________________
૩૮ ]
૫. જ્ઞાન અષ્ટક
દિપકની જરૂર પડતી નથી. તેમ, શાસ્ત્રો હેયઉપાદેયના વિવેક રૂપ (આત્મપરિણતિમતું) જ્ઞાનનું સાધન છે, આથી જે ગ્રંથભેદથી (સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિથી) એ જ્ઞાન થઈ જાય તે વિવિધ શાસ્ત્રોની જરૂર પડતી નથી.
લાલબત્તી – આને અર્થ એ નથી કે સમ્યદર્શન પ્રાપ્ત થયા પછી વિવિધ શાસ્ત્રોનું અધ્યયન નકામું છે ? સમ્યગદર્શન થયા પછી પણ સમ્યગદર્શનને વધુ શદ્ધ અને સ્થિર બનાવવા માટે વિવિધ શાસ્ત્રોનું અધ્યયન ઘણું જ જરૂરી છે. અહીં જે ગ્રંથિના ભેદથી ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન છે તે વિવિધ શાના બંધનનું કામ નથી એવું કથન ગ્રંથિ ભેદથી થતા આત્મપરિણતિમતુ જ્ઞાનની મહત્તા અને ગ્રંથિભેદ વિના થતા વિષયપ્રતિભાસજ્ઞાનની નિરર્થકતા બતાવવા કરવામાં આવ્યું છે. .
જ્ઞાનના ત્રણ પ્રકાર છે. (૧) વિષય પ્રતિભાસ, (૨) આત્મપરિણતિમત્ અને (૩) તત્ત્વસંવેદન. હેય કે ઉપાદેય વગેરે પ્રકારના વિવેક વિના આ કઈ વસ્તુ છે અથવા અમુક વસ્તુ છે એ પ્રમાણે માત્ર વિષયને–વસ્તુનો પ્રતિભાસ-જ્ઞાન તે વિષયપ્રતિભાસ જ્ઞાન. બાળક વિષ આદિને જોઈને આ કઈ વસ્તુ છે એટલું જ જાણે છે, પણ તે હેય છે કે
