________________
૧૮૮]
૨૭ યોગ અષ્ટક
બન, એકાગ્રતા) જ્ઞાનયોગ છે, એમ જ્ઞાનીઓ જાણે છે. પાંચ પ્રકારને આ રોગ દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ માં અવશ્ય હોય છે, અપુનબંધક અને સમ્યગ્દષ્ટિ જમાં કેવળ બીજ રૂપ હોય છે.
આ વેગ ચારિત્રમેહનીય કર્મના ક્ષેપશમ આદિથી પ્રાપ્ત થતું હોવાથી દેશવિરતિ કે સર્વવિરતિ રૂપ ચારિત્રવાળાને જ હોય છે. અપુનબંધક અને સમ્યગ્દષ્ટિને આ યોગ બીજરૂપે હોય છે. અર્થાત્ જેમ યંગ્ય ભૂમિમાં બીજ પડ્યું હોય તો અનુકૂલ સામગ્રી મળતાં તેમાં ફળ આવે છે, તેમ અપુનબંધક અને સમ્યગ્દષ્ટિને ભવિષ્યમાં
અનુકૂલ સામગ્રી મળતાં (ચારિત્રાવરણ કર્મના શિયાપામાદિથી) આ ચાગની અવશ્ય પ્રાપ્તિ થાય છે. આથી એ બેમાં વ્યવહારથી (કારણરૂપે) યોગ હોય છે. સમૃદુબંધક આદિને તે બાહ્ય ધર્મકિયા કરવા છતાં વ્યવહારથી પણ આ યુગ ન હોય. कृपानिर्वेदसंवेग-प्रशमोत्पत्तिकारिणः । भेदाः प्रत्येकमच्छा-प्रवृत्तिस्थिरसिद्धयः ॥३॥
(૩) સત્ર – અહીં પ્રત્યે – દરેક યુગના પ્રચ્છ. ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ, સ્થિરતા અને સિદ્ધિ એ ચાર મેઢા –ભેદો છે. (ત ભેદો) કૃ.-કૃપા, નિર્વેદ, સંવેગ અને પ્રશમની ઉત્પત્તિ કરનારા છે.
