Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रकाशिका टीका तृ० वक्षस्कारः सू० १८ भरतसैन्यस्थितिदर्शनम्
कयति अर्पयति अनुयोगद्वारसूत्रोक्तं कुम्भमानं त्वेवम् “दो असईओ पसईओ दोपसइओ सेइआ चत्तारि सेइआओ कुडओ चत्तारि कुडया पत्थी, चत्तारि पत्थया आढयं, चत्तारि आढ्या दोणो, सहि आढ्याई जहण्णए कुंभे असीति आढयाई मज्झिमए कुंभे, आढयसयं उक्कोस कुंभेत्ति " व्याख्यानं चात्र - तथाहि - अत्राशति अवाङ्मुखहस्ततलरूपमुष्टिः तत्प्रमाणं धान्यमपि अशतिरेवोच्यते, द्वे अशती प्रसृतिः नावाकारतया व्यवस्थापिता प्राजलकर तलरूपोच्यते, द्वे प्रसृती सेतिका मागधदेशप्रसिद्धो मानविशेषः नतु इह प्रसिद्धा तस्याः प्रस्थ चतुर्गुणत्वात् चतस्रः सेतिका कुडवः पल्लिका समानो माप्यमानविशेषः चत्वारः कुडवाः प्रस्थो माणक समानमाध्यम् चत्वारः प्रस्थाः आढकः सेतिका प्रमाणः चत्वारः आढकाः द्रोणः चतुः सेतिका प्रमाणः षष्ठ्याः आढकैः पञ्चदशभिः जघन्यः कुम्भः अशीत्या आढकैः विंशत्या द्रोणैः मध्यमः कुम्भः, तथा आढकानां शतेन पञ्चविंशत्या प्रकार का नाप होता है अनुयोगद्वारसूत्र में इसकी परिभाषा इस प्रकार से कही गई है“दो असईओ पसईओ दो पसइओ सेईआ चत्तारि सेई आओ कुडओ चत्तारि कुडया पत्थो चत्तारि पत्थया आढ्यं चत्तारि आढया - दोणो सट्ठि आढचाईं जहण्णए कुंभे, असीति आढचाई मज्झिमए कुंभे, आढयसयं उक्कोस कुंभेति" इसका तात्पर्य यह है - हाथ की हथेली को नीची करके जो मुष्टिबांधी जाती है इसका नाम असति है । इस असति में जितना धान्य आता है उसे ही यहां असति कहा गया है । दो असतियों को - एक प्रसृति होती है इसका आकार नाव के आ कार जैसा होता है हथेली सीधी करके फैलाने पर हथेली नाव के आकार को बन जाती है । इसी का नाम एक प्रसृति है । इस प्रसृति में जितना अनाज भरने पर बनता है उतना ही अनाज एक प्रसृति प्रमाण कहा गया है। दो प्रसृतियों की एक सेतिका होती है यह मगध देश प्रसिद्ध तौल विशेष का नाम है यह यहां प्रसिद्ध नहीं है । चार सेतिकाओं का एक कुडव होता है चार कुडवों का एक प्रस्थ होता है चार प्रस्थों का एक आढक होता है । चार आढकोंका કરવામાં આવેલા, નિષ્ણુસ કરવામાં આવેલા સકલ ધાન્યાના હજારા કુંભા અર્પણ કરી દીધાં. કુભ એ એક પ્રકારનુ માપ છે. અનુચેગ દ્વાર ' સૂત્રમાં એ માપની પરિભાષા આ प्रमाणे ४२वामां भावी छे "दो असईओ पसइओ दो पसइओ सेईआ चत्तारि सेई आओ कुडओ चत्तारि कुडया पत्थो, चत्तारि पत्थया आढयं, चत्तारि आढ्या दोणो सट्ठि आढयाई जहण्णए कुमे असीत आढाई मज्ज्ञिमए कु मे आढयसय उक्कोस कुभेति "मानु तात्पर्य પ્રમાણે છે કે હાથની હથેળી ને નીચી કરીને જે મૂઠી વાળવામાં આવે છે, તેનુ નામ અસતિ છે. એ ‘અસતિ'માં જેટલું ધાન્ય સમાય છે,તેને જ અહીં અતિ કહેવામાં આવેલ છે. એ અશતિએની એક પ્રસૃતિ થાય છે. એના આકર નાવના જેવા હોય છે. હથેલી સીધી કરીને પહાળી કરીએ તે તે નાવના આકાર જેવી થઇ જાય છે. એનુ જ નામ એક પ્રસૃતિ છે. એ પ્રકૃતિમાં જેટ્લે અનાજ છે, તેટલુ અનાજ એક પ્રકૃતિ પ્રમાણ કહેવામાં આવે છે, એ પ્રસતિઓની એક સેતિકા હાય છે. આ મગધ દેશ પ્રસિદ્ધ તાલ વિશેષનુ નામ છે. એ તેલ અહીં પ્રસિદ્ધ નથી. ચાર સેતિકાએ ને એક કુડવ હાય છે. ચાર કુડવાને એકપ્રસ્થ હોય છે. ચાર પ્રસ્થાના એક આઢક હોય છે. ચાર આઢકા ના એક દ્રોણુ હોય છે. ૬૦
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
७८७
