________________
૨ સ્થિરતા અષ્ટક
[૨૩
મેઘ સમાધિ સંપ્રજ્ઞાત સમાધિની પરાકાષ્ઠા રૂપ છે. જૈનદર્શનની દષ્ટિએ ક્ષપકશ્રેણિનું ધ્યાન સંપ્રજ્ઞાત સમાધિ છે. કારણ કે તેમાં કલિષ્ટ ચિત્તવૃત્તિઓને નિષેધ છે. કેવલજ્ઞાન અવસ્થા અસંપ્રજ્ઞાતસમાધિ છે. કારણ કે તેમાં સર્વ પ્રકારની ચિત્તવૃત્તિઓને નિરોધ છે. જેનદર્શનની દૃષ્ટિએ અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિના સાગ કેવલજ્ઞાન અને અયોગ કેવલજ્ઞાન એમ બે ભેદ છે. પાતંજલ યોગદર્શનમાં જેને ધર્મમેઘ કહેવામાં આવે છે તે જૈનદર્શનની દષ્ટિએ અગ અવસ્થા રૂપ કે કેવલજ્ઞાનરૂપ અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિ છે. ૫ તેની ઘટાને વિખેરવી એટલે ક્ષપક શ્રેણિને અટકાવીને કેવલજ્ઞાનને શેકવું. અસ્થિરતાના યોગે ક્ષપક શ્રેણિને પ્રારંભ ન થઈ શકે. ક્ષપક શ્રેણિ અટકવાથી કેવળજ્ઞાન અટકી જાયન થાય. અહીં બાલાવબેધ (ટ) આ પ્રમાણે છે.– “પાતંજલ શાસ્ત્રમાં ધર્મમેઘ નામે અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિ કહ્યો છે. તેની ઘટાને વિખેરશે એટલે આવતા કેવળજ્ઞાનને રેશે.”
૧૫
. વિ. ગા. ૨૦ ની ટીકા, પા. . પા. ૧ સે. ૧૭–૧૮ પૂ. શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજની ટીકા, ઠા. દ્વા.૨૦ ગા.૧૫ થી ૨૧, બિંગા. ૪૧૮, ૪૨૦, ૪૨૧.
