArikhI = samAna, barAbara / taraMgani toya = nadI kA jl| yATai - rAste se, rAste meN| baTohI = musAphira / pAvasakAla = barasAta meM / byAla = pavana / taru hera = vRkSa ke niice| bhUdhara bhajama saurabha
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! ( 51 ) guru-vinatI bharatarI (dohA) te guru mere mana baso, je bhava jaladhi jihAja / Apa tiraiM para tArahIM, aise zrIRSirAja // 1 // te guru. // moha mahAripu jItikeM, chAMDyo saba gharabAra / hoya digambara vana basai, Atama zuddha vicAra // 2 // te guru. // roga uraga-bila vapu giNyo, bhoga bhujaMga samAna / kadalI taru saMsAra hai, tyAgo saba yaha jAna // 3 // te guru. // , ratanatraya nidhi ura dherai aru niragraMtha trikAla / mAryo kAma - khabIsako, svAmI parama dayAla // 4 // te guru. // paMca mahAvrata AdareM, pAMcoM samiti sameta / tIna gupati pAlaiM sadA, ajara-amara pada heta // 5 // te guru. // dharma dherai dazalakSaNI, bhAvaiM bhAvanA sAra sahaiM parIsaha vIsa dvai, cArita - ratana bha~DAra // 6 // te guru. // jeTha tapai ravi Akaro, sUkhai saravara-nIra / zaila - zikhara muni tapa tapaiM, dAjhaiM nagana zarIra // 7 // te guru. // pAvasa raina DarAvanI, varasai jaladhara-dhAra / tarutala nivasaiM taba yati, bAjai jhaMjhAvAra / / 8 / / te guru . / / saba vanarAya / zIta par3ai kapi-mada galai, dAha~ tAla taraMganike taTai ThAr3e dhyAna lagAya // 9 // te guru. // , ihi vidhi duddhara tapa tapaiM, tInoM kAlama~jhAra / lAge sahaja sarUpameM, tanasoM mamata nivAra // 10 // te guru. // bhUdhara bhajana saurabha 71
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUraba bhoga na ciMtavaiM, Agama vAMchA naahiN| cahu~gatike dukhasoM Darai, surati lagI shivmaahiN||11|| te guru.|| raMgamahalameM paur3hate, komala seja bichaay| te pacchimanizi bhUmimeM, sauveM saMvari kaay||12|| te guru.|| gaja car3hi calate garabasoM, senA saji cturNg| nirakhi nirakhi paga ve dharai, pAla karuNA aNg||13|| te guru.|| ve guru caraNa jahAM dharai, jagameM tIratha jeha / so raja mama mastaka car3hau, 'bhUdhara' mAMgai yeha // 14 // te guru.|| jo bhavyajanoM ko isa saMsAra-samudra se pAra utArane ke lie jahAja ke samAna haiM, upadezaka haiM, jo svayaM bhI saMsAra-samudra se pAra hote haiM va anya janoM ko bhI pAra lagAte haiM, aise zrI RSirAja mere mana meM baseM, nivAsa kareM, arthAt mere dhyAna ke kendra bneN| ___ jinhoMne moharUpI zatru ko jItakara, saba ghara-bAra chor3a diyA aura jo apane zuddha AtmA kA vicAra karane hetu nagna digambara hokara vana meM nivAsa karate haiM aise zrI RSirAja mere mana meM bseN| yaha deha rogarUpI sarpa kI bAMbI ke samAna haiM aura viSayabhoga bhujaMga/bhayaMkara sarpa ke samAna haiN| saMsAra kele ke vRkSa/tane kI bhA~ti nissAra hai, yaha jAnakara jinhoMne ina sabako tyAga diyA hai, ve guru mere mana meM bseN| __ darzana, jJAna aura cAritra - ina tIna ratnoM ko jo hRdaya meM dhAraNa karate haiM aura jo sadaiva svayaM hRdaya se nirgrantha arthAt graMthivihIna haiM, jo anta:-bAhya saba parigrahoM se dUra haiM, jinane kAmavAsanA ko jIta liyA hai aura jo paramadayAlu haiM, ve guru mere mana meM bseN| jo ajara, amara pada yAnI mokSa kI prApti hetu pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti, tIna guptiyoM kA sadA pAlana karate haiM, ve guru mere mana meM bseN| 72 bhUdhara bhajana saurabha
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo dharma ke dasa lakSaNoM ko dhAraNa karate haiM aura bAraha bhAvanAoM ko sArarUpa meM anubhava karate haiM, bAIsa parISahoM ke trAsa ko sahana karate haiM, jo cAritra ke utkRSTa bhaMDAra haiM ve guru mere mana meM bseN| ___jyeSTha mAsa sUrya kI prakharatA se tapta hotA hai. usa samaya jalAzayoM kA jala sUkha jAtA hai, aise samaya parvata ko U~cI zikhAoM para jo tapa-sAdhanA karate haiM, jinakI nagna kAyA tapana se tapta hotI hai, ve guru mere mana meM bseN| ___ varSA Rtu kI sAyaM-sAya karatI DarAvanI rAteM aura teja barasAta meM, jabaki teja tUfAnI havAe~ cala rahI hoM, taba per3a ke nIce sAhasapUrvaka jo nizcala virAjita rahate haiM ve guru mere mana meM bseN| zIta ke mausama meM jaba vAnara kI caMcalatA bhI sahama jAtI hai, kama ho jAtI hai, vana ke sAre vRkSa ThaMDa se - pAle se jhulasa jAte haiM, usa samaya tAlAba athavA nadI ke kinAre khar3e rahakara dhyAna meM jo lIna hote haiM, ve guru mere mana meM bseN| jo sardI, garmI, barasAta, tInoM kAla meM isa prakAra durddhara (kaThinAI se dhAraNa kiyA jAnevAlA) tapa karate haiM aura ise deha se mamatA tyAgakara apane jJAnAnanda svarUpa ke citavana meM lIna rahate haiM ve guru mere mana meM bseN| atIta meM bhoge gae bhogoM ke viSaya meM jo kabhI ciMtana nahIM karate, unheM smaraNa nahIM karate, na bhaviSya ke lie koI AkAMkSAe~ saMjote haiM; cAroM gatiyoM ke du:khoM se jo sadA bhayabhIta haiM aura mokSarUpI lakSmI se jinako lau/lagana lagI hai, ve guru mere mana meM bseN| jo kabhI rAjamahaloM kI komala zaiyyA para sote the aura aba rAtri ke aMtima prahara meM bhUmi para kAya (zarIra) ko sAdhakara sote haiM, ve guru mere mana meM bseN| ___jo kabhI caturaMginI senAsahita garva se hAthI para car3hakara calate the, ve IryAsamiti kA pAlana karate hue, apane pA~va dekha-bhAlakara uThAkara rakhate haiM aura samasta jIvoM ke prati karuNA rakhate haiM, ve guru mere mana meM bseN| ve garu jahA~-jahA~ apane caraNa rakhate haiM ve sabhI sthAna isa jagata meM tIrtha bana jAte haiN| bhUdharadAsa yahI kAmanA karate haiM ki ina caraNoM kI dhUli mere mastaka para car3he arthAt una caraNoM kI raja mere mastaka ko lgaauuN| rogauragabila .. rogarUpI sarpa kA bil| kAma qhavIsa = kAmarUpI rAkSasa / vapu = shriir| Akaro - teja / dAjhai - jlaave| bAjai - AvAja karatI hai / jhaMjhAvAta - jhaMjhAvAra = barasAta ke sAtha honevAlA tUphAna, teja havA / bhUdhara bhajana saurabha 73
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) rAga gaurI dekho bhAI ! Atamadeva birAjai // Teka // isahI hUTha hAtha devalamaiM, kevalarUpI rAjai // amala ujAsa jotimaya jAkI, mudrA maMjula chAjai / munijanapUja acala avinAzI, guNa baranata budhi lAjai // 1 // dekho. // parasaMjoga samala pratibhAsata, nija guNa mUla na tyAjai / jaise phaTika pakhAna hetasoM, zyAma aruna duti sAjaiM // 2 // dekho. // 'so'haM' pada samatAso dhyAvata, ghaTahI maiM prabhu pAjai / 'bhUdhara' nikaTa nivAsa jAsuko, guru bina bharama na bhAjai // 3 // dekho. // / he bhAI! AtmArUpI deva virAja rahe haiM, unheM dekho| isa sAr3he tIna hAtha ke kAyArUpI mandira meM kaivalyarUpa dhAraNa karanevAlI zuddhAtmA suzobhita hai / sarvamalarahita, ujjvala jyoti se prakAzita usakI sundara chavi suzobhita hai| vaha acala aura avinAzI AtmA munijanoM dvArA pUjanIya hai, usake guNoM kA varNana karate hue yaha buddhi bhI lajjita ho jAtI hai, hAra jAtI hai; kyoMki usake guNa apAra haiM isalie unakA varNana nahIM kiyA jA sktaa| pAradarzI sphaTika pASANa kAle aura lAla raMga kI AbhA ke kAraNa usa rUpa hI (kAlA aura lAla) dikhAI dene lagatA hai, usI prakAra pudgala ke saMyoga se yaha nirmala AtmA malasahita dikhAI par3atA hai / parantu mUla meM usa kI zuddhatA naSTa nahIM hotI / 'so'haM ' - 'vaha maiM hU~' isa pada kA jo samatApUrvaka dhyAna karatA hai, vaha apane hI bhItara nijAtmA kA darzana karatA hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki jo apane meM hI, apane hI nikaTa raha rahA hai, usakI (usa AtmA kI ) pahacAna, usake prati bhrama nivAraNa guru ke upadeza se hI ho sakatA hai anyathA nahIM / - chUTha - sAr3he tIna hAtha kI nApa / devala mandira, devAlaya / 74 - bhUdhara bhajana saurabha
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) rAga khyAla kAphI kAnahI tuma suniyo sAdho! manuvA merA jJAnI ||ttek|| sata guru bheMTA saMsaya meTA, yaha nIkai kari jaanii|| cetanarUpa anUpa hamArA, aura upAdhi viraanii||1|| tuma suniyo.|| pudagala bhAMDA Atama khAMDA, yaha hiradai tthhraanii| chIjI bhIjI kRtrima kAyA, maiM nirabhaya nirvaanii||2|| tuma suniyo.|| maiM hI dekhauM maiM hI jAnauM, merI hoya nishaanii| zabada pharasa rasa gaMdha na dhArauM, ye bAteM vijJAnI / / 3 // tuma suniyo.|| jo hama cInhAM so thira kInhAM, hue sudRr3ha srdhaanii| 'bhUdhara' aba kaise utaraMgA, khar3A bar3hA jo ptii||4|| tuma suniyo.|| he sAdhaka! suno, merA manuA (AtmA) jJAnavAna hai| satguru se bheMTa hone ke pazcAt hamArA saMzaya miTa gayA hai aura hamane yaha bhalI prakAra se jAna liyA hai ki hamArA to mAtra eka caitanya svarUpa hai jo nirAlA hai, zeSa sabhI upAdhiyA~ birAnI haiM, arthAt parAyI haiM, hamArI nahIM haiM, hamase bhinna va alaga haiN| isa pudgala deha meM AtmA 'myAna meM talavAra' kI bhAMti hai, jaise talavAra va myAna pRthak-pRthak haiM vaise hI AtmA va deha pRthak-pRthak haiM, aisI pratIti hRdaya meM dhAraNa kro| deha to kRtrima hai, banAvaTI hai, nazvara hai, naSTa honevAlI hai isalie yaha deha cAhe naSTa ho, cAhe bhIge merA kucha nahIM jiMgar3egA, maiM pUrNata: nirbhaya hU~ aura nirvANa pAne kI kSamatAvAlA huuN| ____ maiM (AtmA) hI jAnatA hU~, maiM hI dekhatA huuN| yaha jAnanA-dekhanA hI merI nizAnI hai, lakSaNa hai / ye zabda-rasa-gaMdha-sparza mere (lakSaNa, guNa) nahIM haiM ; AtmA inheM dhAraNa nahIM karatA-yaha jJAna hI viziSTa jJAna hai, vijJAna hai| bhUdhara bhajana saurabha 75
