________________
•
DRAVYA-SANGRAHA, 20.
Madhya Loka or the middle world and Adho Loka or the lower world. The first is the abode of celestial beings, the second of men and of other creatures, and the third of the inmates of hell. Surrounding these Lokas, which are situated one above the other, are three layers of air, the inner being humid, the middle dense and the outer rarified. Within the envelope of these layers, there is Lokâkâsa-an invisible substance which allows space to other substances and is equal in extent to the Lokas. In this Lokáka Sa, Jiva, Pudgala, Dharma, Adharma and Kâla exist."
Beyond this Lokakasa, there is Alokâkasa which is eternal, infinite, formless, without activity and perceptible only by the omniscient. In Alokâkâsa. there is only the substance Akâsa and not Dharma, Adharma, Kala, Pudgala or Jira.
Gorragadi जो सो कालो हवेइ बवहारो । परिणामादिलक्खो वट्टणलक्खो य परमहो ॥२१॥ Davvaparibaṭṭarûvo jo so kâlo havei vavahâro. Parinámádilakkho vattanalakkho ya paramattho—(21).
Padapatha. -- जो Jo, which. दब्बपरिवद्दृरूवा Davvaparivattaravo, helping changes in substances. परिणामादिलक्खो Paripāmādilakkho, understood from modifications, etc. सो So, that. वबहारी Vavaharo, Vyavahara.. कालो Kalo, time. हवे Havei, is. य Ya, which. वट्टणलक्खा Vattapalakkho, understood fron continuity परमद्वो Paramattho real.
* " धर्मा-धर्मयुताः कालपुद्गलाः जीवपूर्वकाः । यावत्यत्र तिष्ठन्ति लोकाकाशः स उच्यते ॥"
[Vardhamána Purana XVI. 3827.
" जीवा पुग्गलकाया धम्माधम्मा य लोगोण्णा । तत्तो प्रणामं आयासं अंतवदिरित्तं ॥" [Pañchástikayasamayastra. Verse 91].
“पुद्गलादि-पदार्थानामवगाहैकलक्षणः । लोकाकाशः स्मृता व्यापी शुद्धाकाशो बहिस्ततः ॥” [Dharma armabhyudaya XXI. 867.
+ "तस्माद् बहिरनन्तो स्यादाकाशो द्रव्यवज्र्ज्जितः । नित्योऽमूर्त्तो क्रियाहीनः सर्वज्ञदृष्टिगोचरः ॥”
[Vardhamāna Purâna XVI. 33].
59
t Sanskrit rendering :
द्रव्यपरिवर्त्तनरूपः यः स कालः भवेत् व्यवहारः । परिणामादिलक्ष्यः वर्त्तनालक्षणा च परमार्थः ॥ २१ ॥ Dravyaparivarttanarûpaḥ yaḥ sa kalah bhavet vyavaharah. Parināmadilaksvah varttanālaksana cha paramārthah~~~ (21).
