________________
૧૧ નિલેપ અષ્ટક
[૭૯
છે. કારણ કે હેય તે ઉત્પન્ન કરવાની શી જરૂર ? પૂર્વેક્ષણમાં સ્વભાવ વિનાને તે આત્મા જડ બની જાય. પછી ગમે તેટલા પ્રયત્નો કરવા છતાં જડ બનેલો તે ચેતન બને જ નહિ. આ આપત્તિને નિવારવા શુદ્ધ નિશ્ચયનય આત્માને સ્વભાવને પણ કર્તા માનતો નથી. આમ, શુદ્ધ નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ આત્મા શુદ્ધ સ્વભાવને કર્તા નથી માત્ર શુદ્ધ સ્વભાવ ધારણ કરનારે છે.
, શુદ્ધપર્યાય (શબ્દ) નયથી આત્મા શુદ્ધ સ્વભાવને કર્તા છે. એ નયનું કહેવું છે કે દરેક દ્રવ્ય પોતપોતાના ભાવને કર્તા છે, પણ પરદ્રવ્યના ભાવને કર્તા નથી. જે એક દ્રવ્ય પરદ્રવ્યના ભાવોનો ર્તા બને તે તે પરદ્રવ્યમય બની જાય. હવે એવો નિયમ છે કે જે દ્રવ્ય અન્યદ્રવ્યમય બની જાય તે દ્રવ્યને નાશ થઈ જાય. આથી જે આત્મા પુલના ભાવેને કર્તા બને તે તેને નાશ થવાની આપત્તિ આવે. માટે આત્મા પુદ્ગલાદિભાવને કર્તા નથી, કિંતુ માત્ર પોતાના શુદ્ધ ભાવને કર્તા છે. શુદ્ધ નય પર્યાયાર્થિક નય હોવાથી શુદ્ધક્ષણના પર્યાને આશ્રયીને વિચાર કરે છે. પર્યાય તે પ્રતિક્ષણ ઉત્પાદ–વિનાશશીલ છે. આથી
