Book Title: Anusandhan 1999 00 SrNo 14
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520514/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhAna moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasUtta, 529) mukharatA satyavacananI vighAtaka che' prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA 14 saMkalanakAra : AcArya vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI HTTEETITLing . . . .. " zrI hemacaMdgAcArya. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRtisaMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che.' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdako : vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI TRA zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda ogasTa 1999 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhAna 14 saMparka : harivallabha bhAyANI 25-2, vimAnagara, seTelAITa roDa, ahamadAbAda- 380 015. prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda, 1999 kiMmata : rU. 35-00 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda - 2/ 001 mudraka : rAkeza TAipo - DuplikeTIMga varksa rAkezabhAI harSadabhAI zAha 272, selara, bI.jI. TAvarsa, dillI daravAjA bahAra, ahamadAbAda- 380 004. (phona : 6303200) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana anusandhAna-14, jijJAsuone khAsI pratIkSA karAvyA pachI prakAzita thAya che. anurUpa mudraNavyavasthA A prakAranAM prakAzanone maLavI, maLyA karavI, te paNa eka aTapaTI samasyA che. e vyavasthAne anusaravU ja paDe, ane tema karavA jatAM vilamba veThavo ja paDe. mudraNavyavasthA karatAM paNa vadhu gaMbhIra samasyA che prUphavAcananI. A prakAranAM prakAzanonI sAmagrInAM praphavAcako atyAre bhAgye ja maLe ane maLe temanI paNa sajjatA kevI-keTalI te paNa ghaNIvAra na samajAya. AvI AvI muzkelIone kAraNe aMka vilaMbathI ApI zakAya che, teno khyAla have jijJAsuone AvI gayo ja haze. ___ sAmagrInI dRSTie A aMkamAM ghaNuM vaividhya temaja vaipulya che, je te te viSayanA abhyAsIone mATe rasaprada banI raheNe, tevI zradhdhA che. - saMpAdako vijJapti pR. 131-134 galatI se bahuta azuddha chapa gaye haiN| isa liye hama kSamAprArthI haiN| isa pRSThoMko radda smjhe| saMpAdaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 anukrama 1. SaDdarzana- parikramaH gUrjara avacUri saha saM. muni kalyANakIrtivijaya 1-10 2. ajJAtakartRka be dRSTAnta zatako saM. muni dharmakIrtivijaya 11-26 3. ajJAtakartRka samavasaraNastotra saM. A. araviMdasUri 27-30 4. muni vinayavardhanalikhita - eka vijJaptipatra .saM. muni ratnakIrtivijaya 31-37 aSTa mahAprAtihAryavarNanaH apabhraMzabhASAmaya ATha padya saM. pradyumnasUri 38-41 6. somatilakasUriviracitaM karaheTakapArzvanAthastotram saM. vijayamunicandrasUri 42-44 7. zrI bhaMvaralAla nAhaTA (kalakattA) kA patra 45-47 8. kavivilharacita-bhImachaMda (aNahilapura) saM. bhaMvaralAla nAhaTA 48-49 vAcakazrIsiddhicandragaNikRta nyAyasiddhAntamaJjarI - Tippanaka saM. muni kalyANakIrtivijaya 50-69 10. 'caMdappahacariyaM'nI rUpakakathA saM. salonI joSI 70-91 11. sUktAvalI saM. nIlAMjanA zAha 92-105 12. kalpasUtrameM bhadrabAhu-prayukta 'yAga' zabda vijayazIlacandrasUri 106-112 13. DaoN. madhusUdana DhAMkIne zrIhemacandrAcArya candraka-pradAnanA samArohano tathA 'Artha bhadrabAhu aura unakA sAhitya' viSayaka saMgoSThIno saMkSipta hevAla 113-114 14. prakAzana - vartamAna 115-116 15. DhUMka noMdha : vijayazIlacandrasUri 117-119 16. uttara gujarAtanI bolImAM vaparAtA keTalAka zabdo DaoN. rameza A. ojhA 120-123 16. gujarAtImAM mahAprANa vyaMjana alpaprANa thavo harivallabha bhAyANI 124-137 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDdarzana-parikramaH gUrjara avacUri saha - saM. muni kalyANakIrtivijaya bhUmikA SaDdarzana-parikramanI A prata varSothI mArA paramagurubhagavaMta pU.A. zrIvijaya sUryodayasUrIzvarajI ma.nA saMgrahamA hatI / AgamaprabhAkara pUjya muni zrIpuNyavijayajI mahArAje A prata jotAM kaheluM ke 'A prata navIna ane aprakAzita che mATe tenuM saMpAdana prakAzana tharbu joie|' varSoM pachI mArA pU. gurubhagavaMta dvArA A prata mArI pAse AvI / tenuM yathAmati saMpAdana karI ahIM rajU karela che| nAma pramANe ja A graMthamA chae darzanano sAmAnya paricaya Apela cha / SaDdarzanasamuccayamA 1. bauddha 2. naiyAyika 3. sAMkhya 4. jaina 5. vaizeSika 6. jaiminIya ane 7. lokAyata (nAstika), A krame darzanonuM nirUpaNa thayuM che, jyAre A graMthamAM 1. jaina 2. mImAMsaka 3. bauddha 4. sAMkhya 5. zaiva (nyAya-vaizeSika) ane 6. nAstika A krame darzanonU nirUpaNa che. / SaDdarzanasamuccayanA bauddha darzananA zloka 5 tathA 8 ane A graMthanA zloko 23 tathA 28 samAna cha / te sivAya paNa banne graMthonA viSaya-nirUpaNamAM ghaj sAmya che. chatAM A graMthamAM dareka matanA bhikSuornu tathA temanAM vastra pAtra AcAra va.nuM varNana karyu che je SaDdarzanasamuccayamAM nathI maLatuM / darzana viSaya zloka jaina tattvo, pramANa, zvetAMbara - digaMbara sAdhuonI oLakha tathA digaMbaronI maanytaa| 2 thI 13 mImAMsaka ___mImAMsakonA karma-brahma ema be prakAra, pramANa, mukti nI vyAkhyA tathA teonA dvijo va.nuM vrnnn| 14 thI 20 bauddha tattvo, pramANa, teonA 4 prakAra tathA bhikSuornu vrnnn| 21 thI 31 sAMkhya 25 tattvo, pramANa, muktinI vyAkhyA tathA bhikSuo 32 thI 39 zaiva-nyAya pramANa tathA 16 tattvo 40 thI 44 vaizeSika pramANa tathA 6 tattvo pachI bannenA mate mukti nI vyAkhyA ane bhikSuonuM varNana ch| 55 thI 58 nAstika mAnyatA tathA pramANa / 59 thI 54 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArabAda zloka 60 thI 65mAM pratyakSAdi dareka pramANanI tathA tattva ane tattvasAdhaka pramANanI vyAkhyA ApI che ane chelle 66mA zlokamAM kahyuM che ke rahasya sahitanAM sarva zAstro to dUra raho, sArI rIte zIkhelo eka akSara paNa niSphaLa jato nthii| A sAthe pratimAM graMthano stabakArtha paNa jUnI gUjarAtImAM Apelo che / amuka sthAnone bAda karatAM prAya: sarvatra A Tabo yogya ane saMgata che / paraMtu keTalAMka sthAnomAM A stabakArtha asaMgata jaNAya che, tenI noMdha nIce Apela che / zloka asaMgata artha 3 punya- pApanai saMvarai puna punarapi karmabaMdha na karai / saMbhavita saMgata artha punyano saMvaramAM ane pApano AzravamAM aMtarbhAva karavo / jJAna-darzana- cAritra mokSano mArga che| jJAna- darzana - cAritra mokSanai viSai vartai / ehanai cyAri darzananA pravartAvaka hUA / anukrama Arya satya AkhyAya ane tattva / nAstika anumAnanA traNa aMga kahai (va.) / nAstika zeSa thAkatI siddhi je te sAmAnyAkAri kahai ( va . ) 1 4 21 60 61 2 62 sAmAnya prakAri vikhyAta hui te sAdhya sAdhya-sAdhana sAmAnyathI kahyA opamAi karI dekhADIyai te sAdhana che. upamA A pramANe che / AnA lIdhe kalpI zakAya che ke mULa graMtha tathA TabAnA kartA judA judA che. zloka 31mAM AvatA mauNDya zabdano artha TabAkAre 'mastaki sadra karAvai' evo karyo che / A sadra zabdano prayoga noMdhapAtra che / pratano paricaya : SaDdarzanaparikramanI A prata paMcapAThI che / tenuM lekhana saM. 1636mAM zrImAlapuramAM thayeluM che| ane tenA lekhaka (muni) samayakalaza che / pratinI zuddhi sArI che tathA akSaro suvAcya che| kula patro 3 che / bauddhonA cAra tattvo Aryasatya enAme prasiddha che / te A pramANe / anumiti liMgathI thAya, jema dhUmathI agninI anumiti / anumAnanA RNa prakAra che : pUrva, zeSa, sAmAnya / (sAthe tenA udAharaNa paNa che) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa kRtinA kartA viSe AmAM koi nirdeza prApta nathI thato / avacUrinA kartA saMbhavataH pratinA lekhaka muni samayakalaza hoya evaM lAge che; jo ke teno paNa spaSTa nirdeza to nathI ja mlto| ajJAtakartRka SaDdarzanaparikrama gUrjara avacUri saha jaina maimAMsakaM bauddhaM sAGkhyaM sai(zai)vaM ca nAstikam / svaM svaM ca tarkabhedena jAnIyAda(da)rzanAni SaT // 1 // bala-bhogopabhogAnAmubhayordAna-lAbhayoH / antarAyastathA nidrA bhIrajJAnaM jugupsanam // 2 // hAso ratyaratI rAga dveSAvava(vi)rati[:] smaraH / zoko mithyAtvamete''STAdaza doSA na yasya saH // 3 // jino devo guruH samyak tattvajJAnopadezakaH / jJAna-darzana-cAritrANyapavargasya vartina (vartanI) // 4 // syAdvAdazca pramANa dve pratyakSaM co(ca) parokSakam / nityAnityA(tyaM) jagat sarvaM nava tattvAni sapta vA // 5 // jIvAjIvau puNyapApe AzravaH saMvaro'pi ca / bandho nirjaraNaM muktireSAM vyAkhyA'dhunocyate / / 6 / / cetanAlakSaNo jIvaH syAdajIvastadanyakaH / satkarmapudgalAH puNyaM pApaM tasya viparyayaH // 7 // 1. nAstikaM; cArvAkam / 2. potAnI(nA) potAnA vicAra teNai karI Upanau je bheda tiNai karI SaT darzana jANivA / 3. ehavA je aDhAra doSa rahita te jaina deva / 4. satya je tattvajJAna tehanau upadeza dIyai te guru / 5. jJAna darzana cAritra mokSanai viSai vartai (?) / 6. pramANa doi-pratyakSa, anumAna; jJAnanUM kAraNa kahatAM upajAvIyai jeNai karI anya anya karIyai te pramANa vijaannivaa| 7. manumA'pi ca / dvitIya(?)pAThAntaram / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzravaH karmasambandhaH karmarodhastu saMvaraH / karmaNAM bandhanAd bandho 'nirjarA tadviyojanam // 8 // aSTakarmakSayAnmokSo'pyantarbhAvazca kazcana / 'puNyasya saMvare pApasyA''zrave kriyate punaH / // 9 // labdhAnantacatuSkasya lokAgrasthasya cA''tmanaH / pakSINASTakarmaNo muktiravyAvRttijinoditA // 10 // 'sarajoharaNA bhaikSyabhujo luJcitamUrdhvajAH / zvetAmbarAH kSamAzIlA: nissagA jainasAdhavaH // 11 // luJcitAH picchakAhastAH pANipAtrA digambarAH / U zino gRhe dAtaddhitIyAH syujinarSayaH // 12 // "bhuGkte na kevalI na strI mokSageti digambarAH / prAhureSAmayaM bhedo mahAn zvetAmbaraiH samam // 13 // iti jainam / / mImAMsakau dvidhA karma-brahmamImAMsakastataH / vedAntI "manyate brahma karma "bhaTTa-prabhAkarau // 14 // pratyakSamanumAnaM ca vedAzcopamayA sh|| arthApattirabhAvazca "bhaTTAnAM SaTpramANyasau // 15 / / prabhAkaramate paJca tAnyevA'bhAvavarjanAt / advaitavAdI vedAntI pramANaM tu yathA tathA // 16 / / 1.karma chUTIyai te nirjarA / 2.ATha karma kSaya thakI mukti hoi te mukti nau lakSaNa kehavau; eka liinbhaav| 3.punyapApanai saMvarai puna-punirapi karmabaMdha na kri(?)| 4.anaMtajJAna-anaMtadarzana-cAritra-sukhalakSaNAni catvAri, ehavA 4 anaMta pAmai pachai AtmA lokAgrakai viSai rahai |5.kssiinnaassttkrmni mukti hoi; apunarAvRtti jenai khii|6. rajoharaNa sAthai lIdhai caali|7. bhikSAyai jimi| 8.loca kri| 9. dAtAnA gharakai viSai UbhA rahI jimai / 10. digaMbara kahai-strInai mukti nahI, kevalInai bhukti nahI, zvetAMbarasuM moTau bhedjuujuuaa| 11.vedAMtI uttaramImAMsAnA jANa te brahmanai mAnai / 12. bhaTTAcArya anai prabhAkara tehanau ziSya e bannai karmanai maani| 13.bhaTTAcArya cha pramANa karI ardha(rtha) siddha mAnai; uttaramImAMsAnA jaann| 14. SaNNAM pramANAnAM samAhAra: ssttprmaannii| bhaTTAcAryanai chavidha pramANa netranirdhArate pratyakSa(1) vegalA thakI saMdeha ANI vastu nirdhAra kIjai te anumAna(2) vedokta te pramANa(3) upamA deine nirdhAra kIjai su upamA pramANa(4) aNaghaTanai ghaTAvI nirdhAra kIjaI te arthApatti te kima gRhasthanai ati AnaMdAdikaI karI dharma nirdhArIyaiityAdi arthApatti pramANa(5) abhAva te kahIyai je eka ThAmi achatai bIjai ThAmi kIjai chatI-te kimaihAM ghaTa nathI bIjai ThAmi chatau kIdhau ityAdi te abhAvapramANa(6) / 15. vedAMtI eka brahmanai maani| 16. cha pramANamAMhi jehanau prastAva hui teNai pramANi karI arthasiddhi maani| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sarvametadidaM brahma vedAnte'dvaitavAdinAm / Atmanyeva layo muktirvedAntikamate matA // 17 // 'akukarmA saSaTkarmA zUdrAnnAdivivarjakaH / brahmasUtrI dvijo bhaTTo gRhasthAzramasaMsthitaH // 18 // "bhagavannAmadheyAstu dvijA vedAntadarzane / 'vipragehabhujastyaktopavItAva(tA brahmavAdinaH // 19 // catvAro bhagavadbhedA:kuTIcara-bahUdakau / haMsaH paramahaMsazcA'dhiko'mISu paraH paraH // 20 / / miimaaNskH|| atha bauddham / / bauddhAnAM sugato devo vizvaM ca kSaNabhaGguram / "AryasatyAkhyayA tattva catuSTayamidaM kramAt // 21 // duHkhamAyatanaM caiva tataH samudayo mataH / mArgazcetyasya ca vyAkhyA krameNa zrUyatAmataH // 22 // 'duHkhaM saMsAriNaH skandhAste ca paJca prakIrtitA : / vijJAnaM vedanA saJjJA saMskAro rUpameva ca / / 23 / / athA''yatanAni - paJcendriyANi zabdAdyA viSayAH paJca mAnasam / dharmAyatanametAni dvAdazA''yatanAni tu // 24 // atha samudayaH- rAgAdInAM gaNo yasmAt samudeti nRNAM hRdi / AtmA(tmanA)''tmIsvabhAvAkhyaH sa syAt samudayaH punaH // 25 // 1. sarva prapaMca brahma-ehavau vedAMtIna advaitavAda / 2.paramAtmA nai viSai lIna te vedAMtInai manai mukti| 3.bhaTTa nai kutsitakarma na karai anai SaTkarma karai / 4.zUdrAdikanai ghari anna na jimai, etalai brAhmaNanai annai jIvai / 5. brahmasUtrI kahatA janoI pahirai anai brahmayukta hui, vidvAMsa hui| 6. gRhasthAzramai rhi| 7. vedAMtadarzanai bhagavana ehavau nAmadheya / 8. brAhmaNanai ghari jimai anai janoI chAMDai anai paramAtmAnai mAnai / 9. te bhagavananA 4 bheda maTha mAMDI rahai te kuTIcara(1) maTharahita te bahUdaka(2) sarvasaMga mUkai te haMsa(3) digaMbara te paramahaMsa(4) / 10.etai caDatI caDatI kriyA jANivA / 11. bauddhanai sugata ehavai nAmai deva kahetAM paramezvara / 12. sarva kSaNamAhii palaTAtuM mAnai / 13. ehanai cyAri darzananA pravartAvaka huA anukramai Arya(1) satya(2) AkhyAya(3) tattva(4) 4 jANivA / 14. ehanA zAstranai viSai 4 nau nirUpaNa eka duHkha(1) Ayatana(2) samudaya(3) mArga(4) / 15.saMsArI jIvanai 5 skandha duHkha kahIyai / te kehA-eka vizeSajJAna(1) bIjaM saduHkhAnubhava(2) AhArAdi saMjJA(3) saMskAro-karma vAsanA(4) rUpa-zuklAdi (5) / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha mArga:-kSaNikAH sarvasaMskArAH iti yA va(vA)sanA sthirA / sa mArga iti vijJeyaH sa ca mokSo'bhidhIyate // 26 / / pratyakSamanumAnaM ca pramANadvitayaM punH| catuH prasthAnakA bauddhAH khyAtA vaibhASikAdayaH // 27 // artho jJAnAnvito vaibhASikeNa bahumanyate / sautrAntikeNa pratyakSagrAhyo'rtho na bahirmataH // 28 // AkArasahitA buddhiryogAcArasya sammatA / kevalaM saMvidaM svasthAM manyante madhyamAH puna // 29 // raagaadijnyaansntaanvaasnocchedsmbhvaa| caturNAmapi bauddhAnAM muktireSA prakIrtitA // 30 // kRttiH kamaNDaluhNDyaM cIraM" pUrvAhnabhojanam / "saGgho raktAmbaratvaM ca zizra (zri)ye bauddhabhikSubhiH // 31 // atha sAGkhyam // "sAGkhye devaH zivaH kaizcinmatto(to) nArAyaNaH praiH| . ubhayo [:] sarvamapyanyattattvaprabhRtikaM samam / / 32 / / sa(sA)GkhyAnAM syurguNAH sattvaM rajastama iti trayaH / sAmyAvasthA bhave(va)tyeSAM trayANAM prakRti(ti:) punaH // 33 // 1. bauddhanai mArga-sarva kSaNika kSaNabhaMgura-ehavI jehanI buddhi sthira ehane mArga, etaluM jANyai mokSa kahIyai / 2. pratyakSa anai anumAna pramANa karI vastunI siddhi karai / 3. bihu zAstranA pravartAvaka 4(cyAri) vaibhASikAdi ziSya chai / 4. vaibhASika tehavaM mAnai-padArthanai jJAna eka mAnai / 5. sautrAMtika te pratyakSa tehaja artha padArtha mAnai anai apratyakSa svarga, narakAdi na maani| 6. yogAcAra te buddhinai AkAra mAnai-etai ghaTAdi sarva buddhayAkAra / 7. madhyama te kevala je jJAna tehanai Atmasthita mAnai, cihaM buddhinai mukti eha parinI mAnai / 8. rAga-dveSAdi tehanUM je jANapaNUM tehanau je saMmoha tehanI vAsanA kahetAM saMskAra tehanau uccheda kahetAM nAza teha thakI UpanI mukti kahai cyAri bauddha / 9. bauddhANDabhAjanam / dvitIyapAThaH / 10. atha bauddhanA bhikSu kahai chai / kR tti carmaparidhAna / 11. udaka pAtra kamaNDalu / 12. mastaki sadra karAvai / 13. vAkala-vRkSa tvacA parihai / 14. bihuM pahurAmAhi jimai / 15. saMghADai hIDai / 16. valI rAtA vastra pahirai / 17. bauddhanA bhikSu ehavA vesa Azrai / 18. sAMkhyabheda kahai-eka sAMkhya zivanai mAnai, kehA eka nArAyaNanai mAnai / 19. binhai tattva 24 ja mAnai / 20. sAMkhyanai trIni guNa chai-eka sattva(1)raja(2) tama(3) / 21.e tinhi guNanI samI avasthA tehanai prakRti kahai / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtezca mahAMstAvadahaDkArastato'pi ca / paJca buddhIndriyANi syuzcakSurAdIni paJca ca // 34 / / karmendriyANi vAk-pANicaraNopastha-pAyavaH / *manazca paJca tanmAtrAH zabda(bdo) rUpaM rasastathA // 35 // sparzo gandho'pi tebhyaH syAt pRthvyAcaM bhUtapaJcakam / "iyaM prakRtiretasyAM " parastu puruSo mataH // 36 / / paJcaviMzatitattvIyaM nityaM sAGkhyamate jagat / "pramANatritayaM cA'tra pratyakSamanumA''gamaH / / 37|| yade(dai)va jJAyate bhedaH prakRte(:) puruSasya ca / muktiruktA tadA sAGkhyaiH khyAtiH saiva ca bhaNyate // 38 // sAGkhyaH "zikhI "jaDI muNDI kaSAyAdyambaro'pi ca / __ veSe nI(nA'')sthaiva sAGkhyasya punastattve mahAgrahaH // 39 // sAGkhyam / / atha zaivam / / zaivasya darzane tarkAvubhau nyAya-vizeSakau / nyAye SoDazatattvI syAt SaTtattvI ca vizeSakai":(ke) // 40 // "anyonyatattvAntarbhAvAt dvayorbhedo'sti nA'sti vA / dvayorapi zivo devo nitya(:) sRSTyAdikArakaH // 41 // naiyAkAnAM catvAri pramANAni bhavanti ca / pratyakSamAgamo'nyazcA'numAnu(na) mupamA'pi ca // 42 / / 1. hivai cauvIsa tattva kahai chai 2. eka prakRti (1) anai prakRtithI upana i 3. mahata(tta)ttva(2) 4. ahaMkAra (3) 5. cakSu Adi pAMcabuddhe (dhdI)driya (4-8) / 6. pAMca karmendriya eka vANI, hAtha, caraNa, guhyanai guda evaM (9-13) 13 / 7. mana (14) / 8. anai pAMca tanmAtrA eka zabda, rUpa, rasa, sparza, gaMdha e pAMca evaM (15-19 / 9. anai pRthvyAdi pAMca bhUta evaM (20-28) / 10. evaM 24 tattve prakRti khiiyi| 11. tethI alagau te puruSa kahetA paramezvara 12. sAMkhyanai cauvIsa tattva paMcavIsamau paramezvara, tiNai karI jagata mAnai / 13. pramANa trinhi mAnai eka pratyakSa (1) anumAna(2) anai ved(3)| 14. atha sAMkhyanA bhikSu kahai chai eka zikhA rakhAvai (1) 15. eka vadhArai (2) / 16. eka mUMDAvai (3) / 17. lUgaDAM kaSAyAMbara pahirai / 18. amukai ja veSi hIDaI ehavI AsthA nahI, anai tattvanai viSai nirUpaNa ghaNu karai / 19. zaivadarzanI zaivadarzanakai viSai vitarka chai, eka nyAyazAstra chaiM (1) bIjaM vizeSazAstra chai(2) / 20. jJA(nyA) yanai viSaya 16 padArtha chai / 21. vizeSa nai viSaya cha padArtha chai / 22. parasparai tattvanau aMtarbhAva kIdhau chai; etalai solanai viSaya SaT, SaTnai viSai 16 / sola mAnai te 6 na thApai, cha thApai te 16 na thApai / 23. eNi cihuM pramANe karI padArthanI siddhi karai / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tattvAni-pramANaM ca prameyaM ca saMzayazca prayojanam / dRSTAnto'pyatha siddhAntAvayavau tarka - 'nirNayau / / 43 / / "vAdo jalpo 'vitaNDA ca hetvAbhAsacchalAni ca / "jAtayo nigrahasthAnAnIti tattvAni SoDaza // 44 // "atha vaizeSikam-vaizeSake mate tAvat " pramANatritayaM bhavet / pratyakSamanumAnaM ca tArtIyakamathA''gamaH // 45 // "dravyaM guNastathA " karma sAmAnyaM savizeSakam / samavAyazca SaTtattvI tadvyAkhyAnamathocyate // 46 / / dravyaM navavidhaM proktaM pRthvI-jala-vahnayastathA / pavano gaganaM kAlo digAtmA mana ityapi // 47 // nityAnityAni "catvAri kaarykaarnnbhaavtH| mano-dig(k) kAla AtmA ca vyoma nityAni paJca tu // 48 / / atha guNAH-sparzo rUpaM raso gandhaH saGkhyA'tha parimANakam / "pRthaktvamatha saMyoga: vibhAgo'tha paratre(tva)kam // 49 // aparatvaM buddhisaukhye (duHkhe)cche dveSa-yatnako / dharmA-dharmau ca saMskArA guru (tvaM) drava ityapi // 50 // 1. cihuM pramANe eka pdaarth(1)| 2. dRzya padArtha te prmey(2)| 3. ima e hui ki na hui tehanau nirnny(3)| 4. arthasiddhi (4) / 5. dRSTAMtai karI prIchavIyai te (5) / 6. siddhAMtanizcaya(6) 7. aMzai karInai padArthasidhdi (7) 8. vicaar(8)| 9. nirnny(9)| 10. tattvavicAranI vArtA te vaad(10)| 11. uttamakathA te jlp(11)| 12. mAhomAhe vicAra te vitnnddaavaad(12)| 13. hetu sarikhaM paNai hetu na hui te hetvaabhaas(13)| 14. vAkya bIjuM anai arthathI bIjaM karI chaliyai te chala (14) / 15. jAta(ti) kahetAM sAmAnya vizeSa bihuM prakAranI chai (15) / 16. vAdInai nigrahanA sthAnaka (16) / 17. e 16 tattva / 18. atha vaizeSika kahai cha / 19. vaizeSikanai trihuM pramANe karI arthasiddhi mAnai / 20. ehanai cha padArtha kahai chi| 21. dravya kahetAM nava / 22. guNa khetaaN24| 23. karma bihuM prkaarnu| 24. pRthvIjalAgnivAyu e cyAri nitya chai anitya chai, paramANu bhAvai nitya sthUlabhAvai anitya / 25. pRthaktva kahetAM nIla pItAdibheda dvayoH / 26. saMyogaH dvayo : / 27. vibhAga kahetAM vihacavU / 28. paratva kahetAM nyUna / 29. aparatva kahetAM adhikmti| 30. icchA vAMchA / 31. yatna kahetAM rakSA-(?) karavU / 32 saMskAra kahetAM vAsanA / 33. gurutva kahetAM bhAro / 34. dravatva kahetAM DhIluM thAveM / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 snehaH zabdo guNA evaM viMzatizcaturanvitA / atha karmANi vakSA(kSyA)maH pratyekamamidhAnataH // 51 // utkSepaNAvakSepaNA-kuJcana prasAraNam / gamanAnIti karmANi paJcoktAni tadAgame // 52 // "sAmAnyaM bhavati dvedhA paraM caivA'paraM tathA / pra(para) mANuSu vartante vizeSA nityavRttayaH // 53 // sAmAnyavizeSau // . "bhavedayutasiddhAnAmAdhArAdheyavartinAm / sambandhaH samavAyAkhya ihapratyayahetuka : // 54|| "viSayendriyabuddhInAM vapuSaH sukh-duHkhyoH| abhAvo(vA)dAtmasaMsthAnaM mukti nai(3)yAyikairmatA // 55 // caturviMzavaizeSikaguNAntarguNA(ntaraguNA)nava / buddhayAdayastaducchedo mukti vaizeSikI tu sA // 56 // "AdhAra-bhasma -ko(kau) pIna jaTA -yjnyopviitin:21|| "mantrAcArAdibhedena caturdhA syustapasvinaH // 57 // zaivAH pAzupatAzcaiva mhaavrtdhraastthaa| turyAH kAlamukhA mukhyA bhedA ete tapasvinAm / / 58|| iti zaivam / 1. sneha kahetAM cikkaNatA / 2. zabda AkAzodbhava (24) / 3. evaM guNa 24 huaa| 4. hivai karmanA nAma kahai chai / 5. uddvuN| 6. adha: jAibuM / 7. tANivU / 8. vistAravU / 9. jAvU / 10. tehanA Agamanai viSai pAMca bolyAM / 11. sAmAnya bihuM prkaare| 12. sarvatra vartai te para, anai eka viSai vartai te apara, e bihuMI karI padArtha nirdhAra karIyai / 13. paramANuM viSai vartai tehanai vizeSa kahIyai anai nityavartI kahIyai / 14. atha samavAya jUjUA nIpajai te ayutasiddha, te eka ekanai AdhAri rahai / tehanau ju saMbaMdha tehanai samavAya kahIyai : AhA chai eha jJAnanau kAraNa te samavAyaH / 15. viSaya iMdriya buddhi anai zarIranuM sukha duHkha tehanau je abhAva kahetA nAza, ehavA AtmAnauM thApivU naiyAyikanai te mukti bolIyai / 16. pUrvokta 24 guNa mAMhi buddhayAdika je nava tehanau je uccheda nAza te vaizeSikanai mukti / 17. naiyAyikanA tapasvI kahai chai jholI bhikSApAtra lIdhai hIDai / 18. rAkha aDADai / 19. 1 vastra raakhi| 20. jaTA raakhii| 21. janoU pahirai / 22. e cihuM prakAranA maMtrabheda karI cyAri tapasvI chai / 23. ekazivopAsakAH shaivaaH| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha nAstikam 10 paJcabhUtAtmakaM 'vastu' pratyakSaM ca pramANakam / 3 nAstikAnAM mate nAnyadanyatrA (datrA ) 'mutra zubhAzubham // 59 // pratyakSamavisaMvAdi jJAnamindriyagocaram / 4 5 11 13 14 liGgato'numa (mi) tirdhUmAdiva vahneravasthitiH ||60|| anumAnaM tridhA pUrvaM zeSaM sAmAnyato yathA / "dRSTeH sasyaM nadIpUrAd vRSTirastadravergatiH // 61 // khyAtaM sAmAnyataH" sAdhyaM sAdhanaM" copamA yathA / syAd" govad gavaya: sAnAdimattvamubhayorapi // 62 // AgamazcA''ptavacanaM sa ca kasyA'pi ko'pi ca / vAcyAprati (tI) tau tatsidhdayai proktA'rthApattiruttamaiH ||63 || bahupIno'hni nA'znAti rAtrAvityarthato yathA / "paJcapramANasAmarthye vastusiddhirabhAvataH // 64 // sthApitaM vAdibhiH svaM svaM mataM tattvapramANataH / 19 'tattvaM satparamArthena pramANaM tattvasAdhakam ||65 // 18 20 "santu sarvANi zAstrANi sarahasyAni dUrataH / ekamapyakSaraM samyak zikSitaM naiva niSphalam // 66 // 1. prapaMca paMcabhUtAtmaka mAnai / 2. anai pratyakSa tehi pramANa mAnai, bIjuM na mAnai 3. anai nAstika mati ihA nai paraloki zubhAzubha nathI / 4. pratyakSai jUThau na thAi te jJAneMdriya karI dekhayai te pramANa mAnai / 5. nAstika anumAnanA 6 aMga kahai cihnai karI (1) mavivai karI (2) sthitai karI (3); jima dhU kI vahni jANI tima anumAnanA e 3 aMga ahinhaNi AtalUM AtalUM ityAdi, cirakA [la] lAgai sthiti / 7. nAstika zeSa thAkatI siddhi je te sAmAnyAkAri kahai 8. jima niSpattii dhAnyanai mAnai / 9. nadI pUrai vRSTinai mAnai / 10. Athamyai ravinI gatinai mAnai / etalai nAstikanau mata pUrau thayuM / 11. sAmAnya prakAri vikhyAta hui te sAdhya / 12. opamAi karI dekhADIyai te sAdhana 13. jima gAi sarikhau gavaya kahetAM araNya pazu, te kima kAMbalau bihuMnai sarIkhuM hui / 14. yathArtha bolaNahAranau vacana . Agama kahIyai / 15. te AptabhASI kahai ekanai ko eka chai / 16. uttama puruSa ehanai arthApatti kahai te vAcyanI pratItinai viSai tehanI siddhinai kAjai / 17. jima ghaNU jADau anai dIhai na jimai tau jANIyai te rAtrai jimai ja chai, e arthApatti pramANa / 18. pAMce pramANe karI vastusiddhi kahara | 19. ko eka abhAvathI kahai e chai pramANa / 20. paramArthai karI tattva te satya, anai pramANa te je tattvanai sAdhai / 21. sarvazAstra huu kiMlakSaNAni sarpANirahasya, dUri chai piNi eka akSara sIkhyau hui ruDI parai te niSphala na hui kiMtu saphala ja hui / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka be dRSTAnta zatako bhUmikA dRSTAntazataka nAmaka graMthanI A ekamAtra prati pUjya AcAryavarya zrIzIlacandrasUrijInI pAsethI upalabdha thaI che. atra be dRSTAntazataka (200 zloka) prApta thayAM che. pratamAM saMvatno nirdeza nathI tathApi pratanA madhya bhAgamAM chidra tathA akSaronA maroDa uparathI anumAna karatAM jaNAya che ke 14mI zatAbdInA uttarArdhamAM athavA 15mI zatAbdInA pUrvArdhamAM A prata lakhAyela che. tathaiva A graMthamAM kartAnuM nAma paNa maLatuM nathI. kintu graMthano abhyAsa karatAM ni:zaMkapaNe kahI zakAya ke graMthakartA jainamuni ja che. A graMthamAM 5 patra che. graMtha vizeSatA - saM. muni dharmakIrtivijaya 1. graMthAkAre graMthAraMbhe namaskArarUpa maMgalAcaraNa karyA vinA ja zAstrAraMbha karyo che. 2. graMtha pUrNa thaye chate 5mA patranA pUrvArdhanA antyabhAgamAM temaja uttarArdhamAM anya viSayonuM nirUpaNa che. 3. pratizlokamAM mAtra dRSTAnta ja nathI, paraMtu upamA sAthe jIvanopayogI vyavahArapracalita temaja bodhadAyaka sUtrono paNa upayoga karyo che. 4. graMthamAM kevala jainadarzananAM ja nahI, kintu jainetaradarzanamAM thayelA viziSTapuruSonanAM dRSTAnta paNa TAMkyAM che. 5. graMthamAM thoDAka zlokomAM Adi caraNa lakhIne pUrNa karI dIdhAM che. te anya subhASita graMtho kI upalabdha thaI zake tema dhAraNA che. jema ke 1 lakSmI : pIDAsahiSNUnAm 0 2 sthAnaM sarvasya dAtavyameka0 3 samAzrayanti sarve'pio 4 atyAsaktasya mUrddhAnamadhi0 5 sadoSapatyasaMyoge modate0 6 lakSmIbhavAni tejAMsi0 7 pare pANDuritaM hantum0 1-28 1-56 1-79 1-8 1-81 : 1-95 1-97 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 6. zloka 1-67nA Adya caraNano prathama zabda vAMcI zakAto na hovAthI apanA ullakha karI zakAyo.nathI. 7. 2-15mAM zlokamAM zAlibhadrazabdano be vAra prayoga ko te vimarzanIya che. 8. A graMthamA AvatA viziSTazabdaprayoga 1. dhaTa 1-21, 57-dhaDa pUnikA 1-39- runI pUNI tarku -1-39, 2-26 takalI (?) misI 1-46- jaTAmAMsI jhallarI 1-91 jhAlara dRSTAntazataka-1 tejo'tyugramapi dravyA-bhAve puMsAM praNazyati / vahnizcaNDapratApo'pi bhasma syAdindhanakSaye // 1 // vRddhAnAmathAvajJA syAdatyAsannApadAmiha / pUrNo'thArAtkalapA(pe)to rAkendaH kena vandyate // 2 // sApavAdaH samRddho'pi prAyo'vajJAyate jane / pUrNenduH kiM tathA vandyo nikalaGko yathA kRzaH // 3 // satkRtyastokamastokaM prArthyate'tinavaH prabhuH / navenduH potabhaktAni taMtunAbhyarcya yAcyate // 4 // sarvasya muSyate'vazyaM parapIDAkRto'rjitam / manthAnmrakSaNamughRSya gRhyate dadhimanthakAt / / 5 / / zrImatAM dampatIdharme neA kApi parasparam / zrIpatiryo pikAsakto mUrSAsaktA haripriyA / / 6 / / zrImatAdRtamazreSThamapi zreSThaM na duHsthitaiH / zakhoLaH zrIpateH pANau kapAlaM na kapAlinaH // 7 // chadmAttaM mahatAM vittaM yAti prANaiH samanvitam / vidAryodaramAkRSTA vedAH zaGkhasya viSNunA / / 8 / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 kecitpibanti pAnIyamapi nArInirUpitam / dazAmukhArpitaM pazya pradIpaH snehamaznute / / 9 / / kasyApyazara(sadR)zo'pi syAdrAmAsaubhAgyamadbhutam / svAGge nivezyate strIbhirAtanyate'nyakaJcakaH // 10 // vIrasyApi vaNiksArthe kSudrAt bhavati gaMjanA / zUro'pi somapArzvastho rAhuNA gilitona kim / / 11 / / azastro'pi vaNigviprau vidravet kSatriyaH kSamaH / abAhurapi rAhuH syAt candrArkagrasanaprabhuH / / 12 / / vIre zastraM na vA mUrtiH sphUtireva samIkSyate / pazya puSpairanagena nijitA jagatAM trayI // 13 // niSphalaM balamaGgAnAM prAyeNa krUrasaGgare / na nAzAya na yuddhAya bAho:(?) pAdAH karA raveH // 14 // gIyante vIryavantaste ye raNe na parAGmukhAH / bhujA eva balakhyAtAH patadvato(dvanto)'bhisammukhAH // 15 // adbhutAbhyudayaM dadhurvRttavantaH puraskRtAH / binduragre kRto'GkAnAM datte dazaguNonnatim // 16 / / antaHzUnyAnugaiH svAmI jIvannapi mRtAyate / sakalo'tha pramANAGko bindunA pRSThagAminA / / 17 / / udvejito'pi sadvRttaH kAlamukhyaM bibhatti na / varNojjvaladharo nityaM bhujyamAno'pi parpaTaH // 18 // sadvRtto daNDyate'thA''rAt chidrIprApto'pi mucyate / vArihArighaTIM tyaktvA tADyate taTajhallarI / / 19 / / kRte'pi doSe sadvRttaH sAramAdAya mucyate / riktIkRtya ghaTI vArihAriNI sthApyate punaH // 20 // chine mUrdhani vIrANAM dhAvatyArabhaTaM dhaTam / rudranetrAgnidagdhAGgo'tha(thA)naGgo'dyApi jRmbhate // 21 // AsaktiM kurute nIce'laM pAkamilitaH prabhu : / rasamizraM lagatyAzu kiM na svarNamudambare / / 22 / / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dadyAnmAnaM prabhurbhRtye vyApArabhAramarpayan / sUryaH kuryAtkalAnyAsaM tamonAzakRte'nale ||23|| rAjasaMsadi na dveSa AjanmadveSiNAmapi / ekavAso bhavet rAjamudrAyAmakSara - zriyoH ||24|| parasvAmye (mya)pi tejasvI kSudrAt rakSatyupadravAt / bradhno vidhvaMsate dhvAntamanyavAradinena kim // 25 // alIkoktyA mahAnto'pi vimucyante pratiSThayA / mithyokte sa ziraHsparzAdapUjyo bhuvi padmabhUH // 26 // mahatAM nAmato'pi syAt kSudropadravavidravaH / kimagastismRtereva nAhArAttiH praNazyati // 27 // lakSmIH pIDAsahiSNUnAm0 // 28 // mAnamlAnamapIcchaMti kecana svArthapUritAH / sahetAsyarajaH kSepaM kutapo rasasaMbhRtaH // 29 // riNamatyarthamapyaGgIkuryAtsarvo'pi durbalaH / kSINendurIhate potabhaktavRddhayA dazAJjanAt // 30 // mahatAmapyavajJA syAt veSasyADambaraM vinA / abdhimanthe'rdhacandro'bhUdIze'pi kRttivAsasi // 31 // sphUrjayantyudbhutasphUrti vinA mRtyuM na kecana / koTivedhI bhavet sarva-dhAtUnAM pArado' mRtaH // 32 // paraprANaparitrANaM svaprANaiH ke'pi kurvate / lavaNaM kSipyate vanau paradoSopazAntaye ||33|| duSTasaMceSTite ziSTe ziSTaH syAdatiduHkhitaH / saviSANIkSya bhakSyANi cakora: kiM na roditi ||34|| strINAmapi sazAstrANAM paracarcAkRtau ratiH / sAkSarA sarvavastUnAM mAnamunmAnayettulA // 35 // svArthasaMsiddhaye deyA mahattA'tilaghorapi / tRNAya pANI yujyete bhaktAnte dantazuddhaye ||36|| kuTilasya zriyaH prAyo jAyante kaSTaveSTitAH / vinA vedhavyathAM karNaiH svarNAMzo'pi na labhyate // 37 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 udvegakAriNaH krUrAH saha saMvAsinAmapi / ekAsyasthA: samIhante dazanA rasanAgraham ||38|| malinAnnirmale nAzo nirmalAt maline guNaH / pUrNikAguNakRttastarkastasyAH kSayaMkarI // 39 // akarmmaNyapi marmajJe viphalo vikramazramaH / labdhacchidrANi sikthAni carvyante na radairapi ||40|| nIco'pi sphUrtivikhyAtaH sevyaH zreSTho'pi nAparaH / toSaroSakSamAH khyAtAH pAdA vandyAstu no ziraH ||41 || duSTaputrAcaraNataH pituH syAnmAnamardanA / kasya na kSAlayatyaMDrIn paGkavicchuritAn payaH // 42 // samAracayati prAyo pitA putravinAzitam / jalena kSAlyate sarvaM paGkena malinIkRtam // 43 // duSTaH praviSTamAtro'pi vipATayati ziSTahRt / sauvIrAntargate kSIre vizIryeta sahasradhA // 44 // pari (ra) vittavyayaM vIkSya khidyante nIcajAtikAH / na zuSyati yavAsaH kiM vAri vyayati vAride // 45 // mahAnto ye mahAntaste paraizcedapamAnitAH / aho mukhe mikhI (sI) dAnAdapi dRSTiH prasIdati // 46 // AstAM sacetane rAgo duHkhaM nizcetane'pi tat / khaNDanakSAranikSepapadakSodaiH kusuMbhavat // 47 // guNI zlAghyaH sarAgo'pi paryante yadi rAgamuk / zvetAJcalaM hi kausuMbhottarIyavasanaM zriye // 48 // vinA puMsaH striyA kamrmma sAdhyate sAdhu na kvacit / rasanA dazanAbhAve kiM jalpati kimatti ca // 49 // kAryAkAryAya kasmaicidvakratA saralairapi / jahnutAM vastuno vetti kiM cakruH koNanAM vinA // 50 // varaM sA nirguNAvasthA yasyAM ko'pi na matsaraH / guNayoge'pi vaimukhyaM vizvasyApi prasUnavat // 51 // 1. 'tapasvinI jaTAmAMsI jaTilA lomazA misI' ityamaraH // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 hRdayAntarguNAn dhatte ko'pi kesarapuSpavat / bahiH kRtaguNo bhUyAn dRzyate'tha prasUnavat / / 52 / / santatau lakSasaGkhyAyAmeka eva virAjate / tadvihInasthitairaGkaH zUnyatA prApyate dhruvam // 53 // labdhe sahAyamAtre'pi vikrAMmanti mahaujasaH / vighnAlI dalayatyAkhuvAhano'pyAkhuvAhanaH / / 54 // guNI laghurapi stutyaH sumahAnapi nAguNI / yatheAparvaNaH zlAghA laghoH syAnnAlaghostathA // 55 / / sthAnaM sarvasya dAtavyameka / / 56 / / dhaTamapyaGgavagRhanti raGgatastyAginaH(?) striyH| amUrdApi na kiM zrIdaH(da-) kaJcaka: strIhRdA dhRtaH / / 57 // yAvanna svArthasaMsiddhistAvadeva suhajjanaH / phalamArAmika: prApya pazya rambhA nizumbhati / / 58 // suvRttaH suguNaH soDhA parArthe'narthamAtmani / antarbhUya puyaH sphAraghAtAdavati dehinam / / 59 / / guNino'pi guNAdhAnaM kadApi syAdavastutaH / vinAmlatakranikSepAnna dugdhaM dadhi jAyate // 60 // dRzyate mahatAM paGktau janaistuccho'pi kAryataH / kiM na vinyasyate dakSairnANakAntaH kapardikA // 61 / / SaNDhe'pyarthaprade puMsi dhruvaM rajyanti yossitH| napuMsakamidaM zrIdaM dRSTyA kajjalamAdRtam // 62 // samaM bha; kulInastrI sukhadu:khe vigaahte| vRddhiM vitpa(pa)damapyeti nadena saha padminI // 63 / / durjanairdUSitA rAjatyadhikaM kAvyapaddhatiH / lUkAjhalakitaM cUtaM yujyate pAkasampadA // 64 // prathamaM sa eva sAdhyo yadbalato ripurupadravaM kurute / dazavadananidhanamatinA raghupatinA jalanidhirabandhi / / 65 / / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ISallaghupravezo'pi snehaviccha(cchi)tti paNDitaH / kRtakSobho narInati khalo manthAnadaNDavat // 66 / / ----- rasAyanaM yasyAH prayoge pUrvapUruSAH / mRtA jIvanti jIvantaH punaH syuH kIrtipIvarA : // 67 // mahAnAya mhtaampysaadhusmaagmH| pazya rAvaNasaMsargAt bandhamApa payonidhiH // 68 // svAnyayorupakArI syAd dhruvaM nIca: sadAzrayaH / varNAzrayA sakhI svaM ca patraM ca kurute'citam // 69 // lakSmIrasAyanAbhAve ye mRtAH khalu te mRtAH / ye jIvanti punaste syurjIvanmRtasahodarAH // 70 // sadalAbhe kalau kAle zrIH khelati khaleSu yat / tato manye nirAdhArA na nArI vartituM kSamA // 71 / / kaThoramapi saukhyAya prastAvoccaritaM vacaH / yAne vAmakharArAva: zivAyAratikAryapi // 72 // sadA saukhyakaraM kvapi mAdhuryamapi varcyate / aratiM kurute vINA raNaraGgAGgaNe na kim / / 73 / / vinA bhAgyaM varaM vastu vRddhatve nopalabhyate / abdhimanthottharatneSu bhikSaivAsIt pitAmahe // 74 // prAyaH zriyA vRtaM vastu labhate bhuvi gauravam / zrIvRkSaparNamAleva toraNe maGgalapradA // 75 // prAyaH pusAM dhanonmAnAt hRdayoSmA pravartate / dhUmarekhAprastara: syAt vahnarindhanamAnataH // 76 / / sAkAro'pi suvRtto'pi nirdravyaH kApi nArghati / vyaktAkSaraH suvRtto'pi drammaH kUTo vivarcyate // 77 / / indirAnAdRte yAnti vidyA eva kalaGkatAm / azrIdRSTo bhaved drammaH sAkSaro bAhyaTaGkitaH / / 78 // samAzrayanti sarve'pi0 // 79 / / atyAsaktasya mUrdAnamadhi0 // 80 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sadoSapatyasaMyoge modate0 // 81 / / sadA sarvasvadA zaktA sthAnasthe'pi priye priyaa| kiM na prAvRSi vRkSasthaM bakI bhojayate bakam / / 82 / / bAhyAnurAgiNAM rAgo nAma cApadi nazyati / muzalo(le) khaNDanAcchAlirAmazAlitvamujjhati // 83 / / anuraktaM striyAmagryaM sadA deyaM zivArthinAm / bhAnurabhyudayAkAkSI kuryAdagresarI prabhAm // 84 // puruSeNa na moktavyA nirAzIkRtya yoSitaH / tyajetprakRtimAtmApi kSiptvAsye ratnapaJcakam // 85 / / tejasvino'pi nArIbhyaH kSitiH puMstvasya jAyate / kaNikkAzritadIpasya dIpiketi kila zrutiH / / 86 / / AtmAnaM prakAzayet vidvAn mA niSpanna prayojanaH / rAhurgRhItacandrArko dRzyate divi nAnyadA / / 87 / / bhraSTapratiSTha(STha) kila sAdhulokaH prAptapratiSThastu kalau khalaughaH / tataH khalaughaiH khalu khelati zrI: kAlocitaM ke'pi vicArayanti / / 88 / / guruH suvRttaH pUrNo'pi syAdadAnAdadho ghaTaH / laghuH kANo'pi kubjo'pi dAnAdupari karkarI / / 89 // mahotsavo'tha puNyAnAM vipade na mude bhavet / sarvAnandadadIpAlyAM sUrpakaM tADayejjanaH // 90 // . mAryamANaH suvRtto'pi paramarmANi bhASate / vArihArighaTIdoSa tADitA''khyAti jhallarI // 91 // Apadgato'pi saMdRSTaH kulInaH parasauravyadaH / mRnmaGgalAya mArge syAt kharArUDhApi sammukhI // 92 // akAryakAryapi tyAgI mahAmahimabhUrbhavet / stutyo bhAge'pi kanyAyA varSan hastena bhAnumAn / / 93 / / nirlakSaNaH kSaNAllakSmImAzrayasyApi lumpati / patankapotaH kurute zAkhAzeSaM hi zAkhinam // 94 / / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 lakSmIbhavAni tejAMsi0 / / 95 / / vizIryante kadaryasya zriyaH pAtAlapavitramAH / agAdhamandhakUpasya pazya zaivalitaM payaH // 96 / / pare pANDuritaM hantum0 // 97 // mUrkhasya mukhamIkSante kkApi kArye vicakSaNAH / vinA nikaSapASANaM ko vetti svarNavarNikAm / / 98 // vibhave vibhavabhraMze saiva mudrA mahAtmanAm / abdhau surAttasAre'pi na maryAdAviparyayaH // 99 / / sevito'pi ciraM svAmI vinA bhAgyaM na tuSyati / bhAnorAjanmabhakto'pi pazya nizcaraNo'ruNaH // 100 // . dRSTAntazataM samAptam // dRSTAntazataka-2 devA bhAgyavatAM pakSe prAyo dhArmikalokataH / cakre koNikasAnnidhyaM ceTakasya na kauzikaH // 11 // . rakSakeSvapi deveSu krUrakarmA vijRmbhate / zrutyoH kIlavyathA: vIra: sehe kiM na surArcita : // 2 // spardayA dharmakRtyAni mahAnto'pi prakurvate / dRSTvA dazArNabhadradhdimindro'pyAgAt tathA jinam // 3 / / vyApattApe kRpAsnehI mahatAmapi nazyataH / kAntAM tathA hi kAntAre rAjyabhraMze nalo'tyajat // 4 // mahatAmapyaho rAjyatRSNA muSNAti sanmatim / svabhrAturbharato'pyuccaizcakraM cikSepa sanmukham // 5 // vairAgyaM janayatyAzu bandhujA vikriyA satAm / buddho bAhubalirbuddhvA bhrAtaraM bhrAntasanmatim / / 6 / / dRSTvA balavatI pRSTimalpo'pyArabhate mahat / yayau kiM camaro nendrasabhAM zrIvIranizrayA // 7 // kopATopAtkRte'pyArthe vimRzanti mahAdhiyaH / saMjahAra pavi zakro suraM jJAtvA jinAd dRDham // 8 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 adatte'pi phalaM bhAvAdviphalaM bhaavvjitm| navazreSThi(SThI) dadau dAnaM jIrNastu phalabhAgabhUt / / 9 / / kSAntyA tuSyanti tattvajJAstapasApi na tAM vinA / hitvA seAn munIn devyA neme kSAntidhano muniH // 10 // girAM dUre'stu cittasyApyatyAjyo nizcayaH satAm / vyutsarga nAmucat dIpre dIpe candrAvataMsakaH // 11 // dRDhazIlasamRdhdInAM svayaM tuSyati devtaa| pazya jambaguNairdevyAH prabhAvaH prA(pra)bhavo hRtaH // 12 // tyajantyanAryakarma drAk kulInAH prekSya bodhidam / buddho jambUprabhorvAcA prabhavaH kiM na caurarAT // 13 // vinA yatnaM mahApuNyaprAptiH kasyApyaho bhavet / pAyasaM saMgamaH kApa saMgamaH kva munerabhUt // 14 // satkRtaM sukRtaM kuryAdalpasyApi mahatphalam / kiM nApta(pta:) zAlibhadreNa zAlibhadreNa vaibhavam(va:) // 15 // dAnaM devairapi zlAghyaM velAdattaM vizeSata : / smRtvA dAnaM dadau rAjyaM mUladevAya devatA / / 16 / / na tyajanti durAtmAnaH svabhAvaM bhASitA api / kAlasUkarika: kUpe kSipto'pyaujjhatkathaM vadham // 17|| svayaM(svaM) kaSTe pAtayitvApi prAjJaH pApAnivartate / kuThAreNAMhimAjaghne ki nojjhan sulaso vadham // 18 // sphuranti moharAjasya munIndreSvapi kelayaH / muJcatyazrUNi diSTyAnte sUnoH zayyaMbhavo'pi yat // 19 // dUSayanti nijAM sandhAM kalayApi na sAttvikA : / modakAn kRSNalabdhyA''ptAn paryasthApayadAcyutiH // 20 // sarvasyApi samo dharmo nAnvayaM santamIkSyate / tatkulaM naMdiSeNasya puNyotkarSazca tAdRza : // 21 // kulInA vratabhaGge'pi hitamevAcarantyaho / daza bodhitavAnnityaM naMdiSeNo'vakIrNyapi / / 22 / / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 suciraM paripAlyApi viphalaM vratamujjhitam / pazyAdhaH kaNDarIko'gAttato dIrghatapA api ||23|| mahadbhistulanAmicchannanAtmajJo vinazyati / sparddhayA sthUlabhadrasya pazya yanmuniranvabhUt ||24|| vRthA vAgvihito yatnaH karmma bhuktaM vilIyate / bheje tathAttadIkSo'pi bhAminIM munirArdrakaH ||25|| baliSThairapi durlaGghyA tucchApi snehazRGkhalA / tasthau kiM nArdrako nadaH za (zi) zunA tarkutantubhiH ||26|| niHsaGgairapi nopekSyA zAsanasya tiraskriyA / vajrasvAmyapi puSpaughamAninAyA'nyathA katham // 27 // yanna buddhyApi sambhAvyaM dharmAttadapi jAyate / prodRtaM pazya cAlinyA kUpAdambhaH subhadrayA // 28 // kiM putrairathitairekaiH zriye sAdhvyaH sutA api / satImatallikAH putryaH pupuvuzceTakAnvayam // 29 // ayatnAttat kadApi syAt yatkaSTairapi no bhavet / gautamAnugamAdeva dinnAdyaiH prApi kevalam ||30|| darzanAdapi pUjyAnAM jAyate puNyasantatiH / hAliko gautamAlokAdabhavat bodhibIjabhAk // 31 // yatra kutrApyasambhUtaM daivAttadapi jAyate / kSiptA srakkR SNayA jiSNau vavre paJcA'pi pANDavAn // 32 // prAyaH pApairna lipyante sadAcArAH kRtairapi / tadbhave'pi sma sidhyanti bandhughAte'pi pANDavAH ||33|| na laDGghante sadAcArAH svAmyarthe'pi svakaM vacaH / kRtvA kauravasAdrAjyaM prAvAtsuH pANDavAH syuH (vane) ||34|| avAkpratiSThAzIlAnAM dhruvaM nAzo dhanAyuSoH / kAle rAjyamamuMcanto vilInAH kiM na kauravAH ||35|| ko balasyAvakAzo'sti daive pratyarthitAM gate / taTasthasyaiva daityAredagdhA dvAravatI purA || 36 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pitRRn bAlye'nuvartante zi(zalAkApuruSA api / jarAsiMdhubhaye naSTau harinIlAmbarAvapi // 37 / / dustyajo viSayAsaGgastapasyapi ciraM sthitaiH / dRSTvA rAjImatIrUpaM vicakre rathanemyapi // 38 / / kurudhvaM kimakRtyAni prabhutvazrIbalodhdatAH / hRtvA sItAM dazAsyo'pi yayau nAzaMva na kiM zrutam / / 39 / / bhekI yatsyAcchirastA(to)'hestanmAntrikavijRmbhitam / yanmunerbodhakRtkozA sthUlabhadraprabhaiva sA // 40 // yadyasmAdatyasambhAvyaM kadApi syAttato'pi tat / pazya paNyAGganA kozA muni mArge nyavezayat / / 41 // ghoramapyaghamugreNa tapasA zveva nazyati / prAptaM cilAtIputreNa strIvadhe'pi triviSTapam // 42 // api budhdimatAM dhuryairdharmadambho na bhidyate / nIto'bhayakumAro'pi zrAvakIbhUya vezyayA // 43 / / bhavet duzcAriNAM yatnaH sumahAnapi niSphalaH / pradyoto'kArayadvapraM na tu prApa mRgAvatIm // 44 // pazcAttApe sati prAyo hite prajJA pravartate / zrIvIrapratimAM kRtvA'pUjayatsvarNakRtsuraH // 45 / / vivekinAM paradravyaM tRNAdapi na kiMcana / dRSTvA''gAt kuNDalaM bhraSTaM nAgadatto'nyavartmanA // 46 // jIvA duHkhena mocyante viSayAd vibudhairapi / gandharvanAgadattasya kiyad bodhe suro'klizat / / 47 / / surAH kurvanti sAnnidhyaM saGkaTe zIlazAlinAm / jAtA sudarzanasyAho zUlikApi sukhAsanam / / 48 / / iSTaprAptau mahecchAnAM cedicchaiva vilambate / avantIsukumAlasya ko lagna: svargatau kSaNaH // 49 / / 1. prathamabhave vasaMtapure samRddhadattavasudattAravyau mitrau / dvi0bhave dharAvAse nagare sAgaradatta zreSThI, patnI dhanadattA, prathamajIvastayoH putra : nAgadattaH / pazcAt gandharvanAgadattaH / / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 sarvAsAmapi zaktInAM tapaH zaktiviziSyate / laGkendrasyAskhalad yAnamUrdhvaM vAlimunergatam // 50 // yastAruNye'pi duHsAdhyaH so'rtho bAlye'ticitrakRt / antyasya devakIsUnoH sattve ko nAdhunacchiraH // 51 // aprakampyA sthitirjJAtatattvAmAM (nAM) tridazairapi / yakSa eva vilakSo'bhUt na vilakSastrivikramaH // 52 // guNinAM gauravaM kAryaM vayopekSA na yujyate / vajraM kiM vAcanAcAryaM na bAlye'pyakarod guruH ||53|| gauravAya guNA eva vayastatra na kAraNam / vajraH zAvo'pi pUjyo'bhUt naiva vRddho'pi tatpitA // 54 // zreyaH sarvasvahA krodhaH kRtaH prAnte vizeSataH / nirAryApi (niryAmyApi) parAn duSTaM janmApa skandakaH svayam // 55 // pUrvaM kiM na kRtaM puNyaM mA rodIrdurgatau gataH / duHkhAnmokSaH zucA cet syAt hI zuzoca zazI na kim // 56 // duSkRtAnupadaM zreyaH kRtaM sadyo'ghamarSaNam / jagAmAnazanAt svargaM vIraM dRSTvApi kauzikaH // 57 // svAGgakaSTaM viSahyApi vidhatte'tha hitaM mahAn / ahidaMzavyathAM sehe vIrastadbodhanodyataH // 58 // vallabhAvipralambheNa dhIro'pi vidhuro bhavet / zrIrAmaH kiM na babhrAma zaMsan sItAM latA api // 59 // zastraghAtavyathAbhyo'pi mAnasyo dussahA rujaH / rAmastathA na caklAma yudhdairyadvat hatapriyaH // 60 // zanaiH syAt sampadAM vRdhdiH kSaNAdapi punaH kSayaH / sagarasyAGgajAtAnAM kA velA vilaye'lagat // 61 // sarvapApANyadhaH kuryuH zudhdadhIH kSaNamapyaho / ninditvA prAntakAle svaM gozAlo'pi divaM yayau // 62 // yadvidherapi citrAya racayanti tadaGganAH / pratyuta zvasuraM cauraM cakre nUpa (pu) rapaNDitA // 63 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tiSThantu pracurA dUre zrotavyAH kApi vAk satAm / gAthAM zrutvArhatImekAM rauhiNeyo'pi suravyabhUt / / 64|| prANebhyo'pi priyaM dharmaM gaNayanti yatIzvarAH / nA''caravyau kAlikAcAryo dattabhItyA'nRtA giraH // 65 // aho manye viDambyeta maharSirapi mAyibhiH / kUTAcciTakayoH kIdRg jamadagnirajAyata / / 66 / / zakyate mahimA kena paricchettuM mahAtmanAm / vRdhdi viSNukumArasya vIkSya zakro'pi vismitaH // 67 / / vAgdehe sudame svAntaM durdamaM mahatAmapi / gataH prasannacandro'pi durdhyAnaM durmukhoditaiH / / 68 // kAraNe'pi kRtaH krodho dIrghaduHkhakRte bhavet / nidAnAtpAraNAbhaGge'gnizarmA'bhUcciraM bhavI // 59 / / aparAdhyapi zudhdAtmA svaM nindan syAdaninditaH / asidhyadguNasenAtmA munerheturapi krudhaH // 70 // dAkSiNyAdapi nAlIkaM brUyAdaNvapi budhdimAn / kUTasAkSikamAtreNa nyapatannarakaM vasuH // 71 // kadaryANAM dhanaM prAyo nAnyeSAmapi zarmaNe / gato nandanidhIn dRSTvA kalkI kalkaparaH kSayam // 72 / / guNairnAyo(o')pyasAmAnyaiH pUjyAH syurmahatAmapi / zrIvIrAbhigrahe pUrNe stutendreNApi candanA // 73 // RdhdAvapi vicAreNa pravartante vicakSaNAH / rAjJItve'pi gatotsekaM na citrakaradArikA // 74 // samprAptAmapi pApAtmA bhoktuM na labhate zriyam / svargamatyAjayacchakraH saGgamaM vIravairiNam / / 75 // hitA(ta)buddhayA kRtA pIDA'pyaho puNyapradA bhavet / vaidyau svargaM gatau kRSTvA vIrasya zrutikIlakau // 76 / / yAdRk tAdRgavastho'pi gururgauravamarhati / zayAluM zelakAcAryaM panthako'kSAmayana kim / / 77|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 parAM koTigataM sattvaM nipuNAnAM mude bhavet / stuto devairharizcandrazcIrAqarSI mRtAGgajAt / / 78 / / prANAn dattvApi rakSanti sAttvikAH zaraNAgatam / vajrAyudhastulAM zritvA zyenAt pArApataM papau / / 79 / / subahvapi tapastucchaphalamajJAnataH kRtam / anyeSAM mokSadAtkaSTAdIzAne tAmaliryayau / / 80 // niSphalaGkaH kRto dharmaH syAdalpo'pi mahardaye / indro'bhUt kArtikazreSThI samyak zradhdAnazudhditaH // 81 // duSkarANyapi kurvanti kAminaH kAntayA'rthitAH / ekastambhaM vyadhAtsaudhaM zreNikazcellaNAkRte / / 82 / / narte prApyaM mahatpuNyaM lobhaH syAtsahasA mahAn / yajjino bodhdumetyazvaM jinArcAphalameva tat // 83 // aprAjJenApi moktavyaH zrutAbhyAsa: kadApi na / pazya mASatuSo''pyAsIdanirvedAdguNottaraH // 84 / / pazorapi padasparza vizudhdasya pUyate / jAtamazvAvabodhAkhyaM jAtamazvAnna kiM vada / / 85 // sAmAnyasyApi satkarma zlAghyamevottamairapi / prazazaMsa na kiM vIra: kAmadevaM dRDhavratam / / 86 / / smarenmantraM na kaH paJcaparameSThinamAdarAt / zakuntikApi yaM zrutvA pazya jAtA sudarzanA ||87 // RtamapyapriyaM proktaM zuddhAnAmapi doSakRt / zrIvIra: zatakasyApi prAyazcittamadApayat / / 88 / / ArjavaM nAma martyAnAM dhruvaM sarvottamo guNaH / yatkarIndrAdhirUDhApi marudevyApa kevalam / / 89 // Atmazuddhau guNA heturna dIkSA naiva kAnanam / prApA''darzagRhastho'pi kevalaM bharatezvaraH / / 90 / / sAdhUnAM darzanenApi syAt sarAgo'pi nirmalaH / nAbhUdilAtIputraH kiM vaMzAgrastho'pi kevalI // 91 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 kRtAtizAyi keSAMcit saccaritraM kalAvapi / vezyAvAse rasAnaznan sthUlabhadro jayetsmaram // 92 / / mahadbhizcaritaM vartma gauravyaM syAt zrutAdapi / kAlikAd vArSikaM parva caturthyAM kasya no matam // 93 / / asAdhyaM sAdhayantyarthamupAMyena vicakSaNAH / bodhito'nAryaloko'pi dharma saMpratibhUbhujA // 14 // puMsAM kAlaucitIjJAnaM prakarSAya vizeSataH / vijigye rAsakAn dattvA vivAdI vRddhavAdinA // 15 // yathAtathApi svAvarNaM vyasyantyeva vipazcitaH / mRtyudambhAdRtaM vezyA pAdaliptena bhANitA // 96 / / bahazrutatvaM keSAMcittattvavighnAya prtyutH(t)| bodhito'ticirAt klezairAmarAD bappabhaTTinA // 97 / / sadbuddhyA pazyatAM bodha: syAdalpAdapi hetutaH / dhanapAle'bhavadbodho dadhni nidhyAya dehinaH // 98 // santastatprekSya kurvanti zubhaM sarvAtizAyi yat / Rte kumArapAlAt ko rudatyAH svaM purA'tyajat / / 99 / / pramANamudayaH puMsAM kAlAkAladhiyA kRtam / ekacchatraM kRtaM jaina zrIhemena kalAvapi // 100 / dRSTAntazataM samAptam // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka samavasaraNastotra ___- saM. A. araviMdasUri / pacIseka varSa pahelAM mAlagAma (rAjasthAna)nA upAzrayamA asta-vyasta paDelAM pAnAomAMthI koI vidvAne saMgraha karela stotronAM dazeka pAnAM maLayAM. AgaLanA patro maLyA nathI ane maLelA patromAM stotrAdinA kartAno, saMgrahakartAno ke lekhanasaMvat va. kazo ullekha nathI. soLamA ke sattaramA saikAmAM lakhAyelI pratanA akSaro jhINA paNa maroDadAra suMdara che. kyAMka kyAMka mArjinamAM agharA zabdonA artho ke jApa AdinI vidhi batAvI che. dareka patranI banne bAju 19-19 paMkti ane dareka paMktimA 60 jeTalA akSaro dharAvatA A patromAM 22 jeTalI kRtio che. emAM eka moTI zAMti (bho bho bhavyAH ane eka gautamasvAmiaSTaka (zrIindrabhUti) sivAyanI kRtio ajANI ane prAyaH aprasidhdha che. chellI traNane bAda karatAM bAkInI badhI saMskRta kRti che. A saMgrahanI prathama kRti samavasaraNastava (saMskRta) ahIM prastuta che. samavasaraNa-stotram satkevalajJAnamahAprabhAbhiH prakAzitAzeSajagatsvarUpam / stavImi taM vIrajinaM suraughA yaddezanAsadmani cakrurevam // 1 // AyojanaM bhUmitalasya sanmArjanaM vyadhuH vAyukumAradevAH / tasyaiva gandhodakavarSaNena, rajaHprazAnti vidadhuzca meghAH // 2 // saratnamANikyazilAbhiriddhaM, vidhAya tatrA'calapIThabandham / kiranti puSpANi vicitravarNAnyasyopari vyantararAjavaryAH // 3 // vaimAnikA jyotiSikAzca tatra sadbhaktibhAjo bhuvanAdhipAzca / vapratrayaM ratnasuvarNarUpyamayaM vicakrughutibhAsitA''zam // 4|| Abhyantare ratnamaye vizAle, sAle virejuH kapizIrSakANi / suraiH praklRptAni maNImayAni, saddarpaNAH kiM nanu dharmalakSmyAH // 5 // vimadhyame ratnamayAni tAni haimAni cAmUni bhisthvpre| gavyUtamekaM dhanuSAM zatAni, SaDeva teSAmiyamantarurvI // 6 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bAhulyameSAM dhanuSAM trayastriMzadeka[zca] hasto'GgulakAni cASTau / lasaccaturavirAjitAnAM tathoccatA paMcadhanuHzatAni // 7 // bhUmeH sahasrANi dazaiva gatvA, sopAnakAnAM prathamo'tra vapraH / dhanUMSi paMcAzadataH samA bhUH, sopAnakAnAM hi tato'yutAddhe / / 8 / / dvitIyavapro'tra tadantare'bhUt, vidhistu pUrvodita eva srvH| tatastRtIyo'pi babhUva vaprastadaMtaraM vA maNipIThabaMdhAt / / 9 / / itthaM sahasrA daza paMca paMca, krameNa zAlatrayasaMgatAnAm / sopAnakAnAM pramitistvamISAM, karaikamAnonnati-vistarAbhyAm / / 10 / / pramANametat sakalaM vibodhyaM nijainijaireva karaijinAnAm / dehAdivaicitryata eva teSAM, na cAnyathA saMgatimaMgatIdam / / 11 / / bhUmitalAdUrdhvamathArdhayuktagavyUtayugmaM parito'dhiruhya / tRtIyavapre bahumadhyadeze, jyotirjaTAlaM maNipIThamAsIt // 12 // viSkambhatazcApazatadvayaM tadaunnatyataH zrIjinadehamAnam / virejurasyopari cArusiMhAsanAni catvAri maNImayAni // 13 // maNImayacchaMdakasaMgatAni cA'zokavRkSaM paritaH sthitAni / chatratrayeNordhvagatena candraprabhAsamAnadhutinA yutAni // 14 // suparvasaJcAritapaGkajeSu, nyAsaM dadhAnaH kramapaGkajAnAm / siMhAsanaM svAmivaro'tha bheje, pUrvAmukhaM pUrvagiriM yathAMzuH / / 15 / / tato vyadhIyanta ca zeSadikSu sadvyantaraistat pratirUpakANi / caturmukhastairbhagavAn vireje, caturvidhaM dharmamivopadeSTum // 16 / / tat pArzvayoryakSavarA babhUvuH kare dharanto varacAmarANi / abhraMlihA: svAmipuro virejurmahAdhvajA ratnamayoccadaNDA : / / 17 / / puro jinendrasya ca dharmacakracatuSTayI cArurucirbabhAse / prakhyApayantI bhavinAM manassu saddharmacakritvamapUrvamasya / / 18 / / AgneyakA mukhya vidikSu tisraH, pratyekamasthuzca sabhA: krameNa / susAdhavaH kalpasurAMganAzca, sAdhvyazca dharmazravaNaika-niSNAH // 19 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jyotiH patInAM bhuvanAdhipAnAM, sadvyantarANAM ca vilAsavatyaH / trayo'pi te devavarAstato'pi, vaimAnikA martyavarAH striyazca ||20|| tiryagvarAH siMhamRgAhibabhru - mukhyAH prazAnta dvitIye'tha vapre / saMtyaktavairA bhagavadvacAMsi papuH kaNehatyakRtordhvavaktrAH ||21|| yAnAni vapre tRtIye babhUvu niyaMtraNA no vikathAbhayaM na / na matsarastatra paraspareNA'bhavajjinendrasya kaTa prabhAvaH ||22|| Asan pratidvAramihAvalambi dhvajAni caJcanmaNitoraNAni / paMcAlikA maGgalakAni cASTau satpUrNakumbhA varadhUpaghaTya : // 23 // mANikyavapre pratihArUpaH saudharmanAtho vanajAdhipazca / dvAre'vatasthe bhuvanAdhipo'tha jyoti: patiste tu vicitravarNAH ||24|| sauvarNavapre vijayA jayA ca, jitAbhidhAnA'pyaparAjitA ca / dvArasthitAH zastrakarAstathaitAH dauvArikatvaM vidadhurjinasya // 25 // vapre bahistuMbaranAmadevaH khaTvAMganAmA puruSo'sti mAlI / ete pratidvAramudAttadaMDAH kramAjjaTAmaMDitamaulayo'sthuH ||26|| maNImayacchandaka eva AsIdIzAnakoNe jinavizramAya / mANikyavaprasya bahiH suraughairvinirmitaH kiM nu nijairmahobhiH ||27|| saddezanAsadmanivRttarUpe, bahisthavaprasya kila pradeze / dve dve bhavatAM varapuSkariNyau, koNeSu caikA caturasrake syAt // 28 // gAyanti nRtyanti ca devasaMghA jinendrasaMdarzanato'tihRSTAH / pramodamantaHsthamanAsavanto dhartuM vimuJcanti ca siMhanAdAn // 29 // indrAdikaH kopi maharddhiko'tha sameti devo yadi bhaktiyuktaH / sarvaM tadaikaH kurute sa yadvA bhakteH prabhutvasya ca kiM na sAdhyam // 30 // ajAtapUrvaH kila yatra yatra, maharddhikaH kopi sameti devaH / idaM punastatra bhavedavazyaM, suprAtihAryANi niraMtaraM syuH // 31 // jagaccamatkArakaraizcatustriMzatAbhirAmAtizayaiH samagraiH / nirvANamArgaM prathayan janAnAM ciraM jagatyAM jayatAt jinendraH ||32|| , Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 sa sarvabhASAnugayA jineMdraH sadbhASayA yojanavistariNyA / saMprINayAmAsa samagralokaM kokaM yathA'harpatirastazokam / / 33 / / itthaM zrIjinarAjavIra / bhavataH samyag vidhAya stavaM, yatpuNyaM samupArjitaM kila mayA bhAvasya nairmalyataH / tenA'yaM sakalo'pi bhavyanivahastvacchAsane bhaktimAn, bhUtvA bhadrazatAnyavApya ca parAmAlambyatAM nirvRtim // 34 // iti zrIsamavasRtistavaH samAptaH // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni vinayavardhanalikhita eka vijJaptipatra - muni ratnakIrtivijana oLI svarUpe prApta thayela hastalikhita patramA A vijJaptikA che. 48 zloTa pramANa A vijJaptipatranA AgalA bhAgamA 38 zloka che. ane bAkInA zloko pAchaLabhAgamAM che. tapagacchIya AcArya zrIvijayasiMhasUri mahArAjane temanA zrIvinayavardhana nAma ziSye lakhelo A vijJaptipatra che. gurubhagavaMta meDatAmAM birAjamAna che ane pote tharAdara cAturmAsa rahyA che. jinezvaranAM caitya, jina pratimA, nagara vagerenuM varNana tathA cAturmA daramyAna pote karelA svAdhyAya vagerenI vAta tathA paryuSaNA parvamAM thayela ArAdhanAdi vAta AmAM karelI che. ekAkSaravRddhie chandobaddha ane kAvyamaya vijJapti, lekhakanI saMskRta sAhita tathA kAvya alaMkArAdi vizenI vidvattAnI dyotaka bane che. eka-be-traNa ema vardhamAnAkSa lakhAelA zlokomAM lagabhaga pratyeka akSaranA be be zloko che. zloka 43mA 4 akSara jeTalI jagyA choDI devAmAM AvI che ane kyAM kyAMka azuddhi hovAne lIdhe mULa vijJaptipatranI nakala hovAnu jaNAya che. ghaNA zab upara arthanI spaSTatA hetu teno paryAya zabda mUkelo che. je atre TippaNamAM Apela che. vara chaMdaHzAstranA graMthamAthI chaMdo meLavavAno prayatna karyo che. te paNa TippaNarUpe Apela : temAM zloka 12, 13, 14, 17, 29, 36, 43, 44, ane 46 ATalAnA chaMdo prApta 1 zakyA nathI / 'chaMdonAM nAma zlokamAM ja hovA joIe' evo pUjya zrIzIlacandras mahArAjano nirdeza emanA kahyA anusAra chaMdanI zodha karatA karatA vAstavika puravAra tha eTale je chaMdo hu~ meLavI na zakyo te paNa te zlokomA haze ja evI saMbhAvanA che te A viSayanA vidvajjanone jaNAvavA vinaMti karuM chu. vijJaptipatramA chelle 'saM 1701 varSe' evo ullekha che. je lekhanakAla jaNa ke. eTale vijJaptipatra te pahelA lakhAyo hoya tema zakyatA che. vijJaptipatramA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasti zrIzaM devA'dhIzaM, svasti zrIkaM stoSye'steyam / svasti zrIdaM bhavyadhyeyaM, svasti zrIkAraM nAbheyaM // 1 // atha vardhdamAnAkSara : 32 nA kam dyA kam // 1 // zrI vit / me'rhan // 2 // yamam // ra Adyo hRdyaH / sadyo'vadya // 3 // chindyAdvandyo me'strI chaMda: // 4 // yamam // : 11411 7 10 AdIzo dInezaH / nAkIzo'kInAza yassnAto nArIbhiH / vikhyAtastaM seve // 6 // yamam // zrIsAvayA kAmyA kAyA / matyAmeyA dhIrAdheyA || 7 || pAstAmAyA sauvarNAyA / kanyAjeyA'pyante yA // 8 // kevalibhASA dharmavibhASA / pApmajigISA zabdavizeSA // 9 // yojanazaktiH bhAvikabhaktiH / namranRpaGktiH vyAkRtavRttiH // 10 // jinavaracetaH tribhuvananetaH / ghenakamanAbhiH zazivadanAbhiH // 11 // devIbhiranizaM nItaM na ca vazaM / varyyaM vasumatI - nAthA'pacitate // 12 // prasRtAjJA samAjJA kamanI tAvakInA / 1.1 12 13 15 prasRtA haMsamAlA dhavalA sA'samAptA // 13 // sAnandA kRtanandA yA rAmA ghananAdA / sAlaGkAravidoSA sazleSA madaleSA ||14| citrapadA nayabhedA kAvyavizeSavinodA / sajjanasantatinavyA krAvyakRtAM kila kAvyA ||15|| 17 tatottamapramANikA prazastaromarAjikA ra 19 vihAya tAM pravrajyayA sa siddha iSTasiddhaye // 16 // kalApakam // kAminIpragItakIrtanaM nAkinityakRtyanarttanam / vizvapaGkapuJjakartanaM dezanApayodagarjanam // 17 // 12. zrIvRttam / 3. strIvRttam / 4. chando vaze'bhiprAye cetyAdivacanAt / 5. strIvRttam / 6-7 nArIvRttam / 8--9. kanyAvRttam / 20 - 11. paGktivRttam / 12. zazivadanAvRttam / 13. yazaH / 14. sajya / 15. bAMdhavyA / 16. grantha / 17. mati / 18. citrapadAvRttam / 19. pramANikAvRttam / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 18 aSTamI yajatacandrikA godhikA nayanabhadrikA / yasya taM praNatipaddhatiM mArudevamiha sAdarAt // 18 // yamam / / sudharaNI vihAradhoraNI sitaMsudhAsudhAMdharAdharA / dhvajapaTImanoramA ramA jayati yatra medinIpure // 19 // yatra cakAstyaprINanacarcA kesarakastUrIvihitArcA | campakamAlAlaGkRtamUrtI rukmavatI tIrthaGkaramUttiH // 20 // kRtasukRta yatisarbhA vRttA" kRtasu kRtayatisabhA''vRttA / bhavabhuvana patitarI" yasyAM didivi kuTanavavimAnaM vA // 21 // "ArSabhinA kA''kRtikaraNIyA yA nagarI nAgararamaNIyA / mauktikamAlA vasusukumArA sA ramaNIvA vilasati sArA // 22 // " "vipaNitativipaNA limaNDitA suvipaNiro peNikA' vikhaNDitA / zubhamatimatavibhUtidAyinI prajayati citralateva yatra kim // 23 / / yatinighasavihAyita bhAvinI ramaNacaraNatAmarasA'linI / saviratiratirUpaguNojjvalA nivasati puri yatra sadAstikA // 24 // cakAsti kAstikaramaNI ramAkRtiH satIva satyadhRtamatirditA'dhRtiH / yadA tadA sukRtaparAyaNA parA prazastasaMstavarucirA sadA''darA // 25 // atirasasarasI sAravA'sArikA sajalajalajajIvA parAvATikA / paramapuruSatIrthA kSamAdhiSThitA saphalaphaladarAjI varA vartate // 26 // jinapavasatidaNDatA tithihAnitA dazavadananivezana svaparAjitA / kSitijananaviyogatA kacabandhanaM vikiragaNasarogatA ripunAzanam // 27 // 1. candra / 2. bhAlam / 3. bhadrikAvRttam / 4. choha ? / 5. cndr| 6. hInA / 7. mnormaavRttm| 8.kaayaa|9. prtimaa| 10.rukmvtiivRttm|11.shubh|12. gRh| 13. vartulA tathA dRddhaa| 14. puNyA15. jl|16. nAvA 17. svarga / 18.vRttAvRttam / 19.bharata / 20.svarga / 21.anukUlAvRttam / 22.haTTa / 23.vikraya 24.shobhnvikrey| 25.vnnik| 26.puurnnaa| 27.maaltiivRttm|28.daan|29.ujjvlaavRttm|30.ruciraavRttm |31.cndrikaakRttm|32.apraajitaa vRttm| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 udvAhakAlakarapIDanamityabhAve yasminnabhUdviSayapUrvakamanyathA na / zrI zrImati pravarapaTTanameDatAkhye siMhoddhatA'tra bhavadaGghrirajaSpavitre ||28|| yatra sthirAdranagare nagatuGga ketanaM zrImArudeva jinanAyakasanniketanam | vAditradundubhimRdaGgakanAdanartanaM sindhUtthamaNDalamabhAdiva vRttamaNDanam // 29 // paTukaTukamatamayamakaranagaraM tadapi suguruguruguNajapanam / jayati maNiguNanikarajanabhavanaM 2 4 sragiva naranigaraNa iha jagati yat // 30 // saMsRtitAraNatatparadharmamatipratatiH' pAtrasupAtrayatipratipAdanarAgavatI / 6 zrAvaka jAvaDa- bhAvaDa - sampratikRtyakRtiH yatra vibhAti sadArhatasaMhatirazvagatiH ||31|| sadA'stikA prazastikA sadAstikA prazastikA / yathA yathA tathA tathA svarA''narAlikA''likA / nirastapaJcacAmarA prazastapaJcacAmarA bRhadvikaNikAbhidhAnatastataH sthirAdrataH // 32 // saharSapulakollasatkaraNamedurAnindriyo 7 5 vidhAya mitavandanaM vidhivadagrapRthvIdRzA / lalATaghaTitasvapANi racayatyayaM harSito vineya vinayAdivarddhana itIha vijJaptikAm ||33|| divAnAthe nAthe didivinilayAnAM zikhariNIzvare padmAnAM bhAsvati sati vibhAte pratidinam / 1. siMhoddhatAvRttam / 2. gRham / 3. strakvRttam / 4. latA / 5. dAna / 6. kArya / 7. azvagativRttam / 8. paJcacAmaravRttam / 8. pRthvIvRttam / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA sadasi sugurUpAsakasabhA sadibhyazreNIharSapuSi sakalAmarSamuSi sat ||34|| ' 35 caramasamayavIradantAlayotpattisArottarA dhyayanaviracanA savRttipriyAkhyAnamadhyApanam / bhavajalanidhitArakAdiSTaprajJApanAvAcanaM varamiti sukRtaM varIvarti zrIbhavannAmataH ||35|| vRSacandrakulottame kramAgata iti bhItyabhAve priyaparyuSaNAbhidhAnaparvaNisamaparvaratne / sunavakSaNakalpasUtravAcanamuSasi dvisandhyaM 7 sutapastapanaM vaeNnIpakadraviNavisarjanaM sat / paramArhatapoSaNaM mudA'bhavad RSiparvakRtyaM bhavadatra bhavatkramasmRtiprabhavavRSaprabhAvAt // 36 // tapAgacchAdhIzo jayati jagadAnandadAnaprasakto nijotpattikSmAyAM kila vijayasiMhAhvayaH sUrirAjaH / jagatyA matyA vA kRtagajajayassvIyayAthArthyagotrA danUcAnasvAmI parivRDhanato meghavisphUrjitAyAH ||37||10 "kSaNavezmandrabhavanastamberamA'zvAdayo 14 madhyasthe zazicandrikAhima kubhRdvaktrA (ccakrA) GgadugdhAdayaH / pAtAle balikuNDanAgapatayo jAne'vadAtA yata strailokye yazasastavaiSa gaNabhRcchArdUlavikrIDitam // 38 // zrInAthavaMzanakSatra sRtidinamaNInAM kIrtilalanA rADhApUrNAtmajaivAtRkaghRNikamanI yeSAmatirasAt / aSTA''rzAyAM pragItA manujasuvadanA yoSAbhirabhavat zrotuM jAnImahe ki jagati kila vidhAtA'STazrutirayam // 39 // * 18 1. zikhariNIvRttam / 2. nArAcavRttam / 3. dharma / 4. candrazabdaH dyotaka: / 5. prazasya / 6. sarva / 7. velam / 8.puNya / 9. tatparaH / 10. megha visphUrjitAvRttam / 11. deva / 12. gRha / 13. parvata / 14. haMsa / 15. zArdUlavikrIDitavRttam / 16. nabhaH / 17. dizi / 18. suvadanAvRttam / 15 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 digjaye parAjito ravI rasAdharAdhipo 'paro vipakSa AnatArhataprasannacitta te / jvalatpratApabhUdhanena mandaro'daraM grahAdhibhUrapAstavIryapakSamUlamadyamUcchito / rathasthito bhramannajasramastyapISTavRttapUjya // 40 // tucchA'svacchA'nyagacchAdhipatigajaghaTAmattamAtaGgazatro / pauMsnastraiNopadezA'mRtazamitajagatpApatApAtrilokyAm / nityazlokapratApau zaziravimiSataste tatastejapuJjau zrImAnRgrAmagItau naradhRtaziraAjJAgurusragdharAyAm // 41 // " nAyakadetanUjanana ! vaMzaratna !"vadanaM guNAlayamaho / bhadrakaraM prabhAprasarapezalaM jayati te guro varataram / yena jitaM vane kuvalayaM gataM sRjati sattapaH pratidinaM Agalamagnamatra bhavadAnanopamitisiddhaye'zanajalam // 42 // cakAsti kanakAvadAtamatulaM zarIraM guro ! tAvakInaM mudA sadArhatayatIzito'vanatama rtavRndAraka spardayA yena vA / jito viSamasAyako'tyasukhadAyakastIvakopAdanaGgIkRto yato hi mahatA saha....... vigraho'narthakArthaM bhavet / / 43 / / saubhAgyAlaya ! vItavibhramagate ! gambhIraratnAkaraprasarattalaM labdhA''ptA''gamapArasiddhaviduSA memIyate tathApi tava prbho|| satpATIgaNitArthadakSakavinA tArA'ntarIkSe guru(pari)panthibhi - . "vizve lAntyamivA gulairgajadharairna kSatrapadyeva labdhiguro guro // 44 // samprati siddhArthAGgaja dantAlayavacana sRticaraNa karaNarate tatrabhavatpAdodaka janmadvayamuSasi kila namati naranikaraH / yo bhavatAM tasyA'vasatha prAGgaNa iha vilasati varavibudhanago . "'kroJcapadA padmApi marudranamasamaguNagaNakalita ! varamate ! // 45 // " 1. parvata / 2. meruH / 3. paJcacAmaravRttam / 4. hasti / 5. narebhyo hitam / 6. srIbhyo hitam / 7. strii| 8. bRhat / 9. mAlA / 10. stragdharAvRttam / 11. jnm| 12. patram / 13. puujy| 14. bhadrakavRttam / 15. nara / 16. api nizciyArthe / 17. bRhat / 18. samagra / 19. nmH| 20. viir| 21. mukha / 22 mArga / 23 cAritra / 24. padya / 25. gRha / 26. jagati / 27. klpvRkssH| 28. zreSTha / 29. krauJcapadAvRttam / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 zrIbhaTTArakA'nuttarakabhaTTArakavaravijayadevasUrisadantike yonUcAnaratnaM vijayasiMho guruguNarasajarohaNAcalasaMstavaH / . paTTAlaGkRtistIrthapativIrakramaNakajasavidhe yathA kila bhAsate pAtraM gautamo'yaM gaNadharo mAnuSakaluSapavanAzane bhujageritam / / 46 // iti guNagaNarAjitAnAM matAnAM hitAnAM hi teSAM prasAdAnvitAnAM satAM nijakaraNaparicchadakSetravArttapravRttipratIto'tra lekho vizeSehitaH / mama hariSakarAlikAmbhodasaccaNDavRSTiprapAto yato'to bhaviSyatyaraM matimitagurubhigarIyastaraistAtapAdaiH prasadya prasAdyo'navadyohitaH // 47 // " zizunamatiravadhAryastrisAyaM tathA tAtapAdAbjanirgranthabhRGgAvalInAmanunamati-namatI me prasAdyAvihatyAnagArArhatAnAM praNAmo'vadhArya / vitathavitatakavitvAkSarArthabhramaucityabandhaprabaddhaM mayA mauryato yat pracitarka sahanapUjyaizca soDhavya mUrjAkhyamAse sito'lekhi lekho'tha bhadram // 48 // " saM. 1701 varSe // uttm| 2. maNi / 3. vrnnnaa| 4. vapuH / 5. sahitaH / 6. vRkSaH / 7. prAptaH / 8. bRhaspatiH / 9. hitakRt / 10. caNDavRSTiprapAtavRttam / 11. yA''pta / 12. kSamA / 13. kArtika / 14. caNDavRSTiprapAtavRttam // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamahAprAtihAryavarNanaH apabhraMzabhASAmaya ATha padya tIrthakara paramAtmAnA ATha mahAprAtihAryanAM varNano stotra stavana vageremA puSka maLe che. sAmAnya rIte AvA varNano saMskRta ane prAkRta granthomAM ane te te bhASAmAM maLe / ahIM ApavAmAM AvelA ATha padyomAM ATha mahAprAtihAryanuM varNana che te apabhraM bhASAmAM che ane vatthu(vastu) chaMdamAM che. A chaMdamAM apabhraMzabhASAmAM puSkaLa sAhitya maLe A ATha padya eka pAnAmAM AgaLa-pAchaLa thaIne che. ame rAjasthAna taraphanA vihAramA hatA tya eka gAmamAM A prakIrNa pAnAM jovAmAM AvyA temAM khaba jhINA akSare A ATha padya joyAM a turata kAgaLamAM utArI lIdhAM. Aje e ahIM prakAzita karavAno avasara maLyo che. azokavRkSaH surapuSpavRSTidivyadhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM duMdubhirAtapatraM satprAtihAryANi jinezvarasya / / ahIM paNa Aja kramamAM varNana thayuM che. azoka vRkSa : - paheluM azokavRkSa che tenA varNanamAM thoDAM zabdamAM suMdara citra upasAvyuM che. azokavRkSa UMcuM, goLa, mRdukomaLa vaiDUryamaNi jevA pAMdaDAvALu. vaLI te puSpamA je makaranda che te bhramaravRnda vaDe pIvAI rahyo che. __pavananA AMdolana vaDe jyAre azokavRkSa DolatuM hoya tyAre jANe te harSavaza nA na karatuM hoya tema lAge che. AvaM azokavRkSa sUryanA kiraNone rokatuM mahAvIra svA bhagavAnanI upara zobhI rahyaM che. puSpavRSTi : jaLamAM upajatAM ane sthaLamAM upajatAM vividha varNanAM lAla lIlAM pILAM ane gulAbI Ama pAMca varNanAM sugaMdhI puSponI vRSTi devo karatAM rahe che. AjAnu-DhIca sudhIno Dhagalo e puSpono thato hoya che. e puSponI sugaMdhathI kheMcAIne AvelA bhramaropa tyAM che ane e badhAM puSponAM vRnta-DITaDAM nIce ane pAMkhaDI upara hoya che. jANe jinama darzana karavA mATe Ama mukha upara na rAkhyA hoya tema zobhe che. divyadhvani : harSathI vikasita vadana nayanavALAM haraNiyAM-e vANI e dhvani sAMbhaLI rhyaaN| e divyadhvanino gaMbhIra ghoSa pANIthI bharelA meghanA gariva jevo lAgato hato. ajJAna timirathI aMdha banelA bhuvananA bhAva prakaTa karavAmAM sajja evI divyadhvani daze dizA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 prasarI rahI. jANe mohanI gADha nidrAmAM DUbelAne jagADavA mATe ja na hoya tema te niraMtara divyadhvani cAlu rahe che. cAmara yugala : atyaMta zveta evA cAmara prabhujInI banne bAju DhaLI rahyA che. e cAmaranI saphedAi jotAM jANe kSIrasamudranA taraMga, zarada RtunA candranA kiraNa sarakhA ujjvaLa e vALa hatA. teno hAtho mANekajaDita suvarNamaMDita hato. surendra mahArAjanA karakamalamAM te zobhatAM hatAM. jAne prabhunA guNagaNathI pramudita thaIne vAraMvAra namatAM na hoya tema te zobhI rahyA che. sihAsana : jAtivaMta suvarNathI ghaDAyeluM maNithI suzobhita, UMcuM, pahoLaM, vacce kaMIka seluM siMhAsana zobhatuM hatuM. nirupama kAMtivALaM jANe rUpAMtara pAmelo meru parvata na hoya tevuM sihAsana hatuM. bhAmaMDala : AkAzamAM eka paNa vAdaLa na hoya ane sahasrakiraNa vALo sUrya hoya tevuM maMDala zobhatuM hatuM vIrabhagavAnanA mastakanI pAchaLanA bhAgamAM e raheluM pRthvI uparanA sArAne dUra karanAruM hatuM. sUrye jANe jinanI sevAmAM potAnA kiraNo na mokalyA hoya tevuM pyamAna jhaLahaLatuM bhAmaMDala zobhatuM hatuM. duMdubhi: devaduMdubhino madhura chatAM moTo avAja ane tenA paDaghAthI AkAza bharAI gayuM. te bhaLIne lokonA kAna camakI jatAM ane Doka UMcI karIne jotAM. pazugaNa paNa kAMpatI AMkhe e sAMbhaLatAM ane dUra dUra jaMgalamAM caratAM hoya toya jinanI pAse bolAvatI hoya tevI devaduMdubhi zobhatI hatI. chatratraya : moTA motInI mALA jemAM zobhI rahI che te chatratrayIno vistAra evo che ke jANe zaradanA candranuM maMDaLa na hoya tevA chatra hatA. vaLI kAMtimAna, ane suragaMgAnA taraMga jevA ujjvaLa hatA. AvA traNa chatra AkAzamAM zobhatAM hatAM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vastuchaMda) tuM vaTTala masi thuDa-nAlu veruliya - samu bahala - dalu ghaNu visAlu sama-sAla-sAliu / mayaraMda-lAlasa-bhasala - pijjamANakusumoha mAlikau pavaNaMdola- pavAla- karu harisiM naccai nAi vIraha uvari asoyataru ravikarapahaharu bhAi // 1 // viTa- saMThiya- surahi-gaMdhaDDha 40 jalathala-yaru saMbhavaha paMcavanna- suragaNa-vimukkiya AjANu usseha tarhi, gaMdha - ludhdha - bhamarahaM acukkiya sahai samaMtA jiNavaraha viyasiya kusumaha vuTThi | jiNa - daMsaNi upphulla- muha nAi payAsa tuTThi // 2 // harisa - viyAsiya- vayaNa - NayaNehiM hariNehiM suya ai rasiNa vijiya- sajala - jalavAha - gajjiya annANa- timiraMtariya - bhuvaNa-bhAva- pAyaDaNa sajjiya jiNa - jhuNi pasarai dasa disihiM tihuaNa-jaNiya paNAma naM gurutama- niddovahaya jaNa pahibohaNa kAma ||3|| khIrasAyara-lahari - DiMDIra - paMDurayaru saraya-sasi-kiraNa- sarisa - cihuroha- suMdara / mANikka- mAMDiya-pavara - kaNaya-DaMDu raMjiya- puraMdaru suravai-kara-kamalaTThiya cAmara juyalu Dhalei nAvai guNagaNu muiya- maNu puNu puNu jiNaha na mei || 4 || jacca - kaMcana ghaDiu maNicittu uttuMgu vitthara pavarunamiya majjha peraMta udhdharu bahucitta - vichuriya-taNu paDima- ruvavara-sIha - siMdhuru sIhAsa tihuyaNa - guruhu sohai niruvamakaMti naM rUvaMtari merugiri, dhArai taNu gurubhatti // 5 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 abbha-vajjiya-gayaNi ravi-kiraNa-niyaro vva paribhAsurai vipphuraMta-taNu-kiraNa-raiyaha naha-vivara-parisakiraha timira-niyara-mahi-valaya-maiyaha pasaraMtaha bhAmaMDalaha vIraha niruvama sAhejja jiNasevahiM paTThaviu diNayari niyakiraNohu // 6 // paura paDirava bhariya naha vivara bahirIkaya-jaNa-savaNa guru camakka-ukkanna-vayaNehi Ayanniya-pasugaNehi kaMpamANa-taNu tarala-nayaNehi suraduMduhi vajjaMta tahiM guru nigghosa mahaMta hakkArai jiNa pAsi kira sura-nara dUri caraMta // 7 // thUla-nitUla-vimala-vilaluMta muttAvali mAliyaha saraya-soma-maMDala-khatraha maNi-khaMDa-parimaMDiyaha haratu sAragirI-sarisa-vannaha tihuyaNa pahu chattattayahaM sohai ujjalakati naM surasiMdhu-pavAhu niyapheNahaM saMThiyapaMti // 8 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somatilakasUriviracitaM karaheTakapArzvanAthastotram tapAgacchIya AcAryazrIsomatilakasUrijIe racela A stotra eka prAcIna phuTaka pAnAM dharAvatI pratimAMthI prApta thayuM che. pratinI lakhAvaTa jotAM te saMbhavataH 16mA zataka hovAnuM lAge che. A stotra apragaTa hovAthI atre prakAzanArthe prastuta che. svAmin ! namannara-surA-'suramaulimauliratnaprabhApaTalapATalitAM'hnipadma ! | pArzvaprabho ! bhuvanabhAsanabhAskara ! tvAmAnaumyamAnabahumAnamahaM maheza ! zrIazvasenanaranAthakulAvataMsa ! vAmAvarodarasarovararAjahaMsa ! / bhavyA'GgimAnasamahArNavapUrNacandra ! kastvAM na nauti jinanAyaka ! vItatandraH vizvatrayArtiharaNapravaNapravINa ! vizvatrayImathanamanmathabhAvahIna ! | vizvatrayIsakalamaGgaladAnadakSa ! vizvatrayoddharaNadhIrasaroruhAkSa ! saMsAravArinidhitAraNayAnapAtra ! trAyasva vizvamakhilaM guNaratnapAtra ! kIrtipratApaparitarjitapuSpadanta ! pArzvaprabho ! bhuvanabhUSaNapuSpadanta ! deva ! tvadaGgamahasA sahasA jiteva, sUryAGgajA jalabharaM vahate haterSyA / trailokyalokamahitasya hitasya sarvasattveSu te kathaya ko na hi kiGkaro'sti - saM. vijayamunicandrasU 11211 // 2 // // 3 // 11811 11411 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 // 6 // dhyAnAnalena bhavatA bhuvanAdhinAtha ! karmendhanaM nidhanamApyata pArzvanAtha ! tvanmUni nAgapatisaptaphaNAmiSeNa teneva dhUmalaharI lasati prakAmam svAminnazokatarureSa janAnazokAn dharmaM dizanniva ravairalinAM karoti // prAjyaprabhAvabhavanasya bhavAdazasya, saGgAnna ke vimatayo'pi bhavanti tajjJAH? // 7|| manye purastava vikasvarapaJcavarNajAnupramANakusumaprakaracchalena / vizvAdhipasya bhavato bhayataH smareNA''mucyanta paJcavizikhAn saviSAdamIza! // 8 // doSAkalaGkajaDatAzrayiNaH sudhAMzoH , sAmyaM kathaM bhavatu te vadanasya deva ! / nityaM zriyaH kulagRhasya hi yasya gAvastApaM janasya zamayanti sudhAyamAnAH // 9 // trailokyalocana ! sudhAJjanacArurUpaM , candrAMzucArucamarAvalIruttarantI / maulegireriva nadI jalapUrapUrNA , pArzvadvaye'pi tava deva ! vibhAti zubhrA // 10 // bhittvA vibho ! nara-surA-'surasaMsado'sau , siMha: suvarNamaNinirmitamAsanaM te / saMzritya vijJapayatIvaM yathA bhavAbdhe` nAtha ! tAraya pazuM pazujAtyupetam // 11 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 sambhAvayAmi bhavatastanusambhavena, bhAmaNDalena sitinA jina ! bhAsureNa / pUrNaM nabhastalamidaM sakalaM yadIti, no tatkathaM marakatAbhamidaM babhUva vyomasthitastridazadundubhireSa hRdyaH, puMsAM nadanniti vibho vadatIva nityam / bho bho ! jagattrayapatirjagadarthavedI, nA'taH paro'sti bhuvane tadamuM zrayadhvam lokatrayaikatilakaM praNamantyamuM ye te kIrtikevalazivatrayamAzrayante / kundendusundarataraM trijagajjanAnAM, chatratrayaM tava nivedayatIva deva ! kundAvadAtayazasaM bhagavan ! bhavantaM, bhinnendranIlamaNinirmalakAyakAntim / kAruNyapuNyahRdayaM hRdi yo bibharti, yAnti kSaNena vipadaH kSayamIza ! tasya // 12 // // 13 // // 14 // 1 iti zrImatpArzvakSitivalayavikhyAtakaraheTakasyA'laGkAra ! tribhuvanapate ! namrazirasAm / sabhAvaM stotRRNAM vidalaya mahAmohapaTalaM, ghanaM karmavrAtaM haravitara nirvANapadavIm // 15 // 11211 pUjya bhaTTArakaprabhu zrIsomatilakasUriviracitaM karaheTakamaNDana zrIpArzvanAthastotram // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaMvaralAla nAhaTA (kalakattA) kA patra 11. anusandhAna-12 3 zrIkalpanA zeTha dvArA saMpAdita jJAnadharmakRta dAmanaka kulaputraka rAsa meM racayitA ke paricaya ko svayaM lekhakane likhA hI hai| ina jJAnadharmajIke praziSya hI suprasiddha u.zrI devacaMdrajI mahArAja the jo vizvavizruta uccakoTike AdhyAtmika aura zAstravetta vidvAna the| sthAnakavAsI sAdhvI AratIjIne una para thIsisa graMtha likhakara DAkTareTa prApta kI hai| cothA lekha zrIsahajakIrti upAdhyAyakRta zrIpArzvanAtha mahAdaMDaka stuti he jo zrIpradyumnasUri mahArAjane prakAzita kiyA hai| ye uccakoTike vidvAna the| jesalamera-lodrava pArzvanAtha tIrthameM zilApaTTa para khudA huA zatadalapadma yaMtra viziSTa kRti he jo jaina lekhasaMgrahame sacitra prakAzita he| (zrIpUraNacaMdrajI nAhara ke jaina le. saM. bhAga 3 meM hai|) upAdhyAya sahajakIrtikI pracura racanAeM upalabdha hai, jisakI sUci yahA~ de rahA __ huuN| yadi Avazyaka ho te pratiyAM kahAM upalabdha he vaha bhI sUcita kara diyA jAyagA 1. vairAgyazataka 2. Rju-prAjJa vyAkaraNa 3. phalavaddhi pArzvanAtha mahAkAvya 4. anekazAstrasArasamuccaya 5. bRhatkalpasUtra-artha 6. nizIthasUtra-artha 7. kalpasUtra TIkA-kalpamaMjarI 8. dazavaikAlika TIkA 9. vandittusUtra bAlAvabodha 10. vyavahAra sUtra-artha 11. gautamakulaka TIkA 12. yazodhara prabandha 13. pravacanasAra bAlAvabodha 14. 12 vrata TippaNa 15. zabdArtha vyAkaraNa 16. siddhazabdArNavanAma koza 17. kalAvatI caupaI 18. devarAja vatsarAja caupaI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 19. naradeva caupaI 26. upadeza chattIsI 20. rAjapraznIya uddhAra 27. nItisavaiyAchattIsI 21. sAgarazeTha caupaI 28. vyasanasattarI 22. zatrujayarAsa saM. 1684 29. jesalamera caityaparipATI-1979 23. zAMtinAtha vIvAhamaMDala-1679 30. pArzvanAtha mahAdaMDakastuti 24. sudarzana caupaI (anusaMdhAna-12) 25. harizcaMdra rAsa 31. zatadalapadyayaMtra-lodravapura zilA paTTa para dAmannaka kulaputraka rAsameM prUphasaMbandhI azuddhiyAM hai yA mUla pratikI hI hai yaha to kahA nahIM jA sakatA, para jeroksa maMgAke dekheM / khaMjanI pari barasI rahayau-khaMjanI kA artha DholiyA likhA, to khaMjakI bhA~ti baiThe rahane-artha hogA, khaMja kA artha kyA hogA? nA - nI - ne kriyA hai| rIhar3a vasai nahIM para rIhar3a vaMzai caahie| rIhar3a gacchakA nAma nahI, kintu rIhar3a osavAla jAtimeM gotra he, jisake ghara abhIbhI jodhapurameM hai| zrIjinacaMdrasUrijI isa gotra ke the| 'sakharau' kA artha sAkara-khAMDa likhA so galata hai| sakharA kA artha acchA baDhiyA yA uttama hogaa| dinarau - dinarau arthAt dina kI (rA -- rI - re -- kriyA) 2. anu-12 meM jo munizrI bhuvanacaMdrajI kA patra prakAzita he, usake sambandhameM jinapatisUri paMcAzikA jo prakAzita huI he usake viSayameM vizeSa jAnakArI___ bIkAnera ke baDe upAzrayasthita jJAnabhaMDArameM jinabhadrasUri svAdhyAyakI pustikA kI eka sUcI dekhI gaI, jo az2ImagaMja (baMgAla) ke jJAnabhaMDArameM saM.1490 kI likhI huI mahattvapUrNa prati thii| hama use dekhane ke lie saM.1992 meM az2ImagaMja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 gae to sUcIpatrameM dekhA nAma nahIM milA, eka hI dina Thahare the| bAda meM vi.saM. 2021 meM kalakattA baDe maMdirajIke 150 varSa pratiSThA kA hone se sArddhazatAbdI manAyI gaI taba az2ImagaMja se 5 hastalikhita va sacitra graMtha zrImotIcaMdajI botharA lAye, maiMne ve dekhe nahIM the| ata: vApasa bhejane ke pUrva rAtameM unakA phona AyA ki yahAM pradarzanImeM jo 5 graMtha Ae hameM kaba vApasa bhejanA he, hama to kucha samajhate nahIM, Apane dekhe ki nahIM ? maiM tatkAla rAtameM hI jAkara ve graMtha le aayaa| apane mitra zrIlakSmIcaMdajI zeThako phona meM kahA - jinabhadrasUri svAdhyAya graMtha mila gayA hai, to unhoMne kahA - subahameM Apa mere pAsa bhejie, meM usake phoTo utAra lUMgA / unhone phoTo utArake bheje| pUre graMthake sabhI phoTo mere pAsa hai| maiMne jainabhavanameM khavA die para mere usa samayakI nakala kI huI kApIse utArake pUjyazrI sAlacandravijayajI mahArAja ko bheje the ve prakAzita kiye ge| abhI ve phoTogrApha lAlavAnI gaNezajIke dehAnta ke bAda meM khojakara le AyA, usase milAne para kucha saMzodhana ho sakatA hai| / mUla prati az2ImagaMja bhaMDArase corI ho gii| 3. anusaMdhAna - 13 milaa| isameM kAmarUpa paMcAzikA paMca azIti gAthA ke arthameM he yA jinabhadrasUri svA. pustikAke jinapatisUri paMcAzaka gAthA ke artha se ? tathA yatizikSA paMcAzikA bhI 50 gAthA vAlI hai| kyA kAraNa ? haiDiMgameM paMcAsiyA nahIM hai| kAmarUpa deza to AsAma hai, jahA~ kAmAkhyA devIkA tIrtha pahADa para hai| gauhATI meM pAsa hI hai| isameM viSaya yoga-svarodaya Adi se sambandhita hai| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivilharacita - bhImachaMda (aNahilapura ) yaha bhImachaMda vilha kavikI racanA hai, jo aNahila pATaNa ke rahanevAle the / AbR vimalavasahIke Age jo choTA maMdira hai, vaha inhIM ke dvArA nirmApita honA cAhie / bhImako vimalakulitilaka likhA hai / vimala jo poravAla the, vimala kA artha agara vimalamaMtrI se na lekara zabdArtha kareM to ye kisa jJAti-vaMzake the ? hameM 60 varSa pUrva u. sukhasAgarajI mahArAjase vADI pArzvanAtha maMdirake zilAlekha kA phoTo milA hai / vaha inhIM ke dvArA nirmApita honA cAhie, zilAlekha kA phoTo pAsa meM yahAM hI hai, yadi prakAzita ho to bhIma ke vaMzajoM ke nAma dekhe jA sakate haiM / bhIma sambandhI kavi depAlakRta rAsa zrIdhuraMdhara vijayajI ma.sA. ne prakAzita kiyA / bhIma kesavA zAha likhA hai / hai - saM. bhaMvaralAla nAhaTA dAdAzrI jinakuzalasUrijIkA paTTAbhiSeka pATaNameM 1377 meM huA thA, usa samaya vahAM bhayaMkara duSkAla thA, usa samaya akAla pIDita ke lie pracura arthavyaya kiyA thA vADI pArzvanAtha maMdira kI pratiSThA 1652 ke bAda zrIjinacaMdrasUrijIke lAhora se loTate paMcanadI sAdhana karane ke pazcAt unhIM ke AjJAnuvartI muniyoM dvArA pATaNameM kI gaI hai| kavivilharacita - bhImachaMda nauM / avararAya jaya magauM solaha, toya na pahuMcai bhIma taMbolaha // 1 // tare paTTaNaha nayarie koi suNiyai, jare kesavA sAha kara bhIma bhaNiyai / tare dAnarUpIhi tadaulei khaggo, jare jeNi satahattarauNihi bhaggau // 2 // bhare tiNi diNi mAi chaMDe vi bAlA tare tiNi diNianna dutthIya kAlA / tare tiNi diNi rakhayau loka bhagau, jare // 2 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 jAvaDa bAhaDa dhanaM vastupAlA, tare jagaDa pethaDa sAhu tejapAlA / samara bappanna parttakSa peSau, bhayaM jaya kimai bhImakau dAna dekhau // 3 // tiNi diNi mAi chaMDe vi bAlA tare tiNi diNi annadutthaIya kAlA / tiNi diNi rakhayau loka bhagau, bhAyoM 11811 nAma bhalau bhujabalihi, bhIma bhAvaThiyau bhaMjai / zrama vimalakuli tilau, bhIma rAyAMha mana raMjai // bhIma dayAlu kharau, bhIma mukha mIThaDa bulai / sIma dharama udharai, bhIma dharamaha dhuri tulai // hilapura bhIma pasaMsiyai, bhIma bhIma sahu ko kahai / kavi kahai vilha kesava0 // bhIma jagItahi jasa lahai iti bhImachaMda / // 5 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcaka zrIsiddhicandragaNikRta nyAyasiddhAntamaJjarI - Tippanaka - saM. muni kalyANakIrtivijaya bhUmikA jAnakInAtha zarmA viracita navyanyAyanA eka mahattvapUrNa graMtha nyAyasiddhAntamaMjarI para mahopAdhyAya zrIbhAnucaMdragaNinA ziSya mahopAdhyAya zrIsiddhicaMdragaNie padakRtyo sahita TippanakanI racanA karI che| ane te aprasiddha che / tenI, kartAe svahaste lakhelI prata bhAvanagaranI AtmAnaMda jaina sabhAmAMthI (naM. 886) upalabdha che / tenI phoTokaoNpI parathI saMpAdana karI A Tippanaka atre rajU karavAmAM Ave che| AmAM Apela mULagraMthanA pATho, nyAyasiddhAntamaMjarInA zrIsatguru pablikezansa, dilhI; aMtargata zrIgarIbadAsa oNrienTala sirIjhamAM I. sa. 1990mAM punaH prakAzita ane zrIgaurInAtha zAstrI dvArA saMpAdita graMtha sAtha sarakhAvyA che ane tenA pRSTha kramAMko TippaNImAM Apela che / AvAM cihna karIne je TippaNIo ApI che, te mULa pratimA kartAe ja svayaM lakhelI che / A TippanakamAM eka sthAne, zivAditya viracita saptapadArthI graMtha paranI mahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNi (A TippanakanA kartA) viracita caMdracaMdrikA nAmaka TIkAmAMthI, citrarUpa mATe eka saMdarbha-noMdha ApelI che| (te zAne mATe ApelI che te samajA nathI / vidvAno tenA para prakAza karavA kRpA kare / ) A TIkA paNa adyAvadhi aprakAzita che ane tenI eka mAtra prati vimalagacchanA bhaMDAra, amadAvAdamAM (naM. 48, baMDala naM. 36) che, evaM siMghI jaina graMthamAlAnA (graMthAMka15, vi.saM. 1997 / I.sa. 1941) zrI siddhicaMdragaNikRta bhAnucaMdracarita nAmaka graMthanI aMgrejI prastAvanAmAM List of Works by Siddhichandra, e zIrSaka heThaLa No. 7 tarIke zrI mohanalAla dalIcaMda dezAIe noMdheluM che / te sivAya jaina paraMparAno itihAsabhAga 3 (pR. 798) mAM paNa A TIkAnI noMdha Apela che / prastuta pratino paricayaH nyAyasiddhAntamaMjarI paranA TippanakanI A prata paMcapAThI che / paraMtu mAtra 2 patro para ja paMcapATha lakhela che / kula patro 5 che / lekhana saMvat 1706 Aso suda 10, zukravAra che| ane pratinuM lekhana, TippanakanA kartA maho. zrIsiddhicandragaNie poteja vaDagrAmamAM kareluM che tevuM pratinA aMte Apela puSpikA dvArA jaNAya che / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 zrIsiddhicandragaNikRtaM nyAyasiddhAntamaJjarI - Tippanakam zrIsarvajJaM namaskRtya siddhicandreNa dhImatA / nyAyasiddhAntamaJjaryAH padakRtyAni likhyate (nte) // 1 // 1 / nanu kimidaM yAthArthyaM ? - tadvati tadavagAhitvaM yAthArthyam / bhavati hi rajate idaM rajatamiti jJAnaM rajatatvavati tadavagAhIti yAthArthyam / zukkAvidaM rajatamiti jJAnaM nA'rajatatvavati tadavagAhIti na yAthArthyam / * I nanu evaM rajate idaM rajataM naveti saMzayo'pi pramA syAditi cetrajatatvAMze pramaiva / tadvati tadanubhavastatprameti prAmANikAH / evaM ca rajatatvavati rajatatvaprakArakAnubhavo rajatatvaprametyarthaH / ghaTatvavadvizeSyakatve sati ghaTatvaprakArakatvaM prAmANyamityarthaH / anubhavatvaM ca smRtibhinnajJAnatvam / tathA ca smRtitvAnadhikaraNaM jJAnaM anubhavastena smRtyantare na vyabhicAraH / I vyApAravadasAdhAraNakAraNatvaM karaNatvamiti / kAraNatvaM karaNatvamityukte kuThAradArusaMyoge'tivyAptiH, tadvAraNAya vyApAravaditi / kuThAradArusaMyogasya chidAM prati kAraNatve'pi tasyaiva vyApArarUpatayA vyApAravattvAbhAvAt / vyApAra-vatkAraNatvaM karaNatvamityukte IzvarajJAne 'tivyAptiH / yAvatkAryatvAvacchinna pati upAdAnapratyakSatvenA'hetutvAt / asmadAdivyApAreNaivezvarajJAnasya vyApAravattvAt / tadvyAvRttaye'sAdhAraNeti / IzvarajJAnasya yAvatkAryatvAvacchinnaM prati hetutvena sAdhAraNatvAt / nanu vyApAravadasAdhAraNaM tatkaraNaM, yacca karaNaM tadvyApAravaditi lakSyalakSaNayorabhedaH / tadvyAvRttaye vyApAravadasAdhAraNakAraNatvavatkaraNam / tathA ca 1. mudritagraMthe pR. 10 / 2. kiM vA'nubhavatvamityadhikaM mudrite / 3 - 4. yathArtham mu. / 5. cenna 9.11 6. mudrite pR. 12 / 7. mudrite pR. 13 / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 karaNaM lakSyaM, vyApAravadasAdhAraNaka(kA)raNatvaM lkssnnm| tathA'pi karaNaM itarebhyo bhidyate, vyApAravadasAdhAraNakAraNatvAt / itthaM ca hetu-sAdhyayorabhedaH syAt tadarthaM idaM karaNatvena vyavaharttavyam , vyApAravadasAdhAraNakAraNatvAt / atra karaNatvena vyavahAraH sAdhyaH, vyApAravadasAdhAraNakAraNatvaM hetuH| tathA ca hetu-saadhyyorbhedH| iti karaNalakSaNapadakRtyAni / tatra sAkSAtkArarUpapramAkaraNaM pratyakSam / sAkSAtkAratvaM ca sAkSAt karomItyanugatapratItisAkSiko jAtivizeSaH / na ceyaM pratItirindriyajanyAnaviSayA, jJAnamAtrasya manorUpendriyajanyatvAt, indriyApratItAvapi tathA pratItezca / nA'pi cAkSuSatvAdijAtiviSayA, ananugatatvAt / yadvA janyadhIjanyamAtravRttijAtizUnyajJAnatvaM sAkSAtkAratvamiti / asyA'rthaH - dhI: IzvaradhIH, tajjanyA dhIH sAkSAtkAradhIH, tanmAtravRttijAti: sAkSAtkAratvaM, tadvAn saakssaatkaarH| tatra sAkSAtkAratvazUnyatve sati jJAnatvAbhAvAdavyAptiH anumitAvativyAptizca, tatra sAkSAtkArazUnyatve sati jJAnatvasya sattvAAt / tadvAraNArthaM prathamajanyapadam , IzvarajJAnasya janayatvAbhAvAt / janyadhIH sAkSAtkAradhIH, tanmAtravRttijAtiH sAkSAtkAratvaM; tacchUnyatve sati sAkSAtkAre jJAnatvaM nAstIti sAkSAtkAre'vyAptiH, anumityAdAvativyAptizca / anu mitau janyadhI: sAkSAtkAradhIstanmAtravRttijAtiH sAkSAtkAratvaM; tacchUnyatve sati jJAnatvasya sattvAt / tadvAraNArthaM dvitIyajanyapadam / janyadhIrvyAptidhIH, tajjanyAdhIranu-mitidhIH, tadvRttijAtiH anubhavatvaM; tacchUnyatve sati sAkSAtkAre jJAnatvAbhAvAdavyAptistadvAraNAya maatrpdm| janyadhInirvikalpakadhIstajjanyAdhI: savikalpakadhIstanmAtravRttidharmaH savikalpakatvaM; tacchUnyatve sati sAkSAtkAre jJAnacAbhAvAdavyAptiH / tadvAraNAya jAtipadam / savikalpakatvaM ca na jAti:, cAkSuSatvAdinA saangkryaat| cAkSuSatvAbhAvasamAnAdhikaraNatvaM tvAcasavikalpake, savikalpakatvAbhAvasamAnAdhikaraNatvaM 8. mudrite pR. 14 / 9. jAtivizeSa eva mu.| 10. jJAnatva0 mu.| 11. jJAnatvaM tat mu.| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 nirvikalpakacAkSuSe; tadubhayaM savikalpake cAkSuSe / parasparAtyantAbhAvasamAnAdhikaraNayordharmayorekatva(tra) samAvezaH saGkaraH / janyadhIrvyAptidhIH, tajjanyA dhIranumitiH, tanmAtravRttijAtirghaTatvaM; tacchUyatve sati jJAnatvasyA'numitAvapi sattvAdativyAptistadvyAvRttaye zUnyapadam / janyadhIjanyamAtravRttijAtiranumititvAdikaM, tacchUnyasya paramANvAdAvativyApteH csmjnyaanpdm| janyaH kulAlaH, tajjanyo ghaTaH, tanmAtravRttijAtirghaTatvaM; tacchUnyatve sati jJAnatvasyA'numitAvapi sattvAdativyAptistadvyAvRttaye dhIpadamiti dik / janyadhIAptidhI:(1) sAdRzyadhI:(2) padadhI:(3), etajjanyA poranumitidhI:(1) upamitidhI:(2) zabdadhI:(3); tanmAtravRttijAtiH anumititvaM(1) upamititvaM(2) zabdatvaM ca(3) / tacchUnyatve sati jJAnatvaM sAkSAtkAramAtre-sAkSAtkAratvAvacchinnasAkSAtkAre vartate / sAkSAtkArAnyAvRttitve sati sAkSAtkAravRttitvaM sAkSAtkAratvaM iti phalito'rthaH / nanu zrutivAkyajanyaM jJAnaM zravaNaM (1) itarabhedAnumitimananaM (2) muhurmuhusucintanaM nida(di)dhyAsanaM, tathA ca janyA dhIH zravaNadhIrmananadhInida(di)dhyAsanadhIstajjanyA dhIH sAkSAtkAradhIstanmAtravRttijAtiH sAkSAtkAratvaM, tatra tacchUnyatve sati jJAnatvAbhAvAttattvasAkSAtkAre vyabhicAra ityata Aha-mAnase ti / pAnasAvRttitvena jAtevizeSaNIyatvAt, mAnasatvaM ca jAtivizeSaH ityAstAM vistaraH / nirviklpkmtiindriymiti| atIndriyatvaM ca sAkSAtkAraniyAmakapratyAsatyanAzrayatvam / sAkSAtkAratvaniyAmikA yA pratyAsattistadanAzrayatvamityarthaH / yatra ghaTatvaviziSTo ghaTastatsambandhazcetyubhayaM bhAsate, kevalaM ghaTo bhAsate sAdRzaM jJAnaM sAkSAtkAraH; ayaM ghaTa iti jJAne ghaTatvatatsambandhAderbhAsamAnatvAt ta vyabhicAra: syAdityata Aha - ayamiti / niHprakArakamityarthaH / 12. mudrite pR. 18 / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 atIndriyaM cettahi tatsadbhAve kiM pramANamityata Aha-tathA'pIti / mahadudbhUtarUpasparzavadrvyaM tvaco yogyamiti / rUpavadravyaM tvace yogyamityukte paramANau vyabhicArastavyAvRttaye mahaditi / mahadrvyasphA(spA) rzanamityukte vAyau vyabhicArastadvAraNArthaM ruupvditi| mahadrUpavadravyaM spArzanamityu prabhAyAM vyabhicArastadvyAvRttaye mahadudbhUtarUpasparzavaditi / bhavatu eka eka paTatva-ghaTatvayoH samavAyaH, paraM samavAyasiddhistu jAtA evaM cet ayaM paTa iti ghaTatvaprakArakaM, ayaM ghaTaH iti paTatvaprakArakaM jJAnaM syAt tenA''dhArAdheyAkhyaH svarUpasambandha evA'stu na samavAya iti bhAvaH / / anyathAkhyAtipaJcakamiti praanycH| anyathAkhyAtitrikamiti maNikRta stathA hi- yadvastupuraskAreNa yasya pUrvabhAvo'vagamyate tttenaa'nythaasiddhm| yA daNDapuraskAreNa daNDatvasya pUrvabhAvo'vagamyate iti daNDatvaM daNDenA'nya-thAsiddha anyatra kluptapUrvavartina eva kAryasambhave tatsahabhUtatvaM anyathAsiddha tvam / yathA'nyatra klRptapUrvavarttino gandhaprAgabhAvAdeva gandhotpattau tatsahacari rUpaprAgabhAvo gandhenA'nyathAsiddhaH / ekaM prati pUrvabhAve gRhIte eva paraM prati pUrvabhAvo gRhyate tattenA'nyathA siddhaH / yathA''kAzasya zabdaM prati pUrvabhAve gRhIte eva aparaM ghaTAdikaM pra pUrvabhAvo gRhyate, tattenA'nyathAsiddhaH / ityanyathAkhyAtitrikamiti sthitam / / / viziSTonubhave hi vizeSaNajJAnaM kAraNaM na tu smaraNe'pi, vizeSaNa jJAnaM vinA'pi smaraNopapatteH / anyathA'navasthA syAt / kathamanavasthA bhavatI cet - zRNu - anubhavAtmakaviziSTajJAnaM prati smaraNAtmakaviziSTajJA vizeSaNajJAnatvena kAraNam , viziSTa jJAna mAtrasya vizeSaNajJAnajanyatvAta anubhavAtma-kaviziSTajJAnajanakIbhUtasmaraNAtmakaviziSTajJAnaM pratyapi vizeSaNa 13. mudrite pR. 20 / 14. mudrite pR. 37 / mahadudbhUtasparzavavyatvenaiva tvaco yogyatA iti mu.| 15. mudrite pR. 22 / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 jJAnatvena hetutve vAcye tadvizeSaNajJAnamapi viziSTajJAnam / tathA ca tatrA'pi vizeSaNajJAnaM kAraNam / tadapi viziSTajJAnam / tatrA'pi vizeSaNajJAnaM kAraNaM, evamanavasthA syAt / rnanu saMyogo na pratyAsattirityatra dravyagrahatvAvacchinnaM prati saMyogatvena kAraNatA / tathA ca dravyagrahatvena saMyogatvena kAryakAraNabhAvaH iti siddham / nanu cakSuH saMyuktaghaTAdisamevatagrahe klRptaH saMyuktasamavAyaH / tenaiva kSuH saMyuktakapAlAdisamavetaghaTadigrahasambhave saMyogasya prattyAsattyantarakalpane caivamiti cet / na / dravyamAtrasya saMyuktasamavAyena grahAsambhavAt, Atmano niravayavatvenA'samavetatvAt, saMyogenaiva manasA''tmagrahAt / Atmani duHkhAbhAva ityatrA'dhikaraNasyA'bhAvatve Atmana evA'bhAvavApattiH / abhAvasyA'dhikaraNAtmakatve dRDhaM dUSaNaM dattam / kiJcA'dhikaraNA-tmA bhAvastadA kapAle ghaTaye bhaviSyatIti pratItyA'sti kapAle pUrvaM ghaTa prAgabhAvastasya mAlAdhikaraNatvena sa cet kapAlAtmA tadA kapAlasya sarvadA sattvAd ghaTe vinaSTe'pi kapAle ghaTaprAgabhAvo'stIti pratItyApattiH / athA'bhAvasyA'dhikaraNAdbhinnatve naiyAyikasya dUSaNaM datte sAdetaditi / ghaTAbhAvo nA'stIti pratItyA ghaTAbhAvAbhAvo'pyadhikaH syAd, bhavatvadhikaH iti cet, tadA ghaTAbhAvAbhAvo nAstIti pratItyA tadabhAvo'pyadhikaH svAt / tatrA'pi ghaTAbhAve ghaTo nA'stIti pratItyA tadapyabhAvo'dhikaH sAdevamanavasthAbhiyA ghaTabhAvAbhAvaH kevalamadhikaraNamevA''gatam / tathA prAdhikaraNameva sarvatrA'bhAvo'stu, pUrvoktaM dUSaNamapi bhavatAmevA''gatam / kvA''huH ghaTAbhAvAbhAve ghaTo nA'stIti pratItestadabhAvastu ghaTAbhAva eva, syabhAvAbhAvastu ghaTAbhAva eva / tathA ca nA'navastheti prAJcaH / tai jaisamindriyaM cakSuriti / taijasaM cakSurityukte dIpasuvarNAdau mudrite pR. 44 / 17. mudrite pR. 53 / 18. mudrite pR. 53 / 19. mudrite pR. 64 / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 21 vyabhicArastadvAraNAya indriyamiti / indriyaM cakSurityukte ghrANAdAvativyAptista - dvAraNAya taijasamiti / yadvA "rUpagrAhakamahadindriyaM cakSuriti lakSaNAntaraM rUpagrAhakamindriyaM cakSurityukte manasi vyabhicAraH, manasaH srvgraahktvaat| tadvAraNAya mahaditi / manaso'NutvAnna vyabhicAra iti bhaavH| mahadindriyaM cakSurityukte ghrANAdau vyabhicArastasyA'pi mhdndriytvaat| tadvAraNAya rUpagrAhakamiti, ghrANaM tu gandhagrAhakaM na rUpagrAhakamiti bhAvaH / rUpagrAhakaM cakSurityukte Atmani vyabhicAraH, AtmanaH sarvajJAnajanakatvAt / tadvAraNAya indriyamiti / evaM sarveSvapi indriyalakSaNeSu ativyAptyAdidoSAH svayameva paricchedyAH / tathA ca "sparzagrAhakaM mahadindriyaM vA tvak / ApyamindriyaM rasagrAhakaM mahadindriyaM vA rasanam / pArthivamindriyaM gandhagrAhakaM mahadindriyaM vA ghrANam / karNazaSkulyavacchinnaM nabhaH zrotram / mahatpadaM sarvatra manovAraNAya / niHsparzamaNu mana iti / aNu manaH ityukte pArthivaparamANvAda vyabhicArastasyA'pyaNutvAt / tadvAraNAya aNu iti / saMyogatvAvacchedena dravyajanyatvAvadhAraNAditi / sNyogtvaavcchede| dravyajanyatvena kAryakAraNabhAvAt / yo yaH saMyogaH sa dravyajanyo bhvtiityrthH|| vAyAvudbhUtagrahAnApatteriti / vAyuH udbhUtarUpavAnna ityatrA'nyonyAbhAvagrahe anupalabdhiH kAraNaM tasya lakSaNaM yogye'dhikaraNe iti garbhitam / taba vAyoryogyAdhikaraNatvAbhAvena vyabhicaritaM sat na vAyAvudbhUtarUpavadanyonyAbhAva gRhNAtItyarthaH / "anumitikaraNaM anumAnam / anumititvaM ca anuminomItyanubhava siddho jAtivizeSaH / yadvA janyajJAnajanyatvAvyabhicAri janyazabdadhI 19. mudrite pR. 64 / 20. vAyavIyamindriyaM sparzagrAhakaM mu. / mudrite pR. 64 / 26 zabdagrAhakaM mahadindriyaM vA, - ityadhikaM mu.| 22. sarvatra ityadhikamatra mudritaapekssyaa| 23. mudrite pR. 66 / 24. mudrite pR. 61 / vAyAvudbhUtarUpavateMdagrahAnApatteH iti mu.| 25 mudrite pR. 68 / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 janyatvavyabhicAri jAtimadanubhavatvaM anumititvamiti lakSaNAntaram / / janyazabdadhIjanyatva(tvA)vyabhicAri jAtimadanubhavatvaM iti cet - pratyakSatvajAtimAdAya vyabhicAraH / tathA hi - janyA cA'sau zabdadhIzca jnyshbddhiiH| upamitiH zAbdadhIzca ubhe api janyaM yat padajJAnaM tajjanye atidezavAkyArthajJAnaM zabdaviSayakatvAcchabdajJAnaM bhavati upamitizca tajjanyA bhavati / atha ca zabdajJAnamapi padajJAnajanyaM bhavati, tajjanyatvaM upamitau zAbde ca / tadasamA-nAdhikaraNA yA jAtiH sAkSAtkAratvarUpA tadvAn yaH anubhavaH sAkSAtkAraH sa anumitiriti syAt ; tadvAraNAya janyajJAnajanyatvAvyabhicArIti / janyajJAnaM vyAptijJAnaM, tajjanyatvaM anumitau| anumitiniSTho dharmastatsamAnAdhikaraNA yA jAtiH pratyakSaM ca janyazabdadhIjanyaM na bhavati / nanu vAkyapratyakSAdau janyazabdadhIjanyatvAvyabhicAritvAt pratyakSatvaM na janyazabdadhIjanyatvavyabhicArIti cenna / pratyakSatvasAmAnAdhikaraNyena janyazabdadhIjanyatvasattve'pi pratyakSatvAvacchedena janyazabdadhIjanyatvavyabhicAritvAdativyAptiriti sUcayituM nitye nirvikalpake ceti| _ dharmavadanubhavatvaM anumititvaM ityukte savikalpakatvamAdAya pratyakSatve'tivyAptiH / savikalpakaM janyajJAnajanyaM bhavati, savikalpakasya nirvikalpakajanyatvAt / atha ca janyazabdadhIjanyaM na bhavati / tadvAraNAya jAtipadam / savikalpakatvaM ca na jAtiH, cAkSuSatvAdinA sAGkaryAt / cAkSuSatvAbhAvo'sti tvAcasavikalpake, tatra savikalpakatvAbhAvo naa'sti| savikalpakatvA-bhAvo'sti nirvikalpake, tatra cAkSuSatvAbhAvo nAsti / tadubhayaM ca cAkSuSe savikalpake / iti dik| SHETERALLEPROTAPane prathama; parvate dhUmadarzanaM (1), tataH sahacArasmaraNaM (2), tato dhUmo vahnivyApya iti ___ vyAptijJAnaM (3), tato vahnivyApyadhUmavAn parvata iti parAmarzalakSaNo vyApAraH (4), tataH parvato vahnimAnityanumitiH / 26. mudrite pR. 70 / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA punaratyantAbhAve yogyateti / grahaNayogyo'tyantAbhAvaH kaH ityarthaH / yogyamAtrapratiyogike yogyadharmAvacchinnapratiyogitAkatvamiti / yogyadharmAvacchinnapratiyogitA yasya sa yogydhrmaavcchinnprtiyogitaakH| abhAva grahaNayogyaH ityukte bhUtale ghaTa-pizAcau na staH ityabhAvagrahApatteH / yogyadharma ghaTatvaM tadavacchinno ghaTaH, tatpratiyogitAkatvAt / tadvAraNArthaM yogyamAtrapratiyogika iti / pizAcasya pratiyoginaH ayogyatvAnna yogyamAtrapratiyogitAka ityarthaH / yogyamAtrapratiyogiko grahaNayogyaH ityukte gurutvavAn ghaTo nA'stItyabhAva-grahApatteH gurutvaviziSTaghaTarUpapratiyogino yogyatvAt / tadvAraNArthaM yogyadharmAvacchinnapratiyogitAka iti / ayaM yogyadharmAvacchinnapratiyogitAko na bhavati gurutvasyA'tIndriyatvAt / bahirindriyajanyalaukikadravyapratyakSatvAvacchinnaM prati AlokasaMyogAvacchedena cakSuHsaMyogaH kAraNam / bahirindriyajanyalaukikadravyasAkSAtkAratvena AlokasaMyogAvacchinacakSuHsaMyogatvena kAryakAraNabhAvaH iti prAJcaH / tanna / kvaciccakSuHsaMyogasya pUrvavRttitayA tadabhAvAt , aaloksNyogaavcchinnckssuHsNyogaabhaavaadityrthH| tatra hi cakSuHsaMyogAvacchinnalokasaMyogasya sattvAt dravyacAkSuSaM na syAt / 27. mudrite pR. 62 / (pratinA patra kramAMka 2/1 nA hAMsiyAmAM TippaNI ApelI che| mUlagraMthamAM tathA Tippanakama teno saMbaMdha konI sAthe che te spaSTa thatuM nathI - "na ca citrarUpe mAnAbhAva:, citrAvayavi[ni] cAkSuSatvAnupapattyA tdnggiikaaraat| rUpAdInAM vyApyavRttitAniyamena yAvadrUpANAmekatrA'vRttiH / na ca mahattve satyudbhUtarUpavatsamavetatvameva cAkSuSatvaprayojakamiti vAcyam , yatra citrarUpAvayavArabdha evA'vayavI tatra rUpavatsamavetatvAbhAvAt / na ca tatrA'pi rUpavatparamparAzritatvamastIti vAcyam , parampara(rA)yA ananugamAt rUpavatsamavetatvApekSayA rUpavattvasya laghutvAcca / iti candra candrikAyAM upAdhyAyazrIsiddhicandragaNikRtAyAM saptapadA TIkAyAm / " Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 nanu AlokasaMyoga-cakSuHsaMyogayo:samAnakAlInatvasthale vinigamanAvirahAt dravyapratyakSatvena AlokasaMyogAvacchinnacakSuHsaMyogatvena cakSuHsaMyogAvacchinnAlokasaMyogtvena ceti kAryakAraNabhAvadvayAvazyakatvAt yatra cakSuHsaMyogaH pUrvaM jAtaH tatra dravyapratyakSatvena AlokasaMyogAvacchinnacakSuHsaMyogatvena kAryakAraNabhAve'pyakSatiriti cenna / AlokasaMyogAvacchinnacakSuHsaMyogatvena kSuHsaMyogAvacchinalokasaMyogatvena ca kAraNatve AlokasaMyoge cakSuHsaMyogaH, cakSuHsaMyoge AlokasaMyogaH iti pratItyApatteH / yathA zAkhAvacchedena kapisaMyoga patra zAkhAyAM kapisaMyoga iti / tasmAd bahirindriyajanyalaukikapratyakSatvena yAlokasaMyogAvacchedakAvayavAvacchinnacakSuHsaMyogatvena kAryakAraNabhAva iti namaH / itthaM ca AlokasaMyogasya adhikaraNAvacchedakA ye avayavAstadadhikaNakaH cakSuHsaMyoga iti pratItirapi niraabaadhaa| zaH vinigamanAvirahAt AlokasaMyogAvacchedakAvayavAvacchinacakSuHsaMyogatvena pa:saMyogAvacchedakAvayavAvacchinnAlokasaMyogatveneti kAryakaraNabhAvadvayaM tu dAvazyakameveti / tanna / kAdAcitkAlokasaMyogasyA'vacchedakatvamAdAya makAlInacakSuHsaMyogAt dravyapratyakSApattiH, AlokasaMyogAvacchedavayavAvacchedena cakSuHsaMyogasya sattvAt / cakSuHsaMyogakAlInAlokasaMyogAvacchedakAvayavAvacchinnacakSuHsaMyogatvena mailokasaMyogakAlInacakSuHsaMyogAvacchedakAvayavAvacchintraAlokasaMyogatvena ca balNatve tu gauravam / tasmAt AlokasaMyogAvacchedakAvacchedyatvasambandhena basokasaMyogaviziSTacakSuHsaMyogatvena kAraNatA iti navyatarAH / tanna, vinigamavarahAt *AlokasaMyogAvacchedakAvacchedyatvasambandhena AlokasaMyogavizi HsaMyogatvena cakSuHsaMyogAvacchedakAvacchedyatvasambandhena cakSuHsaMyogavizilokasaMyogatveneti kAryakAraNabhAvadvayamAvazyakam / avacchedakagauravamadhika AlokasaMyogAvacchedakA ye avayavA, bhittyAdyavayavA ityarthaH, tannirUpitaM avacchedyatvaM ca cakSuHsaMyoge vrtte| anena sambandhena AlokasaMyogaviziSTazcakSuHsaMyoga: kAraNaM, tena tamaHkAlInacakSuHsaMyogAnna ghaTapratyakSatvam / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJca yasya paTasyA'rdhaM tamasi ardhaM cA''loke tatra tamo'vacchedeM / cakSuHsaMyogAt paTapratyakSatApattiH, *svAvacchedakAvacchedyatvasambandhena AlokasaMyo gaviziSTacakSuHsaMyogasya sattvAt / na ca tatrAMza eva paTaniSThAlokasaMyogasyASa vacchedakAH prAk aMvavacchedena tantAvAlokasaMyoge tadasambhavAt / avacchedakatA sambandhena saMyogatvAvacchinnaM prati avacchedakatAsambandhena saMyogasya pratibandha ktvaat| tasmAd dravyapratyakSatvAvacchinnaM prati vijAtIyacakSuHsaMyoga: AlokasaMyoga heturiti skssepH| atra sAmAnyato gRhItagavayapadapravRttinimittasya vizeSajijJAsayA koI gavaya iti prazne gosadRzo gavaya ityuttaravAkyAt gosadRzo gavayapadapravRttini mittavAnityAkArAtidezavAkyArthazAbdadhIH / praznottarasthagavayapadayoviziSya 'gRhItazaktikayorgavayapadapravRttinimittavallAkSaNikatvAt sA karaNam / ta sAdRzyaviziSTapiNDadarzanaM ttshkaari| tto'tideshvaakyaarthsmRtiH| sA vyApA tata upamitirityeke / sAdRzyaviziSTapiNDadarzanamevodbodhakIbhUta | svajanyAtidezavAkyArthasmRtivyApArakaM karaNamityanye / pare tu atidezavAkya rthasmRtevyavahitottarameva sAdRzyaviziSTapiNDadarzane punastatsmRtyapekSAbhAvAt tas kathaM vyApAratA? na cA'tidezavAkyArthazAbdAdyanubhava eva tatsmRtidvArA karaNamitya mataM yuktaM, sAdRzyaviziSTapiNDadarzanavataH atidezavAkyArthazAbda-bodhottaram kvacidupamitisambhavAt / tasmAt jJAnatvenopamitikaraNatvaM jJAnamA vyApAro'tidezavAkyArthajJAnaM sAdRzyaviziSTapiNDadarzanaM cetyAhuH / hetujJAnaM anumAnaM, vahnivyApyadhUmavAn parvataH iti vyApAraH, parva vahnimAnityanumitiH / nanu parvato vahnimAniti nA'numiterAkAraH, kintu vahnivyApyadhUmavAn parva vahnimAnityAkArA; anyathA parvato vahnimAnityanumititvAvacchinnaM pra vahnivyApyadhUmavAn parvata iti parAmarSatvena kAraNatvaM na syAt , vahnimAnityanumi aalok| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 mahivyApyAlokavAniti parAmarSAdapi sambhavAt vyatirekavyabhicAraH / na ca liGgakAnumititvAvacchinnaM prati dhUmaparAmarSatvena hetutvaM, tathA ca AlokarAmarSajanyAnumitistu na dhUmaliGgakA yena vyabhicAraH syAditi vAcyam / samaliGgakatvaM ca dhUmajJAnajJApyatvaM tathA ca yatra dhUmaH pakSatAvacchedakatvena bhAtastatra samavAn parvato vahnivyApyAlokavAniti parAmarSajAyAM parvato vahnimAnityAkAkAyAmanumitau vyabhicAraH iti cenna / parvato vahnimAnityanumititvAvacchinnaM prati vAvyavahitapUrvakAlavRttidhUmaparAmarSasya vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnatvena kAraNatA / masti ca AlokaparAmarSajanyAnumitAvapi vyAptiprakArakapakSadharma- tAjJAnajanyatvaM AlokasyA'pi dhUmavadvahnivyApyatvAt pakSadharmatvAcceti saGkSepaH / "janyapadajJAnajanyatvavyabhicAryanubhavatvAvyApakajAtizUnyatve sati maMdaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyadhItvaM zAbdatvam / janyaM yat padajJAnaM tajjanyatvasya vyabhicAriNI janyapadajJAnajanyatvAsamAnAdhikaraNetyarthaH / etAdRzI anubhavatvasyA'vyApikA yA jAtiH pratyakSatvAnumititvAditacchUnyatve sati yA | madaviSayakatvAvyabhicAriNI jAti: upiimtatvam / tacchUnyatve sati dhItvaM zAbdatvam pratyakSatvAdInAM anubhavatvAvyApakatvaM tu yatra yatra anubhavatvaM tatra tatra pratyakSatvAdInAmasattvAt / padaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyatve sati dhItvaM zAbdatvamityukte pratya"kSAdAvativyAptiH; padaviSayakatvAvyabhicAriNIjAti: upamititvaM tacchUnyatve sati ghItvasya pratyakSAdau sattvAt / tadvAraNAya janyapadajJAnajanyatvavyabhicArya'nubhavatvAvyApakajAtizUnyatve sati pratyakSAdau padaviSayakatvAvyabhicArijAti: upamititvaM tacchUnyatve sati dhItvasya sattve'pi janyapadajJAnajanyatvavyabhicA"riNI yA anubhavatvAvyApikA jAtiH pratyakSatvAdi tacchUnyatvAbhAvAt janyapadajJAnajanyatvavyabhicArijAtimattve sati padaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyatve sati ghItvamityukte pratyakSAdAvativyAptiH, pratyakSAdau janyapadajJAnajanyatvavyabhicArijA idaM anumAnalakSaNa eva lekhyam / 28. mudrite pR. 150 / 29. 0dhIjanyatva0 mu. / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 tistasyAH sattvAt / padaviSayakatvAvyabhicArijAti: upamititvaM tacchUnyatvasya sttvaacc| tadvAraNAya prathamaM jAtizUnyatvamiti pdm| anubhavatvAvyApakajAtizUnyatve sati padaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyatve sati dhItvamityukte'sambhavaH, zAbde jJAne padaviSayakatvAvyabhicArijAtiH upamititvaM tacchUnyatvasya sattve'pi anubhavatvAvyApikA jAtiH zAbdatvaM tacchUnyatvasyA'sattvAt / tadvAraNAya janyapadajJAnajanyatvavyabhicAritvaM anubhavatvAvyApakajAtervizeSaNaM tathA ca janyapadajJAnajanyatvavyabhicAriNI yA anubhavatvAvyApikA jAtiH pratyakSatvAdi tacchUnyatvasya zAbde sattvAt / nA'sambhavaH, janyapadajJAnajanyatvavyabhicArijAtizUnyatve sati padaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyadhItvamityukte asambhava eva / zAbdajJAne padaviSayakatvAvyabhicAriNI jAtiH upamititvaM, tacchUnyasya sattve'pi janyapadajJAnajanyatvavyabhicAriNI jAtiH anubhavatvaM tacchUnyatvasyA'sattvAt / tadvAraNAya anubhavatvAvyApakatvaM jaativishessnnm| tathA ca janyapadajJAnajanyatvavyabhicAriNI anubhavatvasyA'vyApikA yA jAtiH pratyakSatvAdi tacchUnyatvasya zAbde sattvAnnA'sambhavaH / padadhIjanyatvavyabhicArianubhavatvAvyApakajAtizUnyatve sati pdvissyktvaavybhicaarijaatishuunydhiitvmityukte'numitaavtivyaaptiH| padadhIH IzvaradhI:, tajjanyatvavyabhicAriNI nityaniSThA jAtistacchUnyatvasya padaviSayakatvAvyabhicAriNI jAtiH upamititvaM tacchUnyatvasya ca anumitau sattvAt / tadvAraNAya prAthamikaM janyapadam / tathA ca janyapadadhIjanyatvavyabhicAriNI anubhavatvAvyApikA jAtiH anumititvAdi tacchUnyatvasyA'numitau sattvAnnA'tivyAptiH / janyapadajJAnajanyatvavyabhicArianubhavatvAvyApakajAtizUnyatve sati dhItvamityukte upamitAvativyAptiH / tadvAraNAya padaviSayakatvAvyabhicArijAtizUnyatve satIti / / tathA caupamitau janyapadajJAnajanyatvavyabhicArianubhavatvAvyApaka-jAtiH pratyakSatvAdi tacchUnyatvasya sattve'pi padaviSayakatvAvyabhicArijAtiH upamititvaM, tacchUnyatvasyA'sattvAt nA'tivyAptiH / jAtAvativyAptivAraNAya dhIpadam / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 30 sAhityazraye na lkssnnaa| dhavakhadirau chindhItyatra dhavakhadiramAtrapratItyA klRptazaktyaivopapatteH dhavapadasya dhave zaktiH khadirapadasya khadire zaktistathA ca vAbhyAM zaktibhyAmeva dhavakhadirAviti svarUpadvayapratIteH na sAhityAzraye lakSaNeti bhAvaH / nIlotpalamityatra nIlAbhinnamutpalamityarthaH / tathA cotpalapadasya holAbhedaviziSTotpale lakSaNeti kecit / tanna / abhedasya saMsargavidhayaiva pAnAt / prathamAyAmiti / ghaTapadottaraprathamAyAH SaSThyarthe vA lkssnnaa| tathA ca na ghaTaH paTa' ityatra ghaTasambandhavadabhAvavAn paTaH / itthaM ca ghaTasambandharUpa: SaSThyarthaH abhAvopari prakAratayA bhAsata iti / vibhaktyarthaprakArako nAmA'rthavizeSyaka: zAbdabodhaH, sa ca bhedenaivoppnnH| lathamiti ? bhAratasya zravaNamityatra bhAratakarmakaM zravaNamityarthaH / sa ca vinA lakSaNAmanupapannaH / tatheti / ghaTo nA'stItyatrA'pi prathamAyAH sssstthyrthlkssnnaa| tathA ca yo nA'stItyatra ghttsmbndhybhaavo'stiityrthH| ekasyAmiti / ekAyA bahutvavaiziSTyAd bahutvasyaikatve lakSaNA / ghaTa: paTo netyatra paTAbhAvavAn ghaTa iti shaabdbodhH| tathA ca ghaTa: paTAbhAvasyA''zrayaH AzrayI ca ghttaabhaavH| evaM ca paTAbhAva-ghaTayoH AzrayAzrayIbhAvaH sambandhaH, nanu paTAbhAva-ghaTayoH kathaM anvayaH? nAmArthayorbhedenA'nvayasyA'vyutpatteH / nanu ghaTa: paTo netyatra ghaTapadasyA'rtho ghaTa:, paTapadasyA'rtho paTa:. naarthazcA'bhAvaH / najuttaraluptA yA SaSThI tadarthaH sambandhaH / tadupasthiti njuttrluptsssstthiismrnnaat| tathA ca ghaTo netyasya ghaTAbhAvasambandha ityarthaH / vAkyArthas ghaTAbhAvasambandhavAn ghaTaH / evaM ca na nAmArthayoranvayaH kintu vibhaktyarthanAmArthayoriti / sa ca bhedenA'pyupapanna iti cet , n| SaSThIlopa-majAnato'pIti / 30. mudrite pR. 229 / prathamAyA iti mu.