Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 865

प्रकाशिका टीका तृ०३वक्षस्कारःसू०२७ दक्षियगतभरतकायेवर्णनम् -साईकोशद्वयान्तरेण ग्रामान्तररहितम् वसतिरिति । स्कन्धावारः-कटकम् आपणो हट्टः गृहम्-भवनम् उपलक्षणात् खेटकर्बटादि परिग्रहः खेटः-धूलिकाप्राकारवेष्टितम् नदी पर्वतवेष्टितं च नगरम्, कर्वटम् क्षुद्रप्राकारवष्टित कुत्सितनगरम्, एतेषां स्थापनविषयो नैसख्ये निधो भवन्तीत्यर्थः ॥ १।। अथ द्वितायं पाण्डुकाधिष्ठातृदेवस्य पाण्डुकनामक निधिस्वरूपं तत्र यानि उत्पद्यन्ते तान्याह----
तत्र गणितस्य संख्याप्रधानतया व्यवहर्त्तव्यस्य दीनारादेः नारिकेलादेर्वा च शब्दात्परिक्ष्यस्य मौक्तिकादे रुत्पत्तिप्रकारः वर्णनम् तथा मानं सेतिकादि तद्विषयो यः सोऽपि मानमेव मेयं पाय्येन पाइलोति लोकप्रसिद्धन मातुं योग्यम्, तथा उन्मानं ___जलमार्ग से भी और स्थलमार्ग से भी जहां पर सुविधासे जाया जाता है वह द्रोणमुख है जहां पर ढाई कोश पर्यन्त आस पास में कोई भी प्रामान्तर नहीं होते हैं उसका नाम मडम्ब हैं । स्कन्धावार नाम कटक का है। जिसे भाषा में छावनी कहा गया है। आपण नाम बाजार का है. और गृह नाम भवन का है । उपलक्षण से यहाँ पर खेट कर्बट आदि स्थानों का भी ग्रहण हुआ है । धूलिका के प्राकार कोट से परिवेष्टित हुए स्थान का नाम खेट है। नदी एवं पर्वत से वेष्टित हुवे स्थान का नाम नगर है, क्षुद्र प्राकारसे परिवेष्टित कुत्सितनगर का नाम कर्बट है इनसब की स्थापना करने की विधियां नैसर्प नाम की निधि में होती हैं । दूसरी पण्डुकनिधि है-इसके सम्बन्ध में ऐसा कथन है ।
गणियस्स य उत्पत्ती माणुम्माणस्स जपमाणंच धण्णस्स य बीआण य उत्पत्ती पंडुए भणिया । ___ संख्या प्रधान होने से व्यवहर्तव्य दीनार आदि का अथवा नारिकेल आदि का तथा परीक्ष्य मौक्तिकादि का कथन तथा मान-सेतिका आदि रूप तौल का तथा इस तौल के विषयभूत पदार्थ का उन्मान तुला, कर्ष-तोला इनका और इनके द्वारा जो तौले जाते पदार्थ है, तय-पत्तनं शकटैर्गम्यं घोटके नौ भिरेव च । नौभिरेवच यद्गम्यं पट्टनं तत्प्रचक्षते ॥१॥
જળમાર્ગથી અને સ્થલ માર્ગથી પણ જ્યાં જઈ શકાય છે, તે દ્રોણ મુખ છે. જ્યાં અઢી ગાઉ સુધી બીજા ગ્રામે હોતા નથી. તેનું નામ મડંબ છે. સ્કંધાવાર નામ કટકનું છે. જેને हिन्दी भाषामा 'छावनी' ४३ छे. मानु नाम छ भने गृह भवननु नाम छे. ઉપલક્ષણથી અહીં ખેટ, કર્બટ વગેરે સ્થાનો નું પણ ગ્રહણ થયું છે. ધૂલિકાના પ્રાકારકોટ–થી પરિવેષ્ટિત થયેલા સ્થાનનું નામ બેટ છે. નદી અને પર્વત થી વેષ્ટિત સ્થાનનું નામ નગર છે. શુદ્ર પ્રકારથી પરિષ્ટિત થયેલા કુત્સિત નગરનું નામ કMટ છે. એ સવની સ્થાપના કરવાની વિધિએ નૈસર્પનામક નિધિમાં હોય છે.
गणियस्स य उपपत्ती माणुम्माणस्स ज पमाणं च।
घण्णस्स य बीआणय उप्पत्ती पडुए भणिया ||२|| સંખ્યા પ્રધાન હોવાથી વ્યવહર્તવ્ય દીનાર વગેરેનું અથવા નારિકેલ વગેરેનું તેમજ પરીક્ષ્ય મૌક્િતકાદિનું કથન તેમજ માન-સેતિકા આદિ રૂપ તેલનું તેમજ એ તેલના વિષયભૂત પદાર્થનું ઉન્માન, તુલા કર્ષ–તેલા એમનું અને એમના વડે જે તોલવામાં આવે છે એવા જે પદાર્થો છે તેમનું તથા ધાન્ય શાલિ વગેરે અને બીજનું આ પ્રમાણે એ સર્વની
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર