________________
૭૮ ]
૧૧ નિલે પ અષ્ટક
થતી નથી. જેની ઉત્પત્તિ જ ન હોય તેના ઉત્પાક પણ કયાંથી હાય ? આ નયની દૃષ્ટિએ આત્મા તદ્દન ઉદાસીનની જેમ રહે છે. તે કશું ય કરવાની પ્રવૃત્તિ કરતા નથી. એટલે જેમ આકાશ તદ્ન ઉદાસીન હાવાથી કમથી લેપાતા નથી. તેમ આત્મા પણ ઉદાસીન હેાવાથી કમથી લેપાતા નથી. આ નયની દૃષ્ટિએ દરેક આત્મા સદૈવ શુદ્ધસ્વભાવરૂપ જ છે. આત્મા અને શુદ્ધસ્વભાવ એ એક જ વસ્તુ છે, દીપક અને તેની જ્યેાતિ એક જ છે તેમ.
પ્રશ્ન : જો આત્મા કંઈ જ કરતા નથી તે જાણવાની ક્રિયા કરે કે નહિ ? ઉત્તર ઃ આત્માને નવું ઉત્પન્ન કરવાની દૃષ્ટિએ નિષ્ક્રિય હ્યો છે, નહિ કે જાણવાની દૃષ્ટિએ. જાણવામાં કંઈ નવું ઉત્પન્ન કરવાનું હતુ નથી.જેમ દીવા પ્રકાશ્યા કરે છે, પણ કશું નવું કરતા નથી, તેમ જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા સહજ ભાવે જાણ્યા કરે છે, પણ કશું નવું કરતે નથી. આથી આત્મા અકર્તા છે.
પ્રશ્નઃ– આત્મા ભલે પરભાવના કર્તા ન હાય, પણ સ્વશુદ્ધભાવના કર્તા કેમ નહિ ? ઉત્તરઃ— જો . આત્મા સ્વભાવના કર્તા હાય તાજે ક્ષણે તેણે સ્વભાવ ઉત્પન્ન કર્યાં તેની પૂર્વક્ષણામાં તેમાં સ્વભાવ ન હતા એ સિદ્ધ થાય
:
.