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgala se bhinna hamane jo vAstavika rUpa meM Atma-paricaya kiyA hai, usI meM ekAgra hokara, sthira hokara, usa hI kI dRr3ha zraddhA kro| bhUdharadAsa kahate haiM ki jisa prakAra talavAra para car3hI dhAra nahIM utaratI usI prakAra AtmA ke prati zraddhA kA jo bhAva car3hA hai, dRr3ha huA hai vaha bhI nahIM utregaa| khAMDA - tlvaar| 76 bhUdhara bhajana saurabha
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) rAga soraTha antara ujjala karanA re bhaaii!||ttek|| kapaTa kRpAna tajai nahiM tabalau, karanI kAja na saranA rai|| japa-tapa-tIratha-jajJa-vratAdika Agama artha ucaranA re| viSaya-kaSAya kIca nahiM dhoyo, yoM hI paci paci maranA re||1||antr. / / bAhira bheSa kriyA ura zucisoM, kIye pAra uttaranA re| nAhIM hai saba loka-raMjanA, aise vedana varanA re / / 2 ||antr.|| kAmAdika manasauM mana mailA, bhajana kiye kyA tiranA re| 'bhUdhara' nIlavasana para kaisaiM, ke sara raMga ucharanA re // 3||antr.|| / are bhAI! apane aMtaraMga ko ujjvala karo - svaccha kro| jaba taka tuma kapaTarUpI talavAra ko nahIM chor3oge taba taka antara ujvala karane kA tumhArA kAma saphala nahIM hogA arthAt tumhArI aisI karanI se to tumhArA kAja saphala nahIM hogaa| jaba taka viSaya-vAsanA aura kaSAyarUpI kIcar3a ko nahIM dhooge, dUra nahIM karoge taba taka japa-tapa, tIrthayAtrA, yajJa (pUjA)-vrata karanA, Agama granthoM ko par3hanA, unako samajhanA, unakA kathana karanA sana nirarthaka haiM, pariNAmazUnya haiM, niSphala haiM, unameM vyartha hI paca-paca kara maranA hai| __ aMtaraMga kI zuddhisahita bAhya kriyA kA pAlana karane para hI isa saMsAra-samudra ko pAra kiyA jA sakatA hai anyathA to yaha saba lokaraMjanA hai, dikhAvA hai - aisA anubhaviyoM/jJAniyoM kA kahanA hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki jaise nIle kapar3e para kesara kA raMga nahIM car3ha sakatA usI prakAra jaba mana icchAoM, kAmanAoM, kaSAya Adi vicAroM se mailA ho to aise meM bhakti-bhajana karane se mukti pAnA kaise saMbhava ho sakatA hai? bhUdhara bhajana saurabha 77
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55) rAga malAra aba mere samakita sAvana aayo||ttek|| bIti kurAti mithyAmati grISama, pAvasa sahaja suhaayo|| anubhava dAmini damakana lAgI, surati ghaTA ghana chAyo / bolai vimala viveka papIhA, sumati suhAgini bhaayo||1|| aba mere.|| gurudhuni garaja sunata sukha upajai, mora sumana vihsaayo| sAdhaka bhAva aMkUra uThe bahu, jita tita haraSa svaayo||2|| aba mere.|| bhUla dhUla kahiM bhUla na sUjhata, samarasa jala jhara laayo| 'bhUdhara' ko nikasai aba bAhira, nija niracUdhara paayo|| 3 / aba mere.|| aba mere jIvana meM samyaktvarUpI sAvana A gayA hai| mithyAtva, kurIti va kumatirUpa grISma kI tapana anva samApta ho gaI, isalie yaha samyaktvarUpI pAvasa (varSA) Rtu atyanta suhAvanI lagatI hai| aba AtmAnubhavarUpI vidyuta (bijalI) ko camakAra hone lagI hai, Ananda aura anurAga (bhakti) rUpI bAdaloM kI ghaTA ghanI ho calI hai, jise dekhakara vivekarUpI papIhe kI dhvani mukharita hone lagI hai, sunAI dene lagI hai jo sumatirUpI suhAgina ko atyanta priyakara hai| jaise bAdaloM ko dekhakara mora pakSI kA mana nAca uThatA hai, Anandita hotA hai, usI prakAra sadguru kI upadezarUpI garjana ko sunakara sAdhaka ko sukhAnubhUti hotI hai / sAdhaka ke hRdaya meM bahuprakAra se bhakti-bhAva ke aMkura phUTane lagate haiM aura AnaMda kI anubhUti meM sarasa abhivRddhi hotI hai| ___ jaise barasAta ke kAraNa dhUli bhIgakara jama jAtI hai, usakI pravRtti/caMcalatA naSTa ho jAtI hai| usI prakAra samatArasa kI dhArA barasane se aba bhUlarUpI (bhramarUpI) dhUla aba bhUla se bhI kahIM dikhAI nahIM pdd'tii| bhUdharadAsa kahate haiM ki jise nijAnanda kI anubhUti apane hI bhItara hone lagI ho to use bAhara nikalane se kyA prayojana raha gayA! surati - bhakti, anurAga, Ananda / vihasAyo = prasanna honaa| niracU = bilkula / 78 bhUdhara bhajana saurabha
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ( 56 ) rAga khyAla aura saba thothI bAteM, bhaja le zrIbhagavAna // Teka // prabhu bina pAlaka koi na terA, svArathamIta jahAna // paravanitA jananI sama ginanI, paradhana jAna pakhAna / ina amaloM paramesura rAjI, bhASai veda purAna // 1 // aura. // jisa ura antara basata niraMtara, nArI auguna khAna / tahAM kahAM sAhibakA bAsA, do khAMDe ika myAna // 2 // aura. / yaha mata satagurukA ura dharanA, karanA kahiM na gumAna / 'bhUdhara' bhajana na palaka visaranA, maranA mitra nidAna // 3 // aura. // he Atman ! tU bhagavAna kA bhajana kara, isake atirikta sAre kriyA-kalApa, sArI bAteM sArahIna haiM, nissAra haiN| isa jagata meM prabhu ke alAvA koI bhI terA apanA hitakArI mitra, terA nirvAha karanevAlA, pAlanevAlA nahIM hai| tU parastrI ko apanI mAtA ke samAna aura parAye dhana ko pASANa ke samAna jAna / kAma aura parigraha ke tyAga ke AcaraNa se paramAtmA kI sI carcA hotI hai, aisA dharmagranthoM, AgamoM, purANoM meM kahA gayA hai| jisake hRdaya meM nirantara kAmavAsanA rahatI hai vaha hRdaya hI saba durguNoM kI khAna hai arthAt kAmavAsanA avaguNoM kI khAna hai jisake hRdaya meM kAmavAsanA rahatI haiM, usake hRdaya meM prabhu kA smaraNa nahIM hotA / prabhu kI ArAdhanA aura kAmavAsanA ye donoM ekasAtha eka sthAna para nahIM raha sakate jaise ki eka myAna meM do talavAreM nahIM raha paatiiN| zrI satguru kA yaha upadeza apane hRdaya meM dhAraNa kara aura usakA kahIM bhI, kabhI bhI abhimAna mata karanA | bhUdharadAsa kahate haiM ki mRtyu to eka dina avazya AyegI hI, tU eka pala ke lie bhI prabhu ke smaraNa-bhajana se cyuta na honA arthAt prabhu vismaraNa mata karanA / I bhUdhara bhajana saurabha 79
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) rAga soraTha suni ThaganI mAyA, taiM saba jaga Thaga khAyA // ttek|| Tuka vizvAsa kiyA jina terA, so mUrakha pichtaayaa| ApA tanaka dikhAya bIja jyoM, mUDhamatI llcaayaa| kari mada aMdha dharma hara lInauM, anta naraka phuNcaayaa||1|| suni. / / kete kaMta kiye haiM kulaTA, to bhI mana na aghaayaa| kisahIsauM nahiM prIti nibAhI; vaha taji aura lubhaayaa||2|| suni.|| . 'bhUdhara' chalata phira yaha sabakoM, bhauMdU kari jaga paayaa| jo isa ThaganIkoM Thaga baiThe, maiM tisako sira naayaa||3|| suni.|| he mAnava, suno, yaha mAyA (dhana) ThaganI hai, isane sAre jagata ko Thaga liyA hai| jisa kisI ne bhI isa para vizvAsa kiyA, vaha mUrakha banakara pachatAyA hai| bijalI-sI camaka ko dekhakara jo mUrkha lAlaca meM A gayA, usako madAMdha kara isane dharmacyuta kara diyA aura phira anta meM use naraka meM pahu~cA diyaa| isa mAyA ne kitane logoM ko apanA svAmI banAyA kintu phira bhI isakA mana nahIM bhraa| isane kisI se bhI apanI prIti nahIM nibhAI, yaha sadaiva eka ko chor3akara dUsare ko lubhAtI rahI hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki mAyA sabako chalatI-phiratI hai, jisane isa para vizvAsa kiyA, usI ko yaha ThagatI rahI hai, sAre jagata ko bhodU banA rahI hai| jisane isa ThaginI mAyA ko jIta liyA hai, maiM use namana karatA huuN| mAyA = dhana-vaibhava, lkssmii| kaMta = pti| 80 bhUdhara bhajana saurabha
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) rAga soraTha ajJAnI pApa dhatUrA na boya // Teka // phala cAkhana kI bAra bharai haga, mari hai mUrakha roya // kiMcit viSayani sukha ke kAraNa, durlabha deha na khoya / aisA avasara phira na milaigA, isa nIMdar3I na soya // 1 // ajJAnI // isa viriyAM maiM dharma - kalpataru, sIMcata syAne loya / tU viSa bovana lAgata to sama, aura abhAgA koya // 2 // ajJAnI // je jagameM dukhadAyaka berasa, isa hIke phala soya yo mana 'bhUdhara' jAnikai bhAI, phira kyoM bhoMdU hoya // 3 // ajJAnI // / he ajJAnI ! tU pAparUpI dhatUrA kA viSa vRkSa mata bo| jaba isake phala cakhane kA samaya AtA hai to duHkhI hokara A~sU bahAtA huA maratA hai| jo durlabha nara kAyA / manuSya deha milI hai use thor3e se viSayoM ke sukha ke kAraNa mata ga~vA, aisA suavasara manuSya-bhava phira nahIM milegA ataH pramAda kI nIMda meM mata so / jo / buddhimAna loga haiM ve to isa avasara meM arthAt manuSya janma pAkara dharmarUpI kalpavRkSa ko sIMcate haiM aura yadi tU adharma (pApa) ke viSavRkSa ko botA hai to tere samAna abhAgA dUsarA kauna hogA? jagata meM jitane duHkhadAyaka rasavihIna phala haiM, ve pApa karma ke hI phala haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki yaha jAnakara bhI tU mUrkha arthAt bhoMdU kyoM ho rahA hai? - bhUdhara bhajana saurabha 81
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga pAlU pAnI meM mIna piyAsI, mohe raha-raha Ave hAMsI re|| jJAna binA bhava-bana meM bhaTakyo, kita jamunA kita kAzI re||1|| paanii.|| jaise hariNa nAbhi kistUrI, vana-vana phirata udaasiire||2||paanii.|| 'bhUdhara' bharama jAla ko tyAgo, miTa jAye jama kI phAMsI re / / 3 / / pAnI. // pAnI meM rahakara bhI machalI pyAsI hai, aisA dekha-dekhakara mujhe ha~sI AtI hai| arthAt jIva svayaM jJAnavAna hone para bhI usase anajAna banA huA hai aura use bAhara khojatA hai| jJAna ke binA ajJAnI hokara vaha saMsArarUpI jaMgala meM bhaTaka rahA hai, kabhI jamunA nadI kI aura to kabhI kAzI ko, parantu vaha AtmajJAna ke tIrthasthAna ke mahatva ko nahIM samajha rhaa| jaise hariNa ko nAbhi meM 'kastUrI' hotI haiM parantu vaha yaha tathya na jAnane ke kAraNa usase anabhijJa hokara jaMgala. jaMgala ghUmakara usa sugandha kI talAza karatA rahatA hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki yaha bhrama hai, ise chor3o, apane ko jAno to janmajanmAntara meM laganevAlI yamarAja kI phA~sI se arthAt janma maraNa se chuTakArA ho sakatA hai| bhUdhara bhajana saurabha