| 31. mudrite pR. 234 / 32. mudrite pR. 229 / 33. mudrite pR. 231 / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanu naJpadasyA'bhAvavati lakSaNayA abhAvavAna arthaH / tathA ca paTo netyasya paTAbhAvavAnityarthaH / vAkyArthastu paTAbhAvavAn ghaTa iti / paTAbhAvavadabhinno ghaTa iti yAvat / tathA ca nAmArthayorabhedenaivA'nvaya iti cet , na / ghaTasyeti / yadyapi abhedasambandhena paTAbhAvavati ghaTe anvayastathA'pi paTe abhAvasyA'nvayo na syAt , abhaavsyaikdeshtvaat| yathA caitrasya pitetyatra pitRtvasya janakapuMstvArthakatvAt caitrapadasya janakatve'nvayaH, na tu jnk-puNstve| tathA ca caitrasya pitetyasya caitrasya janaka ityarthaH / gauH zukletyatra zuklAbhinnA gauH iti zAbdabodhaH zuklAbhedavatI gauriti yAvat / tathA ca zuklAbhedAnvayo gavi jaayte| tasya zuklAbhedAnvayasyA'zakyatvAt tad jJAnaM na syAt / kAryatvAnvite padAnAM zaktiriti / kAryatAvAcakapadasamabhivyAhRtaM vAkyaM kAryatvaviziSTaM bodhayati / tathA hi-yajeteti vAkyaM kAryatAvAcakaM padaM vidhistatsamabhivyAhRtameva yogo matkArya(L) iti bodhajanakam / tathA ca kAryatvaviziSTe yAge yajeteti vAkyasya zaktiH / zAstrAccandrAdimahattvapratItyuttaramapi candrAdisvalpatAyAH zAstrAnmahattvaprItyA kRtvA bAdhAnApatteriSTApattirityata Aha - caremeti / kAryatvAnvite zaktikalpane gauravaM Avazyakatvena prAmANikatvAnnyAyyamevetyata Aha - kiJca / asaMsargAgraheti / yatra kAryatAvAcakaM padaM nA'sti tatra nA'nvayabodhaH / ghaTadipadAt ghaTabodhastu ghaTapadaM ghaTazcaitadubhayorvAcyavAcakabhAvarUpo ya: asaMsargastasyA'grahaNAt / bhedasambandhena nAmArthaprakArakazAbde vibhaktijanyopasthitiH kAraNam / 3" 34. mudrite pR. 231 / 35. mudrite pR. 180 / 36. mudrite pR. 184 / 37. mudrite pR. 185 / 38. mudrite pR. 182 / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 yA bhUtale ghaTa ityatra bhUtalAdhArako ghaTa: tathA ca bhUtalarUpo nAmArthaH vibhaktyarthaH, dhAratvaM tadupari prakAratayA bhaaste| tatra vizeSyatAsambandhena vibhaktyarthaH, AdhAraTa dupasthiteH kaarnntvm| / nanu aupagava ityatra aNpratyayArthaH apatyatvaM, tadupari upaguH prakAratayA maaste| tatra vizeSyatAsambandhena vibhakyarthopasthitiH kAraNaM nA'stIti vyabhicAra iti cet , na / bhedasambandhena nAmArthaprakArakazAbdabodhe vibhaktipratyayAnyataraanyopasthitiH kAraNam / asti ca aupagava ityatrA'pi upaguH apatyatvopari bhAratayA bhaaste| tatra vizeSyatAsambandhena apatyatvarUpapratyayArthopasthitiH kAraNam ddhA bhedasambandhena nAmArthaprakArakazAbdabodhe pratyayArthopasthiti kAraNaM, vibhakterapi tyayatvAt / bhUtale ghaTa ityatra aupagava ityatra ca prAguktarItyA bodhaH upapannaH / nAmArthaprakArakazAbdabodhe pratyayajanyopasthititvena kAraNatve nIlotpalamityatra nIlapadArthaH utpalopari prakAratayA bhAsate, tatra vizeSyatAsambandhena pratyayArthopasthititvena kAraNatvaM nAstIti vyabhicAraH / tadvAraNArthaM bhedasambandheneti vizeSaNam / nIlotpalamityatra nIlarUpo nAmArthaH utpale abhedasambandhenA'nvetIti nA'tivyAptiH / idamapi nipAtAtiriktanAmArthavizeSyake bodhyam / gaja iva rautItyatra bhedasambandhena gajaH ivArthopari prakAratayA bhAsate / taMtra vizeSyatAsambandhena pratyayArthopasthitiH kAraNaM nA'stIti / tathA ca bhedasambandhena nipAtAtirikta vizeSyakanAmArthaprakArakaza(zA) bdabodhatvAvacchinna prati vizeSyatAsambandhena pratyayArthopasthititvena kaarnntaa| anyathA bhUtalaM ghaTa-ityatra bhUtala-ghaTayoranvayaH syAt / bhUtale ghaTa ityatra tu bhUtalaM AdhAratvarUpa-pratyayArthe anveti, AdhAratvaM ca ghaTe anveti / nAmArtha - dhAtvarthayorapi sAkSAnnA'nvayaH kintu vibhktyrthdvaaraa| caitreNa AkAzo bhUtalavRttiH taniSThasaMyogapratiyogikatvAt ghaTavat tathA satyanenaiva hetunA bhUtalasyA'pyAkAzavRttitvaM syAt tena AkAzo vRttiH / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 odanaH pacyate ityatra caitrakartRkapAkajanyaphalazAlI odanaH iti zAbdabodhaH / caitrarUpo nAmArthaH kartRtvarUpapratyayArthe anveti / kartRtvaM dhAtvarthe pAke anveti / tathA ca kartRtvarUpavibhaktyarthadvArA caitrarUpo nAmArthaH dhAtvarthe pAke'nveti na tu sAkSAt / itthaM ca nirUpitatvasambandhena caitrIyakartRtvaviziSTapAkajanyapha-lazAlI odanaH iti zAbdabodhaH / janakatAsambandhena caitraviziSTapAkajanyapha-lazAlI odana iti zAbdabodhe tu caitraH odanaH pacyate iti prayogApatteH / janakatAsambandhena pAke caitravaiziSTyaM tu tadupasthApakapadAbhAve'pi saMsargatayeti na doSaH / ghaTamityatra ghaTavatkarmatvamityanvayabodhaH / atra ghaTa iti padaM ampadasamabhivyAhRtameva ghaTavatkarmatvamityanvayabodhajanakam / ato ghaTapadasya ghaTavatkarmatvamityanvayabodhe ampadasamabhivyAhAra: aakaangkssaa| atra AdhAratAsambandhena karmatvaM ghaTe, AdheyatAsambandhena ghaTa: karmatve / ghaTamAnayetyatra ghaTavatkarmatvavadAnayanaviziSTAkRtirityarthaH / AnayetyatrA''nayanaviziSTAkRtirityarthaH / tathA ca nIJpadaM hisamabhivyAhRtameva aanynvishissttaakRtiritynvybodhjnkm| ato nIpadasya hI(hi)padasamabhivyAhAra: AnayaviziSTA-kRtiriti bodhe AkAGkSA / gAmAnayetyatra gokrmkaanynvishissttaakRtiH| daNDena gAmAnayetyatra daNDakartRkagokarmakAnayanaviziSTAkRtirityarthaH / viziSTajJAnatvAvacchinna prati asaMsargAgrahatvena kAraNatve bhUtale ghaTa iti laukika jJAnaM na syAt , bhUtale'numityAtmakaghaTAsaMsargagrahasya sttvaat| tadvAraNArthaM laukikasAkSAtkArAtiriktatvaM vizeSaNam / laukikasAkSAtkAratiriktaviziSTajJAnatvAvacchinnaM prati asaMsargAgrahatvena kAraNatve zaGke alaukika: pItatvabhramo na syAt , zo pItatvAsaMsargagrahasya sattvAt / tadvAraNAya pittAdidoSajanyatvaM vishessnnm| tathA ca laukika sAkSAtkArAtiriktapittAdidoSAjanyaviziSTajJAna-tvena asaMsargAgrahatvena kAryakAraNabhAvaH / vastutastu zaGke pItatvabhramasyA'pi laukikatvAdalaukikatvena vizeSaNAdeva na vyabhicAra iti pittAdidoSAjanyatvaM vizeSaNaM cintyam / caitraviziSTo yaH pAkastajjanyaM yatphalaM tcchaalii| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 041 Azutareti / kramikANAM melakAbhAvAditi cet , n| kramotpannAnAM TApadAdInAM melakasya sattvAt / tadvAraNArthaM AzutaravinAzinAmiti / ghaMTapadAdayastu nA''zutaravinAzina iti AzutaravinAzinAM melakAbhAvAditi cet , / sahoccAritAnAM zabdAnAM melakasya sattvAt / tadvAraNArthaM kramikANAmiti / cikIrSAtvena kRtisAdhyatvajJAnatvena kAraNateti kRtisAdhyatvajJAnaM cikIrSAtvAvacchinnaM prati vizeSasAmagrI, cikIrSAM prati sAmAnyasAmagrI ca / balavadaniSTAnanubandhitvajJAnaM iSTasAdhanatvajJAnaM c| maNDalIkaraNAdau ca cikIrSotpAdakakRtisAdhyatAjJAnatvarUpavizeSasAmagrIsattve'pi niruktasAmAnyasAmagrI-virahAnna cikIrSotpAdakakRtisAdhyatAjJAnatvarUpavizeSasAmagrIsattve'pi niruktasAmAnyasAmagrIvirahAnna cikIrSA / nanvevaM cikIrSAM prati kAryakAraNabhAvatrayaM, cikIrSAyAzca pravRttau kAraNatvaM, tathA ca gauravaM lAghavaM vA samamevetyata Aha - cikIrSAtvAvacchinnaM prati kRtisAdhyatvajJAnatvena kAraNatvaM maNDalIkaraNAdau ca kRtisAdhyatvarUpacikIrSAjanakakAraNasattve'pi balavadaniSTasAdhanatvajJAnasya pratibandhakasya sattvAnna pravRttiH / iSTasAdhanatvaM na vidhipadazakyaM, yAge sAdhanatvasyaivA'sattvAt / yAge sAdhanatvAsambhavaH kathamiti cet - AzutaravinAzitveneti / ra vidhipadazakyamapUrvameva / tathA cA'pUrve yAgasya viSayatAsambandhenA'nvayaH, yAgIyApUrve yAganirUpitaviSayatAyAH sattvAt / grAmaM gacchatItyatra graamkrmkgmnaanukuulvyaapaarvaanityrthH| atra karmatvaM ca kriyAjanyaphalazAlitvam / atra kriyAmAtraM dhAtvarthaH, phalaM dvitIyArthaH / . janyAzrayatve saMsargau iti / nyAyabhAskarastu-phalaviziSTA kriyA dhAtvarthaH, AzrayatvaM dvitIyArthaH, janyatvaM saMsargaH / tathA ca saMyogaviziSTA kriyA gamerarthaH, vibhAgaviziSTA kriyA tyajerarthaH / kriyAyAM saMyogavaiziSTyaM tu jnktaasmbndhen| tathA ca tyaji-gamyorna paryAyatvam / kriyAmAtrasya zakyatve tu tyajigamyoH 39-40. mudrite pR. 288 / 41. AzuvinAzinAM iti mu. / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 paryAyatvaM durvAramiti vyktmaakre| tyajigamyoH paryAyatve iSTApattau tu gacchatItyatra tyjtiityaaptteH| tadvAraNAya gacchatItyAdisamabhivyAhAraviziSTadvitIyAtvena saMyogabodhatvena kAryakAraNabhAvakalpane tu gauravam / tasmAt phalaviziSTaiva kriyA dhAtvarthaH / atra vinigamanAvirahAt kriyAviziSTaM phalaM dhAtvarthaH ityapi bhavati tathA'pyatra phalaviziSTaiva kriyA dhaatvrthH| tathA ca gacchatItyatra dhAtvarthatAvacchedakaM phalaM saMyogaH, tyajatItyatra vibhAga iti / tasyA AkhyAtArtheti / AkhyAtapadopasthApyasaGkhyAyAH AkhyAtavizeSye'nvayaniyamaH / AkhyAtArthavizeSyatvaM ca vibhaktyarthAvizeSaNIbhUtanAmArthatvam / caitraH odanaM pacatItyatra odanarUpo nAmArthaH karmatvarUpavibhaktyarthe vizeSaNIbhUtaH / avizeSaNIbhUto-nAmArthazcaitraH AkhyAtArthavizeSyaH / nanu odanasyA'nvayaH karmatve, karmatvAnvayaH pAke, pAkasyA'nukUlatAsambandhena kRtau kRtezca caitre'nvayastathA ca pAkavizeSaNatvena bhAsamAnaM karmatvaM tadeva kathaM nA''khyAtArthavizeSyaM ? vibhaktyarthopari avizeSaNIbhUya bhAsamAnatvAditi cet , na / nAmArthapadena tannirAsAt / karmatvaM tu dvitIyArtho na tu naamaarthH| ata eva pAko'pi na AkhyAtArthavizeSyaH, tasya dhAtvarthatvena nAmArthatvAbhAvAt / caitreNa odanaH pacyate ityatra caikakartRkapAkajanyaphalazAlI odanaH iti zAbdabodhaH / atra odanaH AkhyAtArthavizeSyaH, tasya mukhyavizeSyatvena bhAnAt / na tu kartA AkhyAtArthavizeSyaH, tasya kartRtvarUpavibhaktyarthopari vizeSaNIbhUya bhaasmaantvaat| tathA ca vibhaktyarthAvizeSaNIbhUto nAmArthaH odnH| AkhyAtArthavizeSyaH-pacatItyatra caitra: AkhyAtArthavizeSyaH tatra saGkhyAnvayaH / cintAmaNikRnmate tu yatra rUpAkhyAtArthasya caitreNA'nanvaye caitrasyA''khyAtArthavizeSyatvAbhAvAdAkhyAtapadopasthApyasaGkhyAnvayo na syAt iti / sthIyate ityatrA'nukUlatAsambandhena kRtiviziSTA sthitiriti zAbdabodhaH / tathA cA'nukUlatAsambandhena kRtirdhAtvarthopari prakAratayA bhAsate iti Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSyako 'trA'nvayabodhaH / atrA'' khyAtArthavizeSyatvAbhAvAt mAnanvayaH / svaprakAzeti / svaprakAzajJAnavAdino - nA'yaM ghaTa ityAkAro jJAnasya ghaSTamahaM jAnAmItyAkArakam / tathA ca jJAnaM yathA svAtmAnaM viSayIkaroti svagataM prAmANyamapi viSayIkarotItyarthaH / jJAnaM svaviSaye ghaTAdau ghaTAdInAM karmatvAnyathAnupapattyA jJAtatAkhyaM phalaM janayati tathA ca jJAtatayA jnyaanmnu| anumAnaM ca ayaM jJAnaviSayo jJAtatAvattvAditi / itthaM cA'numityA jJAnaM viSayIkriyate tathA jJAnagataM prAmANyamapi, yathA vanyanumityA vahniniSTho / tathA ca jJAnagrAhakamanumAnaM tadeva prAmANyasyetyarthaH / ayaM ghaTa ityAkasyotpannajJAnasyA'pratyakSatvAttadanumeyatvamiti / 69 - guJjAyAM vahniriti jJAnaM guJjAvizeSyakaM vahnitvaprakArakam / vahnau guJjA jJAnaM vahnivizeSyakaM guJjAtvaprakArakaM asti ca vahni- guJjayorguJjA- vahniriti vahnitvavadvizeSyakatvaM vahnitvaprakArakatvam vahnau guJjati bhrame vahnitvavadvizekatvasya bhAsamAnatvAt guJjAyAM vahniriti bhrame vahnitvaprakArakatvasya bhAsamAnacva / tadvadvizeSyatvAvacchedena tatprakArakatvapakSe tu nA'tivyAptiH, tadvadvizeSyabAvacchedena tatprakArakatvAnavabhAsAt / vahni-guJjayorguJjA-vahniriti bhrame tvavadvizeSyakatvaM vahnau guJjA ityatra bhAsate, vahnitvaprakArakatvaM guJjAyAM vahnirityatra asate; na tu tadvizeSyakatvAvacchedenetyuktam / . mudrite pR. 344 / // iti pAdazAha zrIakabarajallAladInasUryasahasranAmAdhyApaka - zrIzatrutyatIrthakaramocanAdyanekasukRtavidhApakamahopAdhyAya zrI bhAnucandragaNiziSyAuttarazatAvadhAnasAdhanapramuditapAdazAha zrI aka bbarapradattakhu saphahamAparAvidhAnamahopAdhyAya zrIsiddhicandragaNiviracitaM nyAyasiddhAntamaJjarITippanakaM sampUrNaM * mAptimagAt / saMvat 1706 varSe Azvinazudi 10 zukre / mahopAyazrIsiddhicandragaNibhilikhitaM zrIvaDagrAme // , Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caMdappahacariyaM'nI rUpakathA rUpakakathAnA bIja prAcIna bhAratIya sAhityamA upaniSado, bauddha sAhita ane jaina sAhityamA upalabdha thAya che. siddharSi kRta' upamiti bhava prapaMcA (ra. se 962) o jaina sAhityanI rUpakakathA paraMparAmAM prApta thatI prathama svataMtra kRti ve uttaravartI sAhityamAM AnuM anusaraNa saMskRta, prAkRta ane apabhaMza bhASA kathAnATaka ane kavyanA svara rUpe thatuM rayuM che. prAkRta sAhityamAM rUpakakathA avAMtara kathA lekhe upalabdha thAya / vardhamAnasUri kRta jugAi jiNiMda cariyaM kaSAya kuTuMbanI kathA devasUri kR paumappahasAmi cariyaM aMtaraMga kathA (saMskRta bhASAmAM) ane "kumArapALa pratibodhA apabhraMza bhASAmA maLe che. vaDagacchIya zrIcandrasUrinA ziSya AcArya haribhadrasUrio pRthvIpAla maMtrI anurodhathI covIsa tIrthaMkaronA caritranI racanA karI hatI. temAMthI atyAre mAtra ca caritra kAvyo upalabdha che. te paikImAMnA aka caMdrapabhacaritra (prA.)mAM upadeza svakha rUpakakathA upalabdha thAya che. jenuM je ahIM saMpAdita karI che. 253 gAAthAmAM racAyela A rUpakakathAmAM jainadarzananA tattvajJAna rUpakAtmaka rIte rajU karavAmAM AvyuM che. jIva kevI rIte zivapurImAM pahoMcIne mu pAmI zake tenuM nirupaNa karAyuM che. prastuta kathAmAM rupako paraMparA anusAra che. pA dhaTanAbAhulya dRSTigocara thatuM nathI. tethI kathA rasaprada banatI nathI. vigato, prAca jovA maLe che. A lokamAM madhyadezamAM bhavacakravAla nAmanuM nagara hatuM tyAM mahApratApI ka pariNAma nAmano rAjA hato. tenI anAdibhavasaMtati ane akAmanirjarA nAmanI | rANIo hatI. anAdibhavasaMtatine jJAnAvaraNIya Adi ATha putro hatAM. ___ rAjA pratidina potAnA ATha putrone salAha ApatA ke he putro tame bA susamartha cho to kaMika ovI pravRtti karo ke hamezA rAjyamA sthiratA rahe. ane bIra rAjyone jItIne tenI satata rakSA karatA raho tamArA badhAno daLanAyaka mahAmoha asaMvyavahAra pramukha nagarIno rAjA banaze. jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI vagere ane tAbe hai narakagati pramukha nagarIno svAmI AyuSya banaze. vedanIya, nAma ane gotra tenA saha banaze. 251 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 moha narendranI mUDhatA nAmAnI priyAne be putro hatA oka darzanamoha ane bIjo mo darzana hanI priyatamA mohadRSTine traNa putro hatA. samyakadarzana, mizra ane darzana cAritramohanI avirati nAmanI patnIne caturmukhavALA traNa putro vaizvAnara gha) zailasthaMbha (darpa, mAna) ane sAgara (lobha) temaja bahulikA (mAyA) nAmanI dinA putrI hatI. aka vAra moharAjAo potAnA putra darzana mohane kahyuM ke tArI pAse sohanI moTI zakti che. tethI asaMvyavahAra nagaramAMthI hu je lokone mokaluM tene STi mohathI mohita karI vaza karavA tAro putra mithyAdarzana mAro saciva che. tAre paNa mArgadarzana levuM paraMtu tAro samyak darzana nAmano putra mane yogya lAgato nathI. ApaNAM badhA nagarone ujjaDa karavA icche che. yatipurImAM AvelA vivekagiri vara para subodharAjA ane tenI patnI satyadRSTi rahe che. anI sAthe tArA putranI maitrI ATe A kuputrano kyAreya vizvAsa karIza nahI. cAritramoha nAmano tAro bhAI samartha te ane teno parivAra tArA kAryamAM sahAyabhuta banaze. vaLI Ayu rAjAnI cAra priyAo che. pApamati, mahAmAyA, madhyama guNa yatA ane zubha pravRtti. temanA cAra putro anukrame narakAyu, ryigAyu, majujAyu ane nyu nAmanA che. AmAMthI narakAyu mithyAdarzana amAtyane vazavartI che. cAritramohanA | jalanAdi mahAsubhaTonI sAthe Ano sneha saMbaMdha banaze. Ama zikhAmaNa ApIne namohane yuvarAja pade sthApyo Ama teonuM kArya supere cAlatuM hatuM. aka vAra paryApta sannigrAmamAM paMcendriya mahollAnAM keTalAMka lokone yaktve vazIkRta karyA ane darzanamohanA dekhatAM ja bodharAjanI AjJAthI te vivekasena durgamAM yatipuramA laI javAyA. temAMthI vaLI keTalAMka mithyAdarzana samAtyanI caDhavaNIthI pAchA pharyA. samyakdarzanane vazavartI loko devagatipurImAM gayA gAMdhI pharI manuSya puramAM jaine yatipurImAM gayA. tyAMthI subodha narapati ane cAritra narapatinI AjJAthI bhRtyapaNuM choDIne zivanagarImAM gayA. Ama teoo maLIne maharAjanI senAne niSphaLa banAvI. A vAta jANI darzanamohe Ayu rAjA pAse AnI phariyAda karI temaja devapurImA laI javAtA lokone rokavA mATe vinaMtI karI. A sAMbhaLI AyurAjAo Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 narakAyupAla vagerene bolAvI AjJA ApIke samyaktvanA pravezathI pota potA nagaronI rakSA karo tyAre narakAyupAla Adi o jaNAvyuM ke samyak darzana amA senAne tapathI bAMdhI nAMkhe che. ____ AyurAjAle pratyuttara ApatAM kaDaM ke hA A badhI mane khabara che. to paNa narakAyupAla, azAtA Adi mahAsubhaTo sAthe maLI narakAdi pRthvImAM jaIne ko lobhathI koikane bhayathI ane koIkane sanmAna ApI te vipakSIopara vija jitilo. rAjAno Adeza svIkArI sau pota potAnI nagarImAM gayA, ane asA nIcagotra azubha nAma pramukha subhaTonI sahAyathI ratnaprabhA Adi nagarImAM tyAMnA loko Ayu sthitinI madadathI nitya harAvIne atyaMta durladhya heDamAM nAMkhavA lAgyAM. ahIM sAteya narakanI jaghanya ane utkRSTa sthitinuM (138-159) tema temA praveza ane nirgamana mATenI pratolIonuM varNana che. A ja rIte tiryaMca, tema devonI jaghanya ane utkRSTa sthitionuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM (175: 203), AmAM moharAjanA sainyamA je durdharSa subhaTo hatAM samyakdarzana vagereo te lIlApUrvaka harAvIne subodha narapatinA pradezamAM jaine cAritradharmarAjanI AjJA ArAdhanA karIne lokone zivanagarImA laI jAya che. zivapurImAM gayelA loka mohanarAdhipa ke karmapariNAma narAdhipa prabhAvita karI zakato nathI. temanAM duSTa karma rahetAM nathI ke pharI saMsAra raheto nathI. zAzvata anaMta sukhasAgaramAM temanI gati thAya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 'caMdappahacariyaM'nI rUpakakathA atthi a loyabbhaMtarabhUyaMmi imaMmi majjha-desaMmi / sAsaya-sayala nivesaM nayaraM bhavacakkavAlaM ti // 1 // tattha ya mahApayAvo narAhivo vasai kmmprinnaamo| paripaMthei ya sayalaM jayattayaM savasamuvaNeuM / / 2 / / tassa u aNAibhavasaMtai tti abhihANa vissuyA devI / nANAvaraNAI uNa aTTha suyA tesiM vikkhAyA // 3 // bIyA akAmanijjara nAmA u mahAnivassa se devii| piyayamapasAyaThANaM ciThei akhaMDa-mAhappA // 4 // viyarai ya nivoNudiNaM aTTha vi niyasuyANa sikkhamiNaM / jaha aMgaruhA tubbhe susamatthA savvakajjesu / / 5 / / eyaM ca majjha rajjaM accaMtamahallamiya sayA tubbhe / taha kaha vi payaTTijjaha jahA thirIhoI AkAlaM / / 6 / / eyassa puNa thirattaM loyathiratteNa havai tA logo| / nijjaMto rajjaMtaramaviyappaM rakkhiyavvo tti // 7 // tumhANa ya savvesiM majjhe dalanAyago mhaamoho| havau jao eso cciya balio savvesiM majjhami // 8 // hi etthaMtarami veyaNiya nAmagoyA bhaNaMti naNu tubbhe / aNuyattaha mohaM(mohani vaM) aNuyattissAmo vayaM AuM / / 9 / / mohevagae vi jao jIvo so AuyaMmi jIvaMte / khINami taMmi puNa dhuvamamhe homo nirAhArA // 10 // tA bhaNai kammapariNAmanaravaI ahaha juttamullavaha / kiM puNa ghare vivAyaM dUra dUreNa pariharaha / / 11 / / nANAvaraNAINaM tiNha pahU havau tA mahAmoho / veyaNiya-nAmagoyANa sAmio hou puNa AU // 12 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhavacakkavAlanayarassimassa sAmI ahaM pi tA ciTThe / eya purANuyaM cciya-giha pADaya - gAmayANego // 13 // narayagai ppamuhANaM nayarINaM havau sAmio AU / veyaNiya - nAmagoyA ya sahayarA hoMtu eyassa // 14 // esou mahAmohA nANAvaraNAi kumarakayasevo / havau asaMvavahArappamuhesu puresu naranAho ||15|| kiM puNa sa - ghara - viroho dUraMdUreNa parihareyavvo / kAyavvaM savvehiM vi sayA vi sAhejjamannonnaM // 16 // emi bahumami u savvesi vi tesiM nivaiNo Thavio / juvarAyapae moho maMDaliyatte puNo AU // 17 // aNusAsiyA ya kamaso duve vi jaha moharAya tAva tae / assaMvavahAra- mahApurassa ciMtA viheyavvA // 18 // coddasa bhUyayaggAmANegiMdiya pamuha pADayANaM ca / annattha vi maha rajje ciMtA sayalA vi tuha ceva // 19 // tumae vi putta Auya narayagaippamuhapuravisesesu / rayaNappahAyAsu ya tappaDibaddhAsu nayarIsu // 20 // nArayatiriyanarAmaraloyANa ThiI jahA sayA hoi| taha kAyavvaM jamhA tuha ceva pahuttaNaM tattha // 21 // annonnaM ca duvehi vina cittabheo kayAvi kAyavvo / iya sikkhaviraM niya-niya - ThANe te pesiyA teNa ||22|| parivAletiM ya niya-niya - rajjAiM garuya - harisamAvannA / tattha ya moha-narida~ssa piyA sA mUDhayA nAmA ||23|| siM puNo donni suyA daMsaNa-cArittamoha abhihANA / pAssa piyayamA diThThimohaNI nAma vikkhAyA ||24|| midaMsaNa saMmattamIsa nAmA ya tinni tesiM suyA / cArittamoha - daiyA avirai nAma tti tesiM tu // 25 // vasAnara-selatthaMbha - sAgarA caumuhA suyA tinni / ekA ya kannayA bahuliya tti nAmA cauvvayaNA ||26|| - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 aha mohanarAhivaI daMsaNamohaM paDucca vajjarai / jaha vaccha diTThimohaNa sattI tuha ciTThae mahaI / / 27 / / tA assaMvavahAra-ppamuha-pure piMDio mae logo / iya diTThimohaNeNaM mohiya taha bhe dhareyavvo / / 28 / / aha annattha na vaccai nAyaNNai iyara-vayaNamavi kahavi / iyara-muhaM aniyaMto ciTThai ya tuheva vasavattI / / 29 / / vaccha mae tuha a cciya pahuttameyaM samappiyamasesaM / apamAyapareNaM sayA vi bhaviyavvamiha tumae // 30 // annaM ca tujjha jeTTho ciTThai jo micchadaMsaNo putto / saMsaya-vivajjayAi ya uvAyajaNaNaMmi so kusalo // 31 // iya tuha rajje sacivattaNaMmi saMThAvio mae eso| tuha kajje jayai sayaMpi so viseseNa bhaNio u // 32 // je vi piubhAiNo tuha nANAvaraNAiNo mahAsuhaDA / te vi hu garuya garue sAmaMtapae mae ThaviyA // 33 / / eesimavi kuboha - abohAi bhaDA bhamaMti savvattha / akhaliyapasarA je te vi tuha karehiMti sAhajjaM // 34 // kiM puNa tae vi micchAdaMsaNamApucchiUNa loyANaM / Aeso dAyavvo na u kattha vi niyaya-icchAe // 35 // sammaiMsaNanAmo tuha putto uNa na suMdaro amha / jamahilasai uvvAsiumamha purAiM asesAI // 36 // nisuyaM ca mae naNu iha ciTThai dugge viveya-girisihare / jaiNapuraMmi nariMdo subohanAmo mahAbAhU // 37 / / saddiTThI tassa piyA tehi ya saha saMgao suo tujjha / iya eyaMmi kuputte vIsAso bhe na kAyavvo // 38 // etto ceva paveso rakkheyavvo imassa jatteNa / niya- nayaresu asaMvavahArappamuhesu tumae tti // 39 / / egidi-vigalapADayamajhaM pavisejja puNa jai karhi ci / taha vi cirAvatthANaM imassa tumae na dAyavvaM // 40 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jo vi tuha mIsanAmo taNUruho so vi micchasammANa / aNuyattiM kuvvaMto paDihAi na majjha suddhappA // 41 // majjhatthayAe jai vi hu na daMsae esa kiMci vi viyaarN| : taha vi niya-pakkha-puddhiM na kuNai jo taMmi kA AsA // 42 / / kiM puNa eso udayassa thevakAlo tti tArisaM na bhayaM / taha vi hu imassa tumae sa-pura-paveso na dAyavvo // 43 // cArittamohanAmo sahoyaro jo u vallaho tujjha / kA vannijjai tassa vi samatthimA patthuyatthaMmi / / 44 / / jaM se avirainAmA piyA suyA tesiM tinni cauvayaNA / jalaNa-girithaMbha-sAgara nAmANo bahuliyA dhUyA // 45 // eyANi sahAveNa vi amhaM kulavuDDikArayANi syaa| niya piuNA tumae vi hu purakkhaDAI viseseNa // 46 / / jaM jalaNa-taviya-citto na gaNai jaNayaM na mannae jaNaNiM / laMghai sahoyaraM guruyaNaM ca avagaNai niravakkho // 47|| viramei na pAvAo dhammami maNaM maNaM pi na karei / ahava parAyattANaM ettiyamettaMmi kiM cojjaM // 48 // guruthaMbheNaM thaDDIkao appANameva mnnNto| tiNamiva gaNei jayamavi kuNai avaNNaM gurUNaM pi // 49 / / bhaNai ya ahameva gurU bhuvaNassa vi na uNa maha gurU ko vi / jAikulAINa vi guNa-rayaNANa mahaM ciya nihANaM // 50 // accaMtAyAsakaraM duraMta duggaya-nivAya-saMjaNayaM / sAgarao sAgaramiva duppUraM jaNai jayaAsaM // 51 // eesiM puNo bhaiNI bahutaraM kUDakavaDamAINi / sikkhAveMtI bhuvaNe guruttaNaM payaDai jaNassa // 52 // iya tIe vasavattI jIvo annaM dharesi hiyayaMmi / bhAsai puNa annayaraM annatamaM kiMci vi karei / / 53 / / tA jaNaNi-jaNaya-baMdhava-sAmippamuhaM pi sayalamavi logaM / niravekkhaM vaMcaMto kugai duhANa vi na bIhe i // 54 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 iya tuha ahilasiyatthovasAhagAI imAI sayalAI / muNiUNimaM sakajje tumae vAvAriyavvAiM / / 55 / / kiM ca imANaM navahA hAsAI sahayarA mahAsuhaDA / tivvAsattiyare vi hu loya-vasIyaraNa-sattijuyA / / 56 / / tiya iha moha-vAvariehi vAvAriya cciya havaMti / iya savve ciya ee gurusaMmANeNa daTThavvA / / 5 / / jo u mahAmaMDalio AuyarAo kao'mha jaNaeNa / so saccaviuM asaMvavahArapure bahujaNaM amha / / 58 / / niya-pura-nayaNicchAe bahuyaramAuTTiiM na viyarei / aMtamuhuttAo uNa saMhAraM kuNai puNaruttaM // 59 / / jai vi hu taha vi mae niya udaeNa'nnattha nijjamANo so / tattha vi dharijjae puNa puNaravi kAraviya uppattiM / / 60 // na ya evaM kIraMte mae samuvvahai vairabhAvaM so / kevalamaNaMtaloyaM icchai kAuM sanayarIsu // 61 // na ya ettieNa amha vi tassuvari samatthi kAvi vairamaI // jamhA tannayarIsu vi ANAkArI jaNo amha // 62 // annaM ca - pAvamai mahAmAyA majjhimaguNa-joggayA suhapavattI / Au-nivassa piyAo cauro cattAri tAsiM suyA // 63 // narayAU tiriyAU maNuyAu surAuNo tti jahasaMkhaM / ee kayA sapiuNo rAyANo niyaya-nayarotu // 64 // eesu ya narayAU micchaadsNnnamcctrsvttii| kattha vi DhiiM na baMdhai tavvirahe jamiha kaiyA vi // 65 // je vi hu jalaNAi mahAsuhaDA cArittamoha-aMguhA / tehiM vi samaM siNeho imassa iya bhe sahAo so // 66 / / jo uNa tiriyAu mahAnarAhivo so vi iha sahAveNa / bahu micchattaNujAI kayA vi sAsAyaNaruI vi // 67 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 maNuyAu ya devAu ya rAyANo uNa kayA vi micchassa / kaiyA vi hu sammassiya duNhaM pi kuNaMti aNuyattiM // 68 // je vi hu AunivaiNo nAmAi narAhivA mahAsuhaDA / tesu vi sammasaNa kayANurAyA dhuvaM thovA / / 69 / / bahuyA u micchadaMsaNa sacivaM ciya maMtiUNa aNavarayaM / kajjesu payarseti te vi tuha ceva AyattA // 70 / / tA kassa vi AsaMkA na viheyavvA tae taNaya ahavA / susahAyavIriyANaM nivaINa bhave kuo saMkA // 71 // evaM ca sikkhaveuM piuNA so juvanivattaNe ThaviuM / pesavio ya mahAbalakalio saniuttavAvAre // 72 / / aha akkhaliyappasaro savvattha viyaMbhiuM samADhatto / taha kaha vi jaha na ANaM laMghai so ko vi hu kahiM vi // 73 // evaM ca viyaMbhaMto tamasaMvavahArapurajaNamasesaM / taha kaha vi diTThimoheNa mohiuM kuNai jaha sahasA / / 74|| gayaceyaNo vva mucchAgao vva avahariyajIvio vva syaa| na muNai suhaM na dukkhaM na phaMdae na vi ya saMcalai // 75 / / kiM tu samajIyamaraNo smekkdehppves-nikkaaso| samanIsAsUsAso samasamayAhAranIhAro / / 76 / / ciTThai sayA vi avihaDa-siNeha-maviya-maivva accaMtaM / iyaresimaviyaraMto niyajAIe pavesaM pi // 77 / / tiriyagaInayarIe jai vi pahU AurAiNA tthviuN| tiriyAUsAmaMtA tappaDibaddhaM ca nayaramiNaM // 78 / / taha vi niyaMtassa vi se tiriyagaInayarisaMtio loo| nijjai ko vi kayA vi hu katto vi vivakkhicaraDehiM / / 79 / / daMsaNamoheNa asaMvavahArapuraMmi puNa tahA vihiyaM / jaha na pphurai kahaMci vi paDivakkhiya nAmamettaM pi // 80|| je vi hu Au-nivaiNo nAmAi-nivANamavi suhavivAgA / sammaiMsaNamaNuyattaMti imesiM vi tahiM na gamo (?) // 81 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 micchatta-vayaNa-visae asuhavivAgA vasaMti je suhaDA / siM puNo savisesa kao paveso sanayaraMmi // 82 // vihu cohabhUyaggAme egiMdipADayA ke vi| pajjattApajjattaga bAyara-sAhAraNa sarUvA // 83 // te vi asaMvavahAraya - nayarasaricchA kayA paraM tatto / vaccaMti annahiM pi hu