Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रकाशिकाटीका द्वि० वक्षस्कार सू.० ५५ षष्टारकस्वरूपनिरूपणम्
४८१ एतेषां चतुर्दशानां कालविशेषांणां यः प्रथमसमयः स एवोत्सर्पिणी प्रथमारकप्रथमसमयः अवसर्पिणी सम्बन्धिनामेंषां निःश्वासादि चतुर्दशानां कालविशेषाणां द्वितीयाषाढपौर्ण मासो चरमसमय एव परिसमाप्तत्वात् । अत्रेदमायातम् यद्वा खलु अवसपिण्यादि महाकालः प्रथमतः प्रवृत्तो भवति तदैव खलु तदवान्तरभूताः सर्वेऽपि निःश्वासादयश्चतुर्दशकालविशेषा युगपत्प्रवृत्ता भवन्ति, ततश्च स्वस्व प्रामाणसमाप्तौ ते समाप्ति गच्छन्ति, एवं प्रव
र्तमानाः समाप्नुवन्तश्च ते निःश्वासादिकालविशेषा महाकालपरिसमाप्तौ समाप्ति गच्छन्तीति । अत्रेदं कश्चित् सन्दिहति ऋतुरापाढादौ प्रवर्त्तते इति शास्त्रे कथितम्, उत्सर्पिणी च श्रावणादौ प्रवर्तते इत्यत्र प्रोच्यते, ततश्च य एव चतुर्दशानां कालविशेषाणां प्रथम समय पद से यहां पर उच्छ्वास निःश्वास में से एक तर का ग्रहण किया गया है और यहां से चतुर्दश काल विशेषों की गणना की गई है यहां ऐसा समझना चाहिये इन चौदह कालो का जो प्रथम समय है वही उत्सर्पिणी काल के प्रथम आरक का प्रथम समय है क्योंको अवसर्पिणीकाल सम्बन्धो इन चौदह निःश्वासादि काल विशेषो की द्वितीय आषाढ पौर्णमासी के चरम समय में ही परिसमाप्ति हो जाता है । तात्पर्य इस कथनका ऐसा है-जब अवसर्पिणो आदि रूप महा काल प्रथमतः प्रवृत्त होता है उसी समय तदवान्तरभूत सब ही निःश्वासादिरूप चौदह काल विशेष युगपत् प्रवृत्त होते हैं और जब अपना२ प्रमाण समाप्त हो जाता है तब वे सब हो निःश्वासादिरूप चौदह काल विशेष युगपत् प्रवृत्त होते हैं और जब अपना प्रमाण समाप्त हो जाता है तब वे सब समाप्त हो जाते हैं इस प्रकार से प्रारम्भ हुए और समाप्त हुए वे निःश्वासादि कालविशेष महाकाल की परिसमाप्ति होते ही समाप्ति को प्राप्त हो जाते हैं यहां कोई ऐसी आशंका करता है कि ऋतु आषाढ की आदि में प्रवृत्त होती है ऐसा शास्त्र में कहा गया है और तुम यहां ऐसा कहते हो कि उत्सर्पिणी श्रावण मास की आदि में प्रवृत्त होती વલિકારૂપકાળમાં અવ્યવહાર્યતા છે. એથી સમયપદથી અહીં ઉચ્છવાસ નિશ્વાસમાંથી એકતરનું ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. અને અહીંથી ચતુર્દેશકાળ વિશેની ગણના કરવામાં આવી છે. એવું અહીં સમજવું જોઈએ. એ ચતુર્દશ કાલેને જે પ્રથમ સમય છે તેજ ઉત્સર્પિણી કાળના પ્રથમ આરકને પ્રથમ સમય છે, કેમકે—અવસર્પિણી કાળ સંબંધી એ ચતુર્દશ નિઃશ્વાસાદિ કાળ વિશેની દ્વિતીય આષાઢ પર્ણમાસીના ચરમ સમયમાં જ પરિસમાપ્તિ થઈ જાય છે. તાત્પર્ય આ કથનનું આ પ્રમાણે છે કે જ્યારે અવસર્પિણ આદિપ મહાકાળ પ્રથમતઃ પ્રવૃત્ત થાય છે તે જ સમયે તદવાર ભૂત સર્વ નિધાસાદિ રૂપ ચતદંશ કાળ વિશેષ યુગવત પ્રવૃત્ત થાય છે અને જ્યારે પોતપોતાનું પ્રમાણ સમાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારે તેઓ બધા જ સમાપ્ત થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે પ્રારંભ થયેલ અને સમાપ્ત થયેલ તે નિશ્વાદિ કાળ વિશેષ મહાકાળની પરિસમાપ્તિ થતાં જ સમાપ્ત થઈ જાય છે. અહી કેમઈ એવી આશંકા કરે છે કે ઋતુ અષાડની આદિમાં પ્રવૃત્ત હોય છે, એવું
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