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) aisI samajhaka sira dhUla ||ttek|| dharama upajana heta hiMsA, Acarai aghamUla / / chake mata-mada pAna pIke rahe manameM phuul| Ama cAkhana cahaiM bhoMdU, boya per3a babUla // 1 // aisii.|| deva rAgI lAlacI guru, seya sukhahita bhuul| dharma nagakI parakha nAhIM, bhrama hiMDole jhUla // 2 // aisI. / / lAbha kArana ratana viNajai, parakhako nahiM suul| karata ihi vidhi vaNija 'bhUdhara', vinasa jai hai muul||3|| aisii.|| jo koI dharma-kArya hetu hiMsA kA AcaraNa karatA hai, jisane aisA kiyA hai, tathA jo ise ucita samajhatA hai aisA AcaraNa, aisI samajha tiraskAra karane yogya hai, yaha to pApa kA mUlakAraNa hai| . madirA (zarAba) pIkara jo apane mana meM phUle nahIM samA rahe haiM, madonmata ho rahe haiM, unake pariNAma bhale kaise hoMge? jo Ama khAnA cAhe aura per3a babUla kA boye to usako Ama kahA~/kaise mileMge ? rAga-dveSa se yukta devoM kI, lobha aura lAlaca se bhare guruoM kI (arthAt jo deva rAga-dveSasahita ho, jo guru lAlaca aura lobha se bharA ho, unako) apane bhale ke lie sevA karanA bhUla hai. isase spaSTa hai ki use dharmarUpI rala kI pahacAna nahIM hai aura bhrama ke jhUle meM idhara-udhara Dola rahA hai| bhUdharadAsajI kahate haiM dhana-lAbha ke lie ratnoM kA vyApAra/vANijya kiyA jAtA hai, para jise ratnoM kI pahacAna nahIM hai yadi vaha vyApAra karegA to usakA to mUla se hI nAza honA nizcita hai / arthAt dharma ke siddhAntoM ko na jAnakara vivekahIna kriyAoM ko dhArmika kriyA mAnakara karane se hAni hI hogI lAbha nhiiN| bhUthara bhajana saurabha
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) rAga soraTha cita! cetanakI yaha viriyAM re||ttek / / uttama janama sunata tarUnApau, sujata bela phala phariyAM re|| lahi sata-saMgatisauM saba samajhI, karanI khoTI khariyAM re| suhita saMbhA zithilatA tajikai, jAhaiM belI jhariyAM re||1|| cit.|| dala bala cahala mahala rUpekA, ara kaMcanakI kaliyA re|| aisI vibhava bar3hIkai bar3hi hai, terI garaja kyA sariyAM re // 2 // cit.|| khoya na vIra viSaya khala sATaiM, ye korana kI ghariyAM re| tori na tanaka tagA hita 'bhUdhara', mukatAphalakI lariyAM re||3|| cit.|| he cetana ! jarA citavana karo, yaha manuSya janma eka suavasara hai, samaya hai| suno, uttama janma pAyA hai, yauvana pAyA hai, jisameM kulInavaMza kI santatirUpa phala-phUla khila rahe haiN| jaba sayoga se satsaMgati milI taba hI apane kie ke acche-bure kI samajha huii| apane hita ke lie goSThI, pramAda va DhilAI ko tajate hI AtmIyatA ke nirjhara phUTane lagate haiM / samAja, bala, AnaMda, mahala, sampati, rupayA, sone kI kaliyA~ Adi sabhI vaibhava niraMtara bar3hate jAveM to usase tere kisa prayojana kI siddhi hogI! he vIra puruSa! tU viSayarUpI khala ke badale karor3oM rupaye ke mUlya kA samaya - anamola samaya manuSya-janma mata kho arthAt duSTa viSayoM ke lie apane anamola bahumUlya samaya ko mata kho| bhUdharadAsa kahate haiM ki tU dhAge ke lie (dhAgA pAne ke lie) motI kI mAlA ko mata todd'| biriyA = samaya / sujata = kulIna / saMbhA - gosstthii| zithilatA - DhIlApana / jhariyA = AtmIyatA kA sambodhana / cahala - Ananda / sA = badale meM / korana = karor3oM kI / tagA = dhaagaa| lar3I = maalaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) rAga khyAla garava nahiM kIjai re, ai nara nipaTa gaMvAra / / Teka / / jhUThI kAyA jhUThI mAyA, chAyA jyoM lakhi lIjai re / / 1 // garava. 11 kai china sAMjha suhAgaru jobana, kai dina jagameM jIjai re ||2||grv.|| begA ceta vilamba tajo nara, baMdha bar3he thiti chIjai re||3|| grv.|| 'bhUdhara' palapala ho hai bhAro, jyo jyo kamarI bhIjai re ||4||grv. / / he ajJAnI manuSya! tU garva mata kara, yaha terI deha avizvasanIya hai|asthir hai|kssnnik hai, terI dhana-sampatti saba avizvasanIya/asthira hai, kSaNika hai / saba chAyA ke samAna asthAyI hai| saMdhyA, suhAga aura yauvana jagata meM kitane dina, kitane samaya taka rahatA hai ? tujhe jagata meM kitane dina jInA hai? tU binA derI kie jaldI hI aba ceta / baMdhana bar3hate jAte haiM aura Ayu chIjatI calI jA rahI hai| samaya bItatA jA rahA hai / bhUdharadAsa kahate haiM ki jaise jyoM-jyoM kaMbala bhogatA jAtA hai tyoM-tyoM usakA bhAra bar3hatA jAtA hai| vaise hI jyoM-jyoM umara/Ayu bItatI jAtI hai tyoM-tyoM pratipala karmoM kA bhAra bar3hatA jAtA hai| bhUdhara bhajana saurabha
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga soraTha bIrA! thArI bAna parI re, varajyo mAnata nAhiM ||ttek / / viSaya-vinoda mahA bure re, dukha dAtA srvNg| tU haTasauM aisai ramai re, dIve par3ata ptNg||1||biiraa.|| ye sukha hai dina doyake re, phira dukha kI sntaan| karai kuhAr3I leikai re, mati mArai paga jAni / / 2 // bIrA. / / tanaka na saMkaTa sahi sakai re! chinameM hoya adhiir| naraka vipati bahu dohalI re, kaise bhari hai vIra // 3 // biiraa.|| bhava supanA ho jAyegA re, karanI rahegI nidaan| 'bhUdhara' phira pachatAyagA re, abahI samujhi ajaan||4||biiraa.|| bhAI! terI Adata burI ho gaI haiM, tU manA karane para bhI mAnatA nahIM hai| ye viSayoM ke khela bahuta bure haiM, ye saba taraha se duHkha denevAle haiM aura tU inameM aise masta ho gayA hai jaise dIye (dIpaka) ko dekhakara pataMgA masta ho jAtA hai aura usameM Akara par3a jAtA hai, jala jAtA hai, mara jAtA hai| ye viSaya-sukha do dina ke haiM, phira inakA jo pariNAma hogA vaha duHkha hI hogaa| jarA samajha aura apane hI hAtha meM kulhAr3I lekara apane pA~va para hI mata maar| du:kha, vedanA to tU tanika bhI sahana nahIM kara pAtA, kSaNabhara meM hI vicalita ho jAtA hai, dhairyahIna ho jAtA hai| he bhAI! naraka ke du:kha atyanta kaThina, duHsAdhya, duHkhadAyI haiN| unheM kaise sahana karegA? yaha avasara bIta jAne para manuSya-jIvana eka svapna ke samAna ho jAyegA aura kucha kie jAne kI abhilASA * icchA hI zeSa raha jaaygii| bhUdharadAsa kahate haiM ki are ajJAnI, aba bhI samajha anyathA tujhe pachatAnA pdd'egaa| -- - bAna = Adata, svbhaav| bhUdhara bhajana maurabha
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) jakar3I aba mana mere ve!, suni suni sIkha syaanii| jinavara caranA ve!, kari kari prIti sujJAnI / / kari prIti sujJAnI! zivasukhadAnI, dhana jItava hai pNcdinaa| koTi baraSa jIvau kisa lekhe, jina caraNAMbujabhakti binA / / nara parajAya pAya ati uttama, gRha vasi yaha lAhA le re!| samajha-samajha bolaiM gurujJAnI, sIkha sayAnI mana mere // 1 / / tU mati tarasai ve!, sampati dekhi praaii| boye luni le ve!, jo nija pUrva kmaaii|| pUrva kamAI sampati pAI, dekhi dekhi mati jhUra marai / boya baiMbUla zUla-taru bhoMdU!, AmanakI kyA Asa krai| aba kachu samajha-bUjha nara tAsoM, jyoM phira parabhava sukha drsai| kari nijadhyAna dAna tapa saMjama, dekhi vibhava para mata tarasai / / 2 / / jo jaga dIsai ve!, sundara aru sukhdaaii| so saba phaliyA ve!, dharamakalpadruma bhaaii|| so saba dharma kalpadrumake phala, ratha pAyaka bahu Rddhi shii| teja turaMga tuMga gaja nau nidhi, caudaha ratana chakhaNDa mhii|| rati unahAra rUpakI sImA, sahasa chyAnavai nAri varai / so saba jAni dharmaphala bhAI! jo jaga suMdara dRSTi prai||3|| la- asuMdara ve!, kaMTaka vAna ghnere| te rasa phaliyA ve!, pApa kanaka-taru ke re // te saba pApa kanakataruke phala, roga soga dukha nitya nye| kuthita zarIra cIra nahiM tApara, ghara ghara phirata phakIra bhye|| bhUkha pyAsa pIDai kana mAMga, hota anAdara paga pgmeN| ye parataccha pApa saMcita phala, lagaiM asuMdara je jagameM // 4 // bhUdhara bhajana saurabha
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa bhava vanameM ve!, ye doU taru jaane| jo mana mAne ve!, soI sIMci syaane|| sIMci sayAne! jo mana mAne, vera vera aba kauna khai| tU karatAra tuhI phala-bhogI, apane sukha dukha Apa lahai / dhanya! dhanya! jina mAraga suMdara, sevana joga tihU~ panameM / jAsoM samujhi parai saba 'bhUdhara', sadA zaraNa isa bhava-vanameM / / 5 / / e mere mana ! tU yaha vivekapUrNa saukha sun| he jnyaanii| zrI jinavara ke caraNoM ke prati tU prIti kara, unameM rama jaa| he sujJAnI ! tU bhakti kara / vaha mokSa-sukha ko denevAlI hai ! yaha bhara-sampatti, yaha jIvana pA~ca dinoM kA hai, kucha hI kAla kA haiN| jinendra ke caraNa-kamaloM kI bhakti binA yadi karor3oM varSa bhI jIve to usakA kyA prayojana? yaha ati uttama manuSya paryAya pAkara apane antara meM rahane kA lAbha le / atyanta anubhava ke pazcAt zrI guru ne vivekapUrNa sIkha dI hai, use grahaNa kr| anya kI saMpatti ko dekhakara tU.lalacA bhata, pUrva meM jo tUne boyA hai vahI (phasala) kATane hoNge| tUne jo kiyA tujhe usa hI kA phala to milegaa| jo tUne "pahale kamAI kI, usake phalasvarUpa tUne jo saMpatti pAI usako dekha -dekhakara duH kha kyoM karatA hai, du:khI hokara kyoM maratA hai? kA~ToM se yukta babUla bokara ke tU Ama kI AzA kaise karatA hai ? he manuSya! aba bhI yadi tU kucha samajha sake to tujhe para-bhava meM sukha ke darzana ho skeNge| tU apane svabhAva kA dhyAna kara, dAna kara, tapa kara, saMyama kA pAlana kara / anyajanoM ke vaibhava ko dekhakara mata tarasa arthAt tRSNA mata kara, IrSyA mata kr|| jagata meM jo suMdara aura sukhadAyI dikhAI detA hai ve saba dharmarUpI kalpavRkSa ke phala haiM / teja daur3anevAle ghor3e, U~ce-U~ce hAthI, nau nidhi, caudaha ratna, cha: khaNDa pRthvI, rati se bhI adhika sundara striyA~, chiyAnave hajAra nAriyA~, ye saba dharma ke phalasvarUpa haiM aura jagata meM kA~ToM kI bAr3ha se ghirA, jo asundara lagatA bhUdhara bhajana saurabha
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai vaha saba pAparUpI dhatUre ke vRkSa ke rasa se sane pariNAma haiM ; usake phalasvarUpa nitya nae roga, zoka, santApa, duHkha hote haiM / doSayukta zarIra, vastrahIna, ghara-ghara mA~gatA phakIra, bhUkha-pyAsa kI pIr3A se vyAkula hokara muTThI bhara anAja ko yAcanA aura pada-pada para dutkArA jAnA, tiraskRta honA ye saba pUrvasaMcita pApa karmoM ke pratyakSa pariNAma haiM, ye jagata meM asuMdara, bure, asuhAvane lagate haiN| isa saMsAra meM ye do hI prakAra ke vRkSa haiM . dharmavRkSa aura adhrmvRkss| jise terA mana mAne, tU use hI siiNc| aba tujhe bAra-bAra kauna kahe ! tU hI kartA hai, tU hI bhoktA hai, tU hI usake pariNAmasvarUpa sukha-duHkha bhogatA hai| bhUdharadAsa kahate haiM jinendra kA batAyA huA mArga tInoM loka meM sundara hai, sevana karane yogya hai / vaha dhanya hai jisako yaha samajha A jAye kyoMki isa saMsArarUpI vana meM yaha (jinendra kA mArga) hI ekamAtra zaraNa hai, sadeva zaraNa haiN| lAhA = lAbha / luni - (phasala) kATanA / bhUdhara bhajana saurabha
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65) rAga kAphI mana haMsa! hamArI lai zikSA hitakArI! zrIbhagavAna carana piMjare vasi, taji viSayanikI yaarii|| kumati kAgalIsauM mati rAco, nA vaha jAta tihaarii| kIjai prIta sumati haMsIsauM, budha haMsanakI pyArI // 1 // mn.|| / kAhe ko sevata bhava jhIlara, dukhajalapUrita khaarii| nija bala paMkha pasAri ur3o kina, ho ziva srvrcaarii||2|| mn.|| guruke vacana vimala motI cuna, kyoM nija vAna visaarii| hai hai sukhI sIkha sudhi rAkheM, 'bhUdhara' bhUlaiM khvaarii||3|| mn.|| he haMsarUpI mana, he haMsa ke samAna mana, hamArI hitakArI zikSA le| tU viSaya-kaSAya kI ruci chor3a de aura prabhu ke caraNakamalarUpI piMjare meM apanA nivAsa kara, arthAt bhagavAna ke zrIcaraNoM meM mana lagA, unhIM meM rama jaa| jaise pakSI piMjare se bAhara nahIM AtA, usI prakAra tU caraNa kamala ke alAvA anyatra apanA dhyAna na lgaa| he haMsa ! kumati - kauve kI bhA~ti haiM, vaha terI jAti kI nahIM hai, usameM apanA mana mata lgaa| tU sumatirUpI haMsinI se prIti kara jo jJAno haMsoM ke mana ko bhAtI hai, pyArI lagatI hai| tU isa bhavarUpI jhIla meM, jo duHkharUpI khAre jala se bharI hai, kyoM par3A hai? tU to muktirUpI sarovara kA nivAsI haiM, tU apane paMkha pasArakara apane puruSArtha se ur3akara vahA~ kyoM nahIM jAtA! he haMsa ! tU sadaguru ke pavitra upadeza ke vacanarUpI motI cuna / unheM na cunakara tU apanA motI cugane kA svabhAva kyoM chor3a rahA hai| (motI cuganA haMsa kA svabhAva hai)| bhUdharadAsa kahate haiM - tU isa sIkha ko dhyAna meM rakhe to tere sAre dukha miTa jAyeMge, samApta ho jaayeNge| haMsa - nIra-kSIra vivekI, buddhimAna pkssii| bhUdhara bhajana saurabha
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) rAga dhanAsarI so mata sAMco hai mana mere|| jo anAdi sarvajJaprarUpita, rAgAdika bina je re|| puruSa pramAna pramAna vacana tisa, kalApeta jAna ane re| rAga doSa dUSita tina bAyaka, sAMce haiM hita tere // 1 // so mata. // deva adoSa dharma hiMsA bina, lobha binA guru ve re| Adi anta avirodhI Agama, cAra ratana jahaM ye re // 2||so mt.|| jagata bharyo pAkhaMDa parakha vina, khAi khatA bhutere| 'bhUdhara' kari nija subuddhi kasauTI, dharma kanaka kasi le re|| 3 / / so mt.|| mere mana meM vaha hI mata (dharma) saccA hai jo rAga-dveSa rahita hai, jo anAdi se calA A rahA hai aura sarvajJa-bhASita hai/sarvajJa dvArA batAyA gayA haiN| he prANI ! pramANa puruSa ke vacana hI hitakArI va satya haiN| anya kathana jo rAga-dveSa se dUSita haiM ve mAtra kalpanA haiM, aisA jaano| ___ rAga-dveSarahita deva, hiMsArahita ahiMsA kA pratipAdana karanevAlA dharmazAstra, lobharahita guru aura Adi se anta taka virodharahita Agama zAstra - ye cAra ratna dharma ke AdhAra haiN| yaha jagata pAkhaMDoM se bharA huA hai, isakI parakha jisane nahIM kI usane bahuta dhokhA khAyA hai / bhUdharadAsa kahate haiM ki he prANI ! viveka kI kasauTI para dharmarUpI svarNa ko parakhakara, kasakara, usI yathArthatA ko jaano| ane - any| bhUdhara bhajana saurabha
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga khyAla mana mUrakha paMthI, usa mAraga mati jAya re ||ttek|| kAmini tana kAMtAra jahAM hai, kuca paravata dukhadAya re|| kAma kirAta basai tiha thAnaka, saravasa leta chinAya re| khAya khatA kIcaka se baiThe, aru rAvanase rAya re||1|| mn|| aura aneka luTe isa paiMDe, varanaiM kauna bar3hAya re| varajata hoM varajyau raha bhAI, jAni dagA mati khAya re||2|| mana / / suguru dayAla dayA kari 'bhUdhara', sIkha kahata samajhAya re| Agai jo bhAvai kari soI, dInI bAta jatAya re // 3 / / mn|| o mana! o kumArga para calanevAle mUrkha, tU kAmavAsanA ke patha para mata jaa| nArI-zarIrarUpI jaMgala meM nArI-zarIra kA saundarya (stana) parvata ke samAna mahAna duHkhadAyI hai ! arthAt zArIrika saundaryarUpI jaMgala meM parvatarUpI aneka kaSTa haiN| kAmarUpI kirAta (bhIla) rAkSasa jisake hRdaya meM basatA hai, vaha usakA sarvasva chIna letA hai| kIcaka aura rAvaNa rAjA hote hue bhI aisI galatI kara baiThe aura phira usakA dukhada pariNAma bhugate aura bhI aneka jana isa vana meM kaise apanA sarvasva luTA baiThe usakA varNana kauna kare? tU usase baca rahA hai arthAt brahmacarya kA pAlana kara rahA hai to bacA huA hI raha, jAna-bUjhakara tU dhokhA mata khaanaa| bhUdharadAsa kahate haiM ki dayAlu suguru dayA karake yaha sIkha de rahe haiM, samajhA rahe haiN| Age terI samajha meM Ave jo kara, tujhe jo bAta batAnI thI vaha batA dI hai ki tU usa patha para mata jaa| kAMtAra - bana, biyAvAna jNgl| khatA - gltii| paiMDe - isa kaarnn| 92 bhadhara bhajana saurabha
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) aiso zrAvaka kula tuma pAya, bRthA kyoM khovata ho||ttek|| kaThina, kaThina kara narabhava bhAI, tuma lekhI aasaan| dharma visAri viSayameM rAcau, mAnI na gurukI Ana // 1 // bRthA. / / cakI eka mataMgaja pAyo, tApara IMdhana ddhoyo| binA viveta jilA matihI kA, gAya sudhA paga dhoyo!! 2 // bRthA. / / kAhU zaTha cintAmaNi pAyo, marama na jAno tAya / bAyasa dekhi udadhimeM phaiMkyo , phira pIche pchtaay||3|| bRthaa.|| sAta visana AThoM mada tyAgo, karunA citta vicaaro| tIna ratana hiradaimeM dhAro, AvAgamana nivaaro|| 4 // bRthaa.|| 'bhUdharadAsa' kahata bhavijanasoM, cetana aba to smhaaro| prabhuko nAma taranatArana japi, karma phanda nirvaaro||5|| bRthaa.|| he zrAvaka ! tumako aisA uttama zrAvaka kula milA hai, use tuma kyoM bekaar| niSprayojana hI kho rahe ho? yaha narabhava pAnA atyanta kaThina hai, tuma ise (pAnA) itanA sahaja samajha baiThe ho! guru kI zikSA ko nahIM mAna rahe aura dharma ko chor3akara viSayoM meM ruci lagA rahe ho! cakravartI hokara hAthI to pAyA, parantu usakA upayoga IMdhana Dhone meM kiyaa| isI prakAra buddhihIna ko amRta milA, usane binA viveka, binA buddhi ke usakA upayoga paga dhone meM kiyA arthAt jo kucha milA usakA samucita upayoga nahIM kiyaa| jaise kisI mUrkha ko cintAmaNi ratna milA, parantu usakA mahattva nahIM jAnA aura kauve ko dekhakara, use ur3Ane hetu vaha ratna pheMka diyA, vaha ratna samudra meM jA girA to phira pachatAne lgaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ / he zrAvaka ! sAta vyasana aura ATha mada kA tyAga karo / hRdaya meM karuNAbhAva dhAraNa kro| ratnatraya ko hRdaya meM dhAraNa karo arthAt ratnatraya kA bhAvasahita nirvAha kara janma-maraNa se mukta ho| bhUdharadAsa bhavyajanoM se kahate haiM ki are cetana ! aba to apane ko sNbhaalo| prabhu kA nAma hI isa saMsAra samudra se tirAkara uddhAra karanevAlA hai, usako japakara karma-jaMjAla se mukta hovo| bhUdhara bhajana saurabha
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvadayA vrata taru bar3o, pAlo pAlo bdd'bhaag||ttek / / kIr3I kuMjara kuMthuvA, jete jg-jnt| Apa sarIkhe dekhiye, kariye nahiM bhanta // 1 // jiivdyaa.|| jaise apane hIyaDe, pyAre nija praan| tyoM sabahIko lAr3ito, lihau sAda jAna // 2 // jiivdyaa.|| phAMsa cubhai Tuka dehama, kachu nAhiM suhaay| tyoM paradukhakI vedanA, samajho mana laay||3|| jiivdyaa.|| mana vacasauM ara kAyasauM, kariye prkaaj| kisahIkoM na satAiye, sikhavai rikhirAja ||4||jiivdyaa.|| karunA jagakI mAyar3I, dhIjai saba koy| dhiga! dhiga! niradaya bhAvanA, kaMpaiM jiya joya / / 5 // jiivdyaa.|| saba daMsaNa saba loyameM, saba kaalmNjhaar| yaha karanI bahu zaMsiye, aiso guNasAra ||6||jiivdyaa.|| niradai nara bhI saMstuvai, niMdai koi nAhiM / pAlaiM virale sAhasI, dhani ve jagamAMhi / / 7 // jiivdyaa.|| para sukhasauM sukha hoya, para-pIr3AsauM pIra / 'bhUdhara' jo citta cAhiye, soI kara viir!||8|| jiivdyaa.|| he bhAgyavAna, puNyavAna jIvo ! jIvoM ke prati dayA karanA eka vizAla vRkSa kI bhA~ti hai, usakA pAlana karanA / cIMTI, hAthI, kuMthu Adi jagata ke jitane bhI prANI haiM, unheM Apa apane jaisA prANI hI jAnie, unameM bheda-antara mata kiijie| jaise Apako apane prANa pyAre lagate haiM vaise hI sabako apane apane prANa pyAre haiM-aisA tU nizcaya se jaan| bhUdhara bhajana saurabha