akAma-nijjara-nioeNa // 84 // je uNa patteyataNU appajjattayagihe vaTTeti / vihu daMsaNamoheNa appANo cciya vase nIyA // 85 // beiMdiyA ya pADayagayA vi apajjatagihagayA je u / te vi hu jAvajjIvaM vaTTaMti imassa ANAe // 86 // je uNa pajjattaga-giha-nivAsiNo tesiM kesu vi kayA vi / sammattassa vi hojjA kittiyametto vi ha paveso // 87 // kiM puNa aciraThiI so jamhA egiMdi pADagAIhiM / nissArijjai dasaNamoheNa haDheNa sahasa tti // 88 // pajjatta sannigAme paMciMdiya-pADayaMmi je u jaNA / tamajjhao ke vihu sammatteNaM vasIkAuM // 89 // pekkhaMtassa vi daMsaNamohassa vivegasenaduggaMmi / jaiNapure nijjaMtesu boharAyassa ANAe ||10|| tatto vi puNavi kei micchaddaMsaNa- amacca - buddhIe / velaviyA ThANAiM puvvillAI ciya uveMtI // 91 // avare u suboha-mahIvaiNA tatva thirayarA vihiyA / dhariNaM ANAe carittadhammassa naravaiNo // 92 // ke vihu sammaddaMsaNa - amacca vasavattiNo puNo tatto / devagaIe purIe vaccaMte kiMci vi pavittA // 93 // sammattamaMti- bahumaya-ThiIe vasiUNa tattha cirakAlaM / mANusapurIe gaMtuM vaccaMti puNo vi jaiNapure // 94 // tatto subohanaravai-ANAe carittadhamma - naravaiNo / bhiccA nibbhiccIhaviUNaM pArveti sivanayariM // 95 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 so uNa miliyassa vi moharAya-senassa dhuvamiha ajoggA / tA daMsaNamoho pariciMtai dhisi visamamAvaDiyaM // 16 // jaM maha putteNa ime pakkhittA sivapurIe neUNa / na ya tatthamha paveso avAlaNijjA tao ee // 97|| iya ANiuM asaMvavahArAu purAu pANiNo iyare / sivagaya-jiya-ThANAI piuNo ANAe pUremi // 98|| jeNa na maha cullapiyA rUsai iya ciMtiro ya taha kuNai / muNiuMca vaiyaramimaM AuyapAlo vi ciMtei / / 99 // maha bhAu-suo sohaNamaNuTThae jaM imAiM tthaannaaii| na dharai sunnAiM jaNe khalehiM annattha nIevi / / 100 // etthataraMmi daMsaNamoho siriAurAya-pAsaMmi / AgaMtUNaM saviNayamullavai kayaMjalI evaM // 101 / / sammattanAmago jo jAo maha tAya-naMdaNo eso| accaMta~ paDiNIo ANaM pi na amha mannei // 102 // avagaNai piyAmahamavi jamhA amhANa sayalaThANANi / uvvAsai aNukamaso miliuM pisuNANimo duTTho // 103 // tumhANa vi niravekkho balavaMta-suboha-nivai-Asatto / taNalavamiva avagacchai amhe savve vi sapariyaNo // 104 / / evaM ca niyayakuladhUmakeuNo pisuNa-saMga-nihayassa / tassa kuputtassa vayaM kiM karimo iya niveeha // 105 / / kevalamamha jaNaM so hariuM jaM jeNa ThANamiha sunnaM / tattha asaMvavahArapurAo annaM nivesemo // 106|| taMmi ya jaNo aNaMto vasai jao teNa thova-jaNagahaNe / sirimohamahIvaiNo na kiMci vi avarajjhimo amhe // 107 // hariyaM pi jaM taremo tamavassaM vAliUNa rkkhemo| annaM pi kiM pi sIsai patthAva-samAgayaM tumha / / 108|| narayagaippamuhAsu ya purIsu je nivaiNo tae ThaviyA / narayAupAla-pamuhA payaMDa-daMDA mahAsuhaDA // 109 / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81. te vi na niyanayarIsu~ pavisaMtaM taM taraMti vAreu~ / pecchaMtANa vi tesiM tavvAsijaNaM jaNo kaMci // 110 // karei so niyaANaM maNugai-nayarIe ANiuM kmso| jaiNapure paviseuM suboharanno vasIkuNai / / 111 // so vi samappiya cArittadhammarAyassa sivapuri nei / aha so avAlaNijjo havai jaNo amha savvesiM // 112 / / iya tesiM tahA sikkhA dAyavvA sahayarA vi te ke vi / jaha niya-visayaMmi vi sevayA-samattaM pi hu na deMti // 113 // taha je tumheM kaDae suhaDA sAodayAiNo ke vi / saMti suhapayaDirUvA te vi na vasavattiNo tumha / / 114 // jaM sammattassevaya te vi payarTeti gADhamaNuyattiM / iya kerisI jayAsA viinnabheyaMmi bhe kaDae // 115 // nANAvaraNAINa u nivaINa na nUNa atthi vabhicAro / jaM micchattavasagayA savve te saccavijjaMti // 116 / / tahAhi - nANaMtarAyadasagaMya padaMsaNavaMga ca mohachavvIsA / nAmassa cauttIsA narayAu asAyanIyA ya // 117 // ee bAyAsIya vi micchattAmaccavasagayA pAyaM / tumhamha pakkhameva ya posiMti sayA vi ekkamaNA // 118 // ahavA kiM bahueNaM vivakkhicaraDehiM niyajaNamasesaM / nijjaMtaM rakkhavaha maha payatteNa pahu tubbhe // 119 / / iya bhAu-taNaya-vayaNaM aha niuNaM nisuNiUNa so nivaI / narayAupAlagAI savve saddAviuM bhaNai // 120 // jaha niyaniyanayaresuM saMmattapavesarakkhaNaM kuNaha / jaM saMmattapavese amha jaNo phiTTihai sayalo // 121 // tayaNu naNu deva amhe kiM karimo teNa amha kaDayAiM / viddhAiM sayalANi vi taveNaM balohabhaDAI // 122 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 iya jaMpiresu tesuM payaMpae AupAla naranAho / jaha daMsaNamoheNa vi sayalamiNaM sAhiyamahesi // 123 / / iya jArisayA vAyA dijjate olayA vi tArisayA / iya sayalaloya-payaDaM vayaNaM dhariU Na hiyaesu // 124 // narayAupAlaya-ppamuhANamasAyAiNo mahAsuhaDA / jiNaha vivakkhaM miliuM gaMtuM narayAi-puhaIsu // 125 / / loheNa kei kei vi bhaeNa saMmANiuM puNo ke vi| taha kuNaha jaha na tubbhe kuTuMbiNo'nnattha vaccaMti // 126 / / aha tassa nivaiNo imamAesaM ghettu uttimaMgeNaM / miliuM savve vi hu te niya-niya-nayarIsu vacca'ti / / 127|| te vi hu asAyappamuhA suhaDA kila Aunivai-bhAusuyA / veyaNiyAi-nivArNaM jeNa ime hoMti aMgaruhA / / 128 / / tahAhi - veyaNiya-nivassa piyA aNubhUI tIe donni aMgaruhA / sAya-asAya'bhihANA pariNai nAmA u nAmapiyA // 129 / / tesiM u subhAsubha sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsayA taNayA / goya-piyAe uppattIe do uccanIyasuyA // 130 // veyaNiyAIhiM ya te samappiyA aaupaal-nrvinno| teNa vi niya-puttANa kayA sahAyA ime savve // 131 / / assaay-niiy-goyaasuhnaam-ppmuh-suhdd-priyrio| narayAupAla-nivaI rayaNAisu niyaya-nayarIsu // 132 // AuTThiIe cittaM niccaM pi karei tassa logassa / haDipakkheva saricchA jamimA accaMta dullaMghA // 133 / / kiMca - rayaNAe jahanneNa vi vAsasahassAiM dasa ThiI vihiyA / ukkosao u sAgaramegaM tavvAsilogassa // 134 / / tinneva sAgarAiM ukkoseNaM jahannao egeN| vihiyA ThiI nivaiNA teNaM sakkarapahapurIe // 135 / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAluyapaha-nayarIe jahannao tini sAyarAI ThiI / satteva ya ayarAiM ukkoseNaM puNo tattha / / 136 / / paMkappahApurIe jahannao sattasAgarAiM ThiI / ukoseNa puNo dasa tammajjhe majjhimA neyA // 137 / / dhUmappahanAmAe paMcamanayarIe dasa jahanneNa / ukkoseNa u satarasa ayarAiM jANa ThiI vihiyA / / 138 // chaTThIe puNa tamappahapurIe ayarAiM satarasa jahannA / bAvIsa sAgarANi u ukkoseNaM ThiI vihiyA // 139 / / bAvIsa jahanneNa u sattamatamatamapurIe ayarAI / tettIsa puNo ukkosiyA ThiI teNa tattha kayA // 140 // uvariM tu tao na tarai samayaM pi viheu samahiyaM tattha / iya ettiyamettaM ciya kAuM AuM vioe so // 149 / / tattha ya sattamiyAe tamatamanAmAe nrynyriie| do ceva paolIo kayAo niggama-pavesa, kae // 142 / / narayatiriyANupuvvI nAmAo suyaharANa pyddaao| egAe paveso ceva niggamo ceva bIyAe // 143 / / eAe paolIe dugaM pi puNa novalabbhae kAuM / sirinAmarAya vasuhAhivassa niTTarabhaDehiMto // 144|| jamhA AyaTTeuM tirimnnuygiimhaapuriihiNto| loyA khippaMti paolIe narayANupuvvIe // 145 // tiriyANupuvvinAmayabIyapaolIe je u eehiM / nikkAlijjaMti io te tiriyagaIe khippaMti // 146 // rayaNappahAiyAo chanayarIo u jAo tAsiM tu / narayatirimaNuya-aNupuvvi nAmiyAo paolIo // 147|| patteyaM tini cciya tAsu vi narayANupuvvi nAmAe / pubbiM va paveso ciya dohiM ya iyarIhiM nIkAso // 148 / / tattha vi jo jannayarIe nijjihI tassa tynnupuvviie| nikkAso na parAe kIrai nAmassa suhaDehiM // 149 / / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X4 rayaNappahanayarIe annAiM vi saMti aMtarapurAI / devagaiaNugayAiM bhavaNAhivavaNayarANa ti // 150 // tIe jao bAhallaM joyaNalakkhaM asIisahasajuyaM / heTThovarimasahassaM'ekkekaM puNa tahi~ mottuM / / 151 / / bhavaNAhivaisurANaM aNegabheyAi saMti bhavaNAI / paDhamasahasse heTThima-uvarimagasayAi do muttuM // 152 / / majjhimagesu ya aTThasu saesu vaNayarasurANa rammAiM / to sAiM nayarAiM ciTuMti aNegarUvAiM // 153 / / eesu ya savvesu vi hoMti paoliu tinni tinneva / navaraM taiyA devANupuvvinAma tti nAyavvA // 154 // tIe ya paveso cciya maNussa-tiriyANupuvviyAhiM puNo / niya-niya-gaIsu vaccaMtayANa nikkAsaNaM ceva / / 155 // bhavaNavai-vaNayarANa AuyaciMtA surAupAleNa / doNha vi jahannao dasavAsasahassAI vihiyAiM // 156 / / ukkoseNa u bhavaNAhivANa uttaradisAe merussa / bali nAma suriMdo jo sAgaramahiyaM ThiI tassa // 157 / / dAhiNadisAe camaro jo tassa u sAgarovamaM ekka / iyaresiM puNa dAhiNadisAe paliovamaM saDheM // 158 / / uttaradisiTTiyANa u do desUNAI huMti pliyaaii| bhavaNavaINaM evaM vaMtaradevANa puNa paliyaM // 159 // jevi asAyappamuhA suhaDA niya-niya-piUNa vayaNeNa / pattA sAhajjakae narayAuyapAladevassa // 160 // tevi niyasattisarisaM nArayagai-loya-bhesaNaTThAe / paviyaMbhiumADhattA nikkaruNaM jaha tahA suNaha // 161 / / rayaNappahA-purIe majjhe bhavaNavai nAma payaDesu / devagai-varapurI-paDibaddhesu puresu kesuM pi // 162 / / cArittamoha-naMdaNa kasAya-suhaDehiM vihiyapayasevA / bahumaya micchadaMsaNa-sacivA paramAhamiya-tiyasA // 163 / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 te vAvAreUNaM asAya - udao mahAbhaDo bahuso / rayaNappamuhapurIsu ttisu AillAsu logassa // 164 // cheyaNa-bheyaNa-veyaraNitaraNa- karavattaphAlaNAINi / taha taha karAvae jaha suhalavamavi lahai na jaNo so // 165 // annonnuddhIriyamavi khettasahAvubbhavaM ca duhamasahaM / payaDai tahA jahA so kkhaNamavi na jaNo suhI havai // 166 // aggimagAsu puNo tisu dusahAI duhAI hoMti do ceva / jamhA paramAhammiya tiyasANa na atthi tattha gaI || 167 // sattamapurI puNe jaM tadvANakayaM pi asuhamaighoraM / jaM visama - vajja - kaMTaya-majjhe ciya tattha uppattI // 168 // evaM ca tassa tArisa asAya paripIDiyassa logassa / suhavattA vi na vaTTai kA puNa annattha gamaNaka // 169 // narayAuvAla- viraiya Aukhae hojja annahi~gamaNaM / logassa tassa kiM puNa asAya - suhaDA tamaNujaMti // 170 // naratirigai-nayarIsuM dosuM ciya nijjai imo jamhA / sirinAmarAya -suhaDehiM teNa tattha vi asAyAI // 171 // tiriyA upAlanivaI tatto tiriyagai niyaya-nayarIe / paDibaddheuM coddasasu bbhUya - gAmesu gaMtUNa // 172 // samagaM asAyanIyAgoyAsuhanAmapamuha-suhaDehiM / egiMdiyAipADayapuDhavIkAyAigehesu // 173 // je kei saMti loyA tesiM ciMtai bhavaTThiIkAlaM / kAkAlaM piTThANaM sunnakaraNatthaM // 174 // puDhavIkAya puraTThiya-jaNassa bAvIsaiM sahassAiM / vAsANa bhavaTThaIe kAlo ukkosao hoi // 175 // AukkAe satta u tinni sahassAu vAukAyaMmi / dasa vAsasahassA uNa patteyatarUNa ukkoso // 176 // iMdiyANi tinneva evamesA u / okkA egiMdi bhavaThiI bArasavarisANi u biiMdINa // 177 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 eguNavannadiNAI bhavaTTiI uNa tiiMdiya jiyANa / mAsA cha cciya cauridiyANa paMcidiyANa puNo // 178 / / saMmucchimANa puvvakoDI iyarANa tinni paliyAI / ukkosao jahannaM dosu vi aMtomuhuttaM tu / / 179 / / jao aNaMta-vaNapphai-kAe tesiM jahannamukkosaM / aMtomuhuttameva ya evaM esA bhavaTThiitti / / 180 // kAyaTThiIe kAlo puNa mohamahAniveNa kaarvio| tesiM jahA jahA bhe nisuNaha avahiya-maNA houM / / 181 // assaMkhosappiNi-sappiNIo kAesu causu vi kameNa / tAo ceya vaNassaikAeNaM tAuM niyAo // 182 // vAsasahassA saMkhejjayA u beiMdiyAisu havaMti / advaiva bhavaggahaNAI hoti paMcidiesa puNo ||183 / / evaM bhavaTThiIe kAyaTThiIe ya te nirNbheuN| asuhadduyassaruve kAravai asAya-suhaDehiM / / 184 // evaM asuhAvannAiNo vi pAeNa bAyare kAe / jamhA kappUrAguru-pamuhe kattha vi suhAvi hu te // 185 / / nIyAgoyassudao puNa savvAe vi tiriyajAIe / nIyAgoyavaseNaM appabahutteNa u viseso // 186 / / maNuyagaI-nayarIe vi nivaI maNuyAupAlaabhihANo / sAyAsAyAipabhUya-suhaDa-parivihiya-sAhajje // 187 / / paliyAI tinni ukkoseNaM gabbhovavana-maNuyANa / AuTThiI jahanneNaM puNa aMtomuhuttaM ti // 188 / / kAyaTThiI puNo bhavagahaNAiM aTTa havai aNavarayaM / tayaNaMtaraM ca maNuyAupAla-nivaI maNUsANa // 189 / / iTTha-viogA piya-saMpaogapamuhAI kuNai asuhaaii| sArIramANusAiM asAyasuhaDaM nijuMjeuM / / 190 / / sAodayAihiMto ke vi suhAI pi aNuhavAvei / nIyAgoyAIhiM u nIyAgoyattaNaduhAI / / 191 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 je uNa saMmucchimayA maNuyA tesiM sayAvi asuhudayA / aMtomuhuttamAuM jahannamukkosayaM pi dhuvaM // 192 // eesiM ubhaesi vi pure paolIu paMca ciTThati / narayANupuvvipamuhA jA paMcamiyA sivapaolI // 193 // tattha ya pavesaniggamavihI paolIsu causu jAyaMti / bahuso pahiyaM ciya sivapaolidAraM tu ciTThei // 194 // jo pAviyamANusagainayarI pajjatta - bhAva - gihavAso / abhimaya-suboha-naravai - ANo saMmattamaMtijuo // 195 // vasiUNaM jaiNapure suiraM pasaraMta anaNu jiyavirio / cAritta - dhamma- sAmaMta-dina - asamANa - sAhajjo // 196 // sivanayarigaMtu-maNo niddhADiya-sayala - moharAya - balo / kevalalacchIe gihaM hoUNaM jaNiya-jaya- - cojjo // 197 // haNiUNaM AumahAnivaM pi nAmAi - suhaDamahiyaM so vaccai sivanayarIe ugghADiya - siva-paolIo // 198 // etto ciya esA saMtiyA vineyA asaMtiyA sarisA / jaM na lahai maggaM pi hu imIe logo aNerisao // 199 // rayaNappahAe uvarilla-payarabhUmIe rajjumANAe / majjhaesa- niviTThA ciTThai maNuyagai nAma purI // 200 // paNayAlIsai joyaNa lakkhA AyAma- - vittharehiM puNo / nAyavvo eIe pAyAro mANusanago ti // 201 || devarAI - nayarIe rAyA devAupAla nAmAo / devANamasesANa vi AuTThiie kuNai citaM // 202 // tattha ya saMti nikAyA cauro pAeNa asamasuhakaliyA / bhavaNAhiva - vaNayara - joisANa vemANiyANaM ca // 203 // asurA nAgA vijjA suvanna aggI ya vAu thaNiyA ya / udahI dIva disA vittiA imA tattha dasa bheyA // 204 // bhUya pisAyA jakkhA ya rakkhasA kiMnarA ya kiMpurisA / mahoragA ya gaMdhavvA aTThavihA vANamaMtarayA // 205 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 rayaNapahannayarIe vi visae ukkosayaM jahannaM ca / eesi duveNha~ pi hu ciMtA AuTThiIe kayA // 206 / / caMdAiccA gaha rikkha tArayA joisAu pNcvihaa| tattha ya sasINa paliyaM abbhahiyaM vAsa lakkheNa // 207|| AiccANa u taM ciya vAsasahassAhiyaM gahANaM tu / saMpunnameva paliyaM nakkhattANaM tu tassaddhaM // 208 / / tArANa caubbhAgo paliyassukkosao jhnnaao| tasseva aTThabhAgo puvvacauNhaM tu caubhAgo // 209 // tesi purA vAsANaM heTThillatalo nahaMmi rynnaae| samabhAgAo sattahiM nauiMhiM joyaNasaehiM / / 210 // aTThahi saehi sUro caMdo asiehiM aTThahi saehiM / uvarimatalaM tu tesiM navahiM saehiM muNeyavvaM // 211 // saDDhAe rajjUe uvariM vimANiyA surA hoti / sohammAi duvAlasa-kappesuM kappasaMpannA // 212 / / kappAiyAsu navasu ya gevejjesuM aNuttaresuM ca / paMcasu mahAvimANesu hoti asarisasuhANa nihI // 213 // tesu ya jahannamAuM sohamme paliyamekkamuvaraiyaM / do sAgarovamAiM ukkoseNaM tu tattha ThiI // 214 / / IsANe vi hu evaM dosu vi ThANesu navaramahiyattaM / kappe saNaMkumAre jahannao donni ayarAiM // 215 // ukkoseNaM satta u mAhiMde tAiM donni ahiyAI / satteva baMbhaloe jahannamiyaraM tu dasa tAI // 216 // dasa ceva jahanneNaM tayakappaMmi cudsukkosaa| sukkaMmi jahanneNa coddasa sattarasa ukkosA // 217|| sattarasa sahassAre jahanneo aTThadasa u ukkosA / aDadasa jahanna ukkoseguNavIsANae kappe // 218 // pANayakappe sa ciya jahannao vIsaI puNo iyarA / vIsa jahannA AraNakappe igavIsamiyarAo // 219 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aviya --- 89 sa cciya jahannamaccuyakappe ukkosao u bAvIsaM / iya heTThillukosA uvaruvari ThiI puNa jahannA // 220 // tA jAva navamagevejjagaMmi igatIsa ayara ukkosA / vijayAisu vi jahanno igatIsiyarAu tettIsaM // 222 // savvavimANe uNa ajahannukkosao vi tettIsaM / etto uNa ahiyayaraM sakkai sakko vi na viheuM // 222 // devAupAla vasuhAhiveNa esA ThiI kayA tAva / payaDeMti niyaya-sattiM tattha asAyAiNo vi bhaDA // 223 devanikAe jao causu bidAiNo suro dasahA / je ke vi saMti surabhava saMbhavi asamANa- suhanihiNo // 224 // siM vi asAyasuDo duhamasahaM dei jAvajIvaM pi / IsAvisAyapamuheNa mohakaDageNa jagaDaMto // 225 // paraANA - karaNeNaM kassa vi kassa vi ya parihava bhareNa / kupariyaNaM kassa vi kassa vi parariddhi-daMsaNao // 226 // kassa vica uNaM atthaNo gabbhavAsapaDaNaM ca / uppAyai duhamasahaM laddhavayAso asAya - bhaDo // 227 // navasu vi gevejjesuM tiyasA je saMti tesiM pAeNa / ahamiMdatteNaM suhamevayassa udao jai // 228 // jattha paveso labbhai ANAe cArittadhammarAyassa / devANupuvvi abhihANAe navaraM paolIe // 229 // maNuyANupuvvi nAmA bIya paolI vi ettha atthi para~ / tIe viNiggamo cciya na paveso havai kassA vi // 230 // taha jai vi ke vimicchattamaMtivasavattiNo vi iha saMti / taha vi na tesi paveso jaiNapurAvAsa-viraheNa // 231 // cArittadhamma-naravai - ANaM uvaghettu bhAvavirahe / vasiUNaM jaiNapure pavisaMti tahi iharahA no // 232 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 je puNa suboharAyassa ceva vasavattiNo kayA puvviM / sammatta-amacceNaM te jaiNapure ciraM ThaviuM / / 233 // cArittadhammarAeNa saMgayA smmbhaaviyppaanno| sAodayasuhaDeNaM suhiNo kIraMti aNavarayaM // 234 / / kiM puNa ThiikkhaeNaM tatto nivvAsiUNa annukmso| maNuyAupAlarannA te naranayarIe khippaMti // 235 // je uNa paMcottaravaravimANaviNivAsiNohamiMdasurA / micchattamaMtiNA saha saMgo vi na tesi kaiyA vi // 236 / / etto ciya te saMmattamaMtisaMjoiehi bhaavehi| egaMteNa suhodayarUvehiM tahiM sayA suhiNo / / 237 / / kiM puNa eesiM pi hu cirakAlAo vi Thiikkhao hoi / tatto khippaMti ime vi mANusIgabbhavAsaMmi // 238 // tayaNu suiraM apAviya-avayAso iya asAya nAma bhaDo / laddhaMtaro viyaMmabhiumAraMbhai kiM ci avvattaM // 239 // kiM puNa takkAlapariphphuraMta saMmattabhAvasuhaDehi~ / pAyaM pasaraMto paDihammai tesiM asAyabhaDo // 240 // jaM vijayAIhiMto cuyA surA ke vi hoMti titthayarA / keMvi puNa cakkavaTTI accatasuinnapunabharA // 241 / / ke vi hu tatto vi cuyA jai vi hu purisA havaMti sAmanA / taha vi hu bahusuhanihiNo havaMti ekkAvayArAI // 242 // je uNa uveMti ihaiM savvaTThAo vimaannrynnaao| te savve vi maNUsA nUNaM egAvayAratti // 243 / / tesiM suhamaNavarayaM pasarai jo uNa havei duhleso| so duddhasakkarArasathAle nivarasatullo // 244 // taha moharAya kaDage suhaDA je ke vi saMti duddhrisaa| tesi vi lIlAe ciya bhaMjiya mAhappamaviyappaM // 245 / / gaMtu subohanaravaivisae caarittdhmmraayss| ANaM ArAheuM suiraM vaccaMti sivanayariM // 246 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 aha tesi sivapurIe gayANa sayalo vi mohanaranAho / kammapariNAma - vasuhAhivo na ppahavae kiM pi // 247 // na ya duTThakammabIyA iya te puNaravi uveMti saMsAro / ciTTheti puNo sAsayaaNaMtasuhasAyaragaya tti // 248 // causu vi gainayarIsuM iya na suhaM atthi kiM pi saMsAre / kahiyamiNaM leseNa aMtarabahiraMgavayaNehiM // 249 // vittharao puNa niyamai visesao buhayaNeNa neyaM ti / iya jai tume vi icchaha bho bhaviyA sAsayaM sokkhaM // 250 // tA moharAyacakkaM aviyakkaM sayalamavi daleUNa / ArAhiuM cArittadhammarAyassa balamakhilaM // 251 // gaMtUNa sivapurIe aNubhuMjaha suhasayAI aNavarayaM / iccAi bahuviyappaM jiNavara- vayaNaM suNeUNa // 252 // saMjAyabhavavirAo viheu sutthaM niyassa rajjassa / geNhai payAvasUro'vaNippahU caraNamaNavajjaM // 253 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUktAvalI -saM. nIlAMjanA: 'sUktAvalI' nAmanA A laghu subhASita saMgrahane khaMbhAtanA zAMtinAtha jaina bhaMDA tADapatrIya hastaprata naM. 264nI lAlabhAi dalapatabhAi vidyAmaMdiranI phoTosTeTa nakala 32876 nA aMtima patro naM. 23-24 parathI taiyAra karavAmAM Avyo che. __ zAMtinAtha jaina bhaMDAranI tADapatrIya hastapratonA sUcipatranA saMpAdaka muni puNyavijayajIe / 264 naMbaranI hastapratamAM, sUktAvalI, bodhapradIpa, subhASitaratnaka ane sUktasaMgraha - ema cAra saMgraho che, tema jaNAveluM paNa hastapratane aMte AvelA saMgrahano temAM nirdeza nathI. A hastapratamAM vacce A saMgrahanuM nAma 'sUktAvalI' ApeluM che A tADapatra hastapratamAM akSaro ghaNA ghasAi gayelA ne vacce vacce akSaro khuTe paNa che. temAM para patra nathI, tethI 43-49 zloko maLatA nathI ne 50mo zloka adhUro maLe che. te jara 67mo zloka paNa adhUro che tethI kula 69 zlokonA A saMgrahamAM pUrA zloka 60 che. . munizrI puNyavijayajIe A hastapratano samaya vikrama saMvatanI paMdaramI sarva pUrvArdha darzAvyo che tethI I.sa.nI caudamI sadImAM A hastaprata lakhAi haze ema va zakAya. __ A saMgrahanA kartA / saMgrAhakanuM nAma paNa maLatuM nathI. saMgrahamAM maLatAM subhASi parathI teo dharme jaina haze ema cokkasa anumAna karI zakAya che. kAraNake A saMgraha zarUAtamAM jinezvarane vaMdana, karavAmAM AvI che ane te uparAMta bIjAM subhASitomA dharmanI prazaMsA karavAmAM AvI cha : na rAjJAmAjJA'tra prabhavati paratra pratikRtau na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujnH|| na pativittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAyaH saMsAre [vimala? jinadharmaH paramiha // 21 // 1. Muni Punyavijayaji, Catalogue of Palm-leaf Manuscripts int ___Santinatha Jain Bhandara, Cambay, Part two. (Oriental Institute Baroda, 1966), pp. 412 ff. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 A uparAMta A saMgrahanA 37 thI 40 zlokomAM jaina dharmane lagatI bIjI paNa amuka bAbatonI samaja ApavAmAM AvI cha : tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tadvimbanyAsasaMskAra urdhvadehakriyAparA / / 40 / / pratyeka dharma ane khAsa karIne jaina dharma je guNo para vizeSa bhAra mUke che, te guNonI dharmamAM AvazyakatA darzAvI cha : yathA catubhiH kanakaM parIkSyate nirgharSaNacchedanatApatADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH / / 61 / / Ama A subhASitasaMgrahanA kartAno jhoka jaina dharma tarapha hovA chatAM temaNe A saMgrahamAM nIti ane dharmane lagatAM moTAbhAganAM evAM subhASito ApyAM che ke je koi paNa unnata jIvana jIvavA icchanAra manuSyane upayogI thai paDe. alabatta keTalAMka subhASitomAM vyAvahArika upadeza paNa vyakta thAya che to be-traNa zloko praNayane lagatA paNa A saMgrahamAM jovA maLe che. A saMgrahamAM maLatAM subhASitomAM nIcenA viSayo para vicAro rajU thayA cha : sajjana manuSyo, cAritrya, sadguNonI samaja ane temanu mahatva, durjananI khAsiyato, karmanA siddhAMtanuM saraLa pratipAdana, satkarmanuM mahattva, vairAgyamUlaka abhigama apanAvavAnI jarUra, jaina dharmanu mahattva, sadgurunAM lakSaNo ane temanI anivAryatA ane saMsAranI nazvaratA vagere. noMdhaq ghaTe ke A subhASito kartAe pote racyAM hoya ke temane bIjethI lIdhA hoya, . paNa temane vyavasthita rIte rajU karyA nathI.. dA.ta. praNayanI bhAvanAne vyakta karatA zloko (9, 10, 11) pachI caMdrane lagatA anyokti alaMkAra darzAvatA zloko Ave che (13, 14), te ja pramANe vairAgyamUlaka zloko (25, 26, 27) pachI vAdaLane uddezIne lakhelo anyokti zloka Ave che (28) ne pachI satkarmanuM mAhAtmya pratipAdana karato zloka Ave che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 A zloka saMgrahanI zarUAta jinezvarane vaMdanAthI karavAmAM AvI che, jyAre aMtamAM samAptisUcaka koi zloka ke lakhANa nathI. A saMgrahamAMnA moTA bhAganA zloko bIjA koi subhASitasaMgrahamA jovA maLatA nathI. e hakIkata che. temaNe ahIM Apelo guNo aMgono zloka naM. 52 lakSmaNanA 'sUktiratnakoza'mAM zloka naM. 505 tarIke maLe che. te ja pramANe A saMgrahano zloka naM. 68, bhAtRharinA 'zRMgArazataka' mAM maLe che (naM. 59). A saMgrahanAM zlokonA vyavasthita AyojananI khAmI hovA chatAM A laghu saMgrahanA keTalAka zlokomAM rajU thayelA umadA ane preraka vicArone lIdhe A zloka saMgraha agatyano banI rahe che. AmAMnA namUnArUpa zloko ahIM rajU karyA cha : __ A saMgrahanA kartAno sarvadharmasamabhAva ane pAMDitya nIcenA zlokamAM kevI sarasa rIte vyakta thAya cha : arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhirvidhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi // 24 // manuSyo rastAmA cAlatAM AgaLa mAro nirvAha kema thaze enI ciMtA kare che, paNa saMsAra nAmanA ni:sIma mArgamA AgaLanI ciMtA vagara svasthapaNe cAle che ! mArge lokaH kati[paya]padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracittaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM laGghanIye niHsIme'smin kimiti kudhiya: susthitAH saJcaranti // 32 // A subhASitomAM dRSTAMta ApIne vicAranuM samarthana karavAmAM AvyuM che. vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jano'bhi dharmaM na vicakSaNo'pi nirIkSate kutra padArthasArthaM vinA prakAzaM zubhalocano'pi // 42 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 dRSTAMta alaMkAra uparAMta kavie anyokti alaMkAra paNa sArI rIte prayojyo che, yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadgarjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etad vArida ! bAhyameva bhavato madhye tu naisargika tatpuSyatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate // 28 // A subhASitomAMnA moTAbhAganA anuSTup chaMdamAM racAyAM che ane te uparAMta bAkInA AryA, zikhariNI, zArdUlavikrIDita, sragdharA vagere jANItA chaMdomAM racAyAM che, jeno yAla pAchaLa ApelI chaMdonI sUci parathI Avaze. __ A saMgrahanI phoTosTeTa nakalano upayoga karavA devA badala lA. da. vidyAmaMdiranA nayAmaka zrIjitendrabhAi zAhano hu~ AbhAra mAnuM chu. // 1 // sUktAvalI ko'yaM nAtha jino bhavettava vazI naivaM pratApI priyo - - - - - - - - - - zauryAvalepakriyAm / moho'nena vinirjitaH prabhurasau tatkiGkarAH ke vayaM itthaM yo ratikAmajalpaviSayaH so'yaM jinaH pAtu vaH // 16 // apAyAH[hi] pratipadya puNyabhAjAmupAyatAm / sadA prasuvate'kasmAdvipado'pi hi saMpadaH vidyuddyotairivA'puNyairAzliSTAH puSpitA api / bhavanti niSphalAH puMsAmAzAcUtalatA iva madhyerAjasabhaM mahAjanasabhAmadhye vaNigmamandire mAnyAnAM sadane dhanAdhipagRhe hah tathA mantriNAm / viprANAM zramaNAzrame'maladhiyAM madhye pareSAmapi pUjyAH zIlayujo bhavanti manujAH sarvatra [devAH] iva // 4 // // 2 // ||3|| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 kiM kiM nopakRtaM tena kiM na dattaM mahAtmanA / priyaM prasannavadanena prathamaM yena bhASitam 11411 // 6 // sakRdapi guNAya mahatAM mahadapi doSAya doSiNAM sukRtam / tRNamapi dugdhAya gavAM dugdhamapi viSAya sarpANAm upabhogo'pAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parAhNe nijacchAyAm // 7 // AtmA sarvagato yadi priyatamAvizleSaduHkhAGkito nityazcedvirahajvareNa mahatA kiM nIyate vikriyAm / prAgAsIt yadi sakriyo'yamadhunA [kiM] niSkriyatvaM gataH prAyo bhAgyaviparyaye mayi (?) mudhA siddhAntasiddhAnyapi // 8 // yAtu kvA'pi tava svAntaM kAnte kAryaM tvayA mama / yadevA'rthakriyAkAri tadeva paramArthasat api caNDAna(ni)lodbhUtataraGgasya mahodadheH / zakyate prasaro roddhuM nA'nuraktasya cetasaH asmAkaM bata maNDale prathamataH patyA karaH pAtyate kAJcIkuntaladezamadhyaviSayAn hitvA samiddhazriyaH / jJAtvetIva payodharau mRgadRzau jAtau vikRSTAnanau no nIco'pi parAbhavaM viSahate kintUnnatau tAdRzau kutastasyAsti rAjyazrI kutaH santi mRgekSaNAH / yasya zUraM vinItaM ca mitraM nAsti vinizcitam yadindorjAteyaM kathamapi laghurlakSmakaNikA vidhAturdoSo'yaM na tu guNanidhestasya kimapi / sa kiM putro nAtrerna kimu paha (?) cUDAmaNirasau na kiM hanti dhvAntaM jagadupari kiM vA na vasati 11811 112011 // 11 // // 12 // // 13 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 yadindoranveti pralayamudayaM vA nidhirapAmupAdhistatrA'yaM bhavati janikartuH prakRtitaH / ayaM kaH saMbandho yadanuharate tasya kumudaM vizuddhAH zuddhAnAM dhruvamanabhisandhipraNayinaH // 14 // yadiha kriyate karma tatparatropatiSThati / mUlasikteSu vRkSeSu phalaM zAkhAsu jAyate // 15 // kSipatvagnau dattaM jalamatha