Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
wwwww
श्रीजीवाभिगमसूत्रे (५) सम्प्रति-पश्चमं कपायद्वारमाह-'तेसि णं भंते' इत्यादि । 'तेसि णं भंते ! जीवाणं कइ कसाया पन्नत्ता' तेषां खल भदन्त । सूक्ष्मपृथिवीकायिकजीवानां कति कपायाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः, तत्र कषाया नाम कण्यन्ते-हिंस्यन्ते परस्परमस्मिन् जीवा इति कपः संसारः तादृशसंसारमयन्ते-गच्छन्ति एभिः प्राणिन इति कपायाः क्रोधादयो जीवानां परिणामविशेपास्तेषां कति भवन्तीतिप्रश्नः, 'भगवानाह-गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम । 'चत्तारि कसाया पन्नत्ता' चत्वारः-चतुःसंख्यकाः कपायाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः । चातुर्विध्यमेव कपायाणां दर्शयति–'तं जहा' इत्यादि 'तं जहा' तद्यथा-'कोहकसाए माणकसाए माया कसाए लोभ कसाए' ४, क्रोधकषायो मानकषायो मायाकपायो लोभकपायः ४ । तत्र क्रोधः अप्रतीति
कोई खास नियत लक्षण नहीं है, अतः इनके शरीर का सस्थान मसूर चन्द्राकार जैसा हुंडसंस्थान होता है, हुण्डसंस्थान का कहीं भी कोई खास नियत लक्षण नहीं होता है, अनियत लक्षण होता है । उन जीवो के सेवार्तसंस्थान को छोडकर दूसरा सस्थान नहीं होता है।
संस्थानद्वार समाप्त ॥४॥ (५) कषायद्वार-"तेसिणं भंते ! जीवाणं कइ कसाया पन्नत्ता" हे भदन्त इन सूक्ष्म पृथिवीकायिक जीवों के कितनी कपायें होती कही गई है ! जो आत्मा के स्वभावका घात करती है वे कपायें है। अथवा जिसमें जीव आपसमें एक दूसर की हिंसा करते हैं वह कष है, ऐसा कप संसार है, ऐसे संसार में जिनके द्वारा जीव प्राप्त होते है वे कषाय हैं । ये कपायें जीवों के क्रोधादिरूप परिणाम विशेष है । ये कषायें इन जीवों के चार होती है-जैसे-क्रोध कषाय, मानकषाय, मायाकषाय, और लोभकपाय यही बात-" गोयमा ! चत्तारि कसाया पन्नत्ता तं जहा-कोहकसाए, माणकसाए, मायाकसाए, लोहकसाए"
પૃથ્વીકાયિક જીના શરીરને આકાર (સંસ્થાન) મસૂર ચંદ્રાકાર જેવું હુંડસંસ્થાની હોય છે. હુંડ સંસ્થાનનું કયાય પણ કેઈ નિયત લક્ષણ હોતું નથી–અનિયત લક્ષણ હોય છે. તે જીવોને સેવા સંસ્થાન સિવાયનું કઈ સંસ્થાન હોતું નથી. સ સ્થાન દ્વારા સમાપ્ત કર્યો
(५) स्वायदा२-"तेसि ण जीवाणं कइ कसाया पन्नत्सा'' 8 गवन् ! मा सूक्ष्मપૃથ્વીકાયિક જીવોમાં કેટલા કષાય છે ? કષાયનો અર્થ–જેઓ આત્માના સ્વભાવને ઘાત કરે છે, તેમનું નામ કષાય છે અથવા-જેમ જીવો અંદર એક બીજાની હિંસા કરે છે, તેનું નામ “ક” છે. એ કષ આ સ સાર છે. એવા સંસારમાં જેના દ્વારા જીવનું ભ્રમણ થાય છે, તે વસ્તુનું નામ કષાય છે. જેના ક્રોધાદિ પરિણામ વિશે રૂપ આ કષા છે. આ જીમાં કોલકષાય, માનકષાય, માયાકષાય અને લેભકષાય, આચારે કષાયો હોય છે એજ पात सूत्रारे नायना सूत्र द्वारा समनवा छे-"गोयमा ! चत्तारि कसाया पन्नत्तातंजहा-कोहकसाप, माणकसाए, मायाफसाए, लोदकसाए" मप्रीति ३५ परिणाम