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ tanika-sI phA~sa - kA~TA yadi zarIra ke kisI bhI aMga meM cubha jAya, to vaha asuhAvanA lagatA hai / isIprakAra dUsaroM ke, para ke duHkha kI vedanA bhI apane mana meM samajho, anubhava kro| zrI gururAja yahI zikSA dete haiM ki kisI bhI jIva ko mata satAo aura mana-vacana-kAya se apane se bhinna anyajanoM ke prati dayA bhAva rakhie, paropakAra kIjie, unake duHkha nivAraNa meM sahayogI baniye / - karuNA jagata kI mAtA hai, jisa para sabakA bharosA hai / dhikkAra hai usa nirdaya bhAvanA ko jise dekhakara jIva sihara uThatA hai, kA~pa jAtA hai| saba lokoM meM sabhI kAloM meM aura isa saMsAra ke sabhI darzanoM meM karuNA ke prazaMsaka sarAhe jAte haiN| yaha guNoM kA sAra haiN| nirdayI puruSa bhI karuNA kI stuti karate haiM / usakI niMdA koI nahIM krtaa| parantu ve birale sAhasI puruSa haiM jo isakA pAlana karate haiM, ve jagata meM dhanya haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki dUsare ke sukha meM sukhI hotA hai vaise hI dUsare ke duHkha meM pIr3A kA anubhava kara / he vIra ! tU apane mana ke anukUla kArya kara / = I bhaMta bhrAnti / hiyar3e mana meM, hRdaya meM mAyar3I mAtA dhIjai vizvAsa, dhIraja / kuMthu = keMcuA jaisA eka choTA-sA jantu / 16 - = - bhUdhara bhajana saurabha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) rAga-bilAvala saba vidhi karana utAvalA, sumaranakauM sIrA / / ttek|| sukha cAhai saMsAramaiM, yoM hoya na niiraa|| jaise karma kamAve hai, so hI phala vIrA! Ama na lAgai Akake, naga hoya na hiiraa||1||sb vidhi.|| jaisA viSayanikoM cahai na rahai china dhiiraa| tyoM 'bhUdhara' bhukoM jau, pahu~cai bhana tIdA // 2 // satra vidhi.|| he manuSya! tU aura saba kArya karane ke lie to atyanta utAvalA va adhIra rahatA hai, parantu prabhu smaraNa ke lie AlasI arthAt DhIlA va susta rahatA hai / yadi saMsAra meM sukha cAhatA hai to tU isa prakAra ajJAnI/ avivekI mata bn|| tU jaise kArya karegA, usake anusAra hI tujhe phala prApta hoNge| Akar3e ke per3a meM Ama ke phala kabhI nahIM lagate aura na sabhI naga (patthara) hIrA hote haiN| tU jisaprakAra viSayoM ko cAhatA hai aura unake lie eka kSaNa bhI dhairya dhAraNa nahIM karatA, yadi usIprakAra utanI hI utsukatA se tU prabhu kA nAma jape to zIghra hI isa bhavasAgara ke pAra pahu~ca jAya / sorA - susta, daNDA, zItala / nIrA (nirA) - nipaTa, ajJAnI, koraa| bhUdhara bhajana saurabha 17
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga baMgalA Ayo re bur3hApo mAnI, sudhi budhi bisarAnI ||ttek|| zravana kI zakti ghaTI, cAla cAlai aTapaTI, deha laTI, bhUkha ghaTI, locana jharata pAnI // 1 // AyA re.|| dAMtanakI paMkti TUTI, hAr3anakI saMdhi chUTI, kAyAkI nagari lUTI, jAta nahiM phicaanii||2|| AyA re.|| bAloMne varana pherA, rogane zarIra gherA, putrahU na Ave nerA, auroMkI kahAM khaanii||3|| AyA re.|| 'bhUdhara' samujhi aba, svahita karaigo kaba, yaha gati hai hai jaba, taba pichate hai praannii||4|| AyA re.|| vRddhAvasthA Ane para kavi kahatA hai ki he abhimAnI ! aba bur3hApA A gayA hai, jisameM saMbhAla va samajha donoM hI vismarita ho jAte haiM, DagamagA jAte haiM / aba kAnoM se kama sunAI dene lagA hai, sunane kI zakti ghaTa gaI hai; pA~va lar3akhar3Ane lage haiM, saMbhalate nahIM haiM, deha sAtha chor3ane lagI hai, bhUkha ghaTa gaI haiM aura A~khoM se pAnI bahane lagA hai| dA~toM kI paMkti TUTa gaI hai, haDDiyoM ke jor3a DhIle hone lage haiM, zarIra kA DhA~cA - usakA rUpa-saundarya bigar3ane lagA hai, vaha aba pahacAnA nahIM jAtA hai / bAloM kA raMga badala gayA hai, ve (kAle se) sapheda ho gae haiM, zarIra meM bhA~ti-bhA~ti ke roga prakaTa hone lage haiM, aise meM putra bhI samIpa nahIM AtA, auroM ke bAre meM to kyA kaheM? bhUdharadAsa kahate haiM ki dUsaroM kI vRddhAvasthA ko dekhakara to samajho, tuma apanA hita karI karoge? jaba zarIra kI yaha sthiti ho jAtI hai taba prANI pachatAtA haiM para taba pachatAne se kyA ho? bhUdhara bhajana saurabha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga AsAvarI carakhA calatA nAhIM (re) carakhA huA purAnA (ve)| paga khUTe do hAlana lAge, ura madarA khkhraanaa| chIdI huI pAMkhar3I pAMsU, phirai nahIM mnmaanaa||1|| rasanA takalIne bala khAyA, "so aba kaisai khuuttai| zabada-sUta sUdhA nahiM nikase, ghar3I-ghar3I pala-pala TUTai // 2 // Ayu mAlakA nahIM bharosA, aMga calAcala saare| seja ilAja marammata cAhe, vaida bAr3haI hAre // 3 // nayA carakhalA raMgA-caMgA, sabakA citta curaavai| palaTA varana gaye guna agale, aba dekheM nahiM bhAvai // 4 // moTA mahI kAtakara bhAI!, kara apanA surjheraa| aMta Aga meM IMdhana hogA, 'bhUdhara' samajha saverA // 5 // carakhA arthAt deha aba calatI nahIM hai, carakhA (yaha deha/zarIra) purAnA ho gayA hai, arthAt bur3hApA A gayA hai| carakhe ke donoM DaMDe jinake bIca meM carakheM kA pahiyA hotA hai, aba hilane lage haiM, arthAt isa deha ke donoM pA~va aba zithila ho gae haiM, DagamagAne lage haiN| carakhA purAnA ho jAne se usakI kIlI bhI ghisa gaI hai, aba vaha calane para AvAja karatA hai, usI prakAra deha meM jame kapha kI khaMkhAra hone lagI hai / carakhe kI pA~khaDiyA DhIlI ho gaI haiM, carakhe kA svacAlana kama ho gayA hai arthAt deha kA ghUmanA-phiranA kama ho gayA hai| ___ isa rasanA-jIbharUpI takalI meM Ter3hApana, aiMThana, A gaI arthAt jIbha sUkhane lagI hai, aba vaha nirbalatA kaise kama ho? zabdarUpI sUta sIdhA nahIM nikalatA, bur3hApe ke kAraNa jabAna tutalAne lagatI hai, aspaSTa ho jAtI hai, bIca-bIca meM avaruddha ho jAtI hai, jaise carakhe kA sUta TUTatA jAtA hai / deha kI jIrNatA ke kAraNa bhUdhara bhajana saurabha
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha zvAsa-AyurUpI mAla ( carakhe kI DorI jisake sahAre carakhA ghUmatA hai) kA bhI bharosA nahIM haiM / sAre avayava kahIM jar3atA se to kahIM kaMpana se grasta haiM / aba carakhe ko/zarIra ko roja ilAja va marammata kI AvazyakatA hone lagI hai, usakA ilAja karate-karate vaidyarUpI bar3haI bhI hArane lagA hai, thaka gayA hai| nae carakhe kI bhA~ti svastha-suMdara deha sabake mana ko AkarSita karatI hai, para yahA~ aba ve pahale ke guNa to saba palaTa gae haiM, naSTa ho gaye haiN| ye (palaTA huA) rUpa aba acchA nahIM lgtaa| raMga badala gyaa| aba to jo kucha zeSa hai use isa jarjara carakhe se (deha se) moTA yA bArIka jaisA bhI kAtA jA sake kAtakara apanA jIvana vyatIta karo, kyoMki aMtata: to carane kI lakar3I IMdhana ke kAma AyegI, jalAI jAyegI arthAt yaha deha bhI agni ko samarpita ho jaavegii| bhUdharadAsa kahate haiM ki isa prakAra samajhe tabhI saverA hai, tabhI bodha kA honA hai| bhUdhara bhajana saurabha
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) rAga zrIgaurI } kAyA gAgari, jojarI, tuma dekho catura vicAra ho // Teka // jaise kulhiyA kAMcakI, jAke vinasata nAhIM vAra ho // mAMsamayI mATI laI aru sAnI rudhira lagAya ho / kInhIM karama kumhArane, jAsoM kAhUkI na vasAya ho // 1 // kAyA. // aura kathA yAkI supatha ra daza Theha ho / jIva salila tahAM thaMbha rahyau bhAI, adbhuta acaraja yeha ho // 2 // kAyA // yAsauM mamata nivAraka, nita rahiye prabhu anukUla ho / 'bhUdhara' aise khyAlakA bhAI, palaka bharosA bhUla ho // 3 // kAyA // he catura ! jarA vicAra karo aura dekho yaha kAyArUpI gAgara jarjarita ho rahI hai, isakI sthiti kA~ca ke pAtra ko sI hai jise naSTa hone meM jarA bhI dera nahIM lagatI / mAMsamayI miTTI ko rakta se sAnakara karmarUpI kumhAra ne ise banAyA hai jisameM kisI kA bhI sthira nivAsa nahIM hotaa| isakI eka kathA aura suno, isameM UparanIce daza dvAra haiM jisameM jIva-jala ThaharA huA hai, yaha eka vicitra Azcarya haiM ! isase (kAyA se ) mamatA chor3akara, prabhu se anurUpatA karo, usase mela karo, usakA citavana kro| bhUdharadAsa kahate haiM ki zIghra hI aisA khyAla ( vicAraciMtana) karo, kyoMki tanika sA bhI bharosA karanA bhUla ho sakatI haiM / arthAt zarIra para bharosA mata kro| jojarI jarjarita TUTI-phUTI basAya bhUdhara bhajana saurabha - J basAvaTa, nivAsa | 101
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) rAga bhairavI gAphila huvA kahA~ tU Dole, dina jAte tere bharatI meN| cokasa karata rahata hai nAhIM, jyo aMjuli jala jharatI meN| taise terI Ayu ghaTata hai, bacai na biriyA maratI meM // 1 // kaMTha dabai taba nAhiM banego, kAja banAle saratI meN| phira pachatAye kucha nahiM hovai, kUpa khudai nahIM jaratI meN||2|| mAnuSa bhava terA zrAvaka kula, yaha kaThina milA isa dharatI meN| 'bhUdhara' bhavadadhi car3ha nara utaro, samakita navakA taratI meM / / 3 // he mAnava! ta besudha hokara kahA~ bhaTaka rahA hai? terI Aya ke dina bItate jAte haiM, cukate jAte haiN| jaise aMguli meM bharA jala yala karane para bhI chidroM meM se jharatA jAtA hai, ThaharatA nahIM hai vaise terI Ayu bhI ghaTatI jAtI hai aura cuka jAtI hai to maraNa samaya A jAtA hai, aisA vicArakara tU sAvadhAna kyoM nahIM hotA! jaba mRtyu samIpa AyegI taba tU kucha bhI nahIM kara skegaa| isalie samaya rahate ceta, apanA kArya siddha kara / jaba Aga laga jAya, usa samaya kuA~ khodane se prayojana nahIM sdhtaa| usa samaya pachatAne se kucha nahIM bntaa| bhUdharadAsa kahate haiM ki isa pRthvI para, isa karmabhUmi meM tujhe yaha durlabha manuSyabhava aura uttama zrAvaka kula kI prApti huI hai, ataH samyaktvarUpI naukA meM baiThakara isa saMsAra-sAgara se pAra utarane kA yaha hI suavasara hai| navakA = naukaa| 102 bhUdhara bhajana saurabha
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cAla gAMdhIcanda yaha tana jaMgama rUkhar3A, suniyo bhavi praanii| eka bUMda isa bIca hai, kachu bAta na chAnI / / ttek|| garabha khetameM mAsa nau, nijarUpa duraayaa| bAla aMkurA bar3ha gayA, taba najaroM AyA / / 1 // asthirasA bhItara bhayA,. jAnai saba koii| cAma tvacA Upara car3hI, dekho saba loI // 2 // adho aMga jisa per3a hai, lakha lehu syaanaa| bhuja zAkhA dala A~gurI, dRga phUla rvaanaa||3|| vanitA veli suhAvanI, AliMgana kiiyaa| putrAdika paMchI tahAM, ur3i vAsA liyA / / 4 // nirakha virakha bahu sohanA, sabake mnmaanaa| svajana loga chAyA takI, nija svAratha jaanaa||5|| kAma bhoga phalasoM phalA, mana dekhi lubhaayaa| cAkhatake mIThe lage, pIche pachatAyA // 6 // jarAdi balasoM chavi ghaTI, kisahI na suhaayaa| kAla agani jaba lahalahI, taba khoja na paayaa||7|| yaha mAnuSa drumakI dazA, hiradai dhari liije| jyoM hUvA tyoM jAya hai, kachu jatana karIjeM // 8 // dharma salilasoM sIMcikai, tapa dhUpa dikhiye| suraga mokSa phala taba lagaiM, 'bhUdhara' sukha piye||9|| he bhavyajano! suno, yaha deha eka asthAyI vRkSa hai, isa deha meM eka AtmA nivAsa karatI hai, yaha bAta kisI se bhI chipI huI nahIM hai| mAtA ke garbhAzaya meM bhUdhara bhajana saurabha 103
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ nau mahIne rahA aura apane svarUpa ko chipaayaa| bAlaka aMkura jaba bar3hane lagA, taba logoM kI dRSTi meM aayaa| bhItara meM saba kucha asthira-sA thA, ye saba koI jAnate the, jaba Upara camar3I banI taba phira sabane dekhii| ye aMga vRkSa ke samAna haiN| he sayAne! tU dekha hAtha donoM zAkhAe~ haiM, aMguliyA~ pattoM ke samAna haiM aura A~kheM puSpa sI ramaNIya haiN| strI bela ke samAna suhAvanI lagatI hai, usakA AliMgana kiyA jAtA hai aura jinane garbha meM Akara janma liyA hai ve putrAdika pakSIrUpa haiN| jaba usa vRkSa ko dekhA to suhAvanA lagA, sabake mana ko acchA lgaa| svajana apane svArtha ke kAraNa usakI chAyA meM Ate haiN| kAma-bhogarUpI phaloM ke bIca bar3hate hue, mana usI meM lubdha ho gyaa| usake phala cakhane meM mIThe lage, parantu pIche pachatAnA pdd'aa| rogAdi se bala ghaTA, rUpa bigar3A, phira vaha ( deha/ vRkSa) kisI ko bhI acchA nahIM lagane lagA aura tabhI mRtyu kI Aga dahaka uThI aura vaha usameM samA gayA, usakA patA/cihna bhI zeSa na rahA / isa manuSyarUpI vRkSa kI yaha hI dazA hai, isa bAta ko hRdaya meM dhAraNa kara lIjie, samajha liijie| jo ho cukA vaha ho cukA, aba Age ke lie kucha yatna kara lIjie / dharmarUpI jala se sIMcakara saMyama kI, tapa kI dhUpa dikhAie arthAt unakA pAlana kiijie| bhUdharadAsa kahate haiM ki svarga aura mokSarUpI phala mileM taba hI sukha kI prApti hogI / rUkhar3A = vRkss| chAnI chupI huii| ravA~nA rmnniiy| virakha vRkSa khoja patA, cihna | jaMgama = sthAyI na rahanevAlA / 104 = - - - bhUdhara bhajana saurabha
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) gajala rakhatA nahIM tanakI khabara, anahada bAjA baajiyaa| ghaTa bIca maMDala bAjatA, bAhira sunA to kyA huaa| jogI to jaMgama se bar3A, bahu lAla kapar3e phirtaa| usa raMgase maharama nahIM, kapar3e raMge to kyA huA / / 1 / / kAjI kitAbaiM kholatA, nasIhata batAvai aura ko| apanA amala kInhA nahIM, kAmila huA to kyA huaa||2|| pothI ke pAnA bAMcatA, ghara-ghara kathA kahatA phirai / nija brahma ko jI hA vahIM, pATaNA huA to kyA huaa||3|| gAMjA bhAMga aphIma hai, dArU zarAbA poshtaa| pyAlA na pIyA premakA, amalI huA to kyA huA / / 4 // zataraMja copara gaMjaphA, bahu khela kheleM haiM sbhii| bAjI na khelI premakI, juvArI huA to kyA huaa||5|| 'bhUdhara' banAI vInatI, zrotA suno saba kAna de| gurukA vacana mAnA nahIM, zrotA huA to kyA huaa|| 6 // are jIva ! tujhe apane tana kI kucha bhI khabara nahIM hai / tere antara meM anAhata nAda ho rahA hai, use tUne vahA~ nahIM sunA jahA~ baja rahA hai, gUMja rahA hai, aura agara tUne use bAhara sunA, to usase kyA pariNAma nikalA? vaha jogI jo lAla vastra dhAraNakara eka sthAna se dUsare sthAna para vicaraNa karatA rahatA hai, vaha svayaM agara usa raMga meM nahIM raMgA, usa raMga kA rahasya na samajhA/na jAnA to usake kapar3e raMgane mAtra se kyA hogA? kucha bhI nahIM hogaa| kAjI (dharmaguru) kitAbeM khola -kholakara anyajanoM kI to upadeza detA hai para khuda usane una para AcaraNa nahIM kiyA, to vaha yogya huA to bhI kyA lAbha? bhUdhara bhajana saurabha 105
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka ke panne par3hakara, ghara-ghara jAkara kathAvAcana kare, agara usako par3hakara apane brahma ko, apanI AtmA ko nahIM pahacAna pAyA to brAhmaNa ho kara bhI kyA huA? sAre naze .. gAMjA, aphIma, bhA~ga, zarAba, pozta Adi kA sevana kara masta huA, para yadi hRdaya se prema-proti kA vyavahAra na kara sakA, prema-prIti meM masta na ho sakA to nazevAna hokara bhI kyA huA? zataraMja, caupar3a, gaMjaphA, sAre khela khela lie, magara hRdaya se Atma-prema kI bAjI na khelI to usake khilAr3I/juvArI hone se bhI kyA huA ? bhUdharadAsa kahate haiM ki he zrotAgaNa ! maiMne yaha vinatI banAI hai so suno, yadi guru kA vacana nahIM mAnA to sunanevAlA hokara bhI kyA huA? / 106 bhUdhara bhajana saurabha
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) rAga vihAga jagata jana jUvA hAri cle||ttek / / kAma kuTila saMga bAjI mAMDI, una kari kapaTa chale // jagata. cAra kaSAyamayI jahaM caupari, pAse joga rle| isa saravasa uta kAminI kaur3I, iha vidhi jhaTaka cle||1||jgt.|| kUra khilAra vicAra na kInhoM, hai hai khvAra bhle| binA viveka manoratha kAke, 'bhUdhara' saphala phale // 2 // jgt.|| jagata ke loga jUvA hArakara cale gaye / kAma (kAmanAoM) va kuTilatA ke sAtha bAjI khelI, unake dvArA chale gaye aura bAjI hAra gye| naupAr3a kI gAra paTTiyA~ kAra ke samAna haiM, pAse yoga ke samAna haiN| eka ora to sarvasva hai dUsarI ora kAminIrUpI kaur3I hai, usa kor3I se jhaTake gaye arthAt chale gye| ___ ye jhUThe khela khelate samaya to vicAra nahIM karate, apanI barabAdI kara lete haiM aura phira du:khI hote haiN| bhUdharadAsa kahate haiM ki binA viveka kiye gaye kArya se kisakA manoratha saphala huA hai? arthAt kisI kA nahIM huaa| yoga - mana-vacana aura kAya kI pravRtti ! yaha pravRtti badalatI rahatI hai jaise caupar3a ke pAse lukate hue badalate rahate haiN| bhUdhara bhajana saurabha 107
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) rAga baGgAlA jagameM zraddhAnI jIva jIvanamukata haiNge||ttek / / deva guru sAMce mArne, sAMco dharma hiye aanaiN| grantha te hI sAMce jAneM, je jina ukata haiNge||1|| jgmeN.|| jIvanakI dayA pAlaiM, jhUTha taji corI TAle / paranArI bhAlaiM maiMna jinake lukata haiM ge / / 2 // jgmeN.|| jIyamaiM santoSa dhAre, himaiM samatA vicaarai| AgaiMko na baMdha pAreM, pAIMsauM cukata haiNge||3|| jagameM. / / bAhija kriyA ArAdhaiM, andara sarUpa saadhaiN| 'bhUdhara' te mukta lAtheM, kahUM na rukata haiNge||4|| jagameM. / / isa jagata meM jo samyakadRSTi jIva haiM ve nizcita rUpa se jIvana se arthAt saMsAra se mukta hoMge; ve mokSagAmI haiM, bhavya haiN| jo sacce deva, sacce guru ko mAne, jo sacce dharma ko hRdaya meM dhAraNa kare, unako hI satya mAne va jAne, ve hI ukta prakAra ke 'jina' (mokSagAmI) hoNge| jo jIvoM ke prati dayAbhAva rakhe va usakA pAlana kare, asatya-jhUTha kA tyAga kareM, corI ko TAle arthAt usase dUra rahe, jinake naina para- nArI para kudRSTi nahIM rakhate, jo aisA karane se bacate haiM ve hI mokSagAmI hoNge| jo jIvana meM saMtoSa-vRtti ko dhAraNa karate haiM, hRdaya meM samatAbhAva rakhate haiM, ve Asrava ko rokakara, saMvara dhAraNakara navIna karmoM kA baMdha nahIM kareMge tathA pichale karmoM kI nirjarA kareMge ve hI mokSagAmI hoNge| jo bAhira meM nizcala kriyA kA sAdhanakara, aMtaraMga meM apane svarUpa kA sAdhana karate haiM, bhUdharadAsa kahate haiM ki ve saMsAra-samudra ko avazya lA~ghuge, kahIM na rukeMge arthAt nizcaya se mukta hoNge| lukata = chipanA, bcnaa| 108 bhUthara bhajana saurabha
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) ve koI ajaba tamAsA, dekhyA bIca jahAna ve, jora tamAsA supanekA-sA / / ekauMke ghara maMgala gAvai, pUrI manakI AsA / eka viyoga bhare bahu rovai, bhari bhari nena nirAsA // 1 // va kaaii.|| teja turaMganipai car3hi calate, pahirai malamala khaasaa| raMka bhaye nAge ati DolaiM, nA koI deya dilAsA // 2 // ve koI. / taraka rAjatakhata para baiThA, thA khuzavakta khulaasaa| ThIka dupaharI muddata AI, jaMgala kInA vaasaa||3||ve koii.|| tana dhana athira nihAyata jagameM, pAnImAhi ptaasaa| 'bhUdhara' inakA garaba kareM je, dhika tinakA jnmaasaa||4|| ve koii.|| are, isa saMsAra meM eka ajaba tamAzA dekhA, jo sapane kI bhA~ti haiM / eka ke ghara manovAMchA pUrNa hotI hai, maMgala gIta gAe jAte haiM aura dUsare ke ghara viyoga hotA hai to rudana hotA hai, unakI A~khoM meM nirAzA dikhAI detI hai| ___ eka (vyakti) teja dhor3e para, acchI makhamalI pozAka pahine calatA hai, to dUsarA nirdhana hokara nagna cUmatA hai, usako koI kisI prakAra kI sAMtvanA, sahArA yA DhADhasa nahIM detaa| eka vyakti prAta:kAla rAjasiMhAsana para AsIna thA, usa samaya atyanta khuza thA. dopahara hote hI vaha ghar3I A gaI ki usako saba vaibhava chor3akara jaMgala meM rahane ko vivaza honA pdd'aa| __isa jagata meM tana- dhana Adi saba jala meM batAse kI bhA~ti hai, ina para/inake lie jo koI garva karatA hai, usakA janma dhikkAra hai, tiraskRta haiN| janamAsA - manuSya jnp| bhUdhara bhajana saurabha 109