payode patirapAmapekSante'rthitvaM na tu guNamudAraprakRtayaH / idaM cintyaM kintu kva ca vinihitaM bhasma bhavati kva ca nyastaM svasti pradizati samastasya jagataH // 16 // vacana mAtreNa mAdhuryaM mayUra ! tava jRmbhte| . uragagrasananistriMzakarmabhirdAruNo bhavAn // 17 // mahatA puNyapaNyena krIte'yaM kAmi(ya)naustavayA / pAraM duHkhodadhergantuM tvara yAvanna bhidyate // 18 // atyAryamatidAtAramatizUramativratam / prajJAbhimAninaM caiva zrIrbhayAnopasarpati // 19 // nA''ste mAlinyabhIteH sakalaguNagaNaH saMnidhAne'pi yeSAM yeSAM saMtoSapoSaH satatamapi satAM dUSaNodghoSaNe n| teSAmAzIviSA[NA]miva sakalajaganninimittAhitAnAM karNe karNejapAnAM viSamiva vacanaM kaH sakarNaH karoti // 20 // lakSmIbhraSTo'pi daivAduditavipadapi spaSTadRSTAnyadoSopyajJAvajJAhato'pi kSayabhRdapi khalAlIkavAkyAkulo'pi / naiva tyaktvA''ryacaryAM kathamapi sahajAM sajjano'sajjanaH syAt kiM kumbhaH zAtakaumbhaH kathamapi bhavati trApuSo jAtuko vA // 21 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 // 24 // guNavAniti prasiddhaH saMnihitaireva bhavati guNavadbhiH khyAto madhurjagatyapi sumanobhiH surabhibhiH surabhiH // 22 // ziSTAcAra iti (itIva) vighnavihite zAstuH pramANIkRtaM zAstraM syAditi saMnirodha iti vA vighnasya saMpadyatAm / zAstrAdau kRtabuddhayo vidadhate yeneSTadevastutiM tenetthaM bhagavAnapi pravavRte prajJAdhano'yaM kaviH // 23 // arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhividhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi tatpANDityaM na patati punaryena saMsAracakre sA saMprItirna patati punaryA kRte vA'kRte vA / te kiM bhogA ratiSu viduSAM ye na vAcyA pareSAM tatkartavyaM kimiha bahunA yena bhUyo na bhUyaH tathye dharme dhvastahiMsA[praba]ndhe deve raagdvessmohaadimukte| sAdhau sarvagranthasaMdarbhahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH // 26 // ajAnan dAhAtmyaM patati zalabhastatra dahane na mIno'pi jJAtvA bata baDizamaznAti pizitam / vijAnanto hyete vayamiha vipajjAlajaTilAn na muJcAmaH kAmAnahaha gahano mohamahimA ||27|| ___ // 25 // // 25 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _99 // 29 // yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadvA'rjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etadvArida ! bAhyameva bhavato madhye tu naisargikaM tatpuSyatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate ||28|| namasyAmo devAnanu hatavidheste'pi vazagA: vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakamaikaphalapradaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH kiM ca vidhinA namaH satkarmebhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati dharmo'yaM dhanavallabheSu dhanadaH kAmArthinAM kAmadaH saubhAgyArthiSu tatpradaH kimaparaM putrArthinAM putradaH / rAjyArthiSvapi rAjyadaH kimathavA nAnAvikalpairnRNAM tatki yanna dadAti kiM ca tanute svargApavargAvapi // 30 // na rAjJAmAjJA'tra prabhavati paratra pratikRtau na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujanaH / na pativittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAya: saMsAre [vimala? ]jinadharmaH paramiha // 31 // mArge lokaH kati[paya]padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracittaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM laGghanIye ni:sIme'smin kimiti kudhiyaH susthitAH saJcaranti // 32 // bhavati subhagamUrtiH khecarazcakravartI dhanapatiravanIzo vAsudevo vipazcit / kimiha bahubhiruktairlabhyate sarvameko niravadhibhavavAjhai durlabho jainadharmaH // 33 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ||34|| // 35 // // 36 // // 37 // sabhA keyaM ko'haM ka iha samayaH saMprati vacaH priyaM kiM sarveSAM saphalamidamAhosvidaphalam / iti prekSApUrvaM nigadati na yazcAruvacanaM sa yadvAdI mUDho vrajati nipuNaM hAsyapadavIm mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro guruvargaH satAM mataH pUjanaM cA'sya vijJeyaM trisandhyaM namanakriyA / tasyA'navasare'pyuccaizcetasyAropitasya tu alpasthAnAdiyogazca tadante nibhRtAsanam / nAmagrahazca nA'sthAne nA'varNazravaNaM kvacit sArANAM ca yathAzakti vastrAdInAM nivedanam / paralokakriyANAM ca kAraNaM tena sarvadA tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pravartanam / aucityena tvidaM jJeyamAhurdharmAdyapIr3ayA tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tadvimbanyAsa-saMskAra UrdhvadehakriyA parA samucitadharmasamAhitamanucitaparihArapUtamucitajJam / savinayamavipratArakamiti dharmArthI guruM vadati vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jAnAti dharmaM na vicakSaNo'pi / nirIkSate kutra padArthasArthaM vinA prakAzaM zubhalocano'pi // 38 // // 39 // // 40 // // 41 // // 42 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 // 51 // // 53 // -- ------------ -------- ti viSayavAritagatiH / bake cAndraH sarvo guNasamudayaH kiJcidadhiko guNAH sthAne mAnyA naravara ! na hi sthAnarahitAH // 50 // ye kAkiNImapi mahApaNahiNDamAnaraNDAkaraNDazaraNAM na guNA labhante / te bandhakovidakuvindakarAravindamaitrImavApya nRpatInapi lobhayanti yatpayodharabhAreSu mauktikairnihitaM padam / tatpracchAditarandhrANAM [guNAnA]meva ceSTitam // 52 // guNeSvAdara: kAryo na vitteSu kadAcana / sulabhaM guNinAM dravyaM durlabhA dhaninAM guNAH guNini guNajJo ramate nA'guNazIlasya guNini paritoSaH / alireti vanAtkamalaM na durdurAstvekavAse'pi vada bho bhaTa ! kiM kurmaH karmaNAM gatirIdRzI / duSidhAtorivA'smAkaM guNo doSAya jAyate // 55 // utpatati patati tiSThati bhUmau pariluThati khanati cA''dhAram / kardamakUpe ghaTaka: saguNo'pi na pUrayatyudaram jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuzrotrANi jIryanti tRSNaikA taruNAyate // 57|| duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH kAyasyA'zucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA sarvatyAgamahotsavAya maraNaM jAtiH suhRtprItaye saMpadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutaH // 54 // // 56 // // 58 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prANA mRtyubhayena yauvanamidaM vRddhatvadoSAhataM iSTAniSTaviyogasaMgamamahAduHkhaiH sukhaM pIDitam / evaM nA'tra sukhaM tathA'pi virupe (virase) saMsAranimbadrume jIvo dharmarasAnabhijJahRdayastasmin punardhAvati // 59|| zocatu jagadAtmAnaM yatraiva ravidinaM tatra // 60 // yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH // 6 // ya ete zRGgAgrasthitaharitavRkSAH zikhariNaH zravantyo yAzcaitAH pracurasalilavyAptavasudhAH / yadanyadvA kiJcicciramaciramapyasti bhuvane dinaiH kaizcid yAtaistadiha khalu sarvaM na bhavitA // 62 // zuzrUSa svasudharmamAptagaditaM madhyasthabuddhyA tvamuM mImAMsa svagurUnnamaskuru kuruSvA'tucchamacchaM manaH / saddAnaM sa tu vAJchitaM nanu satAM tattvaM manuSva sphuTaM dAkSa(kSi)NyaM bhaja sajjanAn saja yaja zreyasyaghaughaM tyaja // 63 / / phalAnvito'dharmaH yazo'rthanAzanaH // 64 // na ceha nA'mutrahitAya yaH satAM manAMsi kopaH sa samAzrayetkatham mucyate bandhanAd vRntaM vRntAtpuSpaM pramucyate / klizyamAno'pi duSputraiH pitA snehaM na muJcati // 65 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 zubhebhyaH svecchayA dadyAtprANAn prANI, jayaM punaH / nA'pi putrAya ziSyAya gurave prativAdine // 66 // tApaM stamveramasya prakaTa[ya]ti kara: zIkaraiH kukSimukSan / paGkAkampanA''vahati taTatUlapuNapaNyAGganAdibhiH (?) // 67|| strImudrAM jhaSaketanasya mahatIM sarvArthasaMpatkarI ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyA[phalA]nveSiNaH / te tenaiva nihatya nirdayataraM nagnIkRtA muNDitAH kecitpaJcazikhIkRtAzca jaTina: kApAlikAzcA'pare // 68 // vacanIyameva maraNaM bhavati kulInasya lokamadhye'smin / maraNaM kAlapariNatiriyaM tu jagato'pi sAmAnyam // 69 / / jAnan dAhAtmyaM. yAryamati. nyebhyaH svecchayA. pAyAH hi pratipadya. pi caNDAnalodbhUta. In haro hari. lpasthAnAdiyogazca. smAkaM bata maNDale. tmA sarvagato. patati patati. bhogo'pAyaparo. kiM nopakRtaM. tastasyAsti. PPPM, My 9 14 zlokAnukramaNikA ko'yaM nAtha jino. kSipatvagnau dattaM. guNavAniti prasiddhaH. guNini guNajJo. guNeSvAdara: kAryo. jIryanti jIryataH. tathye dharme dhvasta. tadAsanAdyabhogazca. tApaM stamberamasya. tyAgazca tadaniSTA. duHkhaM duSkRtasaMkSayAya. dharmo'yaM dhanavallabheSu. namasyAmo devAnnanu. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 31 na rAjJAmAjJA'tra. . nA''ste mAlinyabhIteH pUjanaM cAsya vijJeyaM prANA mRtyubhayena. phalAnvito dharmaH. bhavati subhagamUrtiH madhyerAjasabhaM. mahatA puNyapaNyena mAtA pitA kalAcArya. mArge lokaH katipaya. mucyate bandhanAd vRntaM ya ete zRGgAgra. yatkRSNAni dizAM yatpayodharabhAreSu yatpANDityaM na patati yathA caturbhiH kanakaM yadindoranveti yadindorjAto'yaM yadiha kriyate karma ... yAtu kvApi tava ye kAkiNImapi rahitaM mahatA lakSmIbhraSTo'pi vacanamAtreNa mAdhuryaM vacanIyameva maraNaM vada bho bhaTa! kiM karmaH vidyutairiva vinA gurubhyo guNa. ziSTAcAra itIva zuzrUSa zruta dharmamA. sakRdapi guNAya sabhA ke'yaM ko'haM samucitadharma. sArANAM ca yathAzakti strImudrAM jhaSaketanasya Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 chaMdasUcI 2, 3, 5, 9, 10, 12, 15, 17, 18, 19, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 52, 53, 55, 65, 66 6, 7, 22, 23, 41, 54, 56, 57, 60, 69 = 21 26 nokAntA dravajrA 42 25, 32 linI saMtatilakA 24, 51 sthabila 61, 62, 64 hurdUlavikrIDita 1, 4, 8, 11, 28, 30, 58, 59, 62, 68 13, 14, 16, 27, 29, 31, 34, 50 gdharA 20, 21, 67 / khariNI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtrameM bhadrabAhu-prayukta 'yAga' zabda -vijayazIlacandrasa Arya bhadrabAhusvAmI bhagavAna mahAvIrakI ziSya-paraMparAmeM SaSTha paTTadhara / evaM antima zrutakevalI bhI / zvetAmbara-paraMparA-mAnya Agamagrantha zrIkalpasU meM unako Arya yazobhadrake ziSya prAcInagotrIya Arya bhadrabAhuke nAmase pahaca gae haiN| jaina zramaNasaMghake pradhAna zrutadharapuruSa honeke adhikArase unhone bahuta sA Agamika graMtharacanAeM kI hai, jisameM eka hai dasAsuakkhaMdha sUtra / chedasUtra rUpase prasiddha isa AgamagraMthakA AThavA~ adhyayana hai klpsuutr| isa kalpasUtrava svayaM zrIbhadrabAhusvAmIne zrImahAvIrasvAmI-pramukha tIrthaMkara caritra, sthavirAvata tathA sAmAcArI - ina tIna vibhAgoMmeM bAMTa diyA hai| yaha samUcA kalpasa zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMghakI paraMparAmeM, kaI zatiyoM se, prativarSa, paryuSaNA pa ke pichale pAMca dinomeM, sarvatra evaM jAhirameM paDhA jAtA hai| sAdhugaNa isava sArtha-saTIka vAcana karatA hai aura upasthita zeSa sarva saMgha zravaNa karatA hai| cUMki zrIbhadrabAhu janmanA brAhmaNa the aura karmaNA jaina zramaNa the, ata: donoM paraMparAoMko saMketita va saMkalita karanevAlA eka vilakSaNa zabda prayo unhone kalpasUtrameM kiyA hai, jo unake jaise samartha zrutadhara hI kara sakate the| va zabda hai - 'yaag'| sUtra isa prakAra hai :___"tae NaM se siddhatthe rAyA dasAhiyAe ThiipaDiyAte vaTTamANIe saie | sAhassie ya sayasAhassie ya jAe ya dAe ya bhAe ya dalamANe ya davAvemApe ya" prasaMga aisA hai ki vardhamAnasvAmIke janma honeke pazcAt unake pitA rA siddhArtha dazadivasIya sthitipatitA arthAt kulamaryAdA pAlate haiN| usA | sarvaprathama ve zatika, sAhasrika va zatasAhasrika 'yAga' kara rahe haiM va karavA ra haiN| yahAM 'yAga' kA tAtparya kyA ho sakatA hai ? / vaise 'yAga' zabda sipa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 saNa-paraMparAmeM pracalita hai, aura usakA mukhya artha hai yjny| yajJa kA tAtparya -smArtta una vividha yajJoMse ho sakatA hai jo ki brAhmaNIya karmakANDavImeM varNita haiN| kintu kalpasUtra svayaM jaina AgamagraMtha hai aura phira eka jaina tadhara zramaNane usakI racanA kI hai, to usameM yajJArthaka 'yAga' zabdakA prayoga lA kaise ho sakatA hai ? / yaha svayaMspaSTa hai ki yAga zabdakA aisA prayoga graMthakAra maharSike brAhmaNaskAroM ko hI ujAgara karatA hai| kintu unake dimAgameM isa zabda-prayoga ke maya 'yAga' kA tAtparya 'yajJa' paraka nahIM hai, yaha bhI utanA hI spaSTa hai| phira jAga' jaise brAhmaNa-paraMparAmeM rUDha zabdako jaina-paraMparAmeM prayukta karanA, yaha unake dhikAramaNDita sAmarthyakA bhI dyotaka bana jAtA hai| vivaraNakAroM ke anusAra 'yAga' zabda yahAM 'pUjA' ke arthameM prayojita hai bhagavAna mahAvIrake pitA teIsaveM tIrthaMkara zrIpArzvanAthakI paraMparAmeM zrAvaka the, ha bAta to zAstrasiddha hai| aura unhoMne apane yahAM putrajanma huA, isa nimitta ko kara anekavidha pUjAeM kI va karavAI thii| usI pUjAke arthameM yahAM 'yAga' nda prayukta hai; anya arthakA yahAM avasara hI nahI hai| / koza bhI 'yAga' ke isa arthako samarthita karatA hai, ata: 'yAga' ko jArthaka mAnane meM Apatti bhI nahIM hogii| , yadyapi yahAM eka prazna ho sakatA hai : ukta sUtrameM karttAne 'jAe ya dAe ya e ya dalamANe ya davAvemANe ya' aisA likhA hai| vahAM kriyA hai denekI va lAnekI, jisakA anubaMdha 'dAya' va 'bhAga' ina donoM ke sAtha to ThIka DhaMgase ho jAtA hai| kintu 'yAga' ke sAtha 'dalamANe ya davAvemANe ya' kA saMbandha kisa ha ho paaegaa?| 'yAga' to karane-karAne kI cIja hai, 'dene-dilAne' kI nhiiN| yada isI praznako mahattva dekara A. devendramuni zAstrIne apanI vyAkhyAmeMdeg gakA artha 'pUjA - sAmagriyAM' kara diyA hai, jo ki 'dI jA sakatI hai'| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .108 kintu yAgakA yaha artha vAstavika nahIM ho sktaa| yaha artha lakSaNA madadase hI prApta ho sakegA, abhidhAkI dRSTise kabhI nhiiN| phira yaha artha koI sammata bhI nahIM hai, evaM purAne vivaraNakAroMne bhI kahIM nahIM svIkArA yA dikhA hai| vivaraNakAroM kA Azaya, zAyada, aisA mAlUma hotA hai ki ve 'jAe ya sAtha anubaMdha rakhanevAlI kriyA ko yahAM adhyAhRta mAnake cale haiM, aura susaMgata bhI pratIta hotA hai| avAstavika lakSaNAprApta artha svIkAranekI bada vAstavika vAkyazeSa svIkAranA adhika ucita bhI bnegaa| "jAe ya dAe ya bhAe ya dalamANe ya davAvemANe ya" isa vAkyameM I 'dAe' 'bhAe' - ina tInoM padoM ko saptamyanta mAna liyA jAya aura unakA 'yAgameM, bhAgameM va dAyameM dete - dilAte' aisA kiyA jAya to ThIka lagatA kyoMki ve rAjA sarva dharmoMko Adara denevAle the, ata: 'yAga' brAhmaNadharma kriyA bhale ho, kintu rAjAke yahAM putrajanma honekI khuzAlImeM sabhI dharmake apanI apanI pUjAvidhi karate hoMge aura rAjA usameM unako samarthana detA ho aisI bhI eka kalpanAko yahAM avakAza hai| va bhAgameM denA-dilAnA' aisA artha kiyA jAya to prathama to 'dI jAnevAlI adhyAhArase yA vAkyazeSase DhUMDhanI pddegii| kyoMki jo 'dAya, bhAga' de kriyAkA karma thA, vaha to aba adhikaraNa-kAraka bana gayA, ataH kA adhyAhRta hI raha jAtA hai ! aura aba use vAkyazeSase lAnA hogaa| ho pAe aisA vAkyazeSa kitanA dUrAkRSTa, kAlpanika, avAstavika evaM apramA hogA ! kama se kama koI bhI mAnya vivaraNakArakA samarthana to use nahIM milegaa| dUsarI bAta, yaha usa samayakI bAta hai, jisa samayameM yAga bahula..| hiMsAtmaka hI hote the| eka rAjA anya dharmoMko samarthana detA thA usakA artha nahIM ki vaha hiMsAtmaka yAgoMko bhI samarthana bhI detA thaa| rAjA siddhArtha Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 jainadharmakA pArvApatya zramaNopAsaka thA / vaha kabhI bhI hiMsAtmaka yAgoMkA samarthana kara nahIM sktaa| kyoMki aise samarthanameM to ahiMsAkA mUla jaina siddhAMta hI khatama ho jaataa| aura apane yahAM putra janmakI khuzAlI jaise mAMgalika avasara para aisA jaina rAjA hiMsA ko uttejana de - yaha bAta hI nitAnta asaMbhavita hai| aura tIsarI bAta : sabhI vivaraNakAroMne 'jAe' ko dvitIyAnta pada hI mAnA hai| yAvat paMDita becaradAsa dozIne bhI apane sUtrAnuvAdameM2 yAgone - devapUjAone, dAyone - dAnone ane bhAgone' aisA hI artha svIkArA hai| isa bAtako bhI hama kaise najaraaMdAja kareMge? yadyapi jJAtAdharmakathAMgameM prathama adhyayana (meghakumAra-jJAna) meM bhI yahI pATha-varNaka dekhane milatA hai, aura vahAM eka pAThAMtara bhI hai - "jAehi, bhAehi, dAehi ya" / .yahAM tInoM pada tRtIyAnta hai, jisakA matalaba hai - yAgaiH, bhAgaH, dAyaiH / arthAt yAgoM dvArA, bhAga dvArA, dAya (dAna) dvaaraa| kintu vahAM bhI jAe, bhAe, dAe - aisA pATha to hai hii| aura dvitIyAnta ho yA tRtIyAnta, 'yAga' pada hogA to 'pUjA' paraka hI, usameM koI taphAvata nahIM paDatA hai| / antataH yaha siddha hotA hai ki kalpasUtrameM prayukta 'yAga' zabda 'devapUjA' paraka hai, aura Arya bhadrabAhusvAmIne apanI vilakSaNa pratibhAke upayoga dvArA, unake samayameM hiMsAtmaka karmakANDoMmeM rUDha bana gaye hue isa 'yAga' zabdako, kalpasUtra meM prayukta karake eka ajIba-sA nayA hI moDa de diyA hai, aura isake dvArA 'hiMsAtmaka yAga' kA garbhita niSedha bhI kara diyA hai| . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 TippaNI 1. (1) yazobhadraH sUristadanu samabhUd vizvaviditaH tata: sUriH khyAto'jani jagati sambhUtivijayaH / tathA bhadrAdbAhU racitavaraniyuktitatiko varAhA'motthaM hyazivamaharad yaH stavanataH // 3 // - guruparvakramavarNanam / kartAH guNaratnasUriH / ra.saM. 1466 paTTAvalI samuccayaH 1, saM. munidarzanavijaya-tripuTI / prakA. I.1933 cAritra smAraka graMthamAlA, vIramagAma / (2) chaTTho saMbhUya-bhaddagurU / - vA. dharmasAgarakRta tapAgacchapaTTAvalI / gA. 3 / ejana pR.42 // 2. (1) taM jahA - there ajjabhaddabAhU pAINasagotte // kalpasUtra, pR. 288 / saMpA. A. devendramuni shaastrii| I. 1972 / tArakaguru jaina granthAlaya, udayapura / (2) bhaddabAhuM ca pAinna / naMdIsUtragata paTTAvalI, gA. 24 // paTTAvalIsamuccaya-1, patra 10 / saMpA. munidarzanavijayajI, I. 1933 vIramagAma // 3. kalpasUtrakA hindI vivaraNa : A. devendramuni zAstrI / I. 1973 pR. 288 "dazAzruta, bRhatkalpa, vyavahAra aura kalpasUtra ye Apake dvArA race gaye haiN| Avazyakaniyukti Adi dasa niyuktiyoM kI racanA bhI Apane kI hai|" 4. "yAgaH, puM / ijyate iti / 'yajJaH' ityamaraH / tatra zrautAgnikRtya havirya sapta0 // " - zabdakalpadruma-4, syAra-rAjA rAdhAkAntadeva bAhAdura, kalakattA / zakAbdaH 1814 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 kalpasUtra : saMpA. muni puNyavijayajI, pR. 34 / pra. navAba, amadAvAda. I. 1952 / / "yAgAn - devapUjAH " / - sandehaviSauSadhi-kalpa. TIkA / jinaprabhasUrikRta / (ra.saM. 1364) / pra. hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I. 1993, pR. 88 // / "samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro pAsAvaccijjA samaNovAsagA yAvi hotthaa|" - AcArAMga sUtra : zrutaskaMdha 2, cUlikA 3 // saM. muni jambUvijaya / pR. 265 / pra. mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI / I. 1977 // (1) "yajI devapUjAyAM iti dhAtoryAgAn - devapUjAH, devazabdenA'rhatpratimA vAcyatayA'vagantavyAH / yato bhagavanmAtApitroH zrIpArzvanAthApatyatvena zramaNopAsakatvAdanyAbhidheyatvAsambhavaH / " - kalpa. kiraNAvalI / vA. dharmasAgarakRta / patra 87/2 / prakA. jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara / I. 1912 // "yAga aneka karyA kahyAM , zrIsiddhAratha rAje re , te jinapUjanA kalpamAM , pazunA yAga na chAje re zrIjinapAsane tIrathe , samaNopAsaka teho re| prathama aMge kahyo tehane , zrIjinapUjAno neho re" - vIrastutirUpa huMDI-stavana, kartA : vA. yazovijayajI, DhAla 3, gA. 12-13 / prakA. salota amRtalAla amaracaMda pAlItAnA, vi.saM. 1979 // yAgaH / . . . . . gandhAdinA devapUjAyAm / "gandhapuSpAdinA devapUjA yaago'bhidhiiyte"| - zabdArthacintAmaNi, kartA : sukhAnandanAtha, udayapura / vi.saM. 1942 // "lAkhoM prakArake yAgoM (pUjA sAmagriyAM)" - kalpasUtra, hindI vivaraNa pR. 138 : A. devendramuni zAstrI // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 11. "yAgAn - arhatpratimApUjAH kurvan kArayazceti zeSaH" / / - kalpa. subodhikA , pR. 136/1 karttA : upA. vinayavijayajI / pra. jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara, I. 1915 / / 12. paM. becaradAsa dozI : kalpasUtra - anuvAda, pra. sArAbhAI navAba, amadAvAda. pR. 35. I. 1952.. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. madhusUdana DhAMkIne zrIhemacandrAcArya candraka-pradAnanA samArohano tathA 'Arya bhadrabAhu aura unakA sAhitya' viSayaka saMgoSThIno saMkSipta hevAla ra zrIhemacandrAcArya nidhi amadAvAdanA upakrame tA. 10-4-99nA dine, gujarAtanA vakhyAta manISI DaoN. madhusUdana DhAMkIne 'zrIhemacandrAcArya candraka' arpaNa karavAno eka bhavya samAroha, zeTha haThIsiMha jaina maMdira-amadAvAdanA vizAla parisaramAM, UjavAI gayo. A samArohane jainAcArya zrIvijayadevasUrijI, hemacandrAcArya nidhinA preraka AcArya zrIvijayasUryodayasUrijI ane anya jainAcAryo tathA munigaNa temaja sAdhvIgaNanuM sAnidhya maLeluM, to samArohamAM atithivizeSa tarIke amerikana insTiTyUTa opha inDiyana sTaDIjhanA DAyarekTara DaoN. pradIpa maheMdIrattA, jaina agraNI zeTha zrIzreNika kastUrabhAI zrIdIpacaMda barDI vagere nAmAMkita mahAnubhAvonI upasthitie A samArohane eka viziSTa parimANa va samArohasaphaLa saMcAlana lA. da. bhA. saM. vidyAmaMdiranA DAyarekTara DaoN. jitendra zAhe kayuM hatuM. samArohamA prA. ujamazI kApaDiyA, DaoN. esa. Ara. benarjI, DaoN. sAgaramala jaina, paM. amRtabhAI bhojaka, DaoN. kumArapAla desAI vagere vidvAnoe temaja zrIaraviMda lAlabhAI, paMkaja sudhAkara zeTha, kanakabhAI zeTha vagere sadagRhasthoe prasaMgocita vaktavya ApyAM hatAM. A samArohamAM DaoN. DhAMkI dvArA saMpAdita graMtha 'Huttheesing Heritage' nAme (sacitra-aMgrejI)nuM temaja haThIsiMhanA derAsaranI zilpasamRddhi pradarzita karatAM Post Cards nA eka seTanu vimocana paNa zeTha ha.ke. TrasTanA Azraye yojAyuM hatuM. DaoN.DhAMkInA gauravanA A avasarane anulakSIne ja, A ja sthAnamA tA.1011 eprila 99nA be divasomAM eka vidvatsaMgoSThInuM paNa Ayojana, zrIhemacandrAcArya nidhinA upakrame rAkhavAmAM Avyu hatuM be divasa ane traNa beThakomA vyApta A saMgoSThIno viSaya hato. "Arya bhadrabAhu aura unakA sAhitya" AmAM bhAga levA mATe saMsthAnA AmaMtraNane svIkArIne nAmAMkita vidvAno dUradUrathI upasthita thayA hatA. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 .. . traNe beThakonA adhyakSapade kramazaH DaoN. madhusUdana DhAMkI, DaoN. satyaraMjana benarjI tathA DaoN. sAgaramala jaina rahyA hatA. to bhAga lenArA vidvAno hatA: DaoN. ke. Ara. caMdrA, DaoN. vI.pI. jaina, DaoN. premasumana jaina, DaoN. benarjI, DaoN. sAgaramala jaina, DaoN. DhAMkI, prA. azokakumAra siMha, kamalezakumAra jaina, prA. ke.vI. mahetA, rUpendrakumAra pagAriyA, aruNA AnaMda, prA. jagatarAma bhaTTAcArya, prA. dInAnAtha zarmA, prA. nArAyaNa kaMsArA, dharamacaMda jaina, pArulabena mAMkaDa, niraMjanA vorA, samaNI kusumaprajJA evaM amitaprajJA vagere. saMgoSThInAM keTalAMka vaktavyo vicArottejaka tathA zodhapUrNa rahyAM. carcA paNa jIvaMta tathA starIya rahI. alabatta, hajI AvI saMgoSThIo vadhu vicArottejaka tathA arthapUrNa bane te mATe vadhu saghana AyojananI AvazyakatA saune avazya varatAI, chatoM saMgoSThInI sArthakatA to avazya jaNAI. tA. 10-4-99nI rAtre eka bhaktisaMdhyAno sumadhura tathA anaupacArika kAryakrama rAkhavAmAM Avelo jemAM saMgItakAra zrIkirITa Thakkara, vidvAna prAdhyApaka tathA saMgIta zrIlAbhazaMkara purohita, zrIdhaivata zukla tathA zrIjAjvalya zukla-A sarvanAM kaMThya-vAdyA saMgItano temaja gujarAtanA agraNI kavi zrIrAjendra zuklanAM kAvya paThanano amUlya lhAke upasthita zrotAgaNe prApta ko hato. auravsan E Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana - vartamAna tAjetaramAM nIce jaNAvelAM pustako prakAzita thayAM che. Ama to aDhaLaka upayogI sAhitya nirantara chapAtuM ja rahe che. paraMtu turaMta jenaM smaraNa thAya che tenI vigato atre noMdhavAmAM Ave che. vAcakagaNa taraphathI paNa jo A prakAranA prakAzita ke prakAzita thanAra sAhitya vize vigata noMdha maLe, to tene yathAyogya sthAna ApavAno prayatna raheze : 1. isibhAsiyAI zabdakoza -DaoN. ke. Ara. caMdra (I. 1991) pra. prAkRta TeksTa sosAyaTI, amadAvAda 'isibhAsiyAI' eka atiprAcIna, mahattvapUrNa jaina AgamagraMtha che. deza - videzanA vidvAnomAM tenuM moThaM AkarSaNa hamezAM rayuM che. A Agama graMthanI samIkSita saMzodhita vAcanAmAM AvatA samana zabdono sArtha koza prA. caMdre A pustaka dvArA Apela che. 2. granthatrayI sva. AcArya vijayanandanasUrijI * (1991) saM. vijayazIlacandrasUri, pra. jaina graMtha prakAzana samiti, khaMbhAta A pustakamAM sva. AcArya zrI -racita pratiSThAtattva, Acelakyatattva, paryuSaNAtithivinizcaya-A traNa saMskRta graMthono samAveza thayo che. 3. nandanavanakalpataru (1) saM. kIrtitrayI (1991) pra. jaina graMtha prakAzana samiti, khaMbhAta sva. AcAryazrI vijayanandanasUrijInI janmazatAbdI (saM. 1955-2055)nA avasarane anulakSIne A. zrIzIlacandrasUrijI ane temanA traNa sAthI sAdhumahArAjoe karelI nUtana saMskRta racanAo dharAvatA chamAsika sAmayikano A prathama aMka che. dara cha mahine eka aMka ApavAno khyAla che, tevU prAstAvika nivedana jotAM jaNAya che. aMgavijjA-painnayanuM punaH prakAzana __ prAkRta grantha pariSadnA upakrame, Agama prabhAkara munirAja zrIpuNyavijayajI dvArA saMpAdita prakAzita prathama graMtha 'aMgavijjA' Aje alabhya che. tenuM yathAvat punarmudraNa hAtha dharavAmAM AvyuM che. AmA AgotarA grAhakanI skIma paNa karavAmAM AvI che. (e mATe sarasvatI pustaka bhaMDAra, amadAvAdano saMparka sAdhavAno rahe che.) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jinAgamoM kI mUla bhASA uparokta viSayane laIne eka vidvatsaMgoSThI I-1997mAM amadAvAdamAM yojAyelI, temAM rajU thayelA vidvattApUrNa nibandhonA saMcayarUpa A graMtha vistRta bhUmikA vagere sAthe prakAzanAdhIna che. saMpAdaka DaoN. ke. Ara candra che. prakAzaka - prAkRta TeksTa sosAyaTI. thoDAMka navAM prakAzano (1) BRHAT-KALPA-NIRYUKTI of Bhadrabahu and BRHAT KALPA-BHASYA of Sanghadasa. (2) TEXT IN ROMAN, NOTES AND SELECTIVE GLOSSARY. Part I, II, III, edited by B.BOLLEE. 1998 Stuttgart. (3) THERIGATHA Pada Index and Reverse Pada Index by M. YAMAZAKI and Y. OUSAKA. 1998 TOKYO. (4) SONG ON YOGA Inandev Studies I and II Texts and teachi ings of the Maharastrian Naths. Catharina Kiehnle 1997 Stuttgart. (5) THE CONSERVATIVE VAISNAVA Anonymous songs of the Jnandev Gatha, Jnandev studies III. Catharina Kiehnle 1997 Stuttgage (6) CATALOGUE of the papers of Ernst Leumann, 1998 Fransa Steiner Verlag Stuttgart. