Book Title: Gnatadharmkathanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
अनगारधर्मामृतवर्षिणीटीका सु. ४ प्रश्नादिनिरूपणम्
६१
अपोहः-अपोह्यते=निवार्यते स्वाकाराद्विपरीत भकारोऽनेनेति स तथोक्तः = निजा कारनिर्णयज्ञानं यथा - ' स्थाणुरेवाय' मिति । मार्गगं-मार्ग्यते=अन्विष्यते बस्न्य नेनेति तत्तथोक्तम् = अपोहाग्रे सद्भूतार्थविशेषज्ञानाभिमुखमेव ' तत्सस्त्रे तत्सन्त्रमन्वयः' इत्यन्वयधर्मान्वेषणं यथा वल्लीलताद्यारोहणं स्थाणुधर्म एवात्र घटते इति । स्थाणुमेवाश्रित्य वल्लीलताद्यारोहणं भवति, अतः स्थाणु धर्मत्वेन वल्लीलताद्यारोहणं व्यपदिश्यते । गवेषणं - गवेष्यते = विशेषतो निश्चीयते वस्त्वनेनेति तत्त" इसी का नाम संशय है। इस संशय के होने पर यह स्थाणु होना चाहिये अथवा पुरुष होना चाहिये इसतरह किसी एक तरफ झुकती हुई जो बुद्धि की चेष्टा होती है यही ईहा है।
ईहा के बाद जो विशेष ज्ञान होता है उसका नोम अत्राय हैअपोह है | अपने आकार से विपरीत आकार जहां दूर किया जाता है वह 'अपोह' है ऐसी अपोह शब्द की व्युत्पत्ति है । जैसे जब यह वोध हुआ कि यह स्थाणु होना चाहिये तव ऐसा जो बोध होता है कि यह स्थाणु ही है इसी का नाम अपोह है मार्गग शब्द का अर्थ होता है - अन्वेषण - यह स्थाणु ही है ऐसा जो अपोह नामक बोध हो रहा है वह इस बात को लेकर हो रहा है कि यहाँ पर वल्ली आरोहण आदि जो स्थाणुगत धर्म है वे ही घटित हो रहे हैं। इसी का नाम अन्वय है ' तत्सत्त्वे तत्सत्त्वमन्वयः' यह अन्वय का लक्षण है। स्थाणु को अश्रित करके ही वल्ली लता आदि का वहाँ आरोहण होता हैइसलिये ये स्थाणु के धर्म तरी के प्रकट किये जाते हैं। मार्गणा में अन्वय धर्म की पर्यालोचना होती है। गवेषणा में व्यतिरेक धर्म का विचार चलता
આ પ્રમાણે કોઇ એક તરફ વળતી બુદ્ધિની ચેષ્ટા થાય છે, તેનું નામ ઇહા છે.
ઇહા પછી જે વિશેષજ્ઞાન હોય તેનુ નામ અવાય છે—અપેાહ છે પેાતાના આકારથી ભિન્ન આકારને જ્યા દૂર કરવામા આવે તેને અપેાહ કહે છે. એ રીતે અપેાહ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ છે દા ત જ્યારે એ જ્ઞાન થયુ કે આ સ્થાણુ (હૅઠું) હોવુ' જોઈ એ. ત્યારે એવુ નિશ્ચયરૂપે જે રાન થાય છે કે આ સ્થાણુ (હું હું) જ છે, આનું જ નામ અપેાહુ છે માણુ શબ્દનો અર્થ અન્વેષણ’ થાય છે આ સ્થાણું જ છે, આ પ્રકારનું અપેાહ નામે જે જ્ઞાન થઇ રહ્યુ છે, તે આને લઈને જ થઈ રહ્યું છે કે અહીં વલ્લી (વેલ) આરેણુ વગેરે જે સ્થાણુમાં રહેનારા ધર્મો છે, તે જ ઘટિત થઈ રહ્યા છે. આનું નામ अन्वय" तत्सचे तत्समन्वयः " मी अन्वयनुं लक्षण छे 'स्थायु (हुंडी) ना આધારે જ લતા વગેરેનું આરેાહણ થાય છે. માટે જ એ સ્થાણુંના ધર્મ બતાવવામા આવ્યા છે. માણામાં ‘અન્વય’ ધર્મની પર્યાલાચના થાય છે. ગવેષણામાં કે વ્યતિરેક