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) rAga kalyANa suni sujAna! pAMcoM ripu vaza kari, suhita karana asamartha avaza kri| jaise jar3a khakhArako kIr3A, suhita samhAla sabai nahiM phaMsa kri| pAMcana ko mukhiyA mana caMcala, pahale tAhi pakara, rasa kasa kri| samajha dekhi nAyaka ke jItai, jai hai bhAji sahaja saba lskri||1|| iMdriyalIna janama saba khoyo, bAkI calyA jAta hai khasa kari / 'bhUdhara' sIkha mAna satagurukI, inasoM prIti tori aba vaza kari // 2 // he jJAnI suno ! apanA hita karane ke lie pA~coM indriyarUpI zatruoM ko zaktihIna-balahIna kara apane vaza meM kro| jaise khakhAra arthAt thUke gae kapha meM phaMsA huA kIr3A apane ko asahAyya pAtA hai, apane hita ko nahIM saMbhAla pAtA vaise hI ina indriya-viSayoM meM phaMse hone ke kAraNa jIva apanA hita karane meM asamartha hotA hai, bebasa ho jAtA haiN| ina pA~coM iMdriyoM kA mukhiyA yaha caMcala mana hai| sabase pahale use pakar3a, vaza meM kara phira rasa arthAt svAda ko/jIbha ko kasa ( vaza meM kr)| apane nAyaka ko jIta liyA ( hArA huA) jAnakara isakI sArI senA sahaja hI hAra svIkAra kara legI, kamaz2ora par3a jAyegI, bhAga jaayegii| indriyoM ke vazIbhUta hokara sAsa janma vRthA ho kho diyA, aura zeSa jIvana bhI isa hI bhA~ti sarakatA jA rahA hai, bItatA jA rahA hai| bhUdharadAsa kahate haiM tU satguru kI sIkha ko mAna aura ina indriya-viSayoM se prIti tor3akara inako apane vaza meM krle| khasakari = khisakanA, srknaa| bhUdhara bhajana saurabha
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 81 ) rAga soraTha 1 aho doU raMga bhare khelata horii| alakha amUrati kI jorI // aho. // itamaiM Attama rAma raMgIle, uttamaiM subuddhi kisorI / yA kai jJAna sakhA saMga sundara, bAkai saMga samatA gorI // 1 // aho // suci mana salila dayA rasa kesari udai kalasa maiM ghorI sudhI samajha sarala picakArI, sakhiya pyArI bhari bhari chorI // 2 // aho. // sata guru sIkha tAna dhurapada kI, gAvata horA horI / pUraba baMdha abIra ur3Avata, dAna gulAla bhara jhorI // 3 // aho . // 'bhUdhara' Aji bar3e bhAgina, sumati suhAgina morI | so hI nAri sulachinI jagamaiM, jAsauM patinai rati jorI // 4 // aho // * aho, dekho AtmA va sumati donoM raMga bhara bharakara holI khelate haiN| yaha alakha-adRzya, na dikhAI denevAlI kI aura amUrta kI jor3I hai| eka ora to jJAnaraMgoM se raMgIle AtmArAma haiM aura dUsarI paripakvatA kI ora agrasara subuddhi sumatirUpI kizorI hai| eka ke (AtmA ke ) sAtha mitrarUpa meM jJAna hai to dUsare ke ( sumati ke ) sAtha samatA-rUpI shelii| AtmA deharUpI kalaza meM jala ke samAna zuddha mana meM karuNArasa kI dayA kI kezara gholakara vivekasahita sarala bhAvoM kI picakArI bhara-bharakara sakhiyoM mara chor3a rahI hai, arthAt karuNAbhAva sarvAMga se mukharita haiN| jaise holI ke avasara para gAI jAnevAlI dhrupada meM kAphI vATa kI dhuna - baMdiza atyanta madhura hotI hai, vaise hI satguru kA sadupadeza atyanta manamohaka va sugrAhaya hotA hai, jise hRdayaMgama karane para AtmAnubhUti se ba~dhI karma - zrRMkhalA udaya meM Akara nirjarita hotI hai, abIra kI bhA~ti ur3atI jAtI hai / bhUdharadAsa kahate haiM ki bar3e bhAgya se Aja yaha sumati suhAgina merI huI haiM arthAt mujhe viveka jAgRta huA / AtmArUpI vara ke lie sumati ( samyakjJAna ) hI ekamAtra yogya sulakSaNA RbhU hai, isake sAtha kI gaI prIti hI phaladamyaka hai| bhUdhara bhajana saurabha 111
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82 ) rAga salahAmArU 112 suni suni he sAdhani! mhAre manakI bAta / surati sakhIsoM sumati rANI yoM kahai jI / vItyo hai sAthani mhArI ! dIraghakAla, mhAro sanehI mhAre ghara nA raheM jI // nA varajyo rahe sAthani mhArI cetanarAva, kAraja adhama acetanake karai jI / duramati hai sAthani mhArI jAta kujAta, soI cidAtama piyako citta harai jI // 1 // sikhayau hai sAthani mhArI ketI bAra, kyoM hI kiyo haThI haTha erI harai jI / kIje ho sAthani mhArI kauna upAya, aba yaha viraha vithA nahiM sahI parai jI // 2 // cali cali rI sAthani mhArI, jinajIke pAsa, ve upagArI isaiM samajhAvasI jI / jagasI he sakhI mhAre mastaka bhAga, jo mhArau kaMtha samajhi ghara AvasI jI // 3 // kAraja he sakhI mhArI ! siddha na hoya, jaba laga kAla - labadhibala nahiM bhalo jI / . to paNa he sakhI mhArI udyama joga, sIkha sayAnI 'bhUdhara' mana sAMbhalo jI // 4 // sumati rAnI apanI sakhI surati ( sudhI / bhakti ) se kahatI haiM ki he sakhI! ! mere mana kI bAta suno| he sAthina bahuta kAla vyatIta ho gayA haiM, merA snehI / priya (AtmA) mere ghara para nahIM rahatA / bhUdhara bhajana saurabha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ he sAthina ! vaha cetana mAnatA hI nahIM aura acetana ke sAtha adhama kArya karatA hai | durmati (kumati) merI eka nIcI jAti kI sAthina hai, usane mere priyatama AtmA kA citta lubhA rakhA hai| merI sAthina ko kaI bAra samajhAyA hai parantu usa haThI ne apanI haTha ke Age usa sIkha ko anadekhA kiyA hai (hara liyA hai) / he merI sakhI! koI upAya kara, priyatama se viraha kI vyathA aba sahI nahIM jAtI / he sAthina ! zrIjina kI zaraNa isa para vaha surati sakhI sumati se kahatI haimeM cala, ve upakAra karanevAle haiN| sumati kahatI haiM vaha merA priyatama ceta jAya, samajha jAya aura ghara vApasa A jAya to merA bhAgya jaga jAya / - he sakhI! jaba taka kAla-labdhi na Ave, taba taka merA kArya siddha nahIM ho sktaa| phira bhI bhUdharadAsa ucita sIkha dete hue kahate haiM ki mana ko samajhAne ke lie isa hetu udyama prayatna to karanA hI cAhie / bhUdhara bhajana saurabha - 113
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) rAga dhamAla sAraMga horI khelauMgI, ghara Aye cidAnaMda knt||ttek / / zizira mithyAta gayo AI aba, kAlakI labdhi basanta ||horii.|| piya ma~ga khelanako Tapa galiyo! tAsI kAla annt| bhAga phire aba phAga racAnoM, Ayo birahako ant||1||horii.|| saradhA gAgarameM rucirUpI, kesara ghori turnt| AnaMda nIra umaga picakArI, chor3o nIkI bhnt||2||horii.|| Aja viyoga kumati sautanikai, mere haraSa mahanta / 'bhUdhara' dhani yaha dina durlabha ati, sumati sakhI vihasanta / / 3 / / horii.|| he sakhI ! Aja cetanarUpI svAmI mere ghara Aye haiM arthAt Aja isa jIvAtmA ko apane cetanasvarUpa kI pahacAna huI haiM, isalie maiM Aja unase holI kheluuNgii| mithyAtvarUpI zIta Rtu kA anta ho gayA hai aura aba kAla-labdhirUpo basanta Rtu kA prAdurbhAva huA hai| sumati kahatI hai ki apane svAmI AtmA ke sAtha khelane ke lie hama anantakAla taka tarasatI rahI haiM / aba bhAgyodaya huA hai, viraha kA anta huA haiM isalie milana ke avasara para holI kA utsava manAnA hai| zraddhArUpI maTakI meM rucirUpI kesara turanta gholakara umagate hue AnaMdarUpI jala se bharI picakArI jI bharakara svAmI para chodduuNgii| Aja svAmI kA kumati se viyoga huA hai arthAt kumati kA (durbuddhi, mithyAbuddhi) kA nAza huA hai| yaha mere lie atyanta harSa kI bAta hai| bhUdharadAsa kahate haiM ki Aja kA dina dhanya hai kyoMki yaha durlabha avasara bahuta kaThinatA se prApta huA hai isalie sumati sakhI Aja atyanta pramudita hai, prasanna hai| 114 bhUdhara bhajana saurabha
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ I ( 84 ) rAga dhamAla sAraMga hUM to kahA karUM kita jAU~, sakhI aba kAsauM pIra kahUM rI ! // Teka // sumati satI sakhiyanike AgeM piyake dukha prkaasai| cidAnandavallabha kI vanitA, viraha vacana mukha bhAsai // 1 // hUM to // kaMta binA kitane dina bIte, kauMlauM dhIra dharau rii| para ghara hA~Dai nija ghara chAMDai, kaisI vipati bharauM rI // 2 // hUM to. // kahata kahAvata meM saba yoM hI, ve nAyaka hama nArI ! pai supanaiM na kabhI mu~ha bole, hamasI kauna dukhArI // 3 // hUM to. // jaiyo nAza kumati kulaTAko, biramAyo pati pyAro / hamasauM viraci racyo ra~ga vAke, asamajha ( ? ) nAhiM hamArI // 4 // hUM to. // suMdara sughara kulIna nAri maiM, kyauM prabhu mohi na loreM / sata hU dekhi dayA na dherai cita, cerIsoM hita joreM // 5 // hUM to. // apane gunakI Apa bar3AI, kahata na zobhA lahiye / airI ! vIra catura cetanakI, caturAI lakhi kahiye // 6 // hUM to. / / karihauM Aji araja jinajIsoM, prItamako samajhAvaiM / bharatA bhIkha daI guna mAnauM, jo bAlama ghara AvaiM // 7 // hUM to. / / sumati vadhU yauM dIna, duhAgana, dina-dina jhurata nirAsA / 'bhUdhara' pIu prasanna bhaye vina, basai na tiya gharavAsA // 8 // hUM to. // - (kumati ke vazIbhUta hokara yaha AtmA sumati se vimukha ho rahA hai yaha sumati kI viDaMbanA kI kahAnI hai, yaha kahAnI usa hI ke mu~ha se kahalAyI gaI hai | ) bhUdhara bhajana saurabha 115
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ he sakhI ! maiM kyA karU~? kahA~ jAU~ ? kisako jAkara apanA dukhar3A kahU~? cidAnanda AtmA kI vadhU sumati apane priya kI vimukhatA ke kAraNa duHkhI hokara, viraha kI pIr3A apanI sakhiyoM ke Age apane mukha se isa prakAra vyakta kara rahI priyatama ke binA kitane dina bIta gae, kaba taka dhIraja rakheM! apane ghara ko chor3akara ve para-ghara meM bhaTaka rahe haiM, yaha kathA kaisI vipatti se bharI huI hai ! ___ kahane ko to saba yaha hI kahate haiM ki ve priyatama haiM aura hama haiM unakI nArI parantu ve svapna meM bhI hamase nahIM bolate, to batAo hama se adhika duHkhI kauna hai? usa kumatirUpI kulaTA kA nAza ho, jisane hamAre priyatama ko bhaTakA rakhA hai / hamase dUra rahakara usake raMga-DhaMga hI vicitra haiM, parantu ve nAsamajha nahIM haiN| ___hama dulIta. sugaThita sudaula na muTara haiM. phira bhI priyatama hamase prema kyoM nahIM karate! kulIna/sadguNasampanna hameM dekhakara bhI unake citta meM jarA bhI karuNAbhAva jAgrata nahIM hotA / usa dAsI kumati se hI ve apane ko jor3e rahate haiM / apane guNoM ko apane dvArA hI prazaMsA kiyA jAnA (svayaM hI prazaMsA karanA) zobhA nahIM detaa| ai sakhI! vIra, catura, isa AtmA kI caturAI ko jarA dekho| maiM Aja hI jinendra bhagavAna se prArthanA karatI hU~ ki ve hamAre priyatama ko smjhaaveN| yadi ve ghara A gae to mAno yAcaka ko usakI manacAhI bhIkha mila gii| ___isa prakAra priyatama se alaga dIna sumati vadhU dina-rAta apanI nirAzA meM hI jhUla rahI hai| bhUdharadAsa kahate haiM.ki priyatama kI prasatratA ke binA strI kA ghara basa nahIM paataa| hA~De = bhaTake / loreM = prema kreN| 116 bhUdhara bhajana saurabha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva - anyatva - (85) bAraha bhAvanA anitya . rAjA rANA chatrapati, hAthina ke asavAra / maranA sabako eka dina, apanI apanI bAra / / 1 // azaraNa - dala bala devI devatA, mAta pitA privaar| maratI viriyA jIva ko, koU na rAkhana haar||2|| saMsAra - dAma binA nirdhana dukhI, tRSNAvaza dhnvaan| kahU~ na sukha saMsAra meM, saba jaga dekhyo chaan||3|| Apa akelo avatare, marai akelo hoy| yU~ kabahU~ isa jIya ko, sAthI sagA na koy|| 4 // jahA~ deha apanI nahIM, tahA~ na apano koy| ghara sampatti para pragaTa ye, para haiM parijana loy||5|| azuci - dipai cAma cAdara mar3hI, hAr3a pIjarA deha / bhItara yA sama jagata meM, aura nahIM ghina geh||6|| Asvava - moha nIMda ke jora, jagavAsI ghUmaiM sdaa| karma cora cahu~ ora, saravasa lUTeM sudha nhiiN||7|| saMvara . sataguru deya jagAya, moha nIMda jaba upazamaiM / taba kachu banahiM upAya, karma cora Avata rukaiM // 8 // jJAna dIpa tapa tela bhara, ghara zodhai bhrama chor| yA vidhi bina nikasaiM nahIM, paiThe pUraba cora // 9 // nirjarA - paMca mahAvrata saMcarana, samiti paMca parakAra / prabala paMca indriya vijaya, dhAra nirjarA sAra / / 10 // loka - caudaha rAju utaMga nabha, loka puruSa sNtthaan| tAmeM jIva anAdi teM, bharamata hai bina jnyaan||11|| bhUdhara bhajana saurabha 117
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhi - dhana-kana-kaMcana-rAjasukha, sabahiM sulabhakara jaan| durlabha hai saMsAra meM, eka jathAratha jnyaan||12|| jA~ce sura taru deya sukha, cintata cintA rain| bina jA~ce bina cintaye, dharma sakala sukha daina / / 13 / / dharma - 1. anitya ( adhuva) - cAhe chatradhArI rAjA ho yA koI hAthI kA savAra, sabako apane samaya para avazya maranA hai arthAt nizcaya hI mRtyu sabakI hogii| 2. azaraNa - kisI ke sAtha anuyAyiyoM kA samUha ho, cAhe sainyabala sAtha ho, kisI ko devI-devatA kA saMrakSaNa ho, cAhe kisI ke mAtA-pitA va parivArajana sAtha hoM, ve bhI maraNa ke samaya sahAyI nahIM hote, ve bhI maraNa ke samaya Ane para jIva ko roka nahIM pAte rakha nahIM paate| 3. saMsAra - jIva dhanavihIna hone para nirdhanatA ke kAraNa du:khI hotA hai aura dhanavAna hone para tRSNA ke kAraNa duHkhI hotA hai| isa prakAra sAre saMsAra ko DhU~DhA para isameM sukha kahIM nahIM milaa| 4. ekastra - jIva akelA hI janma letA hai aura akelA hI maratA hai / isameM jIva kA kabhI koI sAthI-sagA yA apanA nahIM hotaa| 5. anyatva-jisa deha ko hama apane janma ke sAtha lAye the vaha deha bhI apanI nahIM hai, sAtha denevAlI nahIM hai taba anya kauna apanA ho sakatA hai? ghara, sampatti aura parivAra-sambandhI - ye to pratyakSa ho apane se bhinna haiM, para haiM, ye apane sage kaise ho sakate haiM? 6. azuci - hAr3oM (haDDiyoM) ke piMjarevAlI deha Upara se camar3I kI cAdara se DhakI huI hai para yaha bhItara se jitanI ghinAvanI (ghRNAspada) hai utanI ghRNAspada vastu isa jagata meM anya koI nahIM hai| 7, Asrava - moharUpI nidrA ke jora se jagata ke saba jana besudha ho rahe haiM, aura saMsAra meM bhramaNa kara rahe haiM ; karmarUpI caura saba ora vyApta haiM, ve jIva 118 bhUdhara bhajana saurabha
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ T kA sarvasva lUTa lete haiM para usako sudhI nahIM rahatI, bhAna nahIM rhtaa| 8. saMbara aise meM satguru jagAte haiM para jaba moha kI nidrA kama ho, karmoM kA upazama ho, taba hI usakA koI upAya karane para karmarUpI coroM ko Ane se rokA jA sakatA hai| - 9. jJAnI dIpaka lekara use tara sAyanArUpI tela se pUrita kara ( tela bharakara ) apane antaHkaraNarUpI ghara kA zodhana kare taba anAdikAla se baiThe hue karma cora bAhara nikalate haiN| karmarUpI coroM ko bAraha nikAlane kI yahI eka vidhi hai| 10. nirjarA paMca mahAvrata ( satya, ahiMsA, acaurya, aparigraha evaM brahmacarya ) kA pAlana, pA~ca samiti (IyA, bhASA, eSaNA, pratiSThApanA, AdAnanikSepaNa) kA AcaraNa aura pA~ca indriyoM para vijaya se nirjarA (karmoM kA kSaya) hotA hai, aisI dRr3ha dhAraNA karo / 11. loka - AkAza meM caudaha rAjU U~cA puruSAkAra (puruSa ke AkAra ) loka sthita hai| jIva jJAnarahita-sA hokara anAdikAla se vahA~ ( loka meM ) bhramaNa karatA calA A rahA hai / 12. bodhi - isa saMsAra meM dhana, dhAnya, svarNa, rAjasukha saba sulabha ho sakate haiM, parantu yathArtha jJAna jo mukti kA sAdhaka haiM vaha milanA / honA atyanta kaThina hai, durlabha hai| 13. dharma- kalpavRkSa bhI yAcanA karane para sukha sAmagrI de detA hai, phira bhI dina-rAta usa sahaja-sulabha sukha-sAmagrI kI cintA ghere rahatI hai / arthAt kalpavRkSa se sukha - sAmagrI prApta karane ke lie kucha bhI zrama nahIM karanA par3atA kevala yAcanA karanI hotI hai, taba bhI usakI cintA lagI rahatI hai para 'dharma' se binA yAcanA va binA cintA kiye hI sakala sukha mila jAte haiM arthAt 'dharma' binA yAcanA va binA cintA ke sakala sukha de detA hai / biriyA = samaya, avasara / jA~ce yAceM yAcanA karane para / bhUdhara bhajana saurabha = 119
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa kra.saM. paSTha saM. 54 85 78 38 " U bhajana a 1. ajita jinezvara aghaharaNaM 5, ajita jina vinatI hamArI bhAna jI 3. ajJAnI pApa dhatUrA na boya 4. antara ujjala karanA re bhAI 5. aba nita nemi nAma bhajo 6. aba pUrI kara nIMdar3I 7. aba mana mere ve 8. aba mere samakita sAvana Ayo 2. are mana cala re zrI hathanApura kI jAta 10. are ! hA~ ceto re bhAI 11. aho jagataguru eka 12. aho doU raMga bhare khelata holI 13. aho vanabAsI piyA A 14. Aja girirAja ke zikhara 15. AdipuruSa merI Asa bharojI 16. Ayo re bur3hApo mAnI 17. AratI Adi jinanda tumhArI e 18. ejI mohe tAriye zAMti jinanda ai 19. aisI samajha ke sira dhUla 20. aiso zrAvaka kula pAya au 21. aura saba thothI bAteM ka 22. karuNA lyo jinarAja hamArI 23. kAyA gAgari jojarI ga 24. garaba nahiM koje re 25. gAfila huA kahA~ tU Dole ca 26. carakhA calatA nahiM re 27. cita cetana kI yaha biriyA re ja 28. jai jagapUja paramaguru nAmI 29. jaga meM jIvana thorA 68 m mro 56 102 62 74 102 72 43 120 bhUdhara bhajana saurabha
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhajana kra.saM. pRSTha saM. 30. jagata jana jUA hAri cale 31. jaga meM zraddhAnI jIva jIvanamukta haiMge 32. japi mAlA jinavara nAma kI 33. jinarAja caraNa mana mati bisare 34, jinarAja nA bisArI 35. jIvadayA vrata taru bar3o 36. tahA~ le cala rI jahA~ jAdaupati pyArA 37. tuma tarana tArana bhava nivAraNa 38. tuma suniyo sAdho 39. te guru mere mana baso 40. tribhuvana guru svAmIjI tha 41. thA~kI kathanI mhAne pyArI lage jI da 42. dekhe dekhne jagata ke deva 43. dekho garaba gahelI rI helI 44. dekho bhAI Atamadeva virAje 45. dekhyo rI kahiM nemikumAra ma 46. nemi binA na rahe mero jiyarA 47. nainani ko bAna parI 48. pAnI meM mIna piyAsI 49. pArasa pada nakha prakAza 50. pArasa prabhu ko nAU~ 51. pulakanta nayana 52. prabhu guma gAya re 53. bandauM digambara guru caraNa bha 54. bhagavanta bhajana kyoM bhUlA re 55. bhalyo cetyo vIra nara tU 56. bhavi dekhI chavi bhagavAna kI 57. mana mUrakhapaMthI, usa mAraga mata jAya re 58. mana haMsa hamArI zikSA le hitakArI 59. mA vilaMba na lAva 60. merI jIbha AThoM yAma bhUdhara bhajana saurabha
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra.saM. pRSTha saM. 103 105 Ed bhajana 61. mere cAroM zaraNa sahAI 62, mere mana sUvA jinapada piMjare vasi 63. mheM to thAMkI Aja mahimA jAnI 64. yaha tana jaMgama par3A 65. rakhatA nahiM tana ko khabara 66. raTi rasanA merI RSabha jinanda 67. rAjA rANA chatrapati 68. lagI lau nAbhi nandana sauM 69. vA pura ke vAraNai jAU~ 70. bIrA dhArI bAna burI parI re 71. ve koI ajaba tamAsA dekhyA 72. ve munivara kaba milI haiM 73. zeSa sureza nareza raTai tohi 74. zrI guru zikSA deta haiM sa 75. saba vidhi karana utAvalA 76, sImaMdhara svAmI, maiM caranana kA cerA 77. suna jJAnI prANI 78. suni ThaginI mAyA 79. suni sujAna, pA~coM ripu vaza kari 80, suni suni he sAdhanI 81. so gurudeva hamArA hai 82. so mata sAMco hai mana mere 83. svAmIjI sAMcI sarana tumhArI ha 84. hU~ to kahA karU~ kita jAU~ 85. horI khelauMgI, ghara Aye cidAnanda kaMta 48 97 34 115 114 122 bhUdhara bhajana saurabha