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TraeNka noMdha (1) - vijayazIlacandrasUri bhoppaya - bhoppa - bhopo - bhovo - bhUvo maladhArI AcAryazrI zrIcandrasUrikRta sirimuNisuvvayajiNiMdacariyaM (saMvat 193)mAM bhoppa' zabdano 'bhUvA' arthamA prayoga thayo che. lA. da. graMthazreNimAM rUpeMdrakumAra gariyA dvArA saMpAdita - prakAzita (I. 1989)A graMthanA pR. 232 ane gA. 7487mAM zabdano prayoga A pramANe che. tIse devIe bhoppayassa AesakArao ekko / tassa ya dhUyA sA bAlavihaviyA dulahiyA nAma // saMkSepamAM kathAprasaMga evo che ke daMtapuranA rAjA mahAbalano maMtrI suvicAra, liputra sudarzananI utpattinI kathA kumAra zrIvarmane kahI rahyo che. temAM te kahe che ke tapuranI dakSiNe cAra koza dUre "khIbaMja" devInuM maMdira che, tenA 'bhoppaya'no AjJAkArI ki manuSya che, ane tenI bAlavidhavA durlabhikA nAme dIkarI tathA rAjAnA pariNayanuM riNAma sudarzana che.' / A saMdarbhamAM 'bhoppaya' (gA. 7487, 7491, 7509, 7591, 7520) yA 'bhoppa' (gA. 7489, 7505) Ama be rUpamAM bhoppa zabdano prayoga jovA maLe che. khA varNana parathI phalita thAya che ke bhoppaya eTale devI-maMdirano pUjArI, je mAtAjInA bhUvA' tarIke vartamAnamA oLakhAya che te. Ama chatAM sAMprata 'bhUvo' te ja 'bhoppa evaM spaSTa samajAyuM na hatuM. emAM thoDA khata pUrve evaM banyuM ke amArA pAdavihAra daramyAna, eka gAmamAM DIsA taraphanAM paNa mULe ravADa pradezanAM eka zrAvikA bahene vAtavAtamAM eka evo vAkyaprayoga karyo, je sAMmaLatAM / huM camakI gayo. temaNe kaDaM, "mAre A chokarA mATe have koI devA-bhopA karavA yI." AmAM emaNe 'bhopA' zabda spaSTatayA 'bhUvA' evA arthamAM ja prayojyo hato. mane ramA saikAmAM prayojAyelA 'bhoppaya', pageruM Ama anAyAse jaDI Avyu. upara noMdhyuM che tema bhoppayamAMthI ja bhoppa-bhopo banIne kALAMtare te bhovA - vAmAM rUpAMtarita thayuM hoya tema mane samajAyuM che. DinmRNBE Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 'zrAddhadinakRtyasUtra' e jaina saMghamAM bahu prasiddha, vAraMvAra vaMcAto ane sarvamA graMtha che. A graMtha mULe prAkRta bhASAmAM che, tathA padyabaddha che. tenA para be vRtti prakAzita 1. ajJAtakartRka avacUri, 2. tapAgacchIya A. zrIdevendrasUrikRta bRhadvRtti. Ama prathama vRtti I. 1929mAM satyavijaya smAraka jaina granthamALAmAM muni mAnavijayajI saMzodhita thaIne prakAzita thaI che, jyAre bRhadvRtti vi.saM. 1994mAM A.1 AnandasAgarasUrijI dvArA saMzodhita thaIne ratalAmanI RSabhadeva kezarImalajInI peDhI taraphA pragaTa thaI che. AmAM eka dvidhA varte che. zrIAnandasAgajI mahArAje A zrAddhadinakRtyA bRhadvRttikAra zrIdevendrasUrinI ja racanA hovAnuM sthApita karyu che. graMthanA mathALe ja te Alekhyu che ke "zrImad devendrasUriviracitaM svopajJavivaraNasametaM zrIzrAddhadinakRtyasUba pratinA upakramamAM paNa temaNe "grantho'yaM shraaddhdinkRtynaamn| vihitaH 0 zrI devendrasUribhi Aq noMdhyuM che. ___ muni zrIdarzanavijayajI (tripuTI) kRta "jaina paraMparAno itihAsa -3 (ii.19|| ahamadAbAda)mAM paNa A graMthane devendrasUrikRta graMthonI yAdImAM ja nirdezyo cha (pR.28 AthI UlaTuM, avacUriyukta mudraNamAM mathALe "zrutadharasthaviramaharSipraNI tathA prastAvanAmAM "A sUtranA kartA koNa che. te graMthakAre batAvyu nathI tema avacUri paNa khulAso lakhyo nathI, tethI karyAno nirNaya thaI zakyo nathI". ema jaNAvyu ke parathI A sUtra- graMthanA praNetA A devendrasUri nathI tema samajAya che. AthI A baMnnemAM sAcuM zuM? tevo prazna saheje Uge. jaina sAdhusaMdhamAM to | graMtha devendrasUrikRta hovA- ja prAyaH pracalita che. paraMtu vAstavamAM evaM nathI. A graMthanA kartA devendrasUri nathI. teo to bRhata ja mAtra praNetA che, ane A vAta temanI TIkAno prathama maMgalazloka jotAM ja spaSTa jAya tema che. temAM temaNe lakhyuM che ke :-'sUtrAt tathA''mnAyataH (zAstro tathA paraMpa anusAre), zrAddhAnAM dinakRtyasUtravivRttiM vakSye subodhAmaham (zrAddhadinakRtyasUtranI su vivRti huM racIza.)" AmAM kyAMya temaNe 'huM A sUtra racIza' evo nirdeza karyo nartha joI zakAya che. graMthanA prAMte, prazastimAM paNa, temaNe AQja jaNAvyuM che Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 "cakre bhavyAvabodhAya saMpradAyAttathA''gamAt / sacchAddhadinakRtyasya vRttirdevendrasUribhi : / / " AmAM zrAddhadinakRtyaM cakre evI to vAta ja nathI jaDatI. uparAMta, prazastinAM te nAM 11 mA tathA 14mAM e be padyomA je strIliMge nirdezo che, te paNa vRttiparaka ja che, hai ke sUtraparaka. vaLI, mUla sUtranI aMtima 342mA padyanI bRhadvRttimAM siddhAntatattvAmRtapUrapAnAt prastAva eSoDaSTamako mayottka : / uccandrakAle zubhasaMjJidharme, saccintanArtho dinakRtyavRttau // evaM padya che, te paNa devendrasUri mAtra vRttikAra che tevU ja puravAra kare che. vadhumAM, tara pramANa paNa A dhAraNAne puSTa karanAruM upalabdha thAya che. mULa sUtranA 28mA padya- pUrvArdha mache. "therI kurunariMdo, suvvao jinnsehro|" / AmAM ApelA 4 dRSTAMto paikI 'kurunariMda' ane 'jiNasehara'nAM dRSTAMtonI carcA ritAM bRhadvRttikAra jaNAve che ke - 'sAMprataMpUjAviSaye kurucandrakathA, sA cA'pratItatvAnna nyate" (patra-46/2) "jinazekharakathA tvapratItA" (patra 49/2) A uparathI spaSTa thaI jAya che ke sUtrakAra ane vRttikAra judA che. jo sUtra ane ti beyanA kartA eka ja hoya to teo potAne ja jANakArI na hoya tevI kathA potAnI ja lI gAthAmAM nirdeze nahIM ja, te sahelAIthI samajI zakAya tevI vAta che. / prasaMgopAtta, eka ADavAtarUpe ahIM noMdhI zakAya ke jinazekhara(yakSa)nI kathA vilayamAlAkahAmAM maLe che, ane te kathAne anurUpa azvArUDhayakSa tathA tenA zirejinapratimA rAvatI eka prAcIna dhAtupratimA paNa, amadAvAdamAM bhAbhA pArzvanAthanA jinAlayamA vidyamAna che. / A ja pramANe kurucandranI kathA paNa kyAMka to labhya hovIja joIe. mAtra devendrasUrijI mahArAja samakSa A kathAone varNavatAM graMtho upasthita nahi hoya, tethI maNe 'apratIta' hovAnu noMdhI dIdhuM haze. na e je hoya te. paNa devendrasUrijI svayaM mAtra vRttikAra che. ane zrAddhadinakRtyatrakAra nathI, te to A uparathI siddha thaI ja jAya che. / avacUri paNa bRhadvRttine ja anusaratI jaNAya che. temAM 28mA padyanA vivaraNamAM vicUrikAre (patra-8) jaNAvyuM che ke 'kurucandrakathA, sA cApratItatvAnna tnyte'| ane nazekharakathA vize to avacUrie mauna ja rAkhyuM che. mol "NIRAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara gujarAtanI bolImAM vaparAtA keTalAka zabdo - DaoN. rameza A. ojhA Athara uttara gujarAtamAM gadheDA para je godaDI DaLI sAthe goThavIne parATha vaDe bAMdhavAmA Ave che te godaDIne 'Athara' kahe che. jo.ko.mAM AtharanA artha A pramANe ApelA che ..... "ghAsano thara (2) pacheDI; pAtharapuM, moda (3) gadheDA upara nAkhavAnI DaLI 0Na na. cAdara, ochADa (4) pathArI, bistaro." bR.gu.ko.mAM AtharanA artha A pramANe ApelA che ...... "puM. [saM. A-stara -> prA. atthara] nIce pAtharavAnuM jADu pAtharaj (2) gadheDA upara nAkhavAnI DaLI (3) bUMgaNa, moda (4) anAjanI khANamAM anAja bagaDI na jAya e mATe enI bAjarAnI ke bIjI kaDabanA pULAno karavAmAM Avato thara." Tarnara kramAMka 1505 saM. Astara (astara) AstaraNa takiyo, pathArI prA. attharaya oDhaNuM zabdo noMdhe che. kramAMka 1507 Astarati 'AtharatuM', 'pAthare che' noMdhe che. kramAMka 1506 mAM AstaraNa - maraNakALe ghAsanI pathArI upara je maravAno che tethe mUkavAmAM Ave che te - zabdanI noMdha che. jainomAM tene 'saMthAro' kahe che. Tarnara kI 13042mAM noMdhe che : samstaram layer of grass or leaves, bed, conch." Athara bharavo iMTo pakavatI veLA baLataNa tarIke kolaso, kolasI, lAkaDAM variyALI-kapAsana DAMkhaLIno thara karavAmAM Ave, evA para iMTo khaDakavAmAM Ave ene Athara bharavoM thara bharavo kahe che. bR.gu.ko. Atharo zabda noMdhe che. Atharo puM...... "Aca + gu 'o' svArthe ta. pra. vAsaNa pakavavA mATe banAvelo kAMTA ke kUcAno thara.* Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 oDavo gujarAtamAM iMTo pADatAM jarUrI pANI bharI rAkhavA mATe je khADo karavAmAM Ave tene oDavo kahe che. jo. mAM A zabdanI noMdha nathI. bha. gomaM. ane bR.gu.ko. mAM "othamAM besAya tevo Do, cAkaDA uparano cAka pheravavA mATeno khADo" evo artha Apelo che. rAMta bR.gu.ko. mAM oDo' no artha 'pANI aTakAvavAnI pALa' evo Apyo che. LI jo.ko. mAM oDavuM evo zabda 'khALavu, rokavuM' evo Apela che ane hiM goDa nI sarakhAmaNI mATe noMdhyo che. 2. vyutpatti Tarnara kramAMka 774mAM noMdhe che: vaidika avata 'kUvo, TAMku.', praziSTa saMskRta avaTa 'bhoMyamAMno khADo' prAkRta avaDa > avaDa 'kUvo' agaDa 'kUvo, havADo' bhoja oDa 'khADo'. 13. oDavo gujarAtI bhASAno aMgavistAra pratyaya vo lAgatAM, oDavo zabda bane che, je pratyayathI kizo arthabheda thato nathI ke arthamAM pharaka paDato nathI. chAruM 'chAruM ' ke 'chAra' zabda 'iMTavADAno ghasAine paDelo bhUko' e artharUpe kozo noMdhe che. 'chAvuM' kriyApada paNa 'iMTavADAno bhUko dabAvavo' evA arthamAM vaSarAtuM noMdhyuM che. 'chAra' (strI) 'rAkha' evo arthamAM ane tenA uparathI kriyApada 'chAravuM' - 'bALIne khAkha kara' evA arthamAM kozo Ape che. saM. kSAra, prA. khAra, chAra ane tenA parathI bhAratIya bhASAomAM zabdo UtarI AvyA che. Tarnara zabda kramAMka 3674. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ToyalI uttara gujarAtanA mahesANA jillAmAM 'ToyalI' zabda moTebhAge pracalita che, kasalI nahi, loTI kvacit ja. sA.jo.ko. ane bR.za.ko. 'ToyaluM' ane 'ToyalI' bane zabdo nodhe che. 'Toyala no artha 'ghI-tela bharavAnI rojanA vaparAzanI pahoLA moMnI loTI ke kasalI, pANI ke dUdha TovAnuM vAsaNa, tene 'yevU' paNa kahe che. jyAre 'ToyalI' rasoDA rojanA vaparAza mATe ghI-telane rAkhavA mATe, sAdhAraNa rIte pittaLanI beThA moMnI nIcI hoya che. ane AnA mULamAM 'TovU' kriyApada che, jeno artha che 'TIMpe TI pAe~' ATaluMja nahi paNa 'thoDaM thoDaM vaparAzamAM le AmAM saraLatA, sugamata ane karakasarano bhAva rahelo che. 'Toyo' 'khetara ke sImanuM rakhevALu karato rakhopiyo' e judo zabda che. parATha kozamAM 'parATa' evaM zabdarUpa ApyuM che, jeno artha che 'gadheDA para bhIDavAna kAmamA AvatI bakarAnA vALanI dorI'. bR.gu.ko.mAM ene 'dorI' ne badale 'gAdI' kahI che te bhUla che. uttara gujarAtamAM mahesANA jillAmA 'Tha'vALu zabdarUpa ane evI vALa ke cItharAMmAMcI banAvelI dorI (doraDA jevI) vaparAya che, je moTebhAge cappaTa vaNelI hoya che, (na sarAnI) jethI prANIne khUce nahi. pUraka noMdha : saM. AstRta prA. aTThiya ('R' kArane lIdhe daMtya 'tthi' ne badale mUrdhanya 'TThi' para + aTThiya = paraTThiyano artha 'upara bAMdhavA mATe je vaparAya chete. evI vyutpatti karI zakAya. jo ke A eka aTakaLa che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 vaktItItI TIveLI : saM. TiTTibha, prA. TiTTiha TiTTiha + Da ke DI = TiToDo, TiToDI. saMskRta zabdanA mULamAM e pakSI je lAkSaNika rIte bole che te 'TiTi' zabdane prANIvAcaka zabdomAM jovA maLato 'bha' pratyaya lAgyo che. (RSabha, gardabha, karabha, kalabha, DiMDibha vagere) saurASTranI bolIomAM 'TiToDI' zabda che, mahesANA jillAmAM tene mATe vaktItItI zabda pracalita che. dekhItI rIte ja te ravAnukArI che. nAnapaNamAM vaDanagaranA zameLA taLAvanA beTa para vaktItItI iMDAM mUke te jovA ame jatA. lokomA mAnyatA hatI ke vaktItItI jyAM iMDAM mUke tyAM sudhI varasAdanAM pANIthI taLAva bharAya che. . paMcataMtranI vArtA jANItI che ke AkAza nIce paDe to potAnAM baccA dabAi na jAya te mATe TiToDI paga UMcA rAkhIne sUve che.. paMcataMtranI bIjI eka kathA paNa jANItI che. dariyAnI bharatImAM kAMThe rahelAM TiToDInAM iMDAM taNAi jAya che tyAre pakSIrAja garuDa sahita bIjAM pakSIone bolAvI cAMcathI dariyA- pANI ulecavAnuM kahe che. ne dariyo tyAM iMDAM pAchAM kinAre mUkI Ape che. ane suMdaramnI ne 'dariyAnA tIra eka TaTaLe TiToDI' A kathAvastu parathI racAyelI, jANItI racanA che. . Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtImAM mahAprANa vyaMjanano alpaprANa thavo - harivallabha bhAyANI aMtyasthAne 1. khano ka raghaNuMkharUM arghatatsamomAM) saM. AziSA >- AzikhA > AzakA saM. kAluSya > kAlukkha > kALakha, kALaka saM. dhanuSya > dhanukha> dhanaka saM. saMtoSa >saMtokha - saMtoka 2. ghano ga: prA. DuMghaa> DUMgho, DUMgo saM. stAdha, tAdha > tAga, (a)thAga saM. zikhA> sighA> zagha> zaga saM. siMha > siMgha> saMga ('abhesaMga' vageremAM) 3. cha no ca: saM. bhRgukaccha> bharuaccha > bharUca saM. kapikacchu > kauvaca 4. jha >ja : prA. tujjha > tuja mujjha > muja saM. saMbudhyate > prA. saMbujjhai> samaje saM. saMdhyA> prA. saMjhA> sAMja saM. bAhya > prA. bajjha > bAja (kheDAvALa) saM. snigdha > prA. siNijjha > saNInuM 5. Tha no Ta : saM. kASTha > kaTTha > kATha, kATa(mALa) saM. dhRSTa > ghiTTha> dhITha, dhITa saM. yaSTi, prA. laTThi > lATha, lATa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 (prAkRtamAM A prakriyA prA. uTTa < saM uSTra, prA. iTTA < saM. iSTA, iSTakA emAM jovA maLe che. lokabolImAM moMpATya mioMpATha) 6. Dha no Da: saM. ASADha : azADa saM. ardha > prA. aDDha (jema ke saM. sArdha parathI sADA (pAMca vagere). sADa (trIsa),aSTa > aDDa> ADha > ADa : ADatrIsa < prA. aDDatIsa < saM. aSTatriMzat vagere), aDa (saTha),< prA. aDDasaTThi, < saM. aSTaSaSTi vagere.) saM. stabdha > prA. ThaDDha > ThaMDu saM. zreDhi > prA. seDhi zeDa saM. zriSTi, prA. zrIDhi > sIDI (uSmAkSara pachIno mahAprANa lokabolImAM alpaprANa uccArAto hoya che: kASTa, kaniSTa, zreSTa, svAdiSTa, avastA, AstA vagere) 7. tha no ta : saM. zalyahasta > prA. sellahattha > zelata saM. vitasti > prA. vihatthi> vaheMta prA. nesatthI > nestI 8. dha no da: saM ardha > prA. adhda > ada : adakacuruM , acchera vageremAM saM. ekAdha >ekAdha >ekAda saM. siddhi >sada (borasada vagere gAmanAmomAM) lokabolImAM bAda (bAdha), zIda, sarAda (zrAddha) vagere anusvAra pachI : saM. AsaMdha > AsaMda saM. dazabaMdha > dasoMdI . saM. vAlabaMdha > vALaMda saM. varSabaMdha > varasoMda (lokabolImAM baMda(baMdha) madhyavartI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 126 cha no ca : saM kacchabha, kacchapa > kAcabo dha noda : .saM. adhika > adakuM bha no ba : saM. abhilASA > abaLa khA saM. adbhuta > adabada saM. abhakSya > prA. abhakkha> avakho, anusvAra pachI : saM. atyadbhuta > prA. accabbhua > acaMbo saM. karaMbha > karaMbo abakhe saM. kusuMbha> kasuMbo saM. DiMbha > DebuM (saMskRtamAM laMbha parathI laMba ane DiMbha temaja DiMba maLe che. saM. mallaskaMbha > prA. mallakhaMbha > malakhaMba > malakhama prA. DaMbha > DAMbha > DAma zabda carcA akaDa akaDanuM bhAravAcaka rUpa akaDa, jema juTTho, sAcce, cokkasa, nakkhoda, jabbara vagere akaDAvuM nAmadhAtu. 'zarIra akaDAI javuM'. bhAvavAcaka nAma akaDAI vagere. lAkSaNika artha 'garvIluM' saMskRta 'stabdha' prA. 'thaDDa' 'akkaDa, darpa vALu . sarakhAvo aMgrejI stiff (Tarnara kramAMka 1013 AkkaDa.) gujarAtI vageremAM akaDa che te jotAM mULa tarIke AkkaDa uparAMta akkaDa paNa hoya. mULa saMskRta AkRta hovAnI saMbhAvanA Tarnare rajU karI che, paNa artho vacce ghaNo pharaka che. mULa ajJAta mAnavaM vadhu yogya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 akabaMdha baMdha sAthe samasta bIjA zabdo : aMkoDAbaMdha, kaTIbaMdha, (makAna) chobaMdha, belAbaMdha, meDIbaMdha, ghaDIbaMdha, zikharabaMdha. uparAMta pAghaDIbaMdha, camarabaMdhI, kamarabaMdha nAma uparyukta baMdha vALA vizeSaNAtmaka samAsomAM mULe to baMdhane badale baddha che . pachIthI baddha ane baMdha vacce goTALo thayo che. zreNIbaddha ane kaTIbaddha, silasilAbaddha (purAvA)mAM baddha che ja. akabaMdha, jeno bAMdho, baMdha tUTela nathI, je akhaMDa che te, sAbUta, emAMnA aka nA mULamAM saM. akSata, prA. akkhaa hovAnI aTakaLa Take tema nathI. vadhu saMbhava mULa tarIke ekabaddha, ikabaddha hoya ema lAge che. sarakhAvo akasara 'moTebhAge', mULe apabhraMza ikkasari. akabaMdha eTale 'jeno eka ja baMdha che'. je atUTa che, je ekamAM baddha che, jenA bhAgalA nathI paDyA. te sarakhAvo hiMdI akaTaka 'eka Take'. agharUM 1. arthadraSTie saM. agrAhya 'grahaNa karavU muzkela'- eno A paryAya che. paNa dhvanidRSTie agrAhyamAMthI ardhatatsama lekhe paNa agharuM niSpanna thai zake tema nathI. 2. agrAhya parathI agrAja > agarAja 'je khAvA yogya nathI, je khAvaM niSiddha che' e zabda UtarI Avyo che. 3. saM agrahakaM , apa. agrahauM > aghrauM> aghaLaM eve krame agharu banyo lAge che. pUrvavartI hakAra sAthe joDAIne mahAprANa banyAnI prakriyA ardhatatsamamAM jANItI che. grahaNa > gharaNa, grahaNaka > ghareNu, grAhaka > gharAka, vigraha > vagharo, saMgraha > saMgharo, udagrAhaNa > ugharANuM, brAhmaNa > bhrAmaNa, bRhaspativAra > bhraspatavAra, grahilla> ghekheM, gahana > ghena, mohaDu > moDhuM, gaddahaDa > gadheDo vagere (juo 'vyutpattivicAra', pR.152,160, 'bhASAnimarza' pR. 159) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 agharaNI 1. agharaNI 'sImaMta' 'pahelavelo garbha rahe tyAre sAtame mAse karAto utsava' agharaNiyAta 'agharaNIvALI strI', bolInAM rU pa aghayaNI, aghaaNI che. 2. paMdaramI sadI pahelAMnA bhImakRta 'sadayavatsa-vIra-prabaMdhamAM' (saMpA, maMjulAla majamudAra, 1960) AgharaNI evA rUpe A zabdano prayoga thayo che. tyAM prasaMga evo che ke eka brAhmaNanI vahunA sImaMtanA utsavamA jyAre te vAjatagAjate pIyarathI nIkaLI hoya che, tyAre gAMDo thayelo rAjahastI rastAmAM dhasI Ave che. sau nAsI jAya che, paNa agharaNiyAtane hAthI kamarathI sUMDha vaDe pakaDe che. (pR.7-9) __ AgharaNi -avasari jayakAra (padyAMka 44) AgharaNi-avasari gharaNi AvaMtI AvAsi ( padyAMka 56) bIjo prayoga 1143nA lakSmaNagaNikRta prAkRta kRti 'supAsanAhacariya' (saMpA. haragoviMdadAsa zeTha , 1918-1919)mAM maLe che. saM. agrahaNikA> prA. aggahaNiyA, bolImA pracalita rUpa agrahaNiyA > aghraNI > AgharaNI evo vikAsakrama hoya. gra + ha >ghra mATe juo adharUM nIce TAMkelA udaahrnno| AgharaNI uparathI agharaNI, pachI agharaNiyAta. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 chAla, chIlaTuM, cholavU ____1. chAla prayogo: keLAnI chAla. jhADanI chAla. lIMbunI chAla.. (1) saMchad ('DhAMka')+ li.> prA. challi 'tvacA', (jema Ardra> prA. alla. padra >palla, bhadra > bhalla) (Tarnara, kramAMka 5005) TanareAnA mULa tarIke koI Aryetara zabda hovAnuM saMbhavita mAnyuM che te uparyukta bhadra > bhalla vagere jotAM barAbara nathI. zabda mULe bhAratIya-Arya hovA aMge zaMkA rAkhavA- saheja parNa kAraNa nathI. chAluM 'nALiyera vagerenuM chotarUM'. 'lAkaDAno vera'. chAlAM paDavAM (hAthamA) chAlA paDyAM' - emAnAM chAlu-nuM mULa juduM ja hoya.. chAla 'pIcho, keDo' (chAla choDavo, chAla mUkavo) enuM mULa paNa juhUM hovAnuM lAge che. khAla. 'cAmaDI' (khAla ukheDI nAkhavI), prA. khallA - enI sAthe chAla-ene ka zo saMbaMdha nathI. (Tarnara, kramAMka 3848.) chAlaka (prayogo:) pravAhI- chalakAvU ; 'chalakAtuM Ave beDalu, malakAtI Ave nAraH' (DhaLayU~ : DhaLakatuM, pharavU : pharaka, sakhuH sarakavU ema chalaq : chalakavU /chalakAvU), chalAchala,chalochala, chalabalaq ene chAla sAthe kazo saMbaMdha nathI. (6) chAlakuM chIcharuM, AchakatuM', 'gadheDApara nAkhavAnI be pAsiyAM vALI gUNa ane chAliyuM (hiM. chAliyA) 'pahoLA mono vADako', challo (challo bhIDyo) emanuM mULa paNa juduM hovAnuM jaNAya che. chIlakuM, chIlaTuM (chIleTuM) 'choDUM. chotarUM' saM. chid + la = chilla > chIla enA parathI AkhyAtika dhAtu chIlaq (hiM. chIlanA) 'choDAM kADhavAM, cholavU'. chIla + ladhutA vAcaka aMgavistAraka ka ke Ta. chIlakuM, chIlaTuM, arthanA pheraphAra mATe sarakhAvo chedana > cheaNa > cheNa, nAmadhAtu chINavU ane chedanikA > cheaNiA > chINI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 3. cholaq. drazya cholla = takSa. cholAM = chAlAM.. Ano saMbaMdha saM. kSud, kSuNNa jenA parathI chUdaq thayoche. enI sAthe che ke kema te kahI na zakAya. cholATavU 'chola chola karavU' sarakhAvo godo > godAra; dhoko > dhokAravU raMga raMgATI ghola > gholATavU vagere. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 DAMga 'lAThI' prA. DaMgA. (Tarnara, kramAMka 5520) Dhoso 'cUrayuM' banAvavA mATe ghauMno loTano banAvAto jADo khIkharo' nepALI Dhose 'jADo roTalo', 'dussa' 'pavanathI phUleluM'. baMgALI dusA jADiyone ALasu'. mULa tamila doSai 'ApaNe tyAM DhosA nAme pracalita khAvAnI vAnagI' (Tarnara, kramAMka 5594 Dhussa, 'sojeluM, phUleluM'). DhakosalAM (1) AbhAsa, mithyA dekhAva, (2) kapaTa vyavahAra. Dhaga (Dhagalo). 'puMja' lahaMdA DhiMga paM. Dhigga, hi. DhIga, bolImAM ghaNuM, puSkara sarakhAvo lahaMdA : Dhera 'ghaNuM ' ( Tarnara, kramAMka 5585, DhiMgganI nIce baMgALI 5599 Dhera nIce) Dhagaro 'phUlo' DhekA. Dhaga sarakhAvo Dhaga, Dhagalo DhekonI jema mULa artha 'upaselo bhAga' hoya. Dhago 'Akhalo' lAkSaNika 'jADopADo' paM. DhaggA; DhaggI 'gAya' Dhabu (DhabUDI, DhabUlo, DhabUlI): 'cIMtharAnI DhIMgalI' (bALa bhASAmA) e nAnI joDI ane DhIMgaNI hoya. Dhabu (Dhabbu, DhabUvuM) 'akkala vagaranuM, mUrkha' A artha lAkSaNika lAge che. je jADo, DhIMgaNo, te mUrkha jaDa. khUDI 'beThA ghATanI nAnI loTI, TocalI' Tabu, khuDI 'nAnI, DhIMgaNI strI' lAkSaNika khUDI ThabUDI bane mULe eka hoya ema lAge che. Dhabbu (Dhab) 1. pAI, aghelo, paiso, Ano - enuM jyAre calaNa hatuM tyArano, be paisAnI kiMmatano tAbAMno jADo, moTo sikko. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 Dhaburnu bhAradarzaka rUpa Dhabbu. rUpAMtara : Dhabuvo. sarakhAvo laTTa lADu lADUvo. hiMvI Dhabu A, DhabuvA, hiMdI Dhabbu jADiyo sarakhavo laksa khaDadhUsa __'kthANava'mAM ThevvukA. marADhI DhabU, DhabbU kAnaDI Dabbu, telugu Dhaba 3. sarakhAvo DhabuDo, Dhabulo 'nAno DhIMgalo' strI DhabuDI, DhabulI, A jADo, DhIMgalo, DhIMgalo' mULa artha hoya. sikkAvAcaka artha tenA sAmme. 2. kumAunI DhapuvA, DhepuvA, paMjAbI DhaUA, DhabuA hiMdI laDhabbu, DhabuA DhibuA DhebuA nepALI DheuA, DhebuvA DhakavU (1) 'nIcu namIjavU, (2) pravAhI nIce paDIjaq 'nIcu vahIjavU' 'mAdhuM DhaLIgayuM' 'pANIno DhALa' jamaNIbAjuno DhALa rastAno DhALa utaravo 'pahelI DhALa, vagere. rAgano DhAla (pu. strI.) DholAva, DhAlasa DhALo, dhAtunA rasano DhAlabaMdha, (eka) pustakanuM nAma DhAlasAgara. DhalakavU 'saheja namIjavaM' 'DhaLakatI Dhela' DhALIne karavAmAM Avelo gaDhDho ke AkAra, lagaDI DhaDhalI jarbu (fDhakaDhaka javU)' 'namI vaDavU'. bhIta DhaDhaLI gaI. DhaLatuM- DhaLakatI Dhela - DhALa pu. - DhokAva DhoLa caDhAvavo -- gItanI DhALa strI DhALo DhaDhaLI gayekheM bIbAM', DhAkagara eka DhAkiyuM DhoLavU 'besanI vinAnu, DhaLI jAya tevU vAsaNa ___ (2) 'pANI ThaLIjavU' ghiokAI javU, DholAvaM. preraka DhokavU. paMkho Dholavo Dhola caDAvavo 'opa caDhAvavo' Dhola - DhAla Dhola- phoDa. prAkRta Thalai, DhAlai baMne artha vALA navya vAsIya - Arya zabdomAMthI juo Tarnara, kramAMka 5581. DhalatI, 5593 dulati, DaDhAka, DhAka vagereno mULa tarIke Dhal ane DholavU vagerenA mULamAM Dhul chai. DhADhI. e nAmanI dhaMdhAdArI jJAti kRSNajanma ujavavA bherI vagADanAra DhADhI naMdayazodAne tyAM jaIne utsavamAM bhAga letA DhADhI lIlA 'vaiSNava maMdiromAM temaja rAte maLelA vaiSNavonA samUhamAM DhADhI ane DhADhaNa Tapvo khelatA GgazrI kRSNanI lIlAnA pada gAya che te prA. DhaDDa 'bherI' DhaDDa. DhaDDisa DhaMDha DhaMpoluM. poluM DhaMDha Dhama Dholane mAMhe pola Tarnara, kramAMka 5576 DhaDDa 'jADu, upaselu, sojetuM' e uparyukta DhaDDano lAkSaNika arthavistAra hoya. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAravI ( DhAkavu prA. Dhakkai, DhaMkai 'DhAMke che' guDa DhAMka (nAma DhAMkaNa, DhAMkaNuM, DhAMkaNI, DhAMko-DhUMbo vagere: ( Tarnara, kramAMka 5574) DhIko, DhIMko 'mUDhIvALIne marAto dhabbo dhusto' samAtya DhIkA dhUMbI DhIMka (DhIkA) Dheko 'kUlo' mULa artha 'Dhoro' upaselo bhAga' DhekA DhaiyA 'khADATekarA' AmAM DhaiyA e mULa DhahiyA che hiMdI DhahanA (divAla vagerenuM DhaLI paDavuM) DhekA DhakiyAmAM ThakiyA 'DhALa' eTale nIco bhAga khADo samAnArthe Dhagaro, DhIMDhuno mULa artha paNa Avo ja DhIma, DhImacuM, DhIma DhImana (DhImacuM) 'paththaranuM moTuM cosaluM' lAkSaNika 'jADuM moTuM gaThThe' DhImaDuM lAkaDAno gaDhDho DhIma, DhImuM, DhImaNuM (Du) 'mAra lAgavAthI athaDhAvA kuTAvAthI, kAMIka karaDavAthI zarIrano upasI Avato koI bhAga, sojo' kramAMka 5591 DhImma Dhemma paMjAbImA artha DhebALo, hiMdImAM 'loMdo, dekhAvo,' marADhI deyA Dhemusa 'zarIra upara upasI Avato sojo. DhIMDhu kUlAvALo bhAga' DhoDhuM 'phula vALo bhAga' 133 * Tarnara kramAMka 5599 nIce TIDDa, viDDa, DhIMDha, DheMDDu, DheMDha e aTakaLela mULa zabdarUpo nIce navya bhAratIya bhASAomAMthI je zabdarU po mukhyatve 'peTa, phAMdo' evo artha dharAve che. sarakhAvo sAtha siMdhI DhIMDho 'pataMgano vacce vAMsanI zIpa' guja DhaDDo samAnArtha Dheko ane Dhagarono mULa artha jotAM DhIDhuMno mULa artha paNa 'upaselo bhAga, Dhoro' hoya ema lAge che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _134 DhebarUM sarakhAvo siMdhI Dhebiro Tanara kramAMka 5580 nIce 'loMdA' evA sAmAnya arthanA je vividha mULa zabda ApyA che temAM ekha A che TabunI nIce noMdhyuM che tema 'jADu', 'DhIgaNuM' evI paNa arthachAyA che. DhIbaq uparathI je DhIlIne banAvAya che. te Dhibbira, Dhebbira, tenA parathI DhebarUM e thaipalu paNa kahevAya che. je zemIne banAvAya che te thepaluM. DhesakSe (kezamAM Dhesaro, Dhesyalo, Dhesako paNa ApyA che.) 'viSThAno Dhagalo, pAdaLo'. kozamAM DhesaM no 'bhAkharo jADo roTalo' evo artha ApIne 'podaLo, viSThA' e artha lAkSaNika hovAnu kahuM che. paNa Dhoso zabda joDAM DhesaM zabdarU pa zaMkAspada jaNAya che. mane mAtra DhesaDo (bolano uccAra DhehaDo) Tarnara, kramAMka 5602 Dhesa, DheMsa 'loMdo, Dhagalo' enI nIce paMjAbI DheI 'Dhagalo' nepALI Dhisko 'Tekaro' vagere Apela che. Dhola (DholakuM Dholaka) (DholI, DholIDo vagADanAra) prA. Dholla (Tarnara, kramAMka 5608 Thola, Tholla) donIDA dhaDUkayA lADI cAlo apaNe ghera re mahI sAgarane Ara Dhola vAge che. Dhola DhUma DhamyA Dhola Dhamake che. DholanagArA DhamaDhAla, mAhe pola Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 Hindi FIAT 1. - 2. H. Fita 'fat'; G. Fit& 'big, elder". K. L. P. Ku. A. B. Or G. have corresponding forms with the meaning "big', 'fat. (Turner, 10187(11)) moTTiyAra 'boyish, laddie' (moTTa comparative yara < Sk. tara is attested from a tenth century text. (Sodh aur Svadhyay, p. 185) H. Fi, FileA 'bundle'. (G. TICHTE "bundled up') According to Turner FITE < FIT belongs to the defecteve group of words while Fita 'bundle' is conneted with Sk. La etc. basket, "bundle', 'sack' (Turner, 10233 (3), (6), (7),) I think *FTE "bundle, sack' is the original word. *FTE is its transform due to the tendency to change a post-nasal 03 to 0317 ("Some Topics in the Development of OIA, MIA, NIA', P. 75). This Te is the same as FTTE. A fat, big child or boy is referred to as 'a bundle' in light, humorous discourse. (metaphorically). Compare 345&UT 'the tiny one > G. TENI, M. FE etc. 'smalller, younger' (Turner, 12732) Hindi choya 3. . gla 'small, 'younger'. He and Da, are contrasting words. (Turner, 5071) Sk. 119 'young of an animal, Pk. 'boy, child', Sk. zilele (Turner, 12417) 2. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 . 3. Pali 314 (591426) 'young of an animal'. It is I think derived from Sk zAva. Hemacandra has noted Pk. chAva . -. see Pischel, para 211. But Turner says relationship between 19 and 2014 is unclear. (Turner, 5026) Inspite of the phonological problem I find it difficult to regard the element so in Etch, DTE, ETTER (Turner, 5069, 5070) as unrelated to 3119. Tek possibly derives from an expressive/ emphatic form < 10EUR* <3119EUR <311272. (Ele purhaps originated from ser cancel > Guj. Estehe; Cf. fe ca de HERSE ,). Cf. Ap. DikkarUva' male child' Accordingly I think cho0 in choTTa (>#sta etc.; Turner, 5071) is the same as to derived from 2119 (> 519.). It is extended with 030 with Sk. 4 (with the meaning -shade of SFTTT) and its instanecs see.my Vagvyaparcin Gujarati, 1954, p. 229-231. (For the stem-enlarging, diminutine, -- see Bhayani, etsteh Alcheut faer, 3rd edition, p. 114-120). (Instances of Guj. nouns aka, FIH, THA; adjectives in M. art, free, dieT). 1. G. nat, H UTC (f.), HTC (f.) G. Te 'something round, ball-like, nosegay', na 'small ball. 1 'confusion, disorder, mixup? (= utca, H. cat scam). Sk. green. H. TE 'mass'. (Turner, 4182, 4271) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 2. H. HTC, G ute etc. bundle, sack, bag'. Sk.ge, gezo (Turner, 8253, 8396) H. HITE, FTTH "bundle', G. TEHTIC 'bundled up'. 3. G. CE G. ga 'pride', 'insistance', 'uncompromising vow or promise', Oure, etc. Verb gej to be insistent or proud'. This is from Hindi. H. So 'pride', 54 'winding, straining', Poll to turn and twist', 'to pull, 'to express proudness', te "proud'. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________