Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयोप्रतिका टीका प्रति० १ स्थलचरपरिसर्पसंमूच्छिम पं० ति० जीवनिरूपणम् २७३ पृथक्त्वप्रमाणा भवति - 'दोण्हपि' द्वयानां - संमूर्च्छिमभुजगपक्षिणां - संमूर्च्छिमभुजपरिसर्पपक्षिरूपाणां प्रत्येकं धनुः पृथक्त्वमुत्कृष्टा शरीरावगाहना भवतीति । तथा संमूच्छिमानां जलचराणामुत्कृष्टा स्थितिः पूर्वकोटिप्रमाणा भवति, समूच्छिमानां चतुष्पदानां चतुरशीतिवर्षसहस्राणि उरः परिसर्पाणां त्रिपवाशद्वर्षसहस्राणि भुजपरिसर्पाणां द्वाचत्वारिंशद्वर्षसहस्राणि, पक्षिणां द्वासप्ततिर्वर्षसहस्राणि भवतीति । 'सेसं जहा जलयराणं' शेषम् शरीरावगाहनास्थित्य तिरिक्कं सर्वं शरीरादिच्यवनान्तद्वारजातम्, खेचराणां जलचरवदेव ज्ञातव्यम् । कियत्पर्यन्तं जलचरवक्ष् ज्ञातव्यं तत्राह - 'जाब' इत्यादि, 'जाव' यावत् 'चउगइया दुआगहया' चतुर्गतिकाः द्वयागतिकाः, एते खेचराः नारकतिर्यङ्मनुष्यदेवेषु गमनाच्चतुर्गतिकाः तिर्यङ्मनुष्येभ्य उद्धृत्य खेचरेष्वागमनाद् द्वयागतिका इति ।
ष्टावगाहना गव्यूत पृथक्त्व होती हैं । उरः परिसर्पों की उत्कृष्ट से शरीरावगाहना योजन पृथक्व होती है । तथा संमूच्छिम - भुजपरिसर्पों की और खेचरों को उत्कृष्ट शरीरावगाहना प्रत्येक की धनुःपृथक्त्व होती है । संमूच्छिम जलचरो की उत्कृष्ट स्थिति पूर्वकोटि प्रमाण होती हैं । समूच्छिम चतुष्पदों की चौरासी हजार वर्षों की होती है । उरः परिसर्पों की तेपन हज़ार वर्षों की होती है । भुजपरिसर्पों की बयालीस हजार वर्षों की होती है और पक्षियों की बहत्तर हजार वर्षों की होती है ।
'सैसँ जहा' जलयराणं' शरीरावगाहना और स्थिति से अतिरिक्त समस्त शरीरादिच्यवनान्तद्वार तक का कथन इन खेचरों के प्रकरण में जलचर नीवों के जैसा ही जानना चाहिये । 'जाव चउगइया दुआगइया' यावत् चारगतिक और दो आगतिक होते है । खेचर जब अपनी पर्याय से छूटते है तो ये सीधे नरकगति में भी जा सकते है, तिर्यञ्च - गति में भी जा सकते है, मनुष्यगति में भी जा सकते हैं और देवगति में भी जा सकते है । इसलिये चतुर्गतिक हैं । तथा - तिर्यञ्च और मनुष्यों में से मरा हुआ जीव सीधा खेचर जीवों में
'
ઉત્કૃષ્ટથી શરીરાવગાહના ચૈાજન પૃથવની હોય છે. તથા સમૂઈિમ ભુજપરિસપેની અને ખેચરાની ઉત્કૃષ્ટ અવગાહુના દરેકની ધનુપૃથક્વની હોય છે સમૂર્ચ્છિમ જલચરાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પૂર્વ કેાતિ પ્રમાણુ હાય છે. સમ િમચતુષ્પદ ની ચાચ્યશીહજાર વર્ષોની હાય છે. ઉર્.પરિપની તેપનહજાર વર્ષોની હાય ભુજપરિસર્પોની ખેતાલીસહજાર વર્ષની હોય છે અને પક્ષિયાની સ્થિતિ ખતેર હજાર વર્ષાની ડાય છે.
"सेसं जहा जलयराणं” शरीशवगाना भने स्थितिना स्थन उरतां साजा द्वारा भेटલેકે શરીરદ્વારથી લઇને ચ્યવનદ્વાર સુધીનું આ ખેચરા સ’બધી કથન જલચરજીવાના સ’ખधभा ह्या प्रभानु सुभ "जाव चउगइया दुआगया" यावत् या गतिवाजा अने એ આગતિવાળા હોય છે ખેંચરા જ્યારે પોતાની પર્યાયથી છૂટ છે. ત્યારે તે સીધા નરકગતિ માં પણ જઈ શકે છે, તિર્યંચગતિમાં પણ જઇ શકે છે, મનુષ્યગતિમાં પણ જઈ શકે છે, અને દેવગતિમાં પણ જઈ શકે છે. તેથી તેઓ ચતુતિક કહેવાય છે તથા
३५